| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៨-១០. មហាទិដ្ឋិសុត្តាទិវណ្ណនា
8-10. Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā
២១៣-២១៥. អកដាតិ អកតា។ អកដវិធាតិ អកតវិធានា, ‘‘ឯវំ ករោហី’’តិ កេនចិ ការិតាបិ ន ហោន្តីតិ អត្ថោ។ អនិម្មិតាតិ ឥទ្ធិយាបិ ន និម្មិតា។ អនិម្មាតាតិ អនិម្មាបិតា។ ‘‘អនិម្មិតព្ពា’’តិបិ បាឋោ, ន និម្មិតព្ពាតិ អត្ថោ។ វញ្ឈាតិ វញ្ឈបសុវញ្ឈតាលាទយោ វិយ អផលា កស្សចិ អជនកា។ បព្ពតកូដំ វិយ ឋិតាតិ កូដដ្ឋា។ ឯសិកដ្ឋាយិនោ វិយ ហុត្វា ឋិតាតិ ឯសិកដ្ឋាយិដ្ឋិតា, យថា សុនិខាតោ ឯសិកត្ថម្ភោ និច្ចលោ តិដ្ឋតិ, ឯវំ ឋិតាតិ អត្ថោ។ ន ឥញ្ជន្តីតិ ឯសិកត្ថម្ភោ វិយ ឋិតត្តា ន ចលន្តិ។ ន វិបរិណមន្តីតិ បកតិំ ន វិជហន្តិ។ ន អញ្ញមញ្ញំ ព្យាពាធេន្តីតិ អញ្ញមញ្ញំ ន ឧបហនន្តិ។ នាលន្តិ ន សមត្ថា។ បថវីកាយោតិអាទីសុ បថវីយេវ បថវីកាយោ, បថវីសមូហោ វា។ សត្តន្នំត្វេវ កាយានន្តិ យថា មុគ្គរាសិអាទីសុ បហដំ សត្ថំ មុគ្គរាសិអាទីនំ អន្តរេនេវ បវិសតិ, ឯវំ សត្តន្នំ កាយានំ អន្តរេន ឆិទ្ទេន វិវរេន សត្ថំ បវិសតិ។ តត្ថ ‘‘អហំ ឥមំ ជីវិតា វោរោបេមី’’តិ កេវលំ សញ្ញាមត្តមេវ ហោតីតិ ទស្សេន្តិ។
213-215.Akaṭāti akatā. Akaṭavidhāti akatavidhānā, ‘‘evaṃ karohī’’ti kenaci kāritāpi na hontīti attho. Animmitāti iddhiyāpi na nimmitā. Animmātāti animmāpitā. ‘‘Animmitabbā’’tipi pāṭho, na nimmitabbāti attho. Vañjhāti vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalā kassaci ajanakā. Pabbatakūṭaṃ viya ṭhitāti kūṭaṭṭhā. Esikaṭṭhāyino viya hutvā ṭhitāti esikaṭṭhāyiṭṭhitā, yathā sunikhāto esikatthambho niccalo tiṭṭhati, evaṃ ṭhitāti attho. Naiñjantīti esikatthambho viya ṭhitattā na calanti. Na vipariṇamantīti pakatiṃ na vijahanti. Na aññamaññaṃ byābādhentīti aññamaññaṃ na upahananti. Nālanti na samatthā. Pathavīkāyotiādīsu pathavīyeva pathavīkāyo, pathavīsamūho vā. Sattannaṃtveva kāyānanti yathā muggarāsiādīsu pahaṭaṃ satthaṃ muggarāsiādīnaṃ antareneva pavisati, evaṃ sattannaṃ kāyānaṃ antarena chiddena vivarena satthaṃ pavisati. Tattha ‘‘ahaṃ imaṃ jīvitā voropemī’’ti kevalaṃ saññāmattameva hotīti dassenti.
យោនិបមុខសតសហស្សានីតិ បមុខយោនីនំ ឧត្តមយោនីនំ ចុទ្ទសសតសហស្សានិ អញ្ញានិ ច សដ្ឋិសតានិ អញ្ញានិ ច ឆសតានិ បញ្ច ច កម្មុនោ សតានីតិ បញ្ចកម្មសតានិ ចាតិ កេវលំ តក្កមត្តកេន និរត្ថកទិដ្ឋិំ ទីបេន្តិ។ បញ្ច ច កម្មានិ តីណិ ច កម្មានីតិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ កេចិ បនាហុ ‘‘បញ្ច កម្មានីតិ បញ្ចិន្ទ្រិយវសេន គណ្ហន្តិ, តីណីតិ កាយកម្មាទិវសេនា’’តិ។ កម្មេ ច អឌ្ឍកម្មេ ចាតិ ឯត្ថ បនស្ស កាយកម្មវចីកម្មានិ កម្មន្តិ លទ្ធិ, មនោកម្មំ ឧបឌ្ឍកម្មន្តិ។ ទ្វដ្ឋិបដិបទាតិ ទ្វាសដ្ឋិបដិបទាតិ វទន្តិ។ ទ្វដ្ឋន្តរកប្បាតិ ឯកស្មិំ កប្បេ ចតុសដ្ឋិ អន្តរកប្បា នាម ហោន្តិ, អយំ បន អញ្ញេ ទ្វេ អជានន្តោ ឯវមាហ។
Yonipamukhasatasahassānīti pamukhayonīnaṃ uttamayonīnaṃ cuddasasatasahassāni aññāni ca saṭṭhisatāni aññāni ca chasatāni pañca ca kammuno satānīti pañcakammasatāni cāti kevalaṃ takkamattakena niratthakadiṭṭhiṃ dīpenti. Pañca ca kammāni tīṇi ca kammānītiādīsupi eseva nayo. Keci panāhu ‘‘pañca kammānīti pañcindriyavasena gaṇhanti, tīṇīti kāyakammādivasenā’’ti. Kamme ca aḍḍhakamme cāti ettha panassa kāyakammavacīkammāni kammanti laddhi, manokammaṃ upaḍḍhakammanti. Dvaṭṭhipaṭipadāti dvāsaṭṭhipaṭipadāti vadanti. Dvaṭṭhantarakappāti ekasmiṃ kappe catusaṭṭhi antarakappā nāma honti, ayaṃ pana aññe dve ajānanto evamāha.
ឆឡាភិជាតិយោតិ កណ្ហាភិជាតិ នីលាភិជាតិ លោហិតាភិជាតិ ហលិទ្ទាភិជាតិ សុក្កាភិជាតិ បរមសុក្កាភិជាតីតិ ឥមា ឆ អភិជាតិយោ វទន្តិ។ តត្ថ ឱរព្ភិកា សូករិកា សាកុណិកា មាគវិកា លុទ្ទា មច្ឆឃាតកា ចោរា ចោរឃាតកា ពន្ធនាគារិកា, យេ វា បនញ្ញេបិ កេចិ កុរូរកម្មន្តា, អយំ កណ្ហាភិជាតីតិ វទន្តិ។ ភិក្ខូ នីលាភិជាតីតិ វទន្តិ។ តេ កិរ ចតូសុ បច្ចយេសុ កណ្ដកេ បក្ខិបិត្វា ខាទន្តិ, ‘‘ភិក្ខូ ច កណ្ដកវុត្តិកា’’តិ (អ. និ. ៦.៥៧) អយំ ហិស្ស បាឡិ ឯវ។ អថ វា កណ្ដកវុត្តិកា ឯវ នាម ឯកេ បព្ពជិតាតិ វទន្តិ។ លោហិតាភិជាតិ នាម និគណ្ឋា ឯកសាដកាតិ វទន្តិ។ ឥមេ កិរ បុរិមេហិ ទ្វីហិ បណ្ឌរតរា។ គិហី ឱទាតវសនា អចេលកសាវកា ហលិទ្ទាភិជាតីតិ វទន្តិ។ ឯវំ អត្តនោ បច្ចយទាយកេ និគណ្ឋេហិបិ ជេដ្ឋកតរេ ករោន្តិ។ អាជីវកា អាជីវិនិយោ អយំ សុក្កាភិជាតីតិ វទន្តិ។ តេ កិរ បុរិមេហិ ចតូហិ បណ្ឌរតរា ។ នន្ទោ វច្ឆោ, កិសោ សំកិច្ចោ, មក្ខលិ គោសាលោ បរមសុក្កាភិជាតីតិ វទន្តិ។ តេ កិរ សព្ពេហិ បណ្ឌរតរា។
Chaḷābhijātiyoti kaṇhābhijāti nīlābhijāti lohitābhijāti haliddābhijāti sukkābhijāti paramasukkābhijātīti imā cha abhijātiyo vadanti. Tattha orabbhikā sūkarikā sākuṇikā māgavikā luddā macchaghātakā corā coraghātakā bandhanāgārikā, ye vā panaññepi keci kurūrakammantā, ayaṃ kaṇhābhijātīti vadanti. Bhikkhū nīlābhijātīti vadanti. Te kira catūsu paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādanti, ‘‘bhikkhū ca kaṇṭakavuttikā’’ti (a. ni. 6.57) ayaṃ hissa pāḷi eva. Atha vā kaṇṭakavuttikā eva nāma eke pabbajitāti vadanti. Lohitābhijāti nāma nigaṇṭhā ekasāṭakāti vadanti. Ime kira purimehi dvīhi paṇḍaratarā. Gihī odātavasanā acelakasāvakā haliddābhijātīti vadanti. Evaṃ attano paccayadāyake nigaṇṭhehipi jeṭṭhakatare karonti. Ājīvakā ājīviniyo ayaṃ sukkābhijātīti vadanti. Te kira purimehi catūhi paṇḍaratarā . Nando vaccho, kiso saṃkicco, makkhali gosālo paramasukkābhijātīti vadanti. Te kira sabbehi paṇḍaratarā.
អដ្ឋ បុរិសភូមិយោតិ មន្ទភូមិ ខិឌ្ឌាភូមិ វីមំសកភូមិ ឧជុគតភូមិ សេខភូមិ សមណភូមិ ជាននភូមិ បន្នភូមីតិ ឥមា អដ្ឋ បុរិសភូមិយោតិ វទន្តិ។ តត្ថ ជាតទិវសតោ បដ្ឋាយ សត្ត ទិវសេ សម្ពាធដ្ឋានតោ និក្ខន្តត្តា សត្តា មន្ទា ហោន្តិ មោមូហា, អយំ មន្ទភូមីតិ វទន្តិ។ យេ បន ទុគ្គតិតោ អាគតា ហោន្តិ, តេ អភិណ្ហំ រោទន្តិ ចេវ វិរវន្តិ ច, សុគតិតោ អាគតា តំ អនុស្សរិត្វា អនុស្សរិត្វា ហសន្តិ, អយំ ខិឌ្ឌាភូមិ នាម។ មាតាបិតូនំ ហត្ថំ វា បាទំ វា មញ្ចំ វា បីឋំ វា គហេត្វា ភូមិយំ បទនិក្ខិបនំ វីមំសកភូមិ នាម។ បទសា គន្តុំ សមត្ថកាលោ ឧជុគតភូមិ នាម។ សិប្បានិ សិក្ខនកាលោ សេខភូមិ នាម។ ឃរា និក្ខម្ម បព្ពជនកាលោ សមណភូមិ នាម។ អាចរិយំ សេវិត្វា ជាននកាលោ ជាននភូមិ នាម។ ‘‘ភិក្ខុ ច បន្នកោ ជិនោ ន កិញ្ចិ អាហា’’តិ ឯវំ អលាភិំ សមណំ បន្នភូមីតិ វទន្តិ។
Aṭṭhapurisabhūmiyoti mandabhūmi khiḍḍābhūmi vīmaṃsakabhūmi ujugatabhūmi sekhabhūmi samaṇabhūmi jānanabhūmi pannabhūmīti imā aṭṭha purisabhūmiyoti vadanti. Tattha jātadivasato paṭṭhāya satta divase sambādhaṭṭhānato nikkhantattā sattā mandā honti momūhā, ayaṃ mandabhūmīti vadanti. Ye pana duggatito āgatā honti, te abhiṇhaṃ rodanti ceva viravanti ca, sugatito āgatā taṃ anussaritvā anussaritvā hasanti, ayaṃ khiḍḍābhūmi nāma. Mātāpitūnaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā gahetvā bhūmiyaṃ padanikkhipanaṃ vīmaṃsakabhūmi nāma. Padasā gantuṃ samatthakālo ujugatabhūmi nāma. Sippāni sikkhanakālo sekhabhūmi nāma. Gharā nikkhamma pabbajanakālo samaṇabhūmi nāma. Ācariyaṃ sevitvā jānanakālo jānanabhūmi nāma. ‘‘Bhikkhu ca pannako jino na kiñci āhā’’ti evaṃ alābhiṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadanti.
ឯកូនបញ្ញាស អាជីវកសតេតិ ឯកូនបញ្ញាស អាជីវវុត្តិសតានិ។ បរិព្ពាជកសតេតិ បរិព្ពាជកបព្ពជ្ជាសតានិ។ នាគវាសសតេតិ នាគមណ្ឌលសតានិ។ វីសេ ឥន្ទ្រិយសតេតិ វីស ឥន្ទ្រិយសតានិ។ តិំសេ និរយសតេតិ តិំស និរយសតានិ។ រជោធាតុយោតិ រជឱកិរណដ្ឋានានិ។ ហត្ថបិដ្ឋិបាទបិដ្ឋាទីនិ សន្ធាយ វទតិ។ សត្ត សញ្ញីគព្ភាតិ ឱដ្ឋគោណគទ្រភអជបសុមិគមហិំសេ សន្ធាយ វទតិ។ សត្ត អសញ្ញីគព្ភាតិ សាលិយវគោធុមមុគ្គកង្គុវរកកុទ្រូសកេ សន្ធាយ វទតិ។ និគណ្ឋិគព្ភាតិ គណ្ឋិម្ហិ ជាតគព្ភា, ឧច្ឆុវេឡុនឡាទយោ សន្ធាយ វទតិ។ សត្ត ទេវាតិ ពហូ ទេវា, សោ បន សត្តាតិ វទតិ។ មនុស្សាបិ អនន្តា, សោ សត្តាតិ វទតិ។ សត្ត បេសាចាតិ បិសាចា មហន្តមហន្តា, សត្តាតិ វទតិ។ សរាតិ មហាសរា។ កណ្ណមុណ្ឌ-រថការ-អនោតត្ត-សីហប្បបាត-ឆទ្ទន្ត-មុចលិន្ទ-កុណាលទហេ គហេត្វា វទតិ។
Ekūnapaññāsaājīvakasateti ekūnapaññāsa ājīvavuttisatāni. Paribbājakasateti paribbājakapabbajjāsatāni. Nāgavāsasateti nāgamaṇḍalasatāni. Vīse indriyasateti vīsa indriyasatāni. Tiṃse nirayasateti tiṃsa nirayasatāni. Rajodhātuyoti rajaokiraṇaṭṭhānāni. Hatthapiṭṭhipādapiṭṭhādīni sandhāya vadati. Satta saññīgabbhāti oṭṭhagoṇagadrabhaajapasumigamahiṃse sandhāya vadati. Satta asaññīgabbhāti sāliyavagodhumamuggakaṅguvarakakudrūsake sandhāya vadati. Nigaṇṭhigabbhāti gaṇṭhimhi jātagabbhā, ucchuveḷunaḷādayo sandhāya vadati. Satta devāti bahū devā, so pana sattāti vadati. Manussāpi anantā, so sattāti vadati. Satta pesācāti pisācā mahantamahantā, sattāti vadati. Sarāti mahāsarā. Kaṇṇamuṇḍa-rathakāra-anotatta-sīhappapāta-chaddanta-mucalinda-kuṇāladahe gahetvā vadati.
បវុដាតិ គណ្ឋិកា។ បបាតាតិ មហាបបាតា។ បបាតសតានីតិ ខុទ្ទកបបាតសតានិ។ សុបិនាតិ មហាសុបិនា។ សុបិនសតានីតិ ខុទ្ទកសុបិនសតានិ។ មហាកប្បិនោតិ មហាកប្បានំ។ ឯត្ថ ឯកម្ហា មហាសរា វស្សសតេ វស្សសតេ កុសគ្គេន ឯកំ ឧទកពិន្ទុំ នីហរិត្វា សត្តក្ខត្តុំ តម្ហិ សរេ និរុទកេ កតេ ឯកោ មហាកប្បោតិ វទតិ។ ឯវរូបានំ មហាកប្បានំ ចតុរាសីតិសតសហស្សានិ ខេបេត្វា ពាលេ ច បណ្ឌិតេ ច ទុក្ខស្សន្តំ ករោន្តីតិ អយមស្ស លទ្ធិ។ បណ្ឌិតោបិ កិរ អន្តរាវិសុជ្ឈិតុំ ន សក្កោតិ, ពាលោបិ តតោ ឧទ្ធំ ន គច្ឆតិ។
Pavuṭāti gaṇṭhikā. Papātāti mahāpapātā. Papātasatānīti khuddakapapātasatāni. Supināti mahāsupinā. Supinasatānīti khuddakasupinasatāni. Mahākappinoti mahākappānaṃ. Ettha ekamhā mahāsarā vassasate vassasate kusaggena ekaṃ udakabinduṃ nīharitvā sattakkhattuṃ tamhi sare nirudake kate eko mahākappoti vadati. Evarūpānaṃ mahākappānaṃ caturāsītisatasahassāni khepetvā bāle ca paṇḍite ca dukkhassantaṃ karontīti ayamassa laddhi. Paṇḍitopi kira antarāvisujjhituṃ na sakkoti, bālopi tato uddhaṃ na gacchati.
សីលេន វាតិ អចេលកសីលេន វា អញ្ញេន វា យេន កេនចិ។ វតេនាតិ តាទិសេនេវ វតេន។ តបេនាតិ តបោកម្មេន។ អបរិបក្កំ បរិបាចេតិ នាម យោ ‘‘អហំ បណ្ឌិតោ’’តិ អន្តរា វិសុជ្ឈតិ។ បរិបក្កំ ផុស្ស ផុស្ស ព្យន្តីករោតិ នាម យោ ‘‘អហំ ពាលោ’’តិ វុត្តបរិមាណកាលំ អតិក្កមិត្វា យាតិ។ ហេវំ នត្ថីតិ ឯវំ នត្ថិ។ តញ្ហិ ឧភយម្បិ ន សក្កា កាតុន្តិ ទីបេតិ។ ទោណមិតេតិ ទោណេន មិតំ វិយ។ សុខទុក្ខេតិ សុខទុក្ខំ។ បរិយន្តកតេតិ វុត្តបរិមាណេន កាលេន កតបរិយន្តោ។ នត្ថិ ហាយនវឌ្ឍនេតិ នត្ថិ ហាយនវឌ្ឍនានិ, ន សំសារោ បណ្ឌិតស្ស ហាយតិ, ន ពាលស្ស វឌ្ឍតីតិ អត្ថោ។ ឧក្កំសាវកំសេតិ ឧក្កំសាវកំសា។ ហាយនវឌ្ឍនានមេវេតំ វេវចនំ។ ឥទានិ តមត្ថំ ឧបមាយ សាធេន្តោ សេយ្យថាបិ នាមាតិអាទិមាហ។ តត្ថ សុត្តគុឡេតិ វេឋេត្វា កតសុត្តគុឡេ។ និព្ពេឋិយមានមេវ បលេតីតិ បព្ពតេ វា រុក្ខគ្គេ វា ឋត្វា ខិត្តំ សុត្តប្បមាណេន និព្ពេឋិយមានមេវ គច្ឆតិ, សុត្តេ ខីណេ តត្ថេវ តិដ្ឋតិ, ន គច្ឆតិ ឯវមេវ ពាលា ច បណ្ឌិតា ច កាលវសេន និព្ពេឋិយមានា សុខទុក្ខំ បលេន្តិ, យថាវុត្តេន កាលេន អតិក្កមន្តីតិ ទស្សេតិ។
Sīlenavāti acelakasīlena vā aññena vā yena kenaci. Vatenāti tādiseneva vatena. Tapenāti tapokammena. Aparipakkaṃ paripāceti nāma yo ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti antarā visujjhati. Paripakkaṃ phussa phussa byantīkaroti nāma yo ‘‘ahaṃ bālo’’ti vuttaparimāṇakālaṃ atikkamitvā yāti. Hevaṃ natthīti evaṃ natthi. Tañhi ubhayampi na sakkā kātunti dīpeti. Doṇamiteti doṇena mitaṃ viya. Sukhadukkheti sukhadukkhaṃ. Pariyantakateti vuttaparimāṇena kālena katapariyanto. Natthi hāyanavaḍḍhaneti natthi hāyanavaḍḍhanāni, na saṃsāro paṇḍitassa hāyati, na bālassa vaḍḍhatīti attho. Ukkaṃsāvakaṃseti ukkaṃsāvakaṃsā. Hāyanavaḍḍhanānamevetaṃ vevacanaṃ. Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpi nāmātiādimāha. Tattha suttaguḷeti veṭhetvā katasuttaguḷe. Nibbeṭhiyamānameva paletīti pabbate vā rukkhagge vā ṭhatvā khittaṃ suttappamāṇena nibbeṭhiyamānameva gacchati, sutte khīṇe tattheva tiṭṭhati, na gacchati evameva bālā ca paṇḍitā ca kālavasena nibbeṭhiyamānā sukhadukkhaṃ palenti, yathāvuttena kālena atikkamantīti dasseti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya
៨. មហាទិដ្ឋិសុត្តំ • 8. Mahādiṭṭhisuttaṃ
៩. សស្សតទិដ្ឋិសុត្តំ • 9. Sassatadiṭṭhisuttaṃ
១០. អសស្សតទិដ្ឋិសុត្តំ • 10. Asassatadiṭṭhisuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៨-១០. មហាទិដ្ឋិសុត្តាទិវណ្ណនា • 8-10. Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā
