Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi |
៥២៨. មហាពោធិជាតកំ (៣)
528. Mahābodhijātakaṃ (3)
១២៤.
124.
‘‘កិំ នុ ទណ្ឌំ កិមជិនំ, កិំ ឆត្តំ កិមុបាហនំ;
‘‘Kiṃ nu daṇḍaṃ kimajinaṃ, kiṃ chattaṃ kimupāhanaṃ;
កិមង្កុសញ្ច បត្តញ្ច, សង្ឃាដិញ្ចាបិ ព្រាហ្មណ;
Kimaṅkusañca pattañca, saṅghāṭiñcāpi brāhmaṇa;
១២៥.
125.
‘‘ទ្វាទសេតានិ វស្សានិ, វុសិតានិ តវន្តិកេ;
‘‘Dvādasetāni vassāni, vusitāni tavantike;
នាភិជានាមិ សោណេន, បិង្គលេនាភិកូជិតំ។
Nābhijānāmi soṇena, piṅgalenābhikūjitaṃ.
១២៦.
126.
‘‘ស្វាយំ ទិត្តោវ នទតិ, សុក្កទាឋំ វិទំសយំ;
‘‘Svāyaṃ dittova nadati, sukkadāṭhaṃ vidaṃsayaṃ;
តវ សុត្វា សភរិយស្ស, វីតសទ្ធស្ស មំ បតិ’’។
Tava sutvā sabhariyassa, vītasaddhassa maṃ pati’’.
១២៧.
127.
‘‘អហុ ឯស កតោ ទោសោ, យថា ភាសសិ ព្រាហ្មណ;
‘‘Ahu esa kato doso, yathā bhāsasi brāhmaṇa;
ឯស ភិយ្យោ បសីទាមិ, វស ព្រាហ្មណ មាគមា’’។
Esa bhiyyo pasīdāmi, vasa brāhmaṇa māgamā’’.
១២៨.
128.
‘‘សព្ពសេតោ បុរេ អាសិ, តតោបិ សពលោ អហុ;
‘‘Sabbaseto pure āsi, tatopi sabalo ahu;
សព្ពលោហិតកោ ទានិ, កាលោ បក្កមិតុំ មម។
Sabbalohitako dāni, kālo pakkamituṃ mama.
១២៩.
129.
‘‘អព្ភន្តរំ បុរេ អាសិ, តតោ មជ្ឈេ តតោ ពហិ;
‘‘Abbhantaraṃ pure āsi, tato majjhe tato bahi;
បុរា និទ្ធមនា ហោតិ, សយមេវ វជាមហំ។
Purā niddhamanā hoti, sayameva vajāmahaṃ.
១៣០.
130.
‘‘វីតសទ្ធំ ន សេវេយ្យ, ឧទបានំវនោទកំ;
‘‘Vītasaddhaṃ na seveyya, udapānaṃvanodakaṃ;
សចេបិ នំ អនុខណេ, វារិ កទ្ទមគន្ធិកំ។
Sacepi naṃ anukhaṇe, vāri kaddamagandhikaṃ.
១៣១.
131.
‘‘បសន្នមេវ សេវេយ្យ, អប្បសន្នំ វិវជ្ជយេ;
‘‘Pasannameva seveyya, appasannaṃ vivajjaye;
បសន្នំ បយិរុបាសេយ្យ, រហទំ វុទកត្ថិកោ។
Pasannaṃ payirupāseyya, rahadaṃ vudakatthiko.
១៣២.
132.
១៣៣.
133.
‘‘យោ ភជន្តំ ន ភជតិ, សេវមានំ ន សេវតិ;
‘‘Yo bhajantaṃ na bhajati, sevamānaṃ na sevati;
ស វេ មនុស្សបាបិដ្ឋោ, មិគោ សាខស្សិតោ យថា។
Sa ve manussapāpiṭṭho, migo sākhassito yathā.
១៣៤.
134.
‘‘អច្ចាភិក្ខណសំសគ្គា, អសមោសរណេន ច;
‘‘Accābhikkhaṇasaṃsaggā, asamosaraṇena ca;
ឯតេន មិត្តា ជីរន្តិ, អកាលេ យាចនាយ ច។
Etena mittā jīranti, akāle yācanāya ca.
១៣៥.
135.
‘‘តស្មា នាភិក្ខណំ គច្ឆេ, ន ច គច្ឆេ ចិរាចិរំ;
‘‘Tasmā nābhikkhaṇaṃ gacche, na ca gacche cirāciraṃ;
១៣៦.
136.
‘‘អតិចិរំ និវាសេន, បិយោ ភវតិ អប្បិយោ;
‘‘Aticiraṃ nivāsena, piyo bhavati appiyo;
អាមន្ត ខោ តំ គច្ឆាម, បុរា តេ ហោម អប្បិយា’’។
Āmanta kho taṃ gacchāma, purā te homa appiyā’’.
១៣៧.
137.
‘‘ឯវំ ចេ យាចមានានំ, អញ្ជលិំ នាវពុជ្ឈសិ;
‘‘Evaṃ ce yācamānānaṃ, añjaliṃ nāvabujjhasi;
ឯវំ តំ អភិយាចាម, បុន កយិរាសិ បរិយាយំ’’។
Evaṃ taṃ abhiyācāma, puna kayirāsi pariyāyaṃ’’.
១៣៨.
138.
‘‘ឯវំ ចេ នោ វិហរតំ, អន្តរាយោ ន ហេស្សតិ;
‘‘Evaṃ ce no viharataṃ, antarāyo na hessati;
អប្បេវ នាម បស្សេម, អហោរត្តានមច្ចយេ’’។
Appeva nāma passema, ahorattānamaccaye’’.
១៣៩.
139.
‘‘ឧទីរណា ចេ សំគត្យា, ភាវាយ មនុវត្តតិ;
‘‘Udīraṇā ce saṃgatyā, bhāvāya manuvattati;
អកាមា អករណីយំ វា, ករណីយំ វាបិ កុព្ពតិ;
Akāmā akaraṇīyaṃ vā, karaṇīyaṃ vāpi kubbati;
១៤០.
140.
‘‘សោ ចេ អត្ថោ ច ធម្មោ ច, កល្យាណោ ន ច បាបកោ;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ភោតោ ចេ វចនំ សច្ចំ, សុហតោ វានរោ មយា។
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
១៤១.
141.
ន មំ ត្វំ គរហេយ្យាសិ, ភោតោ វាទោ ហិ តាទិសោ’’។
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
១៤២.
142.
‘‘ឥស្សរោ សព្ពលោកស្ស, សចេ កប្បេតិ ជីវិតំ;
‘‘Issaro sabbalokassa, sace kappeti jīvitaṃ;
និទ្ទេសការី បុរិសោ, ឥស្សរោ តេន លិប្បតិ។
Niddesakārī puriso, issaro tena lippati.
១៤៣.
143.
‘‘សោ ចេ អត្ថោ ច ធម្មោ ច, កល្យាណោ ន ច បាបកោ;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ភោតោ ចេ វចនំ សច្ចំ, សុហតោ វានរោ មយា។
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
១៤៤.
144.
‘‘អត្តនោ ចេ ហិ វាទស្ស, អបរាធំ វិជានិយា;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ន មំ ត្វំ គរហេយ្យាសិ, ភោតោ វាទោ ហិ តាទិសោ’’។
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
១៤៥.
145.
‘‘សចេ បុព្ពេកតហេតុ, សុខទុក្ខំ និគច្ឆតិ;
‘‘Sace pubbekatahetu, sukhadukkhaṃ nigacchati;
បោរាណកឥណមោក្ខោ, ក្វិធ បាបេន លិប្បតិ។
Porāṇakaiṇamokkho, kvidha pāpena lippati.
១៤៦.
146.
‘‘សោ ចេ អត្ថោ ច ធម្មោ ច, កល្យាណោ ន ច បាបកោ;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ភោតោ ចេ វចនំ សច្ចំ, សុហតោ វានរោ មយា។
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
១៤៧.
147.
‘‘អត្តនោ ចេ ហិ វាទស្ស, អបរាធំ វិជានិយា;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ន មំ ត្វំ គរហេយ្យាសិ, ភោតោ វាទោ ហិ តាទិសោ’’។
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
១៤៨.
148.
‘‘ចតុន្នំយេវុបាទាយ, រូបំ សម្ភោតិ បាណិនំ;
‘‘Catunnaṃyevupādāya, rūpaṃ sambhoti pāṇinaṃ;
យតោ ច រូបំ សម្ភោតិ, តត្ថេវានុបគច្ឆតិ;
Yato ca rūpaṃ sambhoti, tatthevānupagacchati;
ឥធេវ ជីវតិ ជីវោ, បេច្ច បេច្ច វិនស្សតិ។
Idheva jīvati jīvo, pecca pecca vinassati.
១៤៩.
149.
ឧច្ឆិជ្ជតិ អយំ លោកោ, យេ ពាលា យេ ច បណ្ឌិតា;
Ucchijjati ayaṃ loko, ye bālā ye ca paṇḍitā;
ឧច្ឆិជ្ជមានេ លោកស្មិំ, ក្វិធ បាបេន លិប្បតិ។
Ucchijjamāne lokasmiṃ, kvidha pāpena lippati.
១៥០.
150.
‘‘សោ ចេ អត្ថោ ច ធម្មោ ច, កល្យាណោ ន ច បាបកោ;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ភោតោ ចេ វចនំ សច្ចំ, សុហតោ វានរោ មយា។
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
១៥១.
151.
‘‘អត្តនោ ចេ ហិ វាទស្ស, អបរាធំ វិជានិយា;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ន មំ ត្វំ គរហេយ្យាសិ, ភោតោ វាទោ ហិ តាទិសោ’’។
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
១៥២.
152.
មាតរំ បិតរំ ហញ្ញេ, អថោ ជេដ្ឋម្បិ ភាតរំ;
Mātaraṃ pitaraṃ haññe, atho jeṭṭhampi bhātaraṃ;
១៥៣.
153.
‘‘យស្ស រុក្ខស្ស ឆាយាយ, និសីទេយ្យ សយេយ្យ វា;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
១៥៤.
154.
អត្ថោ មេ សម្ពលេនាបិ, សុហតោ វានរោ មយា។
Attho me sambalenāpi, suhato vānaro mayā.
១៥៥.
155.
១៥៦.
156.
‘‘អត្តនោ ចេ ហិ វាទស្ស, អបរាធំ វិជានិយា;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ន មំ ត្វំ គរហេយ្យាសិ, ភោតោ វាទោ ហិ តាទិសោ។
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso.
១៥៧.
157.
‘‘អហេតុវាទោ បុរិសោ, យោ ច ឥស្សរកុត្តិកោ;
‘‘Ahetuvādo puriso, yo ca issarakuttiko;
បុព្ពេកតី ច ឧច្ឆេទី, យោ ច ខត្តវិទោ នរោ។
Pubbekatī ca ucchedī, yo ca khattavido naro.
១៥៨.
158.
‘‘ឯតេ អសប្បុរិសា លោកេ, ពាលា បណ្ឌិតមានិនោ;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
ករេយ្យ តាទិសោ បាបំ, អថោ អញ្ញម្បិ ការយេ;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
១៥៩.
159.
‘‘ឧរព្ភរូបេន វកស្សុ 37 បុព្ពេ, អសំកិតោ អជយូថំ ឧបេតិ;
‘‘Urabbharūpena vakassu 38 pubbe, asaṃkito ajayūthaṃ upeti;
១៦០.
160.
‘‘តថាវិធេកេ សមណព្រាហ្មណាសេ, ឆទនំ កត្វា វញ្ចយន្តិ មនុស្សេ;
‘‘Tathāvidheke samaṇabrāhmaṇāse, chadanaṃ katvā vañcayanti manusse;
អនាសកា ថណ្ឌិលសេយ្យកា ច, រជោជល្លំ ឧក្កុដិកប្បធានំ;
Anāsakā thaṇḍilaseyyakā ca, rajojallaṃ ukkuṭikappadhānaṃ;
បរិយាយភត្តញ្ច អបានកត្តា, បាបាចារា អរហន្តោ វទានា។
Pariyāyabhattañca apānakattā, pāpācārā arahanto vadānā.
១៦១.
161.
‘‘ឯតេ អសប្បុរិសា លោកេ, ពាលា បណ្ឌិតមានិនោ;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
ករេយ្យ តាទិសោ បាបំ, អថោ អញ្ញម្បិ ការយេ;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
អសប្បុរិសសំសគ្គោ, ទុក្ខន្តោ កដុកុទ្រយោ។
Asappurisasaṃsaggo, dukkhanto kaṭukudrayo.
១៦២.
162.
‘‘យមាហុ នត្ថិ វីរិយន្តិ, អហេតុញ្ច បវទន្តិ 43 យេ;
‘‘Yamāhu natthi vīriyanti, ahetuñca pavadanti 44 ye;
បរការំ អត្តការញ្ច, យេ តុច្ឆំ សមវណ្ណយុំ។
Parakāraṃ attakārañca, ye tucchaṃ samavaṇṇayuṃ.
១៦៣.
163.
‘‘ឯតេ អសប្បុរិសា លោកេ, ពាលា បណ្ឌិតមានិនោ;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
ករេយ្យ តាទិសោ បាបំ, អថោ អញ្ញម្បិ ការយេ;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
អសប្បុរិសសំសគ្គោ, ទុក្ខន្តោ កដុកុទ្រយោ។
Asappurisasaṃsaggo, dukkhanto kaṭukudrayo.
១៦៤.
164.
‘‘សចេ ហិ វីរិយំ នាស្ស, កម្មំ កល្យាណបាបកំ;
‘‘Sace hi vīriyaṃ nāssa, kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
ន ភរេ វឌ្ឍកិំ រាជា, នបិ យន្តានិ ការយេ។
Na bhare vaḍḍhakiṃ rājā, napi yantāni kāraye.
១៦៥.
165.
‘‘យស្មា ច វីរិយំ អត្ថិ, កម្មំ កល្យាណបាបកំ;
‘‘Yasmā ca vīriyaṃ atthi, kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
តស្មា យន្តានិ ការេតិ, រាជា ភរតិ វឌ្ឍកិំ។
Tasmā yantāni kāreti, rājā bharati vaḍḍhakiṃ.
១៦៦.
166.
‘‘យទិ វស្សសតំ ទេវោ, ន វស្សេ ន ហិមំ បតេ;
‘‘Yadi vassasataṃ devo, na vasse na himaṃ pate;
ឧច្ឆិជ្ជេយ្យ អយំ លោកោ, វិនស្សេយ្យ អយំ បជា។
Ucchijjeyya ayaṃ loko, vinasseyya ayaṃ pajā.
១៦៧.
167.
‘‘យស្មា ច វស្សតី ទេវោ, ហិមញ្ចានុផុសាយតិ;
‘‘Yasmā ca vassatī devo, himañcānuphusāyati;
១៦៨.
168.
‘‘គវំ ចេ តរមានានំ, ជិម្ហំ គច្ឆតិ បុង្គវោ;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
សព្ពា តា ជិម្ហំ គច្ឆន្តិ, នេត្តេ ជិម្ហំ 47 គតេ សតិ។
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ 48 gate sati.
១៦៩.
169.
សោ ចេ អធម្មំ ចរតិ, បគេវ ឥតរា បជា;
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
សព្ពំ រដ្ឋំ ទុខំ សេតិ, រាជា ចេ ហោតិ អធម្មិកោ។
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko.
១៧០.
170.
‘‘គវំ ចេ តរមានានំ, ឧជុំ គច្ឆតិ បុង្គវោ;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;
១៧១.
171.
‘‘ឯវមេវ មនុស្សេសុ, យោ ហោតិ សេដ្ឋសម្មតោ;
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
សព្ពំ រដ្ឋំ សុខំ សេតិ, រាជា ចេ ហោតិ ធម្មិកោ។
Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko.
១៧២.
172.
‘‘មហារុក្ខស្ស ផលិនោ, អាមំ ឆិន្ទតិ យោ ផលំ;
‘‘Mahārukkhassa phalino, āmaṃ chindati yo phalaṃ;
រសញ្ចស្ស ន ជានាតិ, ពីជញ្ចស្ស វិនស្សតិ។
Rasañcassa na jānāti, bījañcassa vinassati.
១៧៣.
173.
‘‘មហារុក្ខូបមំ រដ្ឋំ, អធម្មេន បសាសតិ;
‘‘Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ, adhammena pasāsati;
រសញ្ចស្ស ន ជានាតិ, រដ្ឋញ្ចស្ស វិនស្សតិ។
Rasañcassa na jānāti, raṭṭhañcassa vinassati.
១៧៤.
174.
‘‘មហារុក្ខស្ស ផលិនោ, បក្កំ ឆិន្ទតិ យោ ផលំ;
‘‘Mahārukkhassa phalino, pakkaṃ chindati yo phalaṃ;
រសញ្ចស្ស វិជានាតិ, ពីជញ្ចស្ស ន នស្សតិ។
Rasañcassa vijānāti, bījañcassa na nassati.
១៧៥.
175.
‘‘មហារុក្ខូបមំ រដ្ឋំ, ធម្មេន យោ បសាសតិ;
‘‘Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ, dhammena yo pasāsati;
រសញ្ចស្ស វិជានាតិ, រដ្ឋញ្ចស្ស ន នស្សតិ។
Rasañcassa vijānāti, raṭṭhañcassa na nassati.
១៧៦.
176.
‘‘យោ ច រាជា ជនបទំ, អធម្មេន បសាសតិ;
‘‘Yo ca rājā janapadaṃ, adhammena pasāsati;
សព្ពោសធីហិ សោ រាជា, វិរុទ្ធោ ហោតិ ខត្តិយោ។
Sabbosadhīhi so rājā, viruddho hoti khattiyo.
១៧៧.
177.
‘‘តថេវ នេគមេ ហិំសំ, យេ យុត្តា កយវិក្កយេ;
‘‘Tatheva negame hiṃsaṃ, ye yuttā kayavikkaye;
ឱជទានពលីការេ, ស កោសេន វិរុជ្ឈតិ។
Ojadānabalīkāre, sa kosena virujjhati.
១៧៨.
178.
ឧស្សិតេ ហិំសយំ រាជា, ស ពលេន វិរុជ្ឈតិ។
Ussite hiṃsayaṃ rājā, sa balena virujjhati.
១៧៩.
179.
អធម្មចារី ខត្តិយោ, សោ សគ្គេន វិរុជ្ឈតិ។
Adhammacārī khattiyo, so saggena virujjhati.
១៨០.
180.
‘‘យោ ច រាជា អធម្មដ្ឋោ, ភរិយំ ហន្តិ អទូសិកំ;
‘‘Yo ca rājā adhammaṭṭho, bhariyaṃ hanti adūsikaṃ;
១៨១.
181.
ឥសយោ ច ន ហិំសេយ្យ, បុត្តទារេ សមំ ចរេ។
Isayo ca na hiṃseyya, puttadāre samaṃ care.
១៨២.
182.
‘‘ស តាទិសោ ភូមិបតិ, រដ្ឋបាលោ អកោធនោ;
‘‘Sa tādiso bhūmipati, raṭṭhapālo akodhano;
មហាពោធិជាតកំ តតិយំ។
Mahābodhijātakaṃ tatiyaṃ.
បណ្ណាសនិបាតំ និដ្ឋិតំ។
Paṇṇāsanipātaṃ niṭṭhitaṃ.
តស្សុទ្ទានំ –
Tassuddānaṃ –
សនិឡីនិកមវ្ហយនោ បឋមោ, ទុតិយោ បន សឧម្មទន្តិវរោ;
Saniḷīnikamavhayano paṭhamo, dutiyo pana saummadantivaro;
តតិយោ បន ពោធិសិរីវ្ហយនោ, កថិតា បន តីណិ ជិនេន សុភាតិ។
Tatiyo pana bodhisirīvhayano, kathitā pana tīṇi jinena subhāti.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā / [៥២៨] ៣. មហាពោធិជាតកវណ្ណនា • [528] 3. Mahābodhijātakavaṇṇanā