| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
७. महाचत्तारीसकसुत्तवण्णना
7. Mahācattārīsakasuttavaṇṇanā
१३६. एवं मे सुतन्ति महाचत्तारीसकसुत्तं। तत्थ अरियन्ति निद्दोसं लोकुत्तरं, निद्दोसञ्हि ‘‘अरिय’’न्ति वुच्चति। सम्मासमाधिन्ति मग्गसमाधिं। सउपनिसन्ति सपच्चयं। सपरिक्खारन्ति सपरिवारं।
136.Evaṃme sutanti mahācattārīsakasuttaṃ. Tattha ariyanti niddosaṃ lokuttaraṃ, niddosañhi ‘‘ariya’’nti vuccati. Sammāsamādhinti maggasamādhiṃ. Saupanisanti sapaccayaṃ. Saparikkhāranti saparivāraṃ.
परिक्खताति परिवारिता। सम्मादिट्ठि पुब्बङ्गमा होतीति द्विधा सम्मादिट्ठि पुब्बङ्गमा होति पुरेचारिका विपस्सनासम्मादिट्ठि च मग्गसम्मादिट्ठि च। विपस्सनासम्मादिट्ठि तेभूमकसङ्खारे अनिच्चादिवसेन परिवीमंसति; मग्गसम्मादिट्ठि पन परिवीमंसनपरियोसाने भूमिलद्धं वट्टं समुग्घाटयमाना वूपसमयमाना सीतुदकघटसहस्सं मत्थके आसिञ्चमाना विय उप्पज्जति। यथा हि खेत्तं कुरुमानो कस्सको पठमं अरञ्ञे रुक्खे छिन्दति, पच्छा अग्गिं देति, सो अग्गि पठमं छिन्ने रुक्खे अनवसेसे झापेति, एवमेव विपस्सनासम्मादिट्ठि पठमं अनिच्चादिवसेन सङ्खारे वीमंसति, मग्गसम्मादिट्ठि ताय वीमंसनत्थं सङ्खारे पुन अप्पवत्तिवसेन समुग्घाटयमाना उप्पज्जति, सा दुविधापि इध अधिप्पेता।
Parikkhatāti parivāritā. Sammādiṭṭhipubbaṅgamā hotīti dvidhā sammādiṭṭhi pubbaṅgamā hoti purecārikā vipassanāsammādiṭṭhi ca maggasammādiṭṭhi ca. Vipassanāsammādiṭṭhi tebhūmakasaṅkhāre aniccādivasena parivīmaṃsati; maggasammādiṭṭhi pana parivīmaṃsanapariyosāne bhūmiladdhaṃ vaṭṭaṃ samugghāṭayamānā vūpasamayamānā sītudakaghaṭasahassaṃ matthake āsiñcamānā viya uppajjati. Yathā hi khettaṃ kurumāno kassako paṭhamaṃ araññe rukkhe chindati, pacchā aggiṃ deti, so aggi paṭhamaṃ chinne rukkhe anavasese jhāpeti, evameva vipassanāsammādiṭṭhi paṭhamaṃ aniccādivasena saṅkhāre vīmaṃsati, maggasammādiṭṭhi tāya vīmaṃsanatthaṃ saṅkhāre puna appavattivasena samugghāṭayamānā uppajjati, sā duvidhāpi idha adhippetā.
मिच्छादिट्ठीति पजानातीति मिच्छादिट्ठिं अनिच्चं दुक्खं अनत्ताति लक्खणपटिवेधेन आरम्मणतो पजानाति, सम्मादिट्ठिं किच्चतो असम्मोहतो पजानाति। सास्स होति सम्मादिट्ठीति सा एवं पजानना अस्स सम्मादिट्ठि नाम होति।
Micchādiṭṭhīti pajānātīti micchādiṭṭhiṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti lakkhaṇapaṭivedhena ārammaṇato pajānāti, sammādiṭṭhiṃ kiccato asammohato pajānāti. Sāssa hoti sammādiṭṭhīti sā evaṃ pajānanā assa sammādiṭṭhi nāma hoti.
द्वायं वदामीति द्वयं वदामि, दुविधकोट्ठासं वदामीति अत्थो। पुञ्ञभागियाति पुञ्ञकोट्ठासभूता। उपधिवेपक्काति उपधिसङ्खातस्स विपाकस्स दायिका।
Dvāyaṃ vadāmīti dvayaṃ vadāmi, duvidhakoṭṭhāsaṃ vadāmīti attho. Puññabhāgiyāti puññakoṭṭhāsabhūtā. Upadhivepakkāti upadhisaṅkhātassa vipākassa dāyikā.
पञ्ञा पञ्ञिन्द्रियन्तिआदीसु विभजित्वा विभजित्वा अमतद्वारं पञ्ञपेति दस्सेतीति पञ्ञा। तस्मिं अत्थे इन्दत्तं करोतीति पञ्ञिन्द्रियं। अविज्जाय न कम्पतीति पञ्ञाबलं। बोज्झङ्गप्पत्ता हुत्वा चतुसच्चधम्मे विचिनातीति धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो। मग्गसम्पत्तिया पसट्ठा सोभना दिट्ठीति सम्मादिट्ठि। अरियमग्गस्स अङ्गन्ति मग्गङ्गं। सोति सो भिक्खु। पहानायाति पजहनत्थाय। उपसम्पदायाति पटिलाभत्थाय। सम्मावायामोति निय्यानिको कुसलवायामो। सतोति सतिया समन्नागतो हुत्वा। अनुपरिधावन्ति अनुपरिवत्तन्तीति सहजाता च पुरेजाता च हुत्वा परिवारेन्ति। एत्थ हि सम्मावायामो च सम्मासति च लोकुत्तरसम्मादिट्ठिं सहजाता परिवारेन्ति राजानं विय एकरथे ठिता असिग्गाहछत्तग्गाहा। विपस्सनासम्मादिट्ठि पन पुरेजाता हुत्वा परिवारेति रथस्स पुरतो पत्तिकादयो विय। दुतियपब्बतो पट्ठाय पन सम्मासङ्कप्पादीनं तयोपि सहजातपरिवाराव होन्तीति वेदितब्बा।
Paññā paññindriyantiādīsu vibhajitvā vibhajitvā amatadvāraṃ paññapeti dassetīti paññā. Tasmiṃ atthe indattaṃ karotīti paññindriyaṃ. Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ. Bojjhaṅgappattā hutvā catusaccadhamme vicinātīti dhammavicayasambojjhaṅgo. Maggasampattiyā pasaṭṭhā sobhanā diṭṭhīti sammādiṭṭhi. Ariyamaggassa aṅganti maggaṅgaṃ. Soti so bhikkhu. Pahānāyāti pajahanatthāya. Upasampadāyāti paṭilābhatthāya. Sammāvāyāmoti niyyāniko kusalavāyāmo. Satoti satiyā samannāgato hutvā. Anuparidhāvanti anuparivattantīti sahajātā ca purejātā ca hutvā parivārenti. Ettha hi sammāvāyāmo ca sammāsati ca lokuttarasammādiṭṭhiṃ sahajātā parivārenti rājānaṃ viya ekarathe ṭhitā asiggāhachattaggāhā. Vipassanāsammādiṭṭhi pana purejātā hutvā parivāreti rathassa purato pattikādayo viya. Dutiyapabbato paṭṭhāya pana sammāsaṅkappādīnaṃ tayopi sahajātaparivārāva hontīti veditabbā.
१३७. मिच्छासङ्कप्पोति पजानातीति मिच्छासङ्कप्पं अनिच्चं दुक्खं अनत्ताति लक्खणपटिवेधेन आरम्मणतो पजानाति सम्मासङ्कप्पं किच्चतो असम्मोहतो पजानाति। इतो अपरेसु सम्मावाचादीसुपि एवमेव योजना वेदितब्बा। कामसङ्कप्पादयो द्वेधावितक्कसुत्ते (म॰ नि॰ १.२०६) वुत्तायेव।
137.Micchāsaṅkappoti pajānātīti micchāsaṅkappaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti lakkhaṇapaṭivedhena ārammaṇato pajānāti sammāsaṅkappaṃ kiccato asammohato pajānāti. Ito aparesu sammāvācādīsupi evameva yojanā veditabbā. Kāmasaṅkappādayo dvedhāvitakkasutte (ma. ni. 1.206) vuttāyeva.
तक्कोतिआदीसु तक्कनवसेन तक्को। स्वेव च उपसग्गेन पदं वड्ढेत्वा वितक्कोति वुत्तो, स्वेव सङ्कप्पनवसेन सङ्कप्पो। एकग्गो हुत्वा आरम्मणे अप्पेतीति अप्पना । उपसग्गेन पन पदं वड्ढेत्वा ब्यप्पनाति वुत्तं। चेतसो अभिनिरोपनाति चित्तस्स अभिनिरोपना। वितक्कस्मिञ्हि सति वितक्को आरम्मणे चित्तं अभिनिरोपेति वितक्के पन असति अत्तनोयेव धम्मताय चित्तं आरम्मणं अभिरुहति जातिसम्पन्नो अभिञ्ञातपुरिसो विय राजगेहं। अनभिञ्ञातस्स हि पटिहारेन वा दोवारिकेन वा अत्थो होति, अभिञ्ञातं जातिसम्पन्नं सब्बे राजराजमहामत्ता जानन्तीति अत्तनोव धम्मताय निक्खमति चेव पविसति च, एवंसम्पदमिदं वेदितब्बं। वाचं सङ्खरोतीति वचीसङ्खारो। एत्थ च लोकियवितक्को वाचं सङ्खरोति, न लोकुत्तरो। किञ्चापि न सङ्खरोति, वचीसङ्खारोत्वेव च पनस्स नामं होति। सम्मासङ्कप्पं अनुपरिधावन्तीति लोकुत्तरसम्मासङ्कप्पं परिवारेन्ति। एत्थ च तयोपि नेक्खम्मसङ्कप्पादयो पुब्बभागे नानाचित्तेसु लब्भन्ति, मग्गक्खणे पन तिण्णम्पि कामसङ्कप्पादीनञ्च पदच्छेदं समुग्घातं करोन्तो मग्गङ्गं पूरयमानो एकोव सम्मासङ्कप्पो उप्पज्जित्वा नेक्खम्मसङ्कप्पादिवसेन तीणि नामानि लभति। परतो सम्मावाचादीसुपि एसेव नयो।
Takkotiādīsu takkanavasena takko. Sveva ca upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā vitakkoti vutto, sveva saṅkappanavasena saṅkappo. Ekaggo hutvā ārammaṇe appetīti appanā. Upasaggena pana padaṃ vaḍḍhetvā byappanāti vuttaṃ. Cetaso abhiniropanāti cittassa abhiniropanā. Vitakkasmiñhi sati vitakko ārammaṇe cittaṃ abhiniropeti vitakke pana asati attanoyeva dhammatāya cittaṃ ārammaṇaṃ abhiruhati jātisampanno abhiññātapuriso viya rājagehaṃ. Anabhiññātassa hi paṭihārena vā dovārikena vā attho hoti, abhiññātaṃ jātisampannaṃ sabbe rājarājamahāmattā jānantīti attanova dhammatāya nikkhamati ceva pavisati ca, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Vācaṃ saṅkharotīti vacīsaṅkhāro. Ettha ca lokiyavitakko vācaṃ saṅkharoti, na lokuttaro. Kiñcāpi na saṅkharoti, vacīsaṅkhārotveva ca panassa nāmaṃ hoti. Sammāsaṅkappaṃ anuparidhāvantīti lokuttarasammāsaṅkappaṃ parivārenti. Ettha ca tayopi nekkhammasaṅkappādayo pubbabhāge nānācittesu labbhanti, maggakkhaṇe pana tiṇṇampi kāmasaṅkappādīnañca padacchedaṃ samugghātaṃ karonto maggaṅgaṃ pūrayamāno ekova sammāsaṅkappo uppajjitvā nekkhammasaṅkappādivasena tīṇi nāmāni labhati. Parato sammāvācādīsupi eseva nayo.
१३८. मुसावादा वेरमणीतिआदीसु विरतिपि चेतनापि वट्टति। आरतीतिआदीसु वचीदुच्चरितेहि आरका रमतीति आरति। विना तेहि रमतीति विरति। ततो ततो पटिनिवत्ताव हुत्वा तेहि विना रमतीति पटिविरति। उपसग्गवसेन वा पदं वड्ढितं, सब्बमिदं ओरमनभावस्सेव अधिवचनं। वेरं मणति विनासेतीति वेरमणि। इदम्पि ओरमनस्सेव वेवचनं।
138.Musāvādāveramaṇītiādīsu viratipi cetanāpi vaṭṭati. Āratītiādīsu vacīduccaritehi ārakā ramatīti ārati. Vinā tehi ramatīti virati. Tato tato paṭinivattāva hutvā tehi vinā ramatīti paṭivirati. Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ, sabbamidaṃ oramanabhāvasseva adhivacanaṃ. Veraṃ maṇati vināsetīti veramaṇi. Idampi oramanasseva vevacanaṃ.
१३९. पाणातिपाता वेरमणीतिआदीसुपि चेतना विरतीति उभयम्पि वट्टतियेव।
139.Pāṇātipātā veramaṇītiādīsupi cetanā viratīti ubhayampi vaṭṭatiyeva.
१४०. कुहनातिआदीसु तिविधेन कुहनवत्थुना लोकं एताय कुहयन्ति विम्हापयन्तीति कुहना। लाभसक्कारत्थिका हुत्वा एताय लपन्तीति लपना। निमित्तं सीलमेतेसन्ति नेमित्तिका, तेसं भावो नेमित्तिकता। निप्पेसो सीलमेतेसन्ति निप्पेसिका, तेसं भावो निप्पेसिकता। लाभेन लाभं निजिगीसन्ति मग्गन्ति परियेसन्तीति लाभेन लाभं निजिगीसना, तेसं भावो लाभेन लाभं निजिगीसनता। अयमेत्थ सङ्खेपो, वित्थारेन पनेता कुहनादिका विसुद्धिमग्गे सीलनिद्देसेयेव पाळिञ्च अट्ठकथञ्च आहरित्वा पकासिता। मिच्छाआजीवस्स पहानायाति एत्थ न केवलं पाळियं आगतोव मिच्छाआजीवो, आजीवहेतु पन पवत्तिता पाणातिपातादयो सत्तकम्मपथचेतनापि मिच्छाआजीवोव। तासंयेव सत्तन्नं चेतनानं पदपच्छेदं समुग्घातं कुरुमानं मग्गङ्गं पूरयमाना उप्पन्ना विरति सम्माआजीवो नाम।
140.Kuhanātiādīsu tividhena kuhanavatthunā lokaṃ etāya kuhayanti vimhāpayantīti kuhanā. Lābhasakkāratthikā hutvā etāya lapantīti lapanā. Nimittaṃ sīlametesanti nemittikā, tesaṃ bhāvo nemittikatā. Nippeso sīlametesanti nippesikā, tesaṃ bhāvo nippesikatā. Lābhena lābhaṃ nijigīsanti magganti pariyesantīti lābhena lābhaṃ nijigīsanā, tesaṃ bhāvo lābhena lābhaṃ nijigīsanatā. Ayamettha saṅkhepo, vitthārena panetā kuhanādikā visuddhimagge sīlaniddeseyeva pāḷiñca aṭṭhakathañca āharitvā pakāsitā. Micchāājīvassa pahānāyāti ettha na kevalaṃ pāḷiyaṃ āgatova micchāājīvo, ājīvahetu pana pavattitā pāṇātipātādayo sattakammapathacetanāpi micchāājīvova. Tāsaṃyeva sattannaṃ cetanānaṃ padapacchedaṃ samugghātaṃ kurumānaṃ maggaṅgaṃ pūrayamānā uppannā virati sammāājīvo nāma.
१४१. सम्मादिट्ठिस्साति मग्गसम्मादिट्ठियं ठितस्स पुग्गलस्स। सम्मासङ्कप्पो पहोतीति मग्गसम्मासङ्कप्पो पहोति, फलसम्मादिट्ठिस्सपि फलसम्मासङ्कप्पो पहोतीति एवं सब्बपदेसु अत्थो वेदितब्बो। सम्माञाणस्स सम्माविमुत्तीति एत्थ पन मग्गसम्मासमाधिम्हि ठितस्स मग्गपच्चवेक्खणं सम्माञाणं पहोति, फलसम्मासमाधिम्हि ठितस्स फलपच्चवेक्खणं सम्माञाणं पहोति। मग्गपच्चवेक्खणसम्माञाणे च ठितस्स मग्गसम्माविमुत्ति पहोति, फलपच्चवेक्खणसम्माञाणे ठितस्स फलसम्माविमुत्ति पहोतीति अत्थो। एत्थ च ठपेत्वा अट्ठ फलङ्गानि सम्माञाणं पच्चवेक्खणं कत्वा सम्माविमुत्तिं फलं कातुं वट्टतीति वुत्तं।
141.Sammādiṭṭhissāti maggasammādiṭṭhiyaṃ ṭhitassa puggalassa. Sammāsaṅkappo pahotīti maggasammāsaṅkappo pahoti, phalasammādiṭṭhissapi phalasammāsaṅkappo pahotīti evaṃ sabbapadesu attho veditabbo. Sammāñāṇassasammāvimuttīti ettha pana maggasammāsamādhimhi ṭhitassa maggapaccavekkhaṇaṃ sammāñāṇaṃ pahoti, phalasammāsamādhimhi ṭhitassa phalapaccavekkhaṇaṃ sammāñāṇaṃ pahoti. Maggapaccavekkhaṇasammāñāṇe ca ṭhitassa maggasammāvimutti pahoti, phalapaccavekkhaṇasammāñāṇe ṭhitassa phalasammāvimutti pahotīti attho. Ettha ca ṭhapetvā aṭṭha phalaṅgāni sammāñāṇaṃ paccavekkhaṇaṃ katvā sammāvimuttiṃ phalaṃ kātuṃ vaṭṭatīti vuttaṃ.
१४२. सम्मादिट्ठिस्स , भिक्खवे, मिच्छादिट्ठि निज्जिण्णा होतीतिआदीसु अवसेसनिकायभाणका फलं कथितन्ति वदन्ति, मज्झिमभाणका पन दसन्नं निज्जरवत्थूनं आगतट्ठाने मग्गो कथितोति वदन्ति। तत्थ दस्सनट्ठेन सम्मादिट्ठि वेदितब्बा, विदितकरणट्ठेन सम्माञाणं, तदधिमुत्तट्ठेन सम्माविमुत्ति।
142.Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotītiādīsu avasesanikāyabhāṇakā phalaṃ kathitanti vadanti, majjhimabhāṇakā pana dasannaṃ nijjaravatthūnaṃ āgataṭṭhāne maggo kathitoti vadanti. Tattha dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi veditabbā, viditakaraṇaṭṭhena sammāñāṇaṃ, tadadhimuttaṭṭhena sammāvimutti.
वीसति कुसलपक्खाति सम्मादिट्ठिआदयो दस, ‘‘सम्मादिट्ठिपच्चया च अनेके कुसला धम्मा’’तिआदिना नयेन वुत्ता दसाति एवं वीसति कुसलपक्खा होन्ति। वीसति अकुसलपक्खाति ‘‘मिच्छादिट्ठि निज्जिण्णा होती’’तिआदिना नयेन वुत्ता मिच्छादिट्ठिआदयो दस, ‘‘ये च मिच्छादिट्ठिपच्चया अनेके पापका’’तिआदिना वुत्ता दस चाति एवं वीसति अकुसलपक्खा वेदितब्बा। महाचत्तारीसकोति महाविपाकदानेन महन्तानं कुसलपक्खिकानञ्चेव अकुसलपक्खिकानञ्च चत्तारीसाय धम्मानं पकासितत्ता महाचत्तारीसकोति।
Vīsati kusalapakkhāti sammādiṭṭhiādayo dasa, ‘‘sammādiṭṭhipaccayā ca aneke kusalā dhammā’’tiādinā nayena vuttā dasāti evaṃ vīsati kusalapakkhā honti. Vīsati akusalapakkhāti ‘‘micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’tiādinā nayena vuttā micchādiṭṭhiādayo dasa, ‘‘ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā’’tiādinā vuttā dasa cāti evaṃ vīsati akusalapakkhā veditabbā. Mahācattārīsakoti mahāvipākadānena mahantānaṃ kusalapakkhikānañceva akusalapakkhikānañca cattārīsāya dhammānaṃ pakāsitattā mahācattārīsakoti.
इमस्मिञ्च पन सुत्ते पञ्च सम्मादिट्ठियो कथिता विपस्सनासम्मादिट्ठि कम्मस्सकतासम्मादिट्ठि मग्गसम्मादिट्ठि फलसम्मादिट्ठि पच्चवेक्खणासम्मादिट्ठीति। तत्थ ‘‘मिच्छादिट्ठिं मिच्छादिट्ठीति पजानाती’’तिआदिना नयेन वुत्ता विपस्सनासम्मादिट्ठि नाम। ‘‘अत्थि दिन्न’’न्तिआदिना नयेन वुत्ता कम्मस्सकतासम्मादिट्ठि नाम। ‘‘सम्मादिट्ठिस्स, भिक्खवे, सम्मासङ्कप्पो पहोती’’ति एत्थ पन मग्गसम्मादिट्ठि फलसम्मादिट्ठीति द्वेपि कथिता। ‘‘सम्माञाणं पहोती’’ति। एत्थ पन पच्चवेक्खणासम्मादिट्ठि कथिताति वेदितब्बा।
Imasmiñca pana sutte pañca sammādiṭṭhiyo kathitā vipassanāsammādiṭṭhi kammassakatāsammādiṭṭhi maggasammādiṭṭhi phalasammādiṭṭhi paccavekkhaṇāsammādiṭṭhīti. Tattha ‘‘micchādiṭṭhiṃ micchādiṭṭhīti pajānātī’’tiādinā nayena vuttā vipassanāsammādiṭṭhi nāma. ‘‘Atthi dinna’’ntiādinā nayena vuttā kammassakatāsammādiṭṭhi nāma. ‘‘Sammādiṭṭhissa, bhikkhave, sammāsaṅkappo pahotī’’ti ettha pana maggasammādiṭṭhi phalasammādiṭṭhīti dvepi kathitā. ‘‘Sammāñāṇaṃ pahotī’’ti. Ettha pana paccavekkhaṇāsammādiṭṭhi kathitāti veditabbā.
१४३. सम्मादिट्ठिं चे भवं गरहतीति मिच्छादिट्ठि नामायं सोभनाति वदन्तोपि सम्मादिट्ठि नामायं न सोभनाति वदन्तोपि सम्मादिट्ठिं गरहति नाम। ओक्कलाति ओक्कलजनपदवासिनो। वस्सभञ्ञाति वस्सो च भञ्ञो चाति द्वे जना। अहेतुवादाति नत्थि हेतु नत्थि पच्चयो सत्तानं विसुद्धियाति एवमादिवादिनो। अकिरियवादाति करोतो न करीयति पापन्ति एवं किरियपटिक्खेपवादिनो। नत्थिकवादाति नत्थि दिन्नन्तिआदिवादिनो। ते इमेसु तीसुपि दस्सनेसु ओक्कन्तनियामा अहेसुं। कथं पनेतेसु नियामो होतीति। यो हि एवरूपं लद्धिं गहेत्वा रत्तिट्ठानदिवाट्ठाने निसिन्नो सज्झायति वीमंसति, तस्स ‘‘नत्थि हेतु नत्थि पच्चयो करोतो न करीयति पापं, नत्थि दिन्नं, कायस्स भेदा उच्छिज्जती’’ति तस्मिं आरम्मणे मिच्छासति सन्तिट्ठति, चित्तं एकग्गं होति, जवनानि जवन्ति। पठमजवने सतेकिच्छो होति, तथा दुतियादीसु। सत्तमे बुद्धानम्पि अतेकिच्छो अनिवत्ती अरिट्ठकण्डकसदिसो होति।
143.Sammādiṭṭhiṃce bhavaṃ garahatīti micchādiṭṭhi nāmāyaṃ sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhi nāmāyaṃ na sobhanāti vadantopi sammādiṭṭhiṃ garahati nāma. Okkalāti okkalajanapadavāsino. Vassabhaññāti vasso ca bhañño cāti dve janā. Ahetuvādāti natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyāti evamādivādino. Akiriyavādāti karoto na karīyati pāpanti evaṃ kiriyapaṭikkhepavādino. Natthikavādāti natthi dinnantiādivādino. Te imesu tīsupi dassanesu okkantaniyāmā ahesuṃ. Kathaṃ panetesu niyāmo hotīti. Yo hi evarūpaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinno sajjhāyati vīmaṃsati, tassa ‘‘natthi hetu natthi paccayo karoto na karīyati pāpaṃ, natthi dinnaṃ, kāyassa bhedā ucchijjatī’’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti. Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu. Sattame buddhānampi atekiccho anivattī ariṭṭhakaṇḍakasadiso hoti.
तत्थ कोचि एकं दस्सनं ओक्कमति, कोचि द्वे, कोचि तीणिपि, नियतमिच्छादिट्ठिकोव होति, पत्तो सग्गमग्गावरणञ्चेव मोक्खमग्गावरणञ्च। अभब्बो तस्स अत्तभावस्स अनन्तरं सग्गम्पि गन्तुं, पगेव मोक्खं, वट्टखाणु नामेस सत्तो पथवीगोपको, येभुय्येन एवरूपस्स भवतो वुट्ठानं नत्थि। वस्सभञ्ञापि एदिसा अहेसुं। निन्दाब्यारोसउपारम्भभयाति अत्तनो निन्दाभयेन घट्टनभयेन उपवादभयेन चाति अत्थो। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi, niyatamicchādiṭṭhikova hoti, patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca. Abhabbo tassa attabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ, vaṭṭakhāṇu nāmesa satto pathavīgopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi. Vassabhaññāpi edisā ahesuṃ. Nindābyārosaupārambhabhayāti attano nindābhayena ghaṭṭanabhayena upavādabhayena cāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
महाचत्तारीसकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Mahācattārīsakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ७. महाचत्तारीसकसुत्तं • 7. Mahācattārīsakasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ७. महाचत्तारीसकसुत्तवण्णना • 7. Mahācattārīsakasuttavaṇṇanā
