Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi |
528. මහාබොධිජාතකං (3)
528. Mahābodhijātakaṃ (3)
124.
124.
‘‘කිං නු දණ්ඩං කිමජිනං, කිං ඡත්තං කිමුපාහනං;
‘‘Kiṃ nu daṇḍaṃ kimajinaṃ, kiṃ chattaṃ kimupāhanaṃ;
කිමඞ්කුසඤ්ච පත්තඤ්ච, සඞ්ඝාටිඤ්චාපි බ්රාහ්මණ;
Kimaṅkusañca pattañca, saṅghāṭiñcāpi brāhmaṇa;
125.
125.
‘‘ද්වාදසෙතානි වස්සානි, වුසිතානි තවන්තිකෙ;
‘‘Dvādasetāni vassāni, vusitāni tavantike;
නාභිජානාමි සොණෙන, පිඞ්ගලෙනාභිකූජිතං.
Nābhijānāmi soṇena, piṅgalenābhikūjitaṃ.
126.
126.
‘‘ස්වායං දිත්තොව නදති, සුක්කදාඨං විදංසයං;
‘‘Svāyaṃ dittova nadati, sukkadāṭhaṃ vidaṃsayaṃ;
තව සුත්වා සභරියස්ස, වීතසද්ධස්ස මං පති’’.
Tava sutvā sabhariyassa, vītasaddhassa maṃ pati’’.
127.
127.
‘‘අහු එස කතො දොසො, යථා භාසසි බ්රාහ්මණ;
‘‘Ahu esa kato doso, yathā bhāsasi brāhmaṇa;
එස භිය්යො පසීදාමි, වස බ්රාහ්මණ මාගමා’’.
Esa bhiyyo pasīdāmi, vasa brāhmaṇa māgamā’’.
128.
128.
‘‘සබ්බසෙතො පුරෙ ආසි, තතොපි සබලො අහු;
‘‘Sabbaseto pure āsi, tatopi sabalo ahu;
සබ්බලොහිතකො දානි, කාලො පක්කමිතුං මම.
Sabbalohitako dāni, kālo pakkamituṃ mama.
129.
129.
‘‘අබ්භන්තරං පුරෙ ආසි, තතො මජ්ඣෙ තතො බහි;
‘‘Abbhantaraṃ pure āsi, tato majjhe tato bahi;
පුරා නිද්ධමනා හොති, සයමෙව වජාමහං.
Purā niddhamanā hoti, sayameva vajāmahaṃ.
130.
130.
‘‘වීතසද්ධං න සෙවෙය්ය, උදපානංවනොදකං;
‘‘Vītasaddhaṃ na seveyya, udapānaṃvanodakaṃ;
සචෙපි නං අනුඛණෙ, වාරි කද්දමගන්ධිකං.
Sacepi naṃ anukhaṇe, vāri kaddamagandhikaṃ.
131.
131.
‘‘පසන්නමෙව සෙවෙය්ය, අප්පසන්නං විවජ්ජයෙ;
‘‘Pasannameva seveyya, appasannaṃ vivajjaye;
පසන්නං පයිරුපාසෙය්ය, රහදං වුදකත්ථිකො.
Pasannaṃ payirupāseyya, rahadaṃ vudakatthiko.
132.
132.
133.
133.
‘‘යො භජන්තං න භජති, සෙවමානං න සෙවති;
‘‘Yo bhajantaṃ na bhajati, sevamānaṃ na sevati;
ස වෙ මනුස්සපාපිට්ඨො, මිගො සාඛස්සිතො යථා.
Sa ve manussapāpiṭṭho, migo sākhassito yathā.
134.
134.
‘‘අච්චාභික්ඛණසංසග්ගා, අසමොසරණෙන ච;
‘‘Accābhikkhaṇasaṃsaggā, asamosaraṇena ca;
එතෙන මිත්තා ජීරන්ති, අකාලෙ යාචනාය ච.
Etena mittā jīranti, akāle yācanāya ca.
135.
135.
‘‘තස්මා නාභික්ඛණං ගච්ඡෙ, න ච ගච්ඡෙ චිරාචිරං;
‘‘Tasmā nābhikkhaṇaṃ gacche, na ca gacche cirāciraṃ;
136.
136.
‘‘අතිචිරං නිවාසෙන, පියො භවති අප්පියො;
‘‘Aticiraṃ nivāsena, piyo bhavati appiyo;
ආමන්ත ඛො තං ගච්ඡාම, පුරා තෙ හොම අප්පියා’’.
Āmanta kho taṃ gacchāma, purā te homa appiyā’’.
137.
137.
‘‘එවං චෙ යාචමානානං, අඤ්ජලිං නාවබුජ්ඣසි;
‘‘Evaṃ ce yācamānānaṃ, añjaliṃ nāvabujjhasi;
එවං තං අභියාචාම, පුන කයිරාසි පරියායං’’.
Evaṃ taṃ abhiyācāma, puna kayirāsi pariyāyaṃ’’.
138.
138.
‘‘එවං චෙ නො විහරතං, අන්තරායො න හෙස්සති;
‘‘Evaṃ ce no viharataṃ, antarāyo na hessati;
අප්පෙව නාම පස්සෙම, අහොරත්තානමච්චයෙ’’.
Appeva nāma passema, ahorattānamaccaye’’.
139.
139.
‘‘උදීරණා චෙ සංගත්යා, භාවාය මනුවත්තති;
‘‘Udīraṇā ce saṃgatyā, bhāvāya manuvattati;
අකාමා අකරණීයං වා, කරණීයං වාපි කුබ්බති;
Akāmā akaraṇīyaṃ vā, karaṇīyaṃ vāpi kubbati;
140.
140.
‘‘සො චෙ අත්ථො ච ධම්මො ච, කල්යාණො න ච පාපකො;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
භොතො චෙ වචනං සච්චං, සුහතො වානරො මයා.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
141.
141.
න මං ත්වං ගරහෙය්යාසි, භොතො වාදො හි තාදිසො’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
142.
142.
‘‘ඉස්සරො සබ්බලොකස්ස, සචෙ කප්පෙති ජීවිතං;
‘‘Issaro sabbalokassa, sace kappeti jīvitaṃ;
නිද්දෙසකාරී පුරිසො, ඉස්සරො තෙන ලිප්පති.
Niddesakārī puriso, issaro tena lippati.
143.
143.
‘‘සො චෙ අත්ථො ච ධම්මො ච, කල්යාණො න ච පාපකො;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
භොතො චෙ වචනං සච්චං, සුහතො වානරො මයා.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
144.
144.
‘‘අත්තනො චෙ හි වාදස්ස, අපරාධං විජානියා;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
න මං ත්වං ගරහෙය්යාසි, භොතො වාදො හි තාදිසො’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
145.
145.
‘‘සචෙ පුබ්බෙකතහෙතු, සුඛදුක්ඛං නිගච්ඡති;
‘‘Sace pubbekatahetu, sukhadukkhaṃ nigacchati;
පොරාණකඉණමොක්ඛො, ක්විධ පාපෙන ලිප්පති.
Porāṇakaiṇamokkho, kvidha pāpena lippati.
146.
146.
‘‘සො චෙ අත්ථො ච ධම්මො ච, කල්යාණො න ච පාපකො;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
භොතො චෙ වචනං සච්චං, සුහතො වානරො මයා.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
147.
147.
‘‘අත්තනො චෙ හි වාදස්ස, අපරාධං විජානියා;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
න මං ත්වං ගරහෙය්යාසි, භොතො වාදො හි තාදිසො’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
148.
148.
‘‘චතුන්නංයෙවුපාදාය, රූපං සම්භොති පාණිනං;
‘‘Catunnaṃyevupādāya, rūpaṃ sambhoti pāṇinaṃ;
යතො ච රූපං සම්භොති, තත්ථෙවානුපගච්ඡති;
Yato ca rūpaṃ sambhoti, tatthevānupagacchati;
ඉධෙව ජීවති ජීවො, පෙච්ච පෙච්ච විනස්සති.
Idheva jīvati jīvo, pecca pecca vinassati.
149.
149.
උච්ඡිජ්ජති අයං ලොකො, යෙ බාලා යෙ ච පණ්ඩිතා;
Ucchijjati ayaṃ loko, ye bālā ye ca paṇḍitā;
උච්ඡිජ්ජමානෙ ලොකස්මිං, ක්විධ පාපෙන ලිප්පති.
Ucchijjamāne lokasmiṃ, kvidha pāpena lippati.
150.
150.
‘‘සො චෙ අත්ථො ච ධම්මො ච, කල්යාණො න ච පාපකො;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
භොතො චෙ වචනං සච්චං, සුහතො වානරො මයා.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
151.
151.
‘‘අත්තනො චෙ හි වාදස්ස, අපරාධං විජානියා;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
න මං ත්වං ගරහෙය්යාසි, භොතො වාදො හි තාදිසො’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
152.
152.
මාතරං පිතරං හඤ්ඤෙ, අථො ජෙට්ඨම්පි භාතරං;
Mātaraṃ pitaraṃ haññe, atho jeṭṭhampi bhātaraṃ;
153.
153.
‘‘යස්ස රුක්ඛස්ස ඡායාය, නිසීදෙය්ය සයෙය්ය වා;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
න තස්ස සාඛං භඤ්ජෙය්ය, මිත්තදුබ්භො 27 හි පාපකො.
Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho 28 hi pāpako.
154.
154.
අත්ථො මෙ සම්බලෙනාපි, සුහතො වානරො මයා.
Attho me sambalenāpi, suhato vānaro mayā.
155.
155.
31 ‘‘සො චෙ අත්ථො ච ධම්මො ච, කල්යාණො න ච පාපකො;
32 ‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
156.
156.
‘‘අත්තනො චෙ හි වාදස්ස, අපරාධං විජානියා;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
න මං ත්වං ගරහෙය්යාසි, භොතො වාදො හි තාදිසො.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso.
157.
157.
‘‘අහෙතුවාදො පුරිසො, යො ච ඉස්සරකුත්තිකො;
‘‘Ahetuvādo puriso, yo ca issarakuttiko;
පුබ්බෙකතී ච උච්ඡෙදී, යො ච ඛත්තවිදො නරො.
Pubbekatī ca ucchedī, yo ca khattavido naro.
158.
158.
‘‘එතෙ අසප්පුරිසා ලොකෙ, බාලා පණ්ඩිතමානිනො;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
කරෙය්ය තාදිසො පාපං, අථො අඤ්ඤම්පි කාරයෙ;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
159.
159.
‘‘උරබ්භරූපෙන වකස්සු 37 පුබ්බෙ, අසංකිතො අජයූථං උපෙති;
‘‘Urabbharūpena vakassu 38 pubbe, asaṃkito ajayūthaṃ upeti;
160.
160.
‘‘තථාවිධෙකෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, ඡදනං කත්වා වඤ්චයන්ති මනුස්සෙ;
‘‘Tathāvidheke samaṇabrāhmaṇāse, chadanaṃ katvā vañcayanti manusse;
අනාසකා ථණ්ඩිලසෙය්යකා ච, රජොජල්ලං උක්කුටිකප්පධානං;
Anāsakā thaṇḍilaseyyakā ca, rajojallaṃ ukkuṭikappadhānaṃ;
පරියායභත්තඤ්ච අපානකත්තා, පාපාචාරා අරහන්තො වදානා.
Pariyāyabhattañca apānakattā, pāpācārā arahanto vadānā.
161.
161.
‘‘එතෙ අසප්පුරිසා ලොකෙ, බාලා පණ්ඩිතමානිනො;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
කරෙය්ය තාදිසො පාපං, අථො අඤ්ඤම්පි කාරයෙ;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
අසප්පුරිසසංසග්ගො, දුක්ඛන්තො කටුකුද්රයො.
Asappurisasaṃsaggo, dukkhanto kaṭukudrayo.
162.
162.
‘‘යමාහු නත්ථි වීරියන්ති, අහෙතුඤ්ච පවදන්ති 43 යෙ;
‘‘Yamāhu natthi vīriyanti, ahetuñca pavadanti 44 ye;
පරකාරං අත්තකාරඤ්ච, යෙ තුච්ඡං සමවණ්ණයුං.
Parakāraṃ attakārañca, ye tucchaṃ samavaṇṇayuṃ.
163.
163.
‘‘එතෙ අසප්පුරිසා ලොකෙ, බාලා පණ්ඩිතමානිනො;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
කරෙය්ය තාදිසො පාපං, අථො අඤ්ඤම්පි කාරයෙ;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
අසප්පුරිසසංසග්ගො, දුක්ඛන්තො කටුකුද්රයො.
Asappurisasaṃsaggo, dukkhanto kaṭukudrayo.
164.
164.
‘‘සචෙ හි වීරියං නාස්ස, කම්මං කල්යාණපාපකං;
‘‘Sace hi vīriyaṃ nāssa, kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
න භරෙ වඩ්ඪකිං රාජා, නපි යන්තානි කාරයෙ.
Na bhare vaḍḍhakiṃ rājā, napi yantāni kāraye.
165.
165.
‘‘යස්මා ච වීරියං අත්ථි, කම්මං කල්යාණපාපකං;
‘‘Yasmā ca vīriyaṃ atthi, kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
තස්මා යන්තානි කාරෙති, රාජා භරති වඩ්ඪකිං.
Tasmā yantāni kāreti, rājā bharati vaḍḍhakiṃ.
166.
166.
‘‘යදි වස්සසතං දෙවො, න වස්සෙ න හිමං පතෙ;
‘‘Yadi vassasataṃ devo, na vasse na himaṃ pate;
උච්ඡිජ්ජෙය්ය අයං ලොකො, විනස්සෙය්ය අයං පජා.
Ucchijjeyya ayaṃ loko, vinasseyya ayaṃ pajā.
167.
167.
‘‘යස්මා ච වස්සතී දෙවො, හිමඤ්චානුඵුසායති;
‘‘Yasmā ca vassatī devo, himañcānuphusāyati;
තස්මා සස්සානි පච්චන්ති, රට්ඨඤ්ච පාලිතෙ 45 චිරං.
Tasmā sassāni paccanti, raṭṭhañca pālite 46 ciraṃ.
168.
168.
‘‘ගවං චෙ තරමානානං, ජිම්හං ගච්ඡති පුඞ්ගවො;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
සබ්බා තා ජිම්හං ගච්ඡන්ති, නෙත්තෙ ජිම්හං 47 ගතෙ සති.
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ 48 gate sati.
169.
169.
සො චෙ අධම්මං චරති, පගෙව ඉතරා පජා;
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
සබ්බං රට්ඨං දුඛං සෙති, රාජා චෙ හොති අධම්මිකො.
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko.
170.
170.
‘‘ගවං චෙ තරමානානං, උජුං ගච්ඡති පුඞ්ගවො;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;
171.
171.
‘‘එවමෙව මනුස්සෙසු, යො හොති සෙට්ඨසම්මතො;
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
සබ්බං රට්ඨං සුඛං සෙති, රාජා චෙ හොති ධම්මිකො.
Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko.
172.
172.
‘‘මහාරුක්ඛස්ස ඵලිනො, ආමං ඡින්දති යො ඵලං;
‘‘Mahārukkhassa phalino, āmaṃ chindati yo phalaṃ;
රසඤ්චස්ස න ජානාති, බීජඤ්චස්ස විනස්සති.
Rasañcassa na jānāti, bījañcassa vinassati.
173.
173.
‘‘මහාරුක්ඛූපමං රට්ඨං, අධම්මෙන පසාසති;
‘‘Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ, adhammena pasāsati;
රසඤ්චස්ස න ජානාති, රට්ඨඤ්චස්ස විනස්සති.
Rasañcassa na jānāti, raṭṭhañcassa vinassati.
174.
174.
‘‘මහාරුක්ඛස්ස ඵලිනො, පක්කං ඡින්දති යො ඵලං;
‘‘Mahārukkhassa phalino, pakkaṃ chindati yo phalaṃ;
රසඤ්චස්ස විජානාති, බීජඤ්චස්ස න නස්සති.
Rasañcassa vijānāti, bījañcassa na nassati.
175.
175.
‘‘මහාරුක්ඛූපමං රට්ඨං, ධම්මෙන යො පසාසති;
‘‘Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ, dhammena yo pasāsati;
රසඤ්චස්ස විජානාති, රට්ඨඤ්චස්ස න නස්සති.
Rasañcassa vijānāti, raṭṭhañcassa na nassati.
176.
176.
‘‘යො ච රාජා ජනපදං, අධම්මෙන පසාසති;
‘‘Yo ca rājā janapadaṃ, adhammena pasāsati;
සබ්බොසධීහි සො රාජා, විරුද්ධො හොති ඛත්තියො.
Sabbosadhīhi so rājā, viruddho hoti khattiyo.
177.
177.
‘‘තථෙව නෙගමෙ හිංසං, යෙ යුත්තා කයවික්කයෙ;
‘‘Tatheva negame hiṃsaṃ, ye yuttā kayavikkaye;
ඔජදානබලීකාරෙ, ස කොසෙන විරුජ්ඣති.
Ojadānabalīkāre, sa kosena virujjhati.
178.
178.
උස්සිතෙ හිංසයං රාජා, ස බලෙන විරුජ්ඣති.
Ussite hiṃsayaṃ rājā, sa balena virujjhati.
179.
179.
අධම්මචාරී ඛත්තියො, සො සග්ගෙන විරුජ්ඣති.
Adhammacārī khattiyo, so saggena virujjhati.
180.
180.
‘‘යො ච රාජා අධම්මට්ඨො, භරියං හන්ති අදූසිකං;
‘‘Yo ca rājā adhammaṭṭho, bhariyaṃ hanti adūsikaṃ;
181.
181.
ඉසයො ච න හිංසෙය්ය, පුත්තදාරෙ සමං චරෙ.
Isayo ca na hiṃseyya, puttadāre samaṃ care.
182.
182.
‘‘ස තාදිසො භූමිපති, රට්ඨපාලො අකොධනො;
‘‘Sa tādiso bhūmipati, raṭṭhapālo akodhano;
මහාබොධිජාතකං තතියං.
Mahābodhijātakaṃ tatiyaṃ.
පණ්ණාසනිපාතං නිට්ඨිතං.
Paṇṇāsanipātaṃ niṭṭhitaṃ.
තස්සුද්දානං –
Tassuddānaṃ –
සනිළීනිකමව්හයනො පඨමො, දුතියො පන සඋම්මදන්තිවරො;
Saniḷīnikamavhayano paṭhamo, dutiyo pana saummadantivaro;
තතියො පන බොධිසිරීව්හයනො, කථිතා පන තීණි ජිනෙන සුභාති.
Tatiyo pana bodhisirīvhayano, kathitā pana tīṇi jinena subhāti.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ජාතක-අට්ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā / [528] 3. මහාබොධිජාතකවණ්ණනා • [528] 3. Mahābodhijātakavaṇṇanā