Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౨. దుతియవగ్గో

    2. Dutiyavaggo

    ౧. మహాచున్దత్థేరగాథావణ్ణనా

    1. Mahācundattheragāthāvaṇṇanā

    సుస్సూసాతి ఆయస్మతో మహాచున్దత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో విపస్సిస్స భగవతో కాలే కుమ్భకారకులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో కుమ్భకారకమ్మేన జీవన్తో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో ఏకం మత్తికాపత్తం స్వాభిసఙ్ఖతం కత్వా భగవతో అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే మగధరట్ఠే నాలకగామే రూపసారియా బ్రాహ్మణియా పుత్తో సారిపుత్తత్థేరస్స కనిట్ఠభాతా హుత్వా నిబ్బత్తి, చున్దోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో ధమ్మసేనాపతిం అనుపబ్బజిత్వా తం నిస్సాయ విపస్సనం పట్ఠపేత్వా ఘటేన్తో వాయమన్తో నచిరస్సేవ ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౧.౩౯-౫౦) –

    Sussūsāti āyasmato mahācundattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kumbhakārakule nibbattitvā viññutaṃ patto kumbhakārakammena jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mattikāpattaṃ svābhisaṅkhataṃ katvā bhagavato adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe nālakagāme rūpasāriyā brāhmaṇiyā putto sāriputtattherassa kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, cundotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto dhammasenāpatiṃ anupabbajitvā taṃ nissāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.39-50) –

    ‘‘నగరే హంసవతియా, కుమ్భకారో అహోసహం;

    ‘‘Nagare haṃsavatiyā, kumbhakāro ahosahaṃ;

    అద్దసం విరజం బుద్ధం, ఓఘతిణ్ణమనాసవం.

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.

    ‘‘సుకతం మత్తికాపత్తం, బుద్ధసేట్ఠస్సదాసహం;

    ‘‘Sukataṃ mattikāpattaṃ, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;

    పత్తం దత్వా భగవతో, ఉజుభూతస్స తాదినో.

    Pattaṃ datvā bhagavato, ujubhūtassa tādino.

    ‘‘భవే నిబ్బత్తమానోహం, సోణ్ణథాలే లభామహం;

    ‘‘Bhave nibbattamānohaṃ, soṇṇathāle labhāmahaṃ;

    రూపిమయే చ సోవణ్ణే, తట్టికే చ మణీమయే.

    Rūpimaye ca sovaṇṇe, taṭṭike ca maṇīmaye.

    ‘‘పాతియో పరిభుఞ్జామి, పుఞ్ఞకమ్మస్సిదం ఫలం;

    ‘‘Pātiyo paribhuñjāmi, puññakammassidaṃ phalaṃ;

    యసానఞ్చ ధనానఞ్చ, అగ్గభూతో చ హోమహం.

    Yasānañca dhanānañca, aggabhūto ca homahaṃ.

    ‘‘యథాపి భద్దకే ఖేత్తే, బీజం అప్పమ్పి రోపితం;

    ‘‘Yathāpi bhaddake khette, bījaṃ appampi ropitaṃ;

    సమ్మాధారం పవేచ్ఛన్తే, ఫలం తోసేతి కస్సకం.

    Sammādhāraṃ pavecchante, phalaṃ toseti kassakaṃ.

    ‘‘తథేవిదం పత్తదానం, బుద్ధఖేత్తమ్హి రోపితం;

    ‘‘Tathevidaṃ pattadānaṃ, buddhakhettamhi ropitaṃ;

    పీతిధారే పవస్సన్తే, ఫలం మం తోసయిస్సతి.

    Pītidhāre pavassante, phalaṃ maṃ tosayissati.

    ‘‘యావతా ఖేత్తా విజ్జన్తి, సఙ్ఘాపి చ గణాపి చ;

    ‘‘Yāvatā khettā vijjanti, saṅghāpi ca gaṇāpi ca;

    బుద్ధఖేత్తసమో నత్థి, సుఖదో సబ్బపాణినం.

    Buddhakhettasamo natthi, sukhado sabbapāṇinaṃ.

    ‘‘నమో తే పురిసాజఞ్ఞ, నమో తే పురిసుత్తమ;

    ‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;

    ఏకపత్తం దదిత్వాన, పత్తోమ్హి అచలం పదం.

    Ekapattaṃ daditvāna, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం పత్తమదదిం తదా;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pattamadadiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, పత్తదానస్సిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, pattadānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ఛళభిఞ్ఞో పన హుత్వా అత్తనా పటిలద్ధసమ్పత్తియా కారణభూతం గరూపనిస్సయం వివేకవాసఞ్చ కిత్తేన్తో –

    Chaḷabhiñño pana hutvā attanā paṭiladdhasampattiyā kāraṇabhūtaṃ garūpanissayaṃ vivekavāsañca kittento –

    ౧౪౧.

    141.

    ‘‘సుస్సూసా సుతవద్ధనీ, సుతం పఞ్ఞాయ వద్ధనం;

    ‘‘Sussūsā sutavaddhanī, sutaṃ paññāya vaddhanaṃ;

    పఞ్ఞాయ అత్థం జానాతి, ఞాతో అత్థో సుఖావహో.

    Paññāya atthaṃ jānāti, ñāto attho sukhāvaho.

    ౧౪౨.

    142.

    ‘‘సేవేథ పన్తాని సేనాసనాని, చరేయ్య సంయోజనవిప్పమోక్ఖం;

    ‘‘Sevetha pantāni senāsanāni, careyya saṃyojanavippamokkhaṃ;

    సచే రతిం నాధిగచ్ఛేయ్య తత్థ, సఙ్ఘే వసే రక్ఖితత్తో సతీమా’’తి. –

    Sace ratiṃ nādhigaccheyya tattha, saṅghe vase rakkhitatto satīmā’’ti. –

    గాథాద్వయం అభాసి.

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    తత్థ సుస్సూసాతి సోతబ్బయుత్తస్స సబ్బసుతస్స సోతుమిచ్ఛా, గరుసన్నివాసోపి. దిట్ఠధమ్మికాదిభేదఞ్హి అత్థం సోతుమిచ్ఛన్తేన కల్యాణమిత్తే ఉపసఙ్కమిత్వా వత్తకరణేన పయిరుపాసిత్వా యదా తే పయిరుపాసనాయ ఆరాధితచిత్తా కఞ్చి ఉపనిసీదితుకామా హోన్తి, అథ నే ఉపనిసీదిత్వా అధిగతాయ సోతుమిచ్ఛాయ ఓహితసోతేన సోతబ్బం హోతీతి గరుసన్నివాసోపి సుస్సూసాహేతుతాయ ‘‘సుస్సూసా’’తి వుచ్చతి. సా పనాయం సుస్సూసా సచ్చపటిచ్చసముప్పాదాదిపటిసంయుత్తం సుతం తంసమఙ్గినో పుగ్గలస్స వడ్ఢేతి బ్రూహేతీతి సుతవద్ధనీ, బాహుసచ్చకారీతి అత్థో. సుతం పఞ్ఞాయ వద్ధనన్తి యం తం ‘‘సుతధరో సుతసన్నిచయో’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౩౩౯; అ॰ ని॰ ౪.౨౨) ‘‘ఇధేకచ్చస్స బహుకం సుతం హోతి సుత్తం గేయ్యం వేయ్యాకరణ’’న్తి (అ॰ ని॰ ౪.౬) చ ఏవమాదినా నయేన వుత్తం బాహుసచ్చం, తం అకుసలప్పహానకుసలాధిగమనహేతుభూతం పఞ్ఞం వద్ధేతీతి సుతం పఞ్ఞాయ వద్ధనం, వుత్తఞ్హేతం భగవతా –

    Tattha sussūsāti sotabbayuttassa sabbasutassa sotumicchā, garusannivāsopi. Diṭṭhadhammikādibhedañhi atthaṃ sotumicchantena kalyāṇamitte upasaṅkamitvā vattakaraṇena payirupāsitvā yadā te payirupāsanāya ārādhitacittā kañci upanisīditukāmā honti, atha ne upanisīditvā adhigatāya sotumicchāya ohitasotena sotabbaṃ hotīti garusannivāsopi sussūsāhetutāya ‘‘sussūsā’’ti vuccati. Sā panāyaṃ sussūsā saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttaṃ sutaṃ taṃsamaṅgino puggalassa vaḍḍheti brūhetīti sutavaddhanī, bāhusaccakārīti attho. Sutaṃ paññāya vaddhananti yaṃ taṃ ‘‘sutadharo sutasannicayo’’ti (ma. ni. 1.339; a. ni. 4.22) ‘‘idhekaccassa bahukaṃ sutaṃ hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇa’’nti (a. ni. 4.6) ca evamādinā nayena vuttaṃ bāhusaccaṃ, taṃ akusalappahānakusalādhigamanahetubhūtaṃ paññaṃ vaddhetīti sutaṃ paññāya vaddhanaṃ, vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘సుతావుధో ఖో, భిక్ఖవే, అరియసావకో అకుసలం పజహతి, కుసలం భావేతి, సావజ్జం పజహతి, అనవజ్జం భావేతి, సుద్ధం అత్తానం పరిహరతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౭.౬౭).

    ‘‘Sutāvudho kho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67).

    పఞ్ఞాయ అత్థం జానాతీతి బహుస్సుతో సుతమయఞాణే ఠితో తం పటిపత్తిం పటిపజ్జన్తో సుతానుసారేన అత్థూపపరిక్ఖాయ ధమ్మనిజ్ఝానేన భావనాయ చ లోకియలోకుత్తరభేదం దిట్ఠధమ్మాదివిభాగం దుక్ఖాదివిభాగఞ్చ అత్థం యథాభూతం పజానాతి చ పటివిజ్ఝతి చ, తేనాహ భగవా –

    Paññāya atthaṃ jānātīti bahussuto sutamayañāṇe ṭhito taṃ paṭipattiṃ paṭipajjanto sutānusārena atthūpaparikkhāya dhammanijjhānena bhāvanāya ca lokiyalokuttarabhedaṃ diṭṭhadhammādivibhāgaṃ dukkhādivibhāgañca atthaṃ yathābhūtaṃ pajānāti ca paṭivijjhati ca, tenāha bhagavā –

    ‘‘సుతస్స యథాపరియత్తస్స అత్థమఞ్ఞాయ ధమ్మమఞ్ఞాయ ధమ్మానుధమ్మప్పటిపన్నో హోతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౪.౬).

    ‘‘Sutassa yathāpariyattassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno hotī’’ti (a. ni. 4.6).

    ‘‘ధతానం ధమ్మానం అత్థం ఉపపరిక్ఖతి, అత్థం ఉపపరిక్ఖతో ధమ్మా నిజ్ఝానం ఖమన్తి, ధమ్మనిజ్ఝానక్ఖన్తియా సతి ఛన్దో జాయతి, ఛన్దజాతో ఉస్సహతి, ఉస్సహిత్వా తులేతి, తులయిత్వా పదహతి, పహితత్తో సమానో కాయేన చేవ పరమసచ్చం సచ్ఛికరోతి, పఞ్ఞాయ చ నం అతివిజ్ఝ పస్సతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౪౩౨) చ.

    ‘‘Dhatānaṃ dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā sati chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tuleti, tulayitvā padahati, pahitatto samāno kāyena ceva paramasaccaṃ sacchikaroti, paññāya ca naṃ ativijjha passatī’’ti (ma. ni. 2.432) ca.

    ఞాతో అత్థో సుఖావహోతి యథావుత్తో దిట్ఠధమ్మికాదిఅత్థో చేవ దుక్ఖాదిఅత్థో చ యాథావతో ఞాతో అధిగతో లోకియలోకుత్తరభేదం సుఖం ఆవహతి నిప్ఫాదేతీతి అత్థో.

    Ñāto attho sukhāvahoti yathāvutto diṭṭhadhammikādiattho ceva dukkhādiattho ca yāthāvato ñāto adhigato lokiyalokuttarabhedaṃ sukhaṃ āvahati nipphādetīti attho.

    ఠితాయ భావనాపఞ్ఞాయ సుతమత్తేనేవ న సిజ్ఝతీతి తస్సా పటిపజ్జనవిధిం దస్సేన్తో ‘‘సేవేథ…పే॰…విప్పమోక్ఖ’’న్తి ఆహ. తత్థ సేవేథ పన్తాని సేనాసనానీతి కాయవివేకమాహ. తేన సంయోజనప్పహానస్స చ వక్ఖమానత్తా వివేకారహస్సేవ వివేకవాసోతి సీలసంవరాదయో ఇధ అవుత్తసిద్ధా వేదితబ్బా. చరేయ్య సంయోజనవిప్పమోక్ఖన్తి యథా సంయోజనేహి చిత్తం విప్పముచ్చతి, తథా విపస్సనాభావనం మగ్గభావనఞ్చ చరేయ్య పటిపజ్జేయ్యాతి అత్థో. సచే రతిం నాధిగచ్ఛేయ్య తత్థాతి తేసు పన్తసేనాసనేసు యథాలద్ధేసు అధికుసలధమ్మేసు చ రతిం పుబ్బేనాపరం విసేసస్స అలాభతో అభిరతిం న లభేయ్య, సఙ్ఘే భిక్ఖుసమూహే రక్ఖితత్తో కమ్మట్ఠానపరిగణ్హనతో రక్ఖితచిత్తో ఛసు ద్వారేసు సతిఆరక్ఖాయ ఉపట్ఠపనేన సతిమా వసేయ్య విహరేయ్య, ఏవం విహరన్తస్స చ అపి నామ సంయోజనవిప్పమోక్ఖో భవేయ్యాతి అధిప్పాయో.

    Ṭhitāya bhāvanāpaññāya sutamatteneva na sijjhatīti tassā paṭipajjanavidhiṃ dassento ‘‘sevetha…pe…vippamokkha’’nti āha. Tattha sevetha pantāni senāsanānīti kāyavivekamāha. Tena saṃyojanappahānassa ca vakkhamānattā vivekārahasseva vivekavāsoti sīlasaṃvarādayo idha avuttasiddhā veditabbā. Careyya saṃyojanavippamokkhanti yathā saṃyojanehi cittaṃ vippamuccati, tathā vipassanābhāvanaṃ maggabhāvanañca careyya paṭipajjeyyāti attho. Sace ratiṃ nādhigaccheyya tatthāti tesu pantasenāsanesu yathāladdhesu adhikusaladhammesu ca ratiṃ pubbenāparaṃ visesassa alābhato abhiratiṃ na labheyya, saṅghe bhikkhusamūhe rakkhitatto kammaṭṭhānaparigaṇhanato rakkhitacitto chasu dvāresu satiārakkhāya upaṭṭhapanena satimā vaseyya vihareyya, evaṃ viharantassa ca api nāma saṃyojanavippamokkho bhaveyyāti adhippāyo.

    మహాచున్దత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mahācundattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. మహాచున్దత్థేరగాథా • 1. Mahācundattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact