| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහානිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථා • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
13. මහාබ්‍යූහසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
13. Mahābyūhasuttaniddesavaṇṇanā
130. තෙරසමෙ මහාබ්‍යූහසුත්‌තනිද්‌දෙසෙ යෙ කෙචිමෙ දිට්‌ඨිපරිබ්‌බසානාති ඉදම්‌පි ‘‘කිං නු ඛො ඉමෙ දිට්‌ඨිපරිබ්‌බසානා විඤ්‌ඤූනං සන්‌තිකා නින්‌දමෙව ලභන්‌ති, උදාහු පසංසම්‌පී’’ති උප්‌පන්‌නචිත්‌තානං එකච්‌චානං දෙවතානං තමත්‌ථං ආවිකාතුං පුරිමනයෙනෙව නිම්‌මිතබුද්‌ධෙන අත්‌තානං පුච්‌ඡාපෙත්‌වා වුත්‌තං. තත්‌ථ අන්‌වානයන්‌තීති අනු ආනයන්‌ති පුනප්‌පුනං ආහරන්‌ති.
130. Terasame mahābyūhasuttaniddese ye kecime diṭṭhiparibbasānāti idampi ‘‘kiṃ nu kho ime diṭṭhiparibbasānā viññūnaṃ santikā nindameva labhanti, udāhu pasaṃsampī’’ti uppannacittānaṃ ekaccānaṃ devatānaṃ tamatthaṃ āvikātuṃ purimanayeneva nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā vuttaṃ. Tattha anvānayantīti anu ānayanti punappunaṃ āharanti.
නින්‌දමෙව අන්‌වෙන්‌තීති ගරහමෙව උපගච්‌ඡන්‌ති.
Nindameva anventīti garahameva upagacchanti.
131. ඉදානි යස්‌මා තෙ ‘‘ඉදමෙව සච්‌ච’’න්‌ති වදන්‌තාපි දිට්‌ඨිගතිකවාදිනො කදාචි කත්‌ථචි පසංසම්‌පි ලභන්‌ති, යං එතං පසංසාසඞ්‌ඛාතං වාදඵලං, තං අප්‌පං, රාගාදීනං සමාය සමත්‌ථං න හොති, කො පන වාදො දුතියෙ නින්‌දාඵලෙ, තස්‌මා එතමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ඉමං තාව විස්‌සජ්‌ජනගාථං ආහ ‘‘අප්‌පඤ්‌හි එතං න අලං සමාය, දුවෙ විවාදස්‌ස ඵලානි බ්‍රූමී’’ති. තත්‌ථ දුවෙ විවාදස්‌ස ඵලානීති නින්‌දා ච පසංසා ච ජයපරාජයාදීනි වා තංසභාගානි. එතම්‌පි දිස්‌වාති ‘‘නින්‌දා අනිට්‌ඨා එව, පසංසා නාලං සමායා’’ති එතම්‌පි විවාදඵලෙ ආදීනවං දිස්‌වා. ඛෙමාභිපස්‌සං අවිවාදභූමින්‌ති අවිවාදභූමිං නිබ්‌බානං ඛෙමන්‌ති පස්‌සමානො.
131. Idāni yasmā te ‘‘idameva sacca’’nti vadantāpi diṭṭhigatikavādino kadāci katthaci pasaṃsampi labhanti, yaṃ etaṃ pasaṃsāsaṅkhātaṃ vādaphalaṃ, taṃ appaṃ, rāgādīnaṃ samāya samatthaṃ na hoti, ko pana vādo dutiye nindāphale, tasmā etamatthaṃ dassento imaṃ tāva vissajjanagāthaṃ āha ‘‘appañhi etaṃ na alaṃ samāya, duve vivādassa phalāni brūmī’’ti. Tattha duve vivādassa phalānīti nindā ca pasaṃsā ca jayaparājayādīni vā taṃsabhāgāni. Etampi disvāti ‘‘nindā aniṭṭhā eva, pasaṃsā nālaṃ samāyā’’ti etampi vivādaphale ādīnavaṃ disvā. Khemābhipassaṃ avivādabhūminti avivādabhūmiṃ nibbānaṃ khemanti passamāno.
අප්‌පකන්‌ති මන්‌දං. පරිත්‌තකන්‌ති ථොකං. ඔමකන්‌ති හෙට්‌ඨිමකං. ලාමකන්‌ති පාපකං. සමායාති රාගාදීනං සමනත්‌ථාය. උපසමායාති උපරූපරි සමනත්‌ථාය. වූපසමායාති සන්‌නිසීදාපනත්‌ථාය. නිබ්‌බානායාති අමතමහානිබ්‌බානත්‌ථාය. පටිනිස්‌සග්‌ගායාති මග්‌ගෙන කිලෙසානං නිස්‌සජ්‌ජනත්‌ථාය. පටිපස්‌සද්‌ධියාති ඵලෙන පටිපස්‌සද්‌ධානං අනුප්‌පජ්‌ජනත්‌ථාය නාලං.
Appakanti mandaṃ. Parittakanti thokaṃ. Omakanti heṭṭhimakaṃ. Lāmakanti pāpakaṃ. Samāyāti rāgādīnaṃ samanatthāya. Upasamāyāti uparūpari samanatthāya. Vūpasamāyāti sannisīdāpanatthāya. Nibbānāyāti amatamahānibbānatthāya. Paṭinissaggāyāti maggena kilesānaṃ nissajjanatthāya. Paṭipassaddhiyāti phalena paṭipassaddhānaṃ anuppajjanatthāya nālaṃ.
132. එවඤ්‌හි අවිවාදමානො – යා කාචිමාති ගාථා. තත්‌ථ සම්‌මුතියොති දිට්‌ඨියො. පුථුජ්‌ජාති පුථුජ්‌ජනසම්‌භවා. සො උපයං කිමෙය්‍යාති සො උපගන්‌තබ්‌බට්‌ඨෙන උපයං රූපාදීසු එකම්‌පි ධම්‌මං කිං උපෙය්‍ය, කෙන වා කාරණෙන උපෙය්‍ය. දිට්‌ඨෙ සුතෙ ඛන්‌තිමකුබ්‌බමානොති දිට්‌ඨසුතසුද්‌ධීසු පෙමං අකරොන්‌තො.
132. Evañhi avivādamāno – yā kācimāti gāthā. Tattha sammutiyoti diṭṭhiyo. Puthujjāti puthujjanasambhavā. Soupayaṃ kimeyyāti so upagantabbaṭṭhena upayaṃ rūpādīsu ekampi dhammaṃ kiṃ upeyya, kena vā kāraṇena upeyya. Diṭṭhe sute khantimakubbamānoti diṭṭhasutasuddhīsu pemaṃ akaronto.
පුථුජ්‌ජනෙහි ජනිතාති පුථුජ්‌ජනෙහි උප්‌පාදිතා. සම්‌මුතියොති දිට්‌ඨියො. පුථු නානාජනෙහි ජනිතා වාති අනෙකවිධෙහි දිට්‌ඨිගතිකෙහි උප්‌පාදිතා වා. නෙතීති න එති. න උපෙතීති සමීපං න එති. න උපගච්‌ඡතීති නිවත්‌තති. නාභිනිවිසතීති පවිසිත්‌වා නප්‌පතිට්‌ඨති.
Puthujjanehi janitāti puthujjanehi uppāditā. Sammutiyoti diṭṭhiyo. Puthu nānājanehi janitā vāti anekavidhehi diṭṭhigatikehi uppāditā vā. Netīti na eti. Na upetīti samīpaṃ na eti. Na upagacchatīti nivattati. Nābhinivisatīti pavisitvā nappatiṭṭhati.
133. ඉතො බාහිරා පන – සීලුත්‌තමාති ගාථා තස්‌සත්‌ථො – සීලංයෙව ‘‘උත්‌තම’’න්‌ති මඤ්‌ඤමානා සීලුත්‌තමාති එකෙ භොන්‌තො සංයමමත්‌තෙන සුද්‌ධිං වදන්‌ති, හත්‌ථිවතාදිඤ්‌ච වතං සමාදාය උපට්‌ඨිතාසෙ. ඉධෙව දිට්‌ඨියං අස්‌ස සත්‌ථුනො සුද්‌ධිං භවූපනීතා භවජ්‌ඣොසිතා සමානා වදන්‌ති, අපි ච තෙ කුසලාවදානා ‘‘කුසලා මය’’න්‌ති එවංවාදා.
133. Ito bāhirā pana – sīluttamāti gāthā tassattho – sīlaṃyeva ‘‘uttama’’nti maññamānā sīluttamāti eke bhonto saṃyamamattena suddhiṃ vadanti, hatthivatādiñca vataṃ samādāya upaṭṭhitāse. Idheva diṭṭhiyaṃ assa satthuno suddhiṃ bhavūpanītā bhavajjhositā samānā vadanti, api ca te kusalāvadānā ‘‘kusalā maya’’nti evaṃvādā.
134. එවං සීලුත්‌තමෙසු ච තෙසු තථා පටිපන්‌නො යො කොචි – සචෙ චුතොති ගාථා. තස්‌සත්‌ථො – සචෙ තතො සීලවතතො පරවිච්‌ඡින්‌දනෙන වා අනභිසම්‌භුණන්‌තො වා චුතො හොති, සො තං සීලබ්‌බතකම්‌මං පුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරාදිකම්‌මං වා විරාධයිත්‌වා වෙධතී. න කෙවලඤ්‌ච වෙධති , අපි ච ඛො තං සීලබ්‌බතසුද්‌ධිං පජප්‌පතී ච විප්‌පලපති ච පත්‌ථයතී ච. කිමිව? සත්‌ථාව හීනො පවසං ඝරම්‌හා, ඝරම්‌හා පවසන්‌තො සත්‌ථතො හීනො යථා තං ඝරං වා සත්‌ථං වා පත්‌ථයතීති.
134. Evaṃ sīluttamesu ca tesu tathā paṭipanno yo koci – sace cutoti gāthā. Tassattho – sace tato sīlavatato paravicchindanena vā anabhisambhuṇanto vā cuto hoti, so taṃ sīlabbatakammaṃ puññābhisaṅkhārādikammaṃ vā virādhayitvā vedhatī. Na kevalañca vedhati , api ca kho taṃ sīlabbatasuddhiṃ pajappatī ca vippalapati ca patthayatī ca. Kimiva? Satthāva hīno pavasaṃ gharamhā, gharamhā pavasanto satthato hīno yathā taṃ gharaṃ vā satthaṃ vā patthayatīti.
පරවිච්‌ඡින්‌දනාය වාති පරෙන වාරියමානො වා. අනභිසම්‌භුණන්‌තො වාති තං පටිපත්‌තිං අසම්‌පාදෙන්‌තො වා.
Paravicchindanāya vāti parena vāriyamāno vā. Anabhisambhuṇanto vāti taṃ paṭipattiṃ asampādento vā.
අඤ්‌ඤාය අපරද්‌ධොති නිබ්‌බානෙන පරිහීනො මග්‌ගතො වා. තං වා සත්‌ථං අනුබන්‌ධතීති තං වා සත්‌ථං සබ්‌බත්‌ථ පච්‌ඡතො ගච්‌ඡති.
Aññāya aparaddhoti nibbānena parihīno maggato vā. Taṃ vā satthaṃ anubandhatīti taṃ vā satthaṃ sabbattha pacchato gacchati.
135. එවං පන සීලුත්‌තමානං පවෙධනකාරණං අරියසාවකො සීලබ්‌බතං වාපි පහාය සබ්‌බන්‌ති ගාථා. තත්‌ථ සාවජ්‌ජානවජ්‌ජන්‌ති සබ්‌බාකුසලං ලොකියකුසලඤ්‌ච. එතං සුද්‌ධිං අසුද්‌ධින්‌ති අපත්‌ථයානොති පඤ්‌චකාමගුණාදිභෙදං සුද්‌ධිං අකුසලාදිභෙදං අසුද්‌ධිඤ්‌ච අපත්‌ථයමානො. විරතො චරෙති සුද්‌ධියා අසුද්‌ධියා ච විරතො චරෙය්‍ය. සන්‌ති මනුග්‌ගහායාති දිට්‌ඨිං අග්‌ගහෙත්‌වා.
135. Evaṃ pana sīluttamānaṃ pavedhanakāraṇaṃ ariyasāvako sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbanti gāthā. Tattha sāvajjānavajjanti sabbākusalaṃ lokiyakusalañca. Etaṃ suddhiṃ asuddhintiapatthayānoti pañcakāmaguṇādibhedaṃ suddhiṃ akusalādibhedaṃ asuddhiñca apatthayamāno. Virato careti suddhiyā asuddhiyā ca virato careyya. Santi manuggahāyāti diṭṭhiṃ aggahetvā.
කණ්‌හං කණ්‌හවිපාකන්‌ති අකුසලකම්‌මං අකුසලවිපාකදායකං. සුක්‌කං සුක්‌කවිපාකන්‌ති ලොකියකුසලං අත්‌තනා සදිසං සුක්‌කවිපාකදායකං.
Kaṇhaṃkaṇhavipākanti akusalakammaṃ akusalavipākadāyakaṃ. Sukkaṃ sukkavipākanti lokiyakusalaṃ attanā sadisaṃ sukkavipākadāyakaṃ.
නියාමාවක්‌කන්‌තින්‌ති මග්‌ගපවිසනං. සෙක්‌ඛාති සත්‌ත සෙක්‌ඛා. අග්‌ගධම්‌මන්‌ති උත්‌තමධම්‌මං, අරහත්‌තඵලං.
Niyāmāvakkantinti maggapavisanaṃ. Sekkhāti satta sekkhā. Aggadhammanti uttamadhammaṃ, arahattaphalaṃ.
136. එවං ඉතො බාහිරකෙ සීලුත්‌තමෙ සංයමෙන විසුද්‌ධිවාදෙ තෙසඤ්‌ච විපාකං සීලබ්‌බතපහායිනො අරහතො ච පටිපත්‌තිං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි අඤ්‌ඤථාපි සුද්‌ධිවාදෙ බාහිරකෙ දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තමූපනිස්‌සායා’’ති ගාථමාහ. තස්‌සත්‌ථො – සන්‌තඤ්‌ඤෙපි සමණබ්‍රාහ්‌මණා, තෙ ජිගුච්‌ඡිතං අමරන්‌තපං වා දිට්‌ඨසුද්‌ධිආදීසු වා අඤ්‌ඤතරඤ්‌ඤතරං උපනිස්‌සායඅකිරියදිට්‌ඨියා වා උද්‌ධංසරා හුත්‌වා භවාභවෙසු අවීතතණ්‌හා සුද්‌ධි’මනුත්‌ථුනන්‌ති වදන්‌ති කථෙන්‌තීති.
136. Evaṃ ito bāhirake sīluttame saṃyamena visuddhivāde tesañca vipākaṃ sīlabbatapahāyino arahato ca paṭipattiṃ dassetvā idāni aññathāpi suddhivāde bāhirake dassento ‘‘tamūpanissāyā’’ti gāthamāha. Tassattho – santaññepi samaṇabrāhmaṇā, te jigucchitaṃ amarantapaṃ vā diṭṭhasuddhiādīsu vā aññataraññataraṃ upanissāyaakiriyadiṭṭhiyā vā uddhaṃsarā hutvā bhavābhavesu avītataṇhā suddhi’manutthunanti vadanti kathentīti.
තපොජිගුච්‌ඡවාදාති කායපීළනාදිතපෙන පාපහිරීයනවාදා. තපොජිගුච්‌ඡසාරාති තෙනෙව තපෙන හිරීයනසාරවන්‌තො. උද්‌ධංසරාවාදාති සංසාරෙන සුද්‌ධිං කථයන්‌තා.
Tapojigucchavādāti kāyapīḷanāditapena pāpahirīyanavādā. Tapojigucchasārāti teneva tapena hirīyanasāravanto. Uddhaṃsarāvādāti saṃsārena suddhiṃ kathayantā.
137. එවං තෙසං අවීතතණ්‌හානං සුද්‌ධිං අනුත්‌ථුනන්‌තානං යොපි සුද්‌ධිප්‌පත්‌තමෙව අත්‌තානං මඤ්‌ඤෙය්‍ය, තස්‌සාපි අවීතතණ්‌හත්‌තා භවාභවෙසු තං තං වත්‌ථුං පත්‌ථයමානස්‌ස හි ජප්‌පිතානි පුනප්‌පුනං හොන්‌තියෙවාති අධිප්‌පායො. තණ්‌හා හි ආසෙවිතා තණ්‌හං වඩ්‌ඪයතෙව, න කෙවලඤ්‌ච ජප්‌පිතානි, පවෙධිතං වාපි පකප්‌පිතෙසු, තණ්‌හාදිට්‌ඨීහි චස්‌ස පකප්‌පිතෙසු වත්‌ථූසු පවෙධිතම්‌පි හොතීති වුත්‌තං හොති. භවාභවෙසු පන වීතතණ්‌හත්‌තා ආයතිං චුතූපපාතො ඉධ යස්‌ස නත්‌ථි, ස කෙන වෙධෙය්‍ය කුහිං ව ජප්‌පෙති අයමෙතිස්‌සා ගාථාය සම්‌බන්‌ධො.
137. Evaṃ tesaṃ avītataṇhānaṃ suddhiṃ anutthunantānaṃ yopi suddhippattameva attānaṃ maññeyya, tassāpi avītataṇhattā bhavābhavesu taṃ taṃ vatthuṃ patthayamānassa hi jappitāni punappunaṃ hontiyevāti adhippāyo. Taṇhā hi āsevitā taṇhaṃ vaḍḍhayateva, na kevalañca jappitāni, pavedhitaṃ vāpi pakappitesu, taṇhādiṭṭhīhi cassa pakappitesu vatthūsu pavedhitampi hotīti vuttaṃ hoti. Bhavābhavesu pana vītataṇhattā āyatiṃ cutūpapāto idha yassa natthi, sa kena vedheyya kuhiṃ va jappeti ayametissā gāthāya sambandho.
ආගමනන්‌ති පුන ආගමනං. ගමනන්‌ති ඉතො අඤ්‌ඤත්‌ථ ගමනං . ගමනාගමනන්‌ති ඉතො ගන්‌ත්‌වා පුන නිවත්‌තනං. කාලන්‌ති මරණං. ගතීති ගමනවසෙන ගතියා ගන්‌තබ්‌බං.
Āgamananti puna āgamanaṃ. Gamananti ito aññattha gamanaṃ . Gamanāgamananti ito gantvā puna nivattanaṃ. Kālanti maraṇaṃ. Gatīti gamanavasena gatiyā gantabbaṃ.
138. යමාහු ධම්‌මන්‌ති පුච්‌ඡාගාථා.
138.Yamāhu dhammanti pucchāgāthā.
139. ඉදානි යස්‌මා එකොපි එත්‌ථ වාදො සච්‌චො නත්‌ථි, කෙවලං දිට්‌ඨිමත්‌තකෙන හි තෙ වදන්‌ති, තස්‌මා තමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සකං හී’’ති ඉමං තාව විස්‌සජ්‌ජනගාථමාහ. තත්‌ථ සම්‌මුතින්‌ති දිට්‌ඨිං. අනොමන්‌ති අනූනං.
139. Idāni yasmā ekopi ettha vādo sacco natthi, kevalaṃ diṭṭhimattakena hi te vadanti, tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘sakaṃ hī’’ti imaṃ tāva vissajjanagāthamāha. Tattha sammutinti diṭṭhiṃ. Anomanti anūnaṃ.
140. එවමෙතෙසු සකං ධම්‌මං පරිපුණ්‌ණං බ්‍රූවන්‌තෙසු අඤ්‌ඤස්‌ස ධම්‌මං පන හීනන්‌ති වදන්‌තෙසු යස්‌ස කස්‌සචි – පරස්‌ස චෙ වම්‌භයිතෙන හීනොති ගාථා. තස්‌සත්‌ථො – යදි පරස්‌ස නින්‌දිතකාරණා හීනො භවෙය්‍ය, න කොචි ධම්‌මෙසු විසෙසි අග්‌ගො භවෙය්‍ය. කිංකාරණා? පුථූ හි අඤ්‌ඤස්‌ස වදන්‌ති ධම්‌මං නිහීනතො සබ්‌බෙව තෙ සම්‌හි දළ්‌හං වදානාසකධම්‌මෙ දළ්‌හවාදා එව.
140. Evametesu sakaṃ dhammaṃ paripuṇṇaṃ brūvantesu aññassa dhammaṃ pana hīnanti vadantesu yassa kassaci – parassa ce vambhayitena hīnoti gāthā. Tassattho – yadi parassa ninditakāraṇā hīno bhaveyya, na koci dhammesu visesi aggo bhaveyya. Kiṃkāraṇā? Puthū hi aññassa vadanti dhammaṃ nihīnato sabbeva te samhi daḷhaṃ vadānāsakadhamme daḷhavādā eva.
වම්‌භයිතකාරණාති ධංසිතකාරණා. ගරහිතකාරණාති ලාමකකතකාරණා. උපවදිතකාරණාති අක්‌කොසිතකාරණා. සකායනන්‌ති සකමග්‌ගං.
Vambhayitakāraṇāti dhaṃsitakāraṇā. Garahitakāraṇāti lāmakakatakāraṇā. Upavaditakāraṇāti akkositakāraṇā. Sakāyananti sakamaggaṃ.
141. කිඤ්‌ච භිය්‍යො – සද්‌ධම්‌මපූජාති ගාථා. තස්‌සත්‌ථො – තෙ ච තිත්‌ථියා යථා පසංසන්‌ති සකායනානි, සද්‌ධම්‌මපූජාපි නෙසං තථෙව වත්‌තති. තෙ හි අතිවිය සත්‌ථාරාදීනි සත්‌තරොන්‌ති. තත්‌ථ යදි තෙ පමාණා සියුං, එවං සන්‌තෙ සබ්‌බෙව වාදා තථියා භවෙය්‍යුං. කිංකාරණා ? සුද්‌ධී හි නෙසං පච්‌චත්‌තමෙව. න සා අඤ්‌ඤත්‌ථ සිජ්‌ඣති, නාපි පරමත්‌ථතො. අත්‌තනි දිට්‌ඨිගාහමත්‌තමෙව හි තං තෙසං පරපච්‌චයනෙය්‍යබුද්‌ධීනං. පච්‌චත්‌තමෙවාති පාටෙක්‌කමෙව.
141. Kiñca bhiyyo – saddhammapūjāti gāthā. Tassattho – te ca titthiyā yathā pasaṃsanti sakāyanāni, saddhammapūjāpi nesaṃ tatheva vattati. Te hi ativiya satthārādīni sattaronti. Tattha yadi te pamāṇā siyuṃ, evaṃ sante sabbeva vādā tathiyā bhaveyyuṃ. Kiṃkāraṇā ? Suddhī hi nesaṃ paccattameva. Na sā aññattha sijjhati, nāpi paramatthato. Attani diṭṭhigāhamattameva hi taṃ tesaṃ parapaccayaneyyabuddhīnaṃ. Paccattamevāti pāṭekkameva.
142. යො පන විපරීතතො බාහිතපාපත්‌තා බ්‍රාහ්‌මණො, තස්‌ස න බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පරනෙය්‍යමත්‌ථීති ගාථා. තස්‌සත්‌ථො – බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස හි ‘‘සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා’’තිආදිනා නයෙන සුදිට්‌ඨත්‌තා පරෙන නෙතබ්‌බං ඤාණං නත්‌ථි. දිට්‌ඨිධම්‌මෙසු ‘‘ඉදමෙව සච්‌ච’’න්‌ති නිච්‌ඡිනිත්‌වා සුමග්‌ගහීතම්‌පි නත්‌ථි. තංකාරණා සො දිට්‌ඨිකලහානි අතික්‌කන්‌තො, න හි සො සෙට්‌ඨතො පස්‌සති ධම්‌මමඤ්‌ඤං අඤ්‌ඤත්‍ර සතිපට්‌ඨානාදීහි.
142. Yo pana viparītato bāhitapāpattā brāhmaṇo, tassa na brāhmaṇassa paraneyyamatthīti gāthā. Tassattho – brāhmaṇassa hi ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā nayena sudiṭṭhattā parena netabbaṃ ñāṇaṃ natthi. Diṭṭhidhammesu ‘‘idameva sacca’’nti nicchinitvā sumaggahītampi natthi. Taṃkāraṇā so diṭṭhikalahāni atikkanto, na hi so seṭṭhato passati dhammamaññaṃ aññatra satipaṭṭhānādīhi.
න පරනෙය්‍යොති පරෙන නෙතබ්‌බො ජානාපෙතබ්‌බො න හොති. න පරපත්‌තියො න පරපච්‌චයොති පරෙසං පච්‌චෙතබ්‌බො න හොති. න පරපටිබද්‌ධගූති පරෙසං පටිබද්‌ධගමනො න හොති.
Na paraneyyoti parena netabbo jānāpetabbo na hoti. Na parapattiyo na parapaccayoti paresaṃ paccetabbo na hoti. Na parapaṭibaddhagūti paresaṃ paṭibaddhagamano na hoti.
143. ජානාමීති ගාථාය සම්‌බන්‌ධො අත්‌ථො ච – එවං තාව පරමත්‌ථබ්‍රාහ්‌මණො න හි සෙට්‌ඨතො පස්‌සති ධම්‌මමඤ්‌ඤං, අඤ්‌ඤෙ පන තිත්‌ථියා පරචිත්‌තඤාණාදීහි ජානන්‌තාපි පස්‌සන්‌තාපි ‘‘ජානාමි පස්‌සාමි තථෙව එත’’න්‌ති එවං වදන්‌තාපි ච දිට්‌ඨියා සුද්‌ධිං පච්‌චෙන්‌ති. කස්‌මා? යස්‌මා තෙසු එකොපි අදක්‌ඛි චෙ අද්‌දස චෙපි තෙන පරචිත්‌තඤාණාදිනා යථාභූතමත්‌ථං, කිඤ්‌හි තුමස්‌ස තෙන තස්‌ස තෙන දස්‌සනෙන කිං කතං, කිං දුක්‌ඛපරිඤ්‌ඤා සාධිතා, උදාහු සමුදයප්‌පහානාදීනං අඤ්‌ඤතරං, යතො සබ්‌බථාපි අතික්‌කමිත්‌වා අරියමග්‌ගං තෙ තිත්‌ථියා අඤ්‌ඤෙනෙව වදන්‌ති සුද්‌ධිං, අතික්‌කමිත්‌වා වා තෙ තිත්‌ථියෙ බුද්‌ධාදයො අඤ්‌ඤෙනෙව වදන්‌ති සුද්‌ධින්‌ති.
143.Jānāmīti gāthāya sambandho attho ca – evaṃ tāva paramatthabrāhmaṇo na hi seṭṭhato passati dhammamaññaṃ, aññe pana titthiyā paracittañāṇādīhi jānantāpi passantāpi ‘‘jānāmi passāmi tatheva eta’’nti evaṃ vadantāpi ca diṭṭhiyā suddhiṃ paccenti. Kasmā? Yasmā tesu ekopi adakkhi ce addasa cepi tena paracittañāṇādinā yathābhūtamatthaṃ, kiñhi tumassa tena tassa tena dassanena kiṃ kataṃ, kiṃ dukkhapariññā sādhitā, udāhu samudayappahānādīnaṃ aññataraṃ, yato sabbathāpi atikkamitvā ariyamaggaṃ te titthiyā aññeneva vadanti suddhiṃ, atikkamitvā vā te titthiye buddhādayo aññeneva vadanti suddhinti.
144. පස්‌සං නරොති ගාථාය සම්‌බන්‌ධො අත්‌ථො ච – කිඤ්‌ච භිය්‍යො? ය්‌වායං පරචිත්‌තඤාණාදීහි අද්‌දක්‌ඛි, සො පස්‌සං නරො දක්‌ඛති නාමරූපං, න තතො පරං, දිස්‌වාන වා ඤස්‌සති තානිමෙව නාමරූපානි නිච්‌චතො සුඛතො වා, න අඤ්‌ඤථා; සො එවං පස්‌සන්‌තො කාමං බහුං පස්‌සතු අප්‌පකං වා නාමරූපං නිච්‌චතො සුඛතො ච අථස්‌ස එවරූපෙන දස්‌සනෙන න හි තෙන සුද්‌ධිං කුසලා වදන්‌ති.
144.Passaṃ naroti gāthāya sambandho attho ca – kiñca bhiyyo? Yvāyaṃ paracittañāṇādīhi addakkhi, so passaṃ naro dakkhati nāmarūpaṃ, na tato paraṃ, disvāna vā ñassati tānimeva nāmarūpāni niccato sukhato vā, na aññathā; so evaṃ passanto kāmaṃ bahuṃ passatu appakaṃ vā nāmarūpaṃ niccato sukhato ca athassa evarūpena dassanena na hi tena suddhiṃ kusalā vadanti.
145. නිවිස්‌සවාදීති ගාථාය සම්‌බන්‌ධො අත්‌ථො ච – තෙන ච දස්‌සනෙන සුද්‌ධියා අසතියාපි යො ‘‘ජානාමි පස්‌සාමි තථෙව එත’’න්‌ති එවං නිවිස්‌සවාදී, එතං වා දස්‌සනං පටිච්‌ච දිට්‌ඨියා සුද්‌ධිං පච්‌චෙන්‌තො ‘‘ඉදමෙව සච්‌ච’’න්‌ති එවං නිවිස්‌සවාදී, සො සුබ්‌බිනයො න හොති තං තථා පකප්‌පිතං අභිසඞ්‌ඛතං දිට්‌ඨිං පුරක්‌ඛරානො. සො හි යං සත්‌ථාරාදිං නිස්‌සිතො, තත්‌ථෙව සුභං වදානො සුද්‌ධිං වදො, ‘‘පරිසුද්‌ධිවාදො පරිසුද්‌ධිදස්‌සනො වා අහ’’න්‌ති අත්‌තානං මඤ්‌ඤමානො තත්‌ථ තථද්‌දසා සො, තත්‌ථ සකාය දිට්‌ඨියා අවිපරීතමෙව සො අද්‌දස. යථා සා දිට්‌ඨි පවත්‌තති, තථෙව තං අද්‌දස, න අඤ්‌ඤථා පස්‌සිතුං ඉච්‌ඡතීති අධිප්‌පායො.
145.Nivissavādīti gāthāya sambandho attho ca – tena ca dassanena suddhiyā asatiyāpi yo ‘‘jānāmi passāmi tatheva eta’’nti evaṃ nivissavādī, etaṃ vā dassanaṃ paṭicca diṭṭhiyā suddhiṃ paccento ‘‘idameva sacca’’nti evaṃ nivissavādī, so subbinayo na hoti taṃ tathā pakappitaṃ abhisaṅkhataṃ diṭṭhiṃ purakkharāno. So hi yaṃ satthārādiṃ nissito, tattheva subhaṃ vadāno suddhiṃ vado, ‘‘parisuddhivādo parisuddhidassano vā aha’’nti attānaṃ maññamāno tattha tathaddasā so, tattha sakāya diṭṭhiyā aviparītameva so addasa. Yathā sā diṭṭhi pavattati, tatheva taṃ addasa, na aññathā passituṃ icchatīti adhippāyo.
නිවිස්‌සවාදීති පතිට්‌ඨහිත්‌වා කථෙන්‌තො. දුබ්‌බිනයොති විනෙතුං දුක්‌ඛො. දුප්‌පඤ්‌ඤාපයොති ඤාපෙතුං චිත්‌තෙන ලබ්‌භාපෙතුං දුක්‌ඛො. දුන්‌නිජ්‌ඣාපයොති චිත්‌තෙන වීමංසිත්‌වා ගහණත්‌ථං පුනප්‌පුනං නිජ්‌ඣාපයිතුං දුක්‌ඛො. දුප්‌පෙක්‌ඛාපයොති ඉක්‌ඛාපයිතුං දුක්‌ඛො. දුප්‌පසාදයොති චිත්‌තෙ පසාදං උප්‌පාදෙතුං දුක්‌ඛො.
Nivissavādīti patiṭṭhahitvā kathento. Dubbinayoti vinetuṃ dukkho. Duppaññāpayoti ñāpetuṃ cittena labbhāpetuṃ dukkho. Dunnijjhāpayoti cittena vīmaṃsitvā gahaṇatthaṃ punappunaṃ nijjhāpayituṃ dukkho. Duppekkhāpayoti ikkhāpayituṃ dukkho. Duppasādayoti citte pasādaṃ uppādetuṃ dukkho.
අප්‌පස්‌සීති ඤාණෙන පටිවෙධං පාපුණි. පටිවිජ්‌ඣීති චිත්‌තෙන අවබොධං පාපුණි.
Appassīti ñāṇena paṭivedhaṃ pāpuṇi. Paṭivijjhīti cittena avabodhaṃ pāpuṇi.
146. එවං පකප්‌පිතං දිට්‌ඨිං පුරක්‌ඛරානෙසු තිත්‌ථියෙසු – න බ්‍රාහ්‌මණො කප්‌පමුපෙති සඞ්‌ඛාති ගාථා. තත්‌ථ සඞ්‌ඛාති සඞ්‌ඛාය, ජානිත්‌වාති අත්‌ථො. නපි ඤාණබන්‌ධූති සමාපත්‌තිඤාණාදිනා අකතතණ්‌හාදිට්‌ඨිබන්‌ධු. තත්‌ථ විග්‌ගහො – නාපි අස්‌ස ඤාණෙන කතො බන්‌ධු අත්‌ථීති නපි ඤාණබන්‌ධු. සම්‌මුතියොති දිට්‌ඨිසම්‌මුතියො. පුථුජ්‌ජාති පුථුජ්‌ජනසම්‌භවා. උග්‌ගහණන්‌ති මඤ්‌ඤෙති උග්‌ගහණන්‌ති අඤ්‌ඤෙ, අඤ්‌ඤෙ තා සම්‌මුතියො උග්‌ගණ්‌හන්‌තීති වුත්‌තං හොති.
146. Evaṃ pakappitaṃ diṭṭhiṃ purakkharānesu titthiyesu – na brāhmaṇo kappamupeti saṅkhāti gāthā. Tattha saṅkhāti saṅkhāya, jānitvāti attho. Napi ñāṇabandhūti samāpattiñāṇādinā akatataṇhādiṭṭhibandhu. Tattha viggaho – nāpi assa ñāṇena kato bandhu atthīti napi ñāṇabandhu. Sammutiyoti diṭṭhisammutiyo. Puthujjāti puthujjanasambhavā. Uggahaṇanti maññeti uggahaṇanti aññe, aññe tā sammutiyo uggaṇhantīti vuttaṃ hoti.
උපෙක්‌ඛතීති උපපත්‌තිතො අපක්‌ඛපතිතො හුත්‌වා පස්‌සති.
Upekkhatīti upapattito apakkhapatito hutvā passati.
147. කිඤ්‌ච භිය්‍යො – විස්‌සජ්‌ජ ගන්‌ථානීති ගාථා. තත්‌ථ අනුග්‌ගහොති උග්‌ගහණවිරහිතො, සොපි නාස්‌ස උග්‌ගහොති අනුග්‌ගහො. න වා උග්‌ගණ්‌හාතීති අනුග්‌ගහො.
147. Kiñca bhiyyo – vissajja ganthānīti gāthā. Tattha anuggahoti uggahaṇavirahito, sopi nāssa uggahoti anuggaho. Na vā uggaṇhātīti anuggaho.
ගන්‌ථෙ වොස්‌සජ්‌ජිත්‌වාති අභිජ්‌ඣාදිකෙ ගන්‌ථෙ චජිත්‌වා. විස්‌සජ්‌ජාති පුන අනාදියනවසෙන ජහිත්‌වා. ගධිතෙති ඝටිතෙ. ගන්‌ථිතෙති සුත්‌තෙන සඞ්‌ගහිතෙ විය ගන්‌ථිතෙ. බන්‌ධෙති සුට්‌ඨු බන්‌ධෙ. විබන්‌ධෙති විවිධා බන්‌ධෙ. පලිබුද්‌ධෙති සමන්‌තතො බන්‌ධනෙන බන්‌ධෙ. බන්‌ධනෙති කිලෙසබන්‌ධනෙ. ඵොටයිත්‌වාති පප්‌ඵොටෙත්‌වා. සච්‌චං විස්‌සජ්‌ජං කරොන්‌තීති විසඞ්‌ඛරිත්‌වා අපරිභොගං කරොන්‌ති. විකොපෙන්‌තීති චුණ්‌ණවිචුණ්‌ණං කරොන්‌ති.
Ganthe vossajjitvāti abhijjhādike ganthe cajitvā. Vissajjāti puna anādiyanavasena jahitvā. Gadhiteti ghaṭite. Ganthiteti suttena saṅgahite viya ganthite. Bandheti suṭṭhu bandhe. Vibandheti vividhā bandhe. Palibuddheti samantato bandhanena bandhe. Bandhaneti kilesabandhane. Phoṭayitvāti papphoṭetvā. Saccaṃ vissajjaṃ karontīti visaṅkharitvā aparibhogaṃ karonti. Vikopentīti cuṇṇavicuṇṇaṃ karonti.
148. කිඤ්‌ච භිය්‍යො – සො එවරූපො – පුබ්‌බාසවෙති ගාථා. තත්‌ථ පුබ්‌බාසවෙති අතීතරූපාදීනි ආරබ්‌භ උප්‌පජ්‌ජනධම්‌මකිලෙසෙ . නවෙති පච්‌චුප්‌පන්‌නරූපාදීනි ආරබ්‌භ උප්‌පජ්‌ජනධම්‌මෙ. න ඡන්‌දගූති ඡන්‌දාදිවසෙන න ගච්‌ඡති. අනත්‌තගරහීති කතාකතවසෙන අත්‌තානං අගරහන්‌තො.
148. Kiñca bhiyyo – so evarūpo – pubbāsaveti gāthā. Tattha pubbāsaveti atītarūpādīni ārabbha uppajjanadhammakilese . Naveti paccuppannarūpādīni ārabbha uppajjanadhamme. Na chandagūti chandādivasena na gacchati. Anattagarahīti katākatavasena attānaṃ agarahanto.
149. එවං අනත්‌තගරහී ච – ස සබ්‌බධම්‌මෙසූති ගාථා. තත්‌ථ සබ්‌බධම්‌මෙසූති ද්‌වාසට්‌ඨිදිට්‌ඨිධම්‌මෙසු ‘‘යං කිඤ්‌චි දිට්‌ඨං වා’’ති එවංපභෙදෙසු. පන්‌නභාරොති පතිතභාරො. න කප්‌පෙතීති න කප්‌පියො, දුවිධම්‌පි කප්‌පං න කරොතීති අත්‌ථො. නූපරතොති පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකසෙක්‌ඛා විය උපරතිසමඞ්‌ගීපි නො හොති. න පත්‌ථියොති නිත්‌තණ්‌හො. තණ්‌හා හි පත්‌ථයතීති පත්‌ථියා, නාස්‌ස පත්‌ථියාති න පත්‌ථියො. ඉතො පරඤ්‌ච හෙට්‌ඨා ච තත්‌ථ තත්‌ථ වුත්‌තනයත්‌තා උත්‌තානත්‌ථමෙව. එවං අරහත්‌තනිකූටෙනෙව දෙසනං නිට්‌ඨාපෙසි, දෙසනාපරියොසානෙ පුරාභෙදසුත්‌තෙ (මහානි. 83) වුත්‌තසදිසො එව අභිසමයො අහොසීති.
149. Evaṃ anattagarahī ca – sa sabbadhammesūti gāthā. Tattha sabbadhammesūti dvāsaṭṭhidiṭṭhidhammesu ‘‘yaṃ kiñci diṭṭhaṃ vā’’ti evaṃpabhedesu. Pannabhāroti patitabhāro. Na kappetīti na kappiyo, duvidhampi kappaṃ na karotīti attho. Nūparatoti puthujjanakalyāṇakasekkhā viya uparatisamaṅgīpi no hoti. Na patthiyoti nittaṇho. Taṇhā hi patthayatīti patthiyā, nāssa patthiyāti na patthiyo. Ito parañca heṭṭhā ca tattha tattha vuttanayattā uttānatthameva. Evaṃ arahattanikūṭeneva desanaṃ niṭṭhāpesi, desanāpariyosāne purābhedasutte (mahāni. 83) vuttasadiso eva abhisamayo ahosīti.
සද්‌ධම්‌මප්‌පජ්‌ජොතිකාය මහානිද්‌දෙසට්‌ඨකථාය
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
මහාබ්‍යූහසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahābyūhasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / මහානිද්‌දෙසපාළි • Mahāniddesapāḷi / 13. මහාවියූහසුත්‌තනිද්‌දෙසො • 13. Mahāviyūhasuttaniddeso
