Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    2. දුතියවග්‌ගො

    2. Dutiyavaggo

    1. මහාචුන්‌දත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    1. Mahācundattheragāthāvaṇṇanā

    සුස්‌සූසාති ආයස්‌මතො මහාචුන්‌දත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ කුම්‌භකාරකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො කුම්‌භකාරකම්‌මෙන ජීවන්‌තො එකදිවසං සත්‌ථාරං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො එකං මත්‌තිකාපත්‌තං ස්‌වාභිසඞ්‌ඛතං කත්‌වා භගවතො අදාසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ මගධරට්‌ඨෙ නාලකගාමෙ රූපසාරියා බ්‍රාහ්‌මණියා පුත්‌තො සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස කනිට්‌ඨභාතා හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති, චුන්‌දොතිස්‌ස නාමං අහොසි. සො වයප්‌පත්‌තො ධම්‌මසෙනාපතිං අනුපබ්‌බජිත්‌වා තං නිස්‌සාය විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා ඝටෙන්‌තො වායමන්‌තො නචිරස්‌සෙව ඡළභිඤ්‌ඤො අහොසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.51.39-50) –

    Sussūsāti āyasmato mahācundattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kumbhakārakule nibbattitvā viññutaṃ patto kumbhakārakammena jīvanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mattikāpattaṃ svābhisaṅkhataṃ katvā bhagavato adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe nālakagāme rūpasāriyā brāhmaṇiyā putto sāriputtattherassa kaniṭṭhabhātā hutvā nibbatti, cundotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto dhammasenāpatiṃ anupabbajitvā taṃ nissāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.39-50) –

    ‘‘නගරෙ හංසවතියා, කුම්‌භකාරො අහොසහං;

    ‘‘Nagare haṃsavatiyā, kumbhakāro ahosahaṃ;

    අද්‌දසං විරජං බුද්‌ධං, ඔඝතිණ්‌ණමනාසවං.

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ.

    ‘‘සුකතං මත්‌තිකාපත්‌තං, බුද්‌ධසෙට්‌ඨස්‌සදාසහං;

    ‘‘Sukataṃ mattikāpattaṃ, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;

    පත්‌තං දත්‌වා භගවතො, උජුභූතස්‌ස තාදිනො.

    Pattaṃ datvā bhagavato, ujubhūtassa tādino.

    ‘‘භවෙ නිබ්‌බත්‌තමානොහං, සොණ්‌ණථාලෙ ලභාමහං;

    ‘‘Bhave nibbattamānohaṃ, soṇṇathāle labhāmahaṃ;

    රූපිමයෙ ච සොවණ්‌ණෙ, තට්‌ටිකෙ ච මණීමයෙ.

    Rūpimaye ca sovaṇṇe, taṭṭike ca maṇīmaye.

    ‘‘පාතියො පරිභුඤ්‌ජාමි, පුඤ්‌ඤකම්‌මස්‌සිදං ඵලං;

    ‘‘Pātiyo paribhuñjāmi, puññakammassidaṃ phalaṃ;

    යසානඤ්‌ච ධනානඤ්‌ච, අග්‌ගභූතො ච හොමහං.

    Yasānañca dhanānañca, aggabhūto ca homahaṃ.

    ‘‘යථාපි භද්‌දකෙ ඛෙත්‌තෙ, බීජං අප්‌පම්‌පි රොපිතං;

    ‘‘Yathāpi bhaddake khette, bījaṃ appampi ropitaṃ;

    සම්‌මාධාරං පවෙච්‌ඡන්‌තෙ, ඵලං තොසෙති කස්‌සකං.

    Sammādhāraṃ pavecchante, phalaṃ toseti kassakaṃ.

    ‘‘තථෙවිදං පත්‌තදානං, බුද්‌ධඛෙත්‌තම්‌හි රොපිතං;

    ‘‘Tathevidaṃ pattadānaṃ, buddhakhettamhi ropitaṃ;

    පීතිධාරෙ පවස්‌සන්‌තෙ, ඵලං මං තොසයිස්‌සති.

    Pītidhāre pavassante, phalaṃ maṃ tosayissati.

    ‘‘යාවතා ඛෙත්‌තා විජ්‌ජන්‌ති, සඞ්‌ඝාපි ච ගණාපි ච;

    ‘‘Yāvatā khettā vijjanti, saṅghāpi ca gaṇāpi ca;

    බුද්‌ධඛෙත්‌තසමො නත්‌ථි, සුඛදො සබ්‌බපාණිනං.

    Buddhakhettasamo natthi, sukhado sabbapāṇinaṃ.

    ‘‘නමො තෙ පුරිසාජඤ්‌ඤ, නමො තෙ පුරිසුත්‌තම;

    ‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;

    එකපත්‌තං දදිත්‌වාන, පත්‌තොම්‌හි අචලං පදං.

    Ekapattaṃ daditvāna, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘එකනවුතිතො කප්‌පෙ, යං පත්‌තමදදිං තදා;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pattamadadiṃ tadā;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, පත්‌තදානස්‌සිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, pattadānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ඡළභිඤ්‌ඤො පන හුත්‌වා අත්‌තනා පටිලද්‌ධසම්‌පත්‌තියා කාරණභූතං ගරූපනිස්‌සයං විවෙකවාසඤ්‌ච කිත්‌තෙන්‌තො –

    Chaḷabhiñño pana hutvā attanā paṭiladdhasampattiyā kāraṇabhūtaṃ garūpanissayaṃ vivekavāsañca kittento –

    141.

    141.

    ‘‘සුස්‌සූසා සුතවද්‌ධනී, සුතං පඤ්‌ඤාය වද්‌ධනං;

    ‘‘Sussūsā sutavaddhanī, sutaṃ paññāya vaddhanaṃ;

    පඤ්‌ඤාය අත්‌ථං ජානාති, ඤාතො අත්‌ථො සුඛාවහො.

    Paññāya atthaṃ jānāti, ñāto attho sukhāvaho.

    142.

    142.

    ‘‘සෙවෙථ පන්‌තානි සෙනාසනානි, චරෙය්‍ය සංයොජනවිප්‌පමොක්‌ඛං;

    ‘‘Sevetha pantāni senāsanāni, careyya saṃyojanavippamokkhaṃ;

    සචෙ රතිං නාධිගච්‌ඡෙය්‍ය තත්‌ථ, සඞ්‌ඝෙ වසෙ රක්‌ඛිතත්‌තො සතීමා’’ති. –

    Sace ratiṃ nādhigaccheyya tattha, saṅghe vase rakkhitatto satīmā’’ti. –

    ගාථාද්‌වයං අභාසි.

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    තත්‌ථ සුස්‌සූසාති සොතබ්‌බයුත්‌තස්‌ස සබ්‌බසුතස්‌ස සොතුමිච්‌ඡා, ගරුසන්‌නිවාසොපි. දිට්‌ඨධම්‌මිකාදිභෙදඤ්‌හි අත්‌ථං සොතුමිච්‌ඡන්‌තෙන කල්‍යාණමිත්‌තෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා වත්‌තකරණෙන පයිරුපාසිත්‌වා යදා තෙ පයිරුපාසනාය ආරාධිතචිත්‌තා කඤ්‌චි උපනිසීදිතුකාමා හොන්‌ති, අථ නෙ උපනිසීදිත්‌වා අධිගතාය සොතුමිච්‌ඡාය ඔහිතසොතෙන සොතබ්‌බං හොතීති ගරුසන්‌නිවාසොපි සුස්‌සූසාහෙතුතාය ‘‘සුස්‌සූසා’’ති වුච්‌චති. සා පනායං සුස්‌සූසා සච්‌චපටිච්‌චසමුප්‌පාදාදිපටිසංයුත්‌තං සුතං තංසමඞ්‌ගිනො පුග්‌ගලස්‌ස වඩ්‌ඪෙති බ්‍රූහෙතීති සුතවද්‌ධනී, බාහුසච්‌චකාරීති අත්‌ථො. සුතං පඤ්‌ඤාය වද්‌ධනන්‌ති යං තං ‘‘සුතධරො සුතසන්‌නිචයො’’ති (ම. නි. 1.339; අ. නි. 4.22) ‘‘ඉධෙකච්‌චස්‌ස බහුකං සුතං හොති සුත්‌තං ගෙය්‍යං වෙය්‍යාකරණ’’න්‌ති (අ. නි. 4.6) ච එවමාදිනා නයෙන වුත්‌තං බාහුසච්‌චං, තං අකුසලප්‌පහානකුසලාධිගමනහෙතුභූතං පඤ්‌ඤං වද්‌ධෙතීති සුතං පඤ්‌ඤාය වද්‌ධනං, වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා –

    Tattha sussūsāti sotabbayuttassa sabbasutassa sotumicchā, garusannivāsopi. Diṭṭhadhammikādibhedañhi atthaṃ sotumicchantena kalyāṇamitte upasaṅkamitvā vattakaraṇena payirupāsitvā yadā te payirupāsanāya ārādhitacittā kañci upanisīditukāmā honti, atha ne upanisīditvā adhigatāya sotumicchāya ohitasotena sotabbaṃ hotīti garusannivāsopi sussūsāhetutāya ‘‘sussūsā’’ti vuccati. Sā panāyaṃ sussūsā saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttaṃ sutaṃ taṃsamaṅgino puggalassa vaḍḍheti brūhetīti sutavaddhanī, bāhusaccakārīti attho. Sutaṃ paññāya vaddhananti yaṃ taṃ ‘‘sutadharo sutasannicayo’’ti (ma. ni. 1.339; a. ni. 4.22) ‘‘idhekaccassa bahukaṃ sutaṃ hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇa’’nti (a. ni. 4.6) ca evamādinā nayena vuttaṃ bāhusaccaṃ, taṃ akusalappahānakusalādhigamanahetubhūtaṃ paññaṃ vaddhetīti sutaṃ paññāya vaddhanaṃ, vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘සුතාවුධො ඛො, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො අකුසලං පජහති, කුසලං භාවෙති, සාවජ්‌ජං පජහති, අනවජ්‌ජං භාවෙති, සුද්‌ධං අත්‌තානං පරිහරතී’’ති (අ. නි. 7.67).

    ‘‘Sutāvudho kho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67).

    පඤ්‌ඤාය අත්‌ථං ජානාතීති බහුස්‌සුතො සුතමයඤාණෙ ඨිතො තං පටිපත්‌තිං පටිපජ්‌ජන්‌තො සුතානුසාරෙන අත්‌ථූපපරික්‌ඛාය ධම්‌මනිජ්‌ඣානෙන භාවනාය ච ලොකියලොකුත්‌තරභෙදං දිට්‌ඨධම්‌මාදිවිභාගං දුක්‌ඛාදිවිභාගඤ්‌ච අත්‌ථං යථාභූතං පජානාති ච පටිවිජ්‌ඣති ච, තෙනාහ භගවා –

    Paññāya atthaṃ jānātīti bahussuto sutamayañāṇe ṭhito taṃ paṭipattiṃ paṭipajjanto sutānusārena atthūpaparikkhāya dhammanijjhānena bhāvanāya ca lokiyalokuttarabhedaṃ diṭṭhadhammādivibhāgaṃ dukkhādivibhāgañca atthaṃ yathābhūtaṃ pajānāti ca paṭivijjhati ca, tenāha bhagavā –

    ‘‘සුතස්‌ස යථාපරියත්‌තස්‌ස අත්‌ථමඤ්‌ඤාය ධම්‌මමඤ්‌ඤාය ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපන්‌නො හොතී’’ති (අ. නි. 4.6).

    ‘‘Sutassa yathāpariyattassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno hotī’’ti (a. ni. 4.6).

    ‘‘ධතානං ධම්‌මානං අත්‌ථං උපපරික්‌ඛති, අත්‌ථං උපපරික්‌ඛතො ධම්‌මා නිජ්‌ඣානං ඛමන්‌ති, ධම්‌මනිජ්‌ඣානක්‌ඛන්‌තියා සති ඡන්‌දො ජායති, ඡන්‌දජාතො උස්‌සහති, උස්‌සහිත්‌වා තුලෙති, තුලයිත්‌වා පදහති, පහිතත්‌තො සමානො කායෙන චෙව පරමසච්‌චං සච්‌ඡිකරොති, පඤ්‌ඤාය ච නං අතිවිජ්‌ඣ පස්‌සතී’’ති (ම. නි. 2.432) ච.

    ‘‘Dhatānaṃ dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā sati chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tuleti, tulayitvā padahati, pahitatto samāno kāyena ceva paramasaccaṃ sacchikaroti, paññāya ca naṃ ativijjha passatī’’ti (ma. ni. 2.432) ca.

    ඤාතො අත්‌ථො සුඛාවහොති යථාවුත්‌තො දිට්‌ඨධම්‌මිකාදිඅත්‌ථො චෙව දුක්‌ඛාදිඅත්‌ථො ච යාථාවතො ඤාතො අධිගතො ලොකියලොකුත්‌තරභෙදං සුඛං ආවහති නිප්‌ඵාදෙතීති අත්‌ථො.

    Ñāto attho sukhāvahoti yathāvutto diṭṭhadhammikādiattho ceva dukkhādiattho ca yāthāvato ñāto adhigato lokiyalokuttarabhedaṃ sukhaṃ āvahati nipphādetīti attho.

    ඨිතාය භාවනාපඤ්‌ඤාය සුතමත්‌තෙනෙව න සිජ්‌ඣතීති තස්‌සා පටිපජ්‌ජනවිධිං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සෙවෙථ…පෙ.…විප්‌පමොක්‌ඛ’’න්‌ති ආහ. තත්‌ථ සෙවෙථ පන්‌තානි සෙනාසනානීති කායවිවෙකමාහ. තෙන සංයොජනප්‌පහානස්‌ස ච වක්‌ඛමානත්‌තා විවෙකාරහස්‌සෙව විවෙකවාසොති සීලසංවරාදයො ඉධ අවුත්‌තසිද්‌ධා වෙදිතබ්‌බා. චරෙය්‍ය සංයොජනවිප්‌පමොක්‌ඛන්‌ති යථා සංයොජනෙහි චිත්‌තං විප්‌පමුච්‌චති, තථා විපස්‌සනාභාවනං මග්‌ගභාවනඤ්‌ච චරෙය්‍ය පටිපජ්‌ජෙය්‍යාති අත්‌ථො. සචෙ රතිං නාධිගච්‌ඡෙය්‍ය තත්‌ථාති තෙසු පන්‌තසෙනාසනෙසු යථාලද්‌ධෙසු අධිකුසලධම්‌මෙසු ච රතිං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසස්‌ස අලාභතො අභිරතිං න ලභෙය්‍ය, සඞ්‌ඝෙ භික්‌ඛුසමූහෙ රක්‌ඛිතත්‌තො කම්‌මට්‌ඨානපරිගණ්‌හනතො රක්‌ඛිතචිත්‌තො ඡසු ද්‌වාරෙසු සතිආරක්‌ඛාය උපට්‌ඨපනෙන සතිමා වසෙය්‍ය විහරෙය්‍ය, එවං විහරන්‌තස්‌ස ච අපි නාම සංයොජනවිප්‌පමොක්‌ඛො භවෙය්‍යාති අධිප්‌පායො.

    Ṭhitāya bhāvanāpaññāya sutamatteneva na sijjhatīti tassā paṭipajjanavidhiṃ dassento ‘‘sevetha…pe…vippamokkha’’nti āha. Tattha sevetha pantāni senāsanānīti kāyavivekamāha. Tena saṃyojanappahānassa ca vakkhamānattā vivekārahasseva vivekavāsoti sīlasaṃvarādayo idha avuttasiddhā veditabbā. Careyya saṃyojanavippamokkhanti yathā saṃyojanehi cittaṃ vippamuccati, tathā vipassanābhāvanaṃ maggabhāvanañca careyya paṭipajjeyyāti attho. Sace ratiṃ nādhigaccheyya tatthāti tesu pantasenāsanesu yathāladdhesu adhikusaladhammesu ca ratiṃ pubbenāparaṃ visesassa alābhato abhiratiṃ na labheyya, saṅghe bhikkhusamūhe rakkhitatto kammaṭṭhānaparigaṇhanato rakkhitacitto chasu dvāresu satiārakkhāya upaṭṭhapanena satimā vaseyya vihareyya, evaṃ viharantassa ca api nāma saṃyojanavippamokkho bhaveyyāti adhippāyo.

    මහාචුන්‌දත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Mahācundattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 1. මහාචුන්‌දත්‌ථෙරගාථා • 1. Mahācundattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact