Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၄၄၇] ၉. မဟာဓမ္မပာလဇာတကဝဏ္ဏနာ
[447] 9. Mahādhammapālajātakavaṇṇanā
ကိံ တေ ဝတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ပဌမဂမနေန ကပိလပုရံ ဂန္တ္ဝာ နိဂ္ရောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော ပိတု နိဝေသနေ ရညော အသဒ္ဒဟနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒာ ဟိ သုဒ္ဓောဒနမဟာရာဇာ ဝီသတိသဟသ္သဘိက္ခုပရိဝာရသ္သ ဘဂဝတော အတ္တနော နိဝေသနေ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတ္ဝာ အန္တရာဘတ္တေ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေန္တော ‘‘ဘန္တေ, တုမ္ဟာကံ ပဓာနကာလေ ဒေဝတာ အာဂန္တ္ဝာ အာကာသေ ဌတ္ဝာ ‘ပုတ္တော တေ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အပ္ပာဟာရတာယ မတော’တိ မယ္ဟံ အာရောစေသု’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာရာ စ ‘‘သဒ္ဒဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သဒ္ဒဟိံ, ဘန္တေ, အာကာသေ ဌတ္ဝာ ကထေန္တိယောပိ ဒေဝတာ, ‘မမ ပုတ္တသ္သ ဗောဓိတလေ ဗုဒ္ဓတ္တံ အပ္ပတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထီ’တိ ပဋိက္ခိပိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘မဟာရာဇ, ပုဗ္ဗေပိ တ္ဝံ မဟာဓမ္မပာလကာလေပိ ‘ပုတ္တော တေ မတော ဣမာနိသ္သ အဋ္ဌီနီ’တိ ဒသ္သေတ္ဝာ ဝဒန္တသ္သပိ ဒိသာပာမောက္ခာစရိယသ္သ ‘အမ္ဟာကံ ကုလေ တရုဏကာလေ ကာလကိရိယာ နာမ နတ္ထီ’တိ န သဒ္ဒဟိ, ဣဒာနိ ပန ကသ္မာ သဒ္ဒဟိသ္သသီ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။
Kiṃte vatanti idaṃ satthā paṭhamagamanena kapilapuraṃ gantvā nigrodhārāme viharanto pitu nivesane rañño asaddahanaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi suddhodanamahārājā vīsatisahassabhikkhuparivārassa bhagavato attano nivesane yāgukhajjakaṃ datvā antarābhatte sammodanīyaṃ kathaṃ kathento ‘‘bhante, tumhākaṃ padhānakāle devatā āgantvā ākāse ṭhatvā ‘putto te siddhatthakumāro appāhāratāya mato’ti mayhaṃ ārocesu’’nti āha. Satthārā ca ‘‘saddahi, mahārājā’’ti vutte ‘‘na saddahiṃ, bhante, ākāse ṭhatvā kathentiyopi devatā, ‘mama puttassa bodhitale buddhattaṃ appatvā parinibbānaṃ nāma natthī’ti paṭikkhipi’’nti āha. ‘‘Mahārāja, pubbepi tvaṃ mahādhammapālakālepi ‘putto te mato imānissa aṭṭhīnī’ti dassetvā vadantassapi disāpāmokkhācariyassa ‘amhākaṃ kule taruṇakāle kālakiriyā nāma natthī’ti na saddahi, idāni pana kasmā saddahissasī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကာသိရဋ္ဌေ ဓမ္မပာလဂာမော နာမ အဟောသိ။ သော ဓမ္မပာလကုလသ္သ ဝသနတာယ ဧတံ နာမံ လဘိ။ တတ္ထ ဒသန္နံ ကုသလကမ္မပထာနံ ပာလနတော ‘‘ဓမ္မပာလော’’တ္ဝေဝ ပညာတော ဗ္ရာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ, တသ္သ ကုလေ အန္တမသော ဒာသကမ္မကရာပိ ဒာနံ ဒေန္တိ, သီလံ ရက္ခန္တိ, ဥပောသထကမ္မံ ကရောန္တိ။ တဒာ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ‘‘ဓမ္မပာလကုမာရော’’တ္ဝေဝသ္သ နာမံ ကရိံသု။ အထ နံ ဝယပ္ပတ္တံ ပိတာ သဟသ္သံ ဒတ္ဝာ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ တက္ကသိလံ ပေသေသိ။ သော တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဒိသာပာမောက္ခာစရိယသ္သ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိ, ပဉ္စန္နံ မာဏဝကသတာနံ ဇေဋ္ဌန္တေဝာသိကော အဟောသိ။ တဒာ အာစရိယသ္သ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ကာလမကာသိ။ အာစရိယော မာဏဝကပရိဝုတော ဉာတိဂဏေန သဒ္ဓိံ ရောဒန္တော ကန္ဒန္တော သုသာနေ တသ္သ သရီရကိစ္စံ ကာရေတိ။ တတ္ထ အာစရိယော စ ဉာတိဝဂ္ဂော စသ္သ အန္တေဝာသိကာ စ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ, ဓမ္မပာလောယေဝေကော န ရောဒတိ န ပရိဒေဝတိ။ အပိစ ခော ပန တေသု ပဉ္စသတေသု မာဏဝေသု သုသာနာ အာဂမ္မ အာစရိယသ္သ သန္တိကေ နိသီဒိတ္ဝာ ‘‘အဟော ဧဝရူပော နာမ အာစာရသမ္ပန္နော တရုဏမာဏဝော တရုဏကာလေယေဝ မာတာပိတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော မရဏပ္ပတ္တော’’တိ ဝဒန္တေသု ‘‘သမ္မာ, တုမ္ဟေ ‘တရုဏော’တိ ဘဏထ, အထ ကသ္မာ တရုဏကာလေယေဝ မရတိ, နနု အယုတ္တံ တရုဏကာလေ မရိတု’’န္တိ အာဟ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente kāsiraṭṭhe dhammapālagāmo nāma ahosi. So dhammapālakulassa vasanatāya etaṃ nāmaṃ labhi. Tattha dasannaṃ kusalakammapathānaṃ pālanato ‘‘dhammapālo’’tveva paññāto brāhmaṇo paṭivasati, tassa kule antamaso dāsakammakarāpi dānaṃ denti, sīlaṃ rakkhanti, uposathakammaṃ karonti. Tadā bodhisatto tasmiṃ kule nibbatti, ‘‘dhammapālakumāro’’tvevassa nāmaṃ kariṃsu. Atha naṃ vayappattaṃ pitā sahassaṃ datvā sippuggahaṇatthāya takkasilaṃ pesesi. So tattha gantvā disāpāmokkhācariyassa santike sippaṃ uggaṇhi, pañcannaṃ māṇavakasatānaṃ jeṭṭhantevāsiko ahosi. Tadā ācariyassa jeṭṭhaputto kālamakāsi. Ācariyo māṇavakaparivuto ñātigaṇena saddhiṃ rodanto kandanto susāne tassa sarīrakiccaṃ kāreti. Tattha ācariyo ca ñātivaggo cassa antevāsikā ca rodanti paridevanti, dhammapāloyeveko na rodati na paridevati. Apica kho pana tesu pañcasatesu māṇavesu susānā āgamma ācariyassa santike nisīditvā ‘‘aho evarūpo nāma ācārasampanno taruṇamāṇavo taruṇakāleyeva mātāpitūhi vippayutto maraṇappatto’’ti vadantesu ‘‘sammā, tumhe ‘taruṇo’ti bhaṇatha, atha kasmā taruṇakāleyeva marati, nanu ayuttaṃ taruṇakāle maritu’’nti āha.
အထ နံ တေ အာဟံသု ‘‘ကိံ ပန သမ္မ, တ္ဝံ ဣမေသံ သတ္တာနံ မရဏဘာဝံ န ဇာနာသီ’’တိ? ဇာနာမိ, တရုဏကာလေ ပန န မရန္တိ, မဟလ္လကကာလေယေဝ မရန္တီတိ။ နနု အနိစ္စာ သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဟုတ္ဝာ အဘာဝိနောတိ? ‘‘သစ္စံ အနိစ္စာ, ဒဟရကာလေ ပန သတ္တာ န မရန္တိ, မဟလ္လကကာလေ မရန္တိ, အနိစ္စတံ ပာပုဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ သမ္မ, ဓမ္မပာလ, တုမ္ဟာကံ ဂေဟေ န ကေစိ မရန္တီ’’တိ? ‘‘ဒဟရကာလေ ပန န မရန္တိ, မဟလ္လကကာလေယေဝ မရန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေသာ တုမ္ဟာကံ ကုလပဝေဏီ’’တိ? ‘‘အာမ ကုလပဝေဏီ’’တိ။ မာဏဝာ တံ တသ္သ ကထံ အာစရိယသ္သ အာရောစေသုံ။ အထ နံ သော ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ပုစ္ဆိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တာတ ဓမ္မပာလ, တုမ္ဟာကံ ကုလေ ဒဟရကာလေ န မီယန္တီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ အာစရိယာ’’တိ။ သော တသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ အတိဝိယ အစ္ဆရိယံ ဝဒတိ, ဣမသ္သ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ပုစ္ဆိတ္ဝာ သစေ ဧတံ သစ္စံ, အဟမ္ပိ တမေဝ ဓမ္မံ ပူရေသ္သာမီ’’တိ။ သော ပုတ္တသ္သ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတ္ဝာ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန ဓမ္မပာလံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ ‘‘တာတ, အဟံ ခိပ္ပံ အာဂမိသ္သာမိ, ယာဝ မမာဂမနာ ဣမေ မာဏဝေ သိပ္ပံ ဝာစေဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဧကသ္သ ဧဠကသ္သ အဋ္ဌီနိ ဂဟေတ္ဝာ ဓောဝိတ္ဝာ ပသိဗ္ဗကေ ကတ္ဝာ ဧကံ စူဠုပဋ္ဌာကံ အာဒာယ တက္ကသိလတော နိက္ခမိတ္ဝာ အနုပုဗ္ဗေန တံ ဂာမံ ပတ္ဝာ ‘‘ကတရံ မဟာဓမ္မပာလသ္သ ဂေဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝာရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒာသမနုသ္သေသု ယော ယော ပဌမံ အဒ္ဒသ, သော သော အာစရိယသ္သ ဟတ္ထတော ဆတ္တံ ဂဏ္ဟိ, ဥပာဟနံ ဂဏ္ဟိ, ဥပဋ္ဌာကသ္သပိ ဟတ္ထတော ပသိဗ္ဗကံ ဂဏ္ဟိ။ ‘‘ပုတ္တသ္သ ဝော ဓမ္မပာလကုမာရသ္သ အာစရိယော ဒ္ဝာရေ ဌိတောတိ ကုမာရသ္သ ပိတု အာရောစေထာ’’တိ စ ဝုတ္တာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဂန္တ္ဝာ အာရောစယိံသု။ သော ဝေဂေန ဒ္ဝာရမူလံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဣတော ဧထာ’’တိ တံ ဃရံ အဘိနေတ္ဝာ ပလ္လင္ကေ နိသီဒာပေတ္ဝာ သဗ္ဗံ ပာဒဓောဝနာဒိကိစ္စံ အကာသိ။
Atha naṃ te āhaṃsu ‘‘kiṃ pana samma, tvaṃ imesaṃ sattānaṃ maraṇabhāvaṃ na jānāsī’’ti? Jānāmi, taruṇakāle pana na maranti, mahallakakāleyeva marantīti. Nanu aniccā sabbe saṅkhārā hutvā abhāvinoti? ‘‘Saccaṃ aniccā, daharakāle pana sattā na maranti, mahallakakāle maranti, aniccataṃ pāpuṇantī’’ti. ‘‘Kiṃ samma, dhammapāla, tumhākaṃ gehe na keci marantī’’ti? ‘‘Daharakāle pana na maranti, mahallakakāleyeva marantī’’ti. ‘‘Kiṃ panesā tumhākaṃ kulapaveṇī’’ti? ‘‘Āma kulapaveṇī’’ti. Māṇavā taṃ tassa kathaṃ ācariyassa ārocesuṃ. Atha naṃ so pakkosāpetvā pucchi ‘‘saccaṃ kira tāta dhammapāla, tumhākaṃ kule daharakāle na mīyantī’’ti? ‘‘Saccaṃ ācariyā’’ti. So tassa vacanaṃ sutvā cintesi ‘‘ayaṃ ativiya acchariyaṃ vadati, imassa pitu santikaṃ gantvā pucchitvā sace etaṃ saccaṃ, ahampi tameva dhammaṃ pūressāmī’’ti. So puttassa kattabbakiccaṃ katvā sattaṭṭhadivasaccayena dhammapālaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, ahaṃ khippaṃ āgamissāmi, yāva mamāgamanā ime māṇave sippaṃ vācehī’’ti vatvā ekassa eḷakassa aṭṭhīni gahetvā dhovitvā pasibbake katvā ekaṃ cūḷupaṭṭhākaṃ ādāya takkasilato nikkhamitvā anupubbena taṃ gāmaṃ patvā ‘‘kataraṃ mahādhammapālassa geha’’nti pucchitvā gantvā dvāre aṭṭhāsi. Brāhmaṇassa dāsamanussesu yo yo paṭhamaṃ addasa, so so ācariyassa hatthato chattaṃ gaṇhi, upāhanaṃ gaṇhi, upaṭṭhākassapi hatthato pasibbakaṃ gaṇhi. ‘‘Puttassa vo dhammapālakumārassa ācariyo dvāre ṭhitoti kumārassa pitu ārocethā’’ti ca vuttā ‘‘sādhū’’ti gantvā ārocayiṃsu. So vegena dvāramūlaṃ gantvā ‘‘ito ethā’’ti taṃ gharaṃ abhinetvā pallaṅke nisīdāpetvā sabbaṃ pādadhovanādikiccaṃ akāsi.
အာစရိယော ဘုတ္တဘောဇနော သုခကထာယ နိသိန္နကာလေ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏ, ပုတ္တော တေ ဓမ္မပာလကုမာရော ပညဝာ တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ အဋ္ဌာရသန္နဉ္စ သိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော, အပိစ ခော ပနေကေန အဖာသုကေန ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော, သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ, မာ သောစိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဗ္ရာဟ္မဏော ပာဏိံ ပဟရိတ္ဝာ မဟာဟသိတံ ဟသိ။ ‘‘ကိံ နု ဗ္ရာဟ္မဏ, ဟသသီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘မယ္ဟံ ပုတ္တော န မရတိ, အညော ကောစိ မတော ဘဝိသ္သတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏ, ပုတ္တောယေဝ တေ မတော, ပုတ္တသ္သေဝ တေ အဋ္ဌီနိ ဒိသ္ဝာ သဒ္ဒဟာ’’တိ အဋ္ဌီနိ နီဟရိတ္ဝာ ‘‘ဣမာနိ တေ ပုတ္တသ္သ အဋ္ဌီနီ’’တိ အာဟ။ ဧတာနိ ဧဠကသ္သ ဝာ သုနခသ္သ ဝာ ဘဝိသ္သန္တိ, မယ္ဟံ ပန ပုတ္တော န မရတိ, အမ္ဟာကာဉ္ဟိ ကုလေ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ တရုဏကာလေ မတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ, တ္ဝံ မုသာ ဘဏသီတိ။ တသ္မိံ ခဏေ သဗ္ဗေပိ ပာဏိံ ပဟရိတ္ဝာ မဟာဟသိတံ ဟသိံသု။ အာစရိယော တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသ္ဝာ သောမနသ္သပ္ပတ္တော ဟုတ္ဝာ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏ, တုမ္ဟာကံ ကုလပဝေဏိယံ ဒဟရာနံ အမရဏေန န သက္ကာ အဟေတုကေန ဘဝိတုံ, ကေန ဝော ကာရဏေန ဒဟရာ န မီယန္တီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂာထမာဟ –
Ācariyo bhuttabhojano sukhakathāya nisinnakāle ‘‘brāhmaṇa, putto te dhammapālakumāro paññavā tiṇṇaṃ vedānaṃ aṭṭhārasannañca sippānaṃ nipphattiṃ patto, apica kho panekena aphāsukena jīvitakkhayaṃ patto, sabbe saṅkhārā aniccā, mā socitthā’’ti āha. Brāhmaṇo pāṇiṃ paharitvā mahāhasitaṃ hasi. ‘‘Kiṃ nu brāhmaṇa, hasasī’’ti ca vutte ‘‘mayhaṃ putto na marati, añño koci mato bhavissatī’’ti āha. ‘‘Brāhmaṇa, puttoyeva te mato, puttasseva te aṭṭhīni disvā saddahā’’ti aṭṭhīni nīharitvā ‘‘imāni te puttassa aṭṭhīnī’’ti āha. Etāni eḷakassa vā sunakhassa vā bhavissanti, mayhaṃ pana putto na marati, amhākāñhi kule yāva sattamā kulaparivaṭṭā taruṇakāle matapubbā nāma natthi, tvaṃ musā bhaṇasīti. Tasmiṃ khaṇe sabbepi pāṇiṃ paharitvā mahāhasitaṃ hasiṃsu. Ācariyo taṃ acchariyaṃ disvā somanassappatto hutvā ‘‘brāhmaṇa, tumhākaṃ kulapaveṇiyaṃ daharānaṃ amaraṇena na sakkā ahetukena bhavituṃ, kena vo kāraṇena daharā na mīyantī’’ti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
၉၂.
92.
‘‘ကိံ တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊ ကိသ္သ သုစိဏ္ဏသ္သ အယံ ဝိပာကော။
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
အက္ခာဟိ မေ ဗ္ရာဟ္မဏ ဧတမတ္ထံ၊ ကသ္မာ နု တုမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။
Akkhāhi me brāhmaṇa etamatthaṃ, kasmā nu tumhaṃ daharā na mīyare’’ti.
တတ္ထ ဝတန္တိ ဝတသမာဒာနံ။ ဗ္ရဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌစရိယံ။ ကိသ္သ သုစိဏ္ဏသ္သာတိ တုမ္ဟာကံ ကုလေ ဒဟရာနံ အမရဏံ နာမ ကတရသုစရိတသ္သ ဝိပာကောတိ။
Tattha vatanti vatasamādānaṃ. Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ. Kissa suciṇṇassāti tumhākaṃ kule daharānaṃ amaraṇaṃ nāma katarasucaritassa vipākoti.
တံ သုတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ယေသံ ဂုဏာနံ အာနုဘာဝေန တသ္မိံ ကုလေ ဒဟရာ န မီယန္တိ, တေ ဝဏ္ဏယန္တော –
Taṃ sutvā brāhmaṇo yesaṃ guṇānaṃ ānubhāvena tasmiṃ kule daharā na mīyanti, te vaṇṇayanto –
၉၃.
93.
‘‘ဓမ္မံ စရာမ န မုသာ ဘဏာမ၊ ပာပာနိ ကမ္မာနိ ပရိဝဇ္ဇယာမ။
‘‘Dhammaṃ carāma na musā bhaṇāma, pāpāni kammāni parivajjayāma;
အနရိယံ ပရိဝဇ္ဇေမု သဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Anariyaṃ parivajjemu sabbaṃ, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၉၄.
94.
‘‘သုဏောမ ဓမ္မံ အသတံ သတဉ္စ၊ န စာပိ ဓမ္မံ အသတံ ရောစယာမ။
‘‘Suṇoma dhammaṃ asataṃ satañca, na cāpi dhammaṃ asataṃ rocayāma;
ဟိတ္ဝာ အသန္တေ န ဇဟာမ သန္တေ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Hitvā asante na jahāma sante, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၉၅.
95.
‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒာနာ သုမနာ ဘဝာမ၊ ဒဒမ္ပိ ဝေ အတ္တမနာ ဘဝာမ။
‘‘Pubbeva dānā sumanā bhavāma, dadampi ve attamanā bhavāma;
ဒတ္ဝာပိ ဝေ နာနုတပ္ပာမ ပစ္ဆာ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Datvāpi ve nānutappāma pacchā, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၉၆.
96.
‘‘သမဏေ မယံ ဗ္ရာဟ္မဏေ အဒ္ဓိကေ စ၊ ဝနိဗ္ဗကေ ယာစနကေ ဒလိဒ္ဒေ။
‘‘Samaṇe mayaṃ brāhmaṇe addhike ca, vanibbake yācanake dalidde;
အန္နေန ပာနေန အဘိတပ္ပယာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Annena pānena abhitappayāma, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၉၇.
97.
‘‘မယဉ္စ ဘရိယံ နာတိက္ကမာမ၊ အမ္ဟေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ။
‘‘Mayañca bhariyaṃ nātikkamāma, amhe ca bhariyā nātikkamanti;
အညတ္ရ တာဟိ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၉၈.
98.
‘‘ပာဏာတိပာတာ ဝိရမာမ သဗ္ဗေ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယာမ။
‘‘Pāṇātipātā viramāma sabbe, loke adinnaṃ parivajjayāma;
အမဇ္ဇပာ နောပိ မုသာ ဘဏာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Amajjapā nopi musā bhaṇāma, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၉၉.
99.
‘‘ဧတာသု ဝေ ဇာယရေ သုတ္တမာသု၊ မေဓာဝိနော ဟောန္တိ ပဟူတပညာ။
‘‘Etāsu ve jāyare suttamāsu, medhāvino honti pahūtapaññā;
ဗဟုသ္သုတာ ဝေဒဂုနော စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Bahussutā vedaguno ca honti, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၁၀၀.
100.
‘‘မာတာ ပိတာ စ ဘဂိနီ ဘာတရော စ၊ ပုတ္တာ စ ဒာရာ စ မယဉ္စ သဗ္ဗေ။
‘‘Mātā pitā ca bhaginī bhātaro ca, puttā ca dārā ca mayañca sabbe;
ဓမ္မံ စရာမ ပရလောကဟေတု၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ။
Dhammaṃ carāma paralokahetu, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare.
၁၀၁.
101.
‘‘ဒာသာ စ ဒာသ္ယော အနုဇီဝိနော စ၊ ပရိစာရကာ ကမ္မကရာ စ သဗ္ဗေ။
‘‘Dāsā ca dāsyo anujīvino ca, paricārakā kammakarā ca sabbe;
ဓမ္မံ စရန္တိ ပရလောကဟေတု၊ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။ –
Dhammaṃ caranti paralokahetu, tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare’’ti. –
ဣမာ ဂာထာ အာဟ။
Imā gāthā āha.
တတ္ထ ဓမ္မံ စရာမာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ စရာမ, အတ္တနော ဇီဝိတဟေတု အန္တမသော ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပိ ဇီဝိတာ န ဝောရောပေမ, ပရဘဏ္ဍံ လောဘစိတ္တေန န ဩလောကေမာတိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ မုသာဝာဒော စေတ္ထ မုသာဝာဒိသ္သ အကရဏပာပံ နာမ နတ္ထီတိ ဥသ္သန္နဝသေန ပုန ဝုတ္တော။ တေ ကိရ ဟသာဓိပ္ပာယေနပိ မုသာ န ဘဏန္တိ။ ပာပာနီတိ သဗ္ဗာနိ နိရယဂာမိကမ္မာနိ။ အနရိယန္တိ အရိယဂရဟိတံ သဗ္ဗံ အသုန္ဒရံ အပရိသုဒ္ဓံ ကမ္မံ ပရိဝဇ္ဇယာမ။ တသ္မာ ဟိ အမ္ဟန္တိ ဧတ္ထ ဟိ-ကာရော နိပာတမတ္တော, တေန ကာရဏေန အမ္ဟာကံ ဒဟရာ န မီယန္တိ, အန္တရာ အကာလမရဏံ နာမ နော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မာ အမ္ဟ’’န္တိပိ ပာဌော။ သုဏောမာတိ မယံ ကိရိယဝာဒာနံ သပ္ပုရိသာနံ ကုသလဒီပနမ္ပိ အသပ္ပုရိသာနံ အကုသလဒီပနမ္ပိ ဓမ္မံ သုဏောမ , သော ပန နော သုတမတ္တကောဝ ဟောတိ, တံ န ရောစယာမ။ တေဟိ ပန နော သဒ္ဓိံ ဝိဂ္ဂဟော ဝာ ဝိဝာဒော ဝာ မာ ဟောတူတိ ဓမ္မံ သုဏာမ, သုတ္ဝာပိ ဟိတ္ဝာ အသန္တေ သန္တေ ဝတ္တာမ, ဧကမ္ပိ ခဏံ န ဇဟာမ သန္တေ, ပာပမိတ္တေ ပဟာယ ကလ္ယာဏမိတ္တသေဝိနောဝ ဟောမာတိ။
Tattha dhammaṃ carāmāti dasakusalakammapathadhammaṃ carāma, attano jīvitahetu antamaso kunthakipillikampi jīvitā na voropema, parabhaṇḍaṃ lobhacittena na olokemāti sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Musāvādo cettha musāvādissa akaraṇapāpaṃ nāma natthīti ussannavasena puna vutto. Te kira hasādhippāyenapi musā na bhaṇanti. Pāpānīti sabbāni nirayagāmikammāni. Anariyanti ariyagarahitaṃ sabbaṃ asundaraṃ aparisuddhaṃ kammaṃ parivajjayāma. Tasmā hi amhanti ettha hi-kāro nipātamatto, tena kāraṇena amhākaṃ daharā na mīyanti, antarā akālamaraṇaṃ nāma no natthīti attho. ‘‘Tasmā amha’’ntipi pāṭho. Suṇomāti mayaṃ kiriyavādānaṃ sappurisānaṃ kusaladīpanampi asappurisānaṃ akusaladīpanampi dhammaṃ suṇoma , so pana no sutamattakova hoti, taṃ na rocayāma. Tehi pana no saddhiṃ viggaho vā vivādo vā mā hotūti dhammaṃ suṇāma, sutvāpi hitvā asante sante vattāma, ekampi khaṇaṃ na jahāma sante, pāpamitte pahāya kalyāṇamittasevinova homāti.
သမဏေ မယံ ဗ္ရာဟ္မဏေတိ မယံ သမိတပာပေ ဗာဟိတပာပေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသမဏဗ္ရာဟ္မဏေပိ အဝသေသဓမ္မိကသမဏဗ္ရာဟ္မဏေပိ အဒ္ဓိကယာစကေ သေသဇနေပိ အန္နပာနေန အဘိတပ္ပေမာတိ အတ္ထော။ ပာဠိယံ ပန အယံ ဂာထာ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒာနာ’’တိ ဂာထာယ ပစ္ဆတော အာဂတာ။ နာတိက္ကမာမာတိ အတ္တနော ဘရိယံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဗဟိ အညံ မိစ္ဆာစာရံ န ကရောမ။ အညတ္ရ တာဟီတိ တာ အတ္တနော ဘရိယာ ဌပေတ္ဝာ သေသဣတ္ထီသု ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရာမ, အမ္ဟာကံ ဘရိယာပိ သေသပုရိသေသု ဧဝမေဝ ဝတ္တန္တိ။ ဇာယရေတိ ဇာယန္တိ။ သုတ္တမာသူတိ သုသီလာသု ဥတ္တမိတ္ထီသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ ဧတာသု သမ္ပန္နသီလာသု ဥတ္တမိတ္ထီသု အမ္ဟာကံ ပုတ္တာ ဇာယန္တိ, တေ မေဓာဝိနောတိ ဧဝံပကာရာ ဟောန္တိ, ကုတော တေသံ အန္တရာ မရဏံ, တသ္မာပိ အမ္ဟာကံ ကုလေ ဒဟရာ န မရန္တီတိ။ ဓမ္မံ စရာမာတိ ပရလောကတ္ထာယ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ စရာမ။ ဒာသ္ယောတိ ဒာသိယော။
Samaṇe mayaṃ brāhmaṇeti mayaṃ samitapāpe bāhitapāpe paccekabuddhasamaṇabrāhmaṇepi avasesadhammikasamaṇabrāhmaṇepi addhikayācake sesajanepi annapānena abhitappemāti attho. Pāḷiyaṃ pana ayaṃ gāthā ‘‘pubbeva dānā’’ti gāthāya pacchato āgatā. Nātikkamāmāti attano bhariyaṃ atikkamitvā bahi aññaṃ micchācāraṃ na karoma. Aññatra tāhīti tā attano bhariyā ṭhapetvā sesaitthīsu brahmacariyaṃ carāma, amhākaṃ bhariyāpi sesapurisesu evameva vattanti. Jāyareti jāyanti. Suttamāsūti susīlāsu uttamitthīsu. Idaṃ vuttaṃ hoti – ye etāsu sampannasīlāsu uttamitthīsu amhākaṃ puttā jāyanti, te medhāvinoti evaṃpakārā honti, kuto tesaṃ antarā maraṇaṃ, tasmāpi amhākaṃ kule daharā na marantīti. Dhammaṃ carāmāti paralokatthāya tividhasucaritadhammaṃ carāma. Dāsyoti dāsiyo.
အဝသာနေ –
Avasāne –
၁၀၂.
102.
‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟတိ။
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, dhammo suciṇṇo sukhamāvahati;
ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī.
၁၀၃.
103.
‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ဝိယ ဝသ္သကာလေ။
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, chattaṃ mahantaṃ viya vassakāle;
ဓမ္မေန ဂုတ္တော မမ ဓမ္မပာလော၊ အညသ္သ အဋ္ဌီနိ သုခီ ကုမာရော’’တိ။ –
Dhammena gutto mama dhammapālo, aññassa aṭṭhīni sukhī kumāro’’ti. –
ဣမာဟိ ဒ္ဝီဟိ ဂာထာဟိ ဓမ္မစာရီနံ ဂုဏံ ကထေသိ။
Imāhi dvīhi gāthāhi dhammacārīnaṃ guṇaṃ kathesi.
တတ္ထ ရက္ခတီတိ ဓမ္မော နာမေသော ရက္ခိတော အတ္တနော ရက္ခိတံ ပဋိရက္ခတိ။ သုခမာဝဟတီတိ ဒေဝမနုသ္သသုခဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနသုခဉ္စ အာဝဟတိ။ န ဒုဂ္ဂတိန္တိ နိရယာဒိဘေဒံ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဗ္ရာဟ္မဏ, မယံ ဓမ္မံ ရက္ခာမ, ဓမ္မောပိ အမ္ဟေ ရက္ခတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဓမ္မေန ဂုတ္တောတိ မဟာဆတ္တသဒိသေန အတ္တနာ ဂောပိတဓမ္မေန ဂုတ္တော။ အညသ္သ အဋ္ဌီနီတိ တယာ အာနီတာနိ အဋ္ဌီနိ အညသ္သ ဧဠကသ္သ ဝာ သုနခသ္သ ဝာ အဋ္ဌီနိ ဘဝိသ္သန္တိ, ဆဍ္ဍေထေတာနိ, မမ ပုတ္တော သုခီ ကုမာရောတိ။
Tattha rakkhatīti dhammo nāmeso rakkhito attano rakkhitaṃ paṭirakkhati. Sukhamāvahatīti devamanussasukhañceva nibbānasukhañca āvahati. Naduggatinti nirayādibhedaṃ duggatiṃ na gacchati. Evaṃ brāhmaṇa, mayaṃ dhammaṃ rakkhāma, dhammopi amhe rakkhatīti dasseti. Dhammena guttoti mahāchattasadisena attanā gopitadhammena gutto. Aññassa aṭṭhīnīti tayā ānītāni aṭṭhīni aññassa eḷakassa vā sunakhassa vā aṭṭhīni bhavissanti, chaḍḍethetāni, mama putto sukhī kumāroti.
တံ သုတ္ဝာ အာစရိယော ‘‘မယ္ဟံ အာဂမနံ သုအာဂမနံ, သဖလံ, နော နိပ္ဖလ’’န္တိ သဉ္ဇာတသောမနသ္သော ဓမ္မပာလသ္သ ပိတရံ ခမာပေတ္ဝာ ‘‘မယာ အာဂစ္ဆန္တေန တုမ္ဟာကံ ဝီမံသနတ္ထာယ ဣမာနိ ဧဠကအဋ္ဌီနိ အာဘတာနိ, ပုတ္တော တေ အရောဂောယေဝ, တုမ္ဟာကံ ရက္ခိတဓမ္မံ မယ္ဟမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ပဏ္ဏေ လိခိတ္ဝာ ကတိပာဟံ တတ္ထ ဝသိတ္ဝာ တက္ကသိလံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မပာလံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ သိက္ခာပေတ္ဝာ မဟန္တေန ပရိဝာရေန ပေသေသိ။
Taṃ sutvā ācariyo ‘‘mayhaṃ āgamanaṃ suāgamanaṃ, saphalaṃ, no nipphala’’nti sañjātasomanasso dhammapālassa pitaraṃ khamāpetvā ‘‘mayā āgacchantena tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya imāni eḷakaaṭṭhīni ābhatāni, putto te arogoyeva, tumhākaṃ rakkhitadhammaṃ mayhampi dethā’’ti paṇṇe likhitvā katipāhaṃ tattha vasitvā takkasilaṃ gantvā dhammapālaṃ sabbasippāni sikkhāpetvā mahantena parivārena pesesi.
သတ္ထာ သုဒ္ဓောဒနမဟာရာဇသ္သ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ သစ္စာနိ ပကာသေတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ, သစ္စပရိယောသာနေ ရာဇာ အနာဂာမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒာ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ, အာစရိယော သာရိပုတ္တော, ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ, ဓမ္မပာလကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။
Satthā suddhodanamahārājassa imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne rājā anāgāmiphale patiṭṭhahi. Tadā mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ, ācariyo sāriputto, parisā buddhaparisā, dhammapālakumāro pana ahameva ahosinti.
မဟာဓမ္မပာလဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။
Mahādhammapālajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၄၄၇. မဟာဓမ္မပာလဇာတကံ • 447. Mahādhammapālajātakaṃ