| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៨-១០. មហាទិដ្ឋិសុត្តាទិវណ្ណនា
8-10. Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā
២១៣-២១៥. អកតាតិ សមេន វា វិសមេន វា កេនចិ ហេតុនា ន កតា ឯវ។ កេនចិ កតំ ករណំ វិធានំ នត្ថិ ឯតេសន្តិ អកតវិធានា។ បទទ្វយេនបិ លោកេ កេនចិ ហេតុបច្ចយេន នេសំ អភិនិព្ពត្តិតាភាវំ ទស្សេតិ។ ឥទ្ធិយាបិ ន និម្មិតាតិ កស្សចិ ឥទ្ធិមតោ ទេវស្ស ព្រហ្មុនោ វា ឥទ្ធិយាបិ ន និម្មិតា។ អនិម្មិតាតិ វា កស្សចិ អនិម្មាបកា។ អជនកាតិ ឯតេន បថវីកាយាទីនំ រូបាទិជនកភាវំ បដិក្ខិបតិ។ រូបសទ្ទាទយោ ហិ បថវីកាយាទីហិ អប្បដិពទ្ធវុត្តិកាតិ តស្ស លទ្ធិ។ យថា បព្ពតកូដំ កេនចិ អនិព្ពត្តិតំ កស្សចិ ច អនិព្ពត្តកំ, ឯវមេតេបីតិ អាហ ‘‘កូដដ្ឋា’’តិ។ យមិទំ ‘‘ពីជាទិតោ អង្កុរាទិ ជាយតី’’តិ វុច្ចតិ, តញ្ច វិជ្ជមានមេវ តតោ និក្ខមតិ, នាវិជ្ជមានំ, អញ្ញថា យតោ កុតោចិ យស្ស កស្សចិ ឧប្បត្តិ សិយាតិ អធិប្បាយោ។ ឋិតាតិ និព្ពិការភាវេន ឋិតា។ ន ចលន្តីតិ ន វិការំ អាបជ្ជន្តិ។ វិការាភាវេន ហិ តេសំ សត្តន្នំ កាយានំ ឯសិកដ្ឋាយិដ្ឋិតតា។ អនិញ្ជនញ្ច អត្តនោ បកតិយា អវដ្ឋានមេវ។ តេនាហ ‘‘ន វិបរិណមន្តី’’តិ។ អវិបរិណាមធម្មត្តា ឯវ ច នេ អញ្ញមញ្ញំ ន ព្យាពាធេន្តិ។ សតិ ហិ វិការំ អាបាទេតព្ពតាយ ព្យាពាធកតាបិ សិយា, តថា អនុគ្គហេតព្ពតាយ អនុគ្គាហកតាតិ តទភាវំ ទស្សេតុំ បាឡិយំ ‘‘នាល’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ បថវី ឯវ កាយេកទេសត្តា បថវិកាយោ។ ជីវសត្តមានំ កាយានំ និច្ចតាយ និព្ពិការាភាវតោ ន ហន្តព្ពតា, ន ឃាដេតព្ពតា ចាតិ នេវ កោចិ ហន្តា ឃាតេតា វា។ តេនាហ ‘‘សត្តន្នន្ត្វេវា’’តិអាទិ។ យទិ កោចិ ហន្តា នត្ថិ, កថំ សត្ថប្បហារោតិ អាហ ‘‘យថា មុគ្គរាសិអាទីសូ’’តិអាទិ។ កេវលំ សញ្ញាមត្តមេវ ហោតិ, ន ឃាតនាទិ, បរមត្ថតោ សត្តន្នន្ត្វេវ កាយានំ អវិកោបនីយភាវតោតិ អធិប្បាយោ។
213-215.Akatāti samena vā visamena vā kenaci hetunā na katā eva. Kenaci kataṃ karaṇaṃ vidhānaṃ natthi etesanti akatavidhānā. Padadvayenapi loke kenaci hetupaccayena nesaṃ abhinibbattitābhāvaṃ dasseti. Iddhiyāpi na nimmitāti kassaci iddhimato devassa brahmuno vā iddhiyāpi na nimmitā. Animmitāti vā kassaci animmāpakā. Ajanakāti etena pathavīkāyādīnaṃ rūpādijanakabhāvaṃ paṭikkhipati. Rūpasaddādayo hi pathavīkāyādīhi appaṭibaddhavuttikāti tassa laddhi. Yathā pabbatakūṭaṃ kenaci anibbattitaṃ kassaci ca anibbattakaṃ, evametepīti āha ‘‘kūṭaṭṭhā’’ti. Yamidaṃ ‘‘bījādito aṅkurādi jāyatī’’ti vuccati, tañca vijjamānameva tato nikkhamati, nāvijjamānaṃ, aññathā yato kutoci yassa kassaci uppatti siyāti adhippāyo. Ṭhitāti nibbikārabhāvena ṭhitā. Na calantīti na vikāraṃ āpajjanti. Vikārābhāvena hi tesaṃ sattannaṃ kāyānaṃ esikaṭṭhāyiṭṭhitatā. Aniñjanañca attano pakatiyā avaṭṭhānameva. Tenāha ‘‘na vipariṇamantī’’ti. Avipariṇāmadhammattā eva ca ne aññamaññaṃ na byābādhenti. Sati hi vikāraṃ āpādetabbatāya byābādhakatāpi siyā, tathā anuggahetabbatāya anuggāhakatāti tadabhāvaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘nāla’’ntiādi vuttaṃ. Pathavī eva kāyekadesattā pathavikāyo. Jīvasattamānaṃ kāyānaṃ niccatāya nibbikārābhāvato na hantabbatā, na ghāṭetabbatā cāti neva koci hantā ghātetā vā. Tenāha ‘‘sattannantvevā’’tiādi. Yadi koci hantā natthi, kathaṃ satthappahāroti āha ‘‘yathā muggarāsiādīsū’’tiādi. Kevalaṃ saññāmattameva hoti, na ghātanādi, paramatthato sattannantveva kāyānaṃ avikopanīyabhāvatoti adhippāyo.
បមុខយោនីនន្តិ មនុស្សតិរច្ឆានាទីសុ ខត្តិយព្រាហ្មណាទិសីហព្យគ្ឃាទិវសេន បធានយោនីនំ។ សដ្ឋិសតានិ ឆសហស្សានិ។ ‘‘បញ្ច ច កម្មុនោ សតានី’’តិ បទស្ស អត្ថទស្សនំ ‘‘បញ្ច កម្មសតានិ ចា’’តិ ។ ឯសេវ នយោតិ ឥមិនា ‘‘កេវលំ តក្កមត្តេន និរត្ថកទិដ្ឋិំ ទីបេតី’’តិ ឥមមេវ អត្ថំ អតិទិសតិ។ ឯត្ថ ច តក្កមត្តកេនាតិ ឥមិនា យស្មា តក្កិកា និរង្កុសតាយ បរិកប្បនស្ស យំ កិញ្ចិ អត្តនោ បរិកប្បិតំ សារតោ មញ្ញមានា តថេវ អភិនិវិស្ស តក្កទិដ្ឋិគាហំ គណ្ហន្តិ, តស្មា ន តេសំ ទិដ្ឋិវត្ថូសុ វិញ្ញូហិ វិចារណា កាតព្ពាតិ ទស្សេតិ។ កេចីតិ ឧត្តរវិហារវាសិនោ។ តេ ហិ ‘‘បញ្ច កម្មានីតិ ចក្ខុសោតឃានជិវ្ហាកាយា, ឥមានិ បញ្ចិន្ទ្រិយានិ ‘បញ្ច កម្មានីតិ បញ្ញាបេន្តី’’តិ វទន្តិ។ កម្មន្តិ លទ្ធីតិ ឱឡារិកភាវតោ បរិបុណ្ណកម្មន្តិ លទ្ធិ។ មនោកម្មំ អនោឡារិកត្តា ឧបឌ្ឍកម្មន្តិ លទ្ធីតិ យោជនា។ ‘‘ទ្វាសដ្ឋិបដិបទា’’តិ វត្តព្ពេ សភាវនិរុត្តិំ អជានន្តា ‘‘ទ្វដ្ឋិបដិបទា’’តិ វទន្តិ។ ឯកស្មិំ កប្បេតិ ឯកស្មិំ មហាកប្បេ។ តត្ថាបិ ច វិវដ្ដដ្ឋាយិសញ្ញិតេ ឯកស្មិំ អសង្ខ្យេយ្យកប្បេ។
Pamukhayonīnanti manussatiracchānādīsu khattiyabrāhmaṇādisīhabyagghādivasena padhānayonīnaṃ. Saṭṭhisatāni chasahassāni. ‘‘Pañca ca kammuno satānī’’ti padassa atthadassanaṃ ‘‘pañca kammasatāni cā’’ti . Eseva nayoti iminā ‘‘kevalaṃ takkamattena niratthakadiṭṭhiṃ dīpetī’’ti imameva atthaṃ atidisati. Ettha ca takkamattakenāti iminā yasmā takkikā niraṅkusatāya parikappanassa yaṃ kiñci attano parikappitaṃ sārato maññamānā tatheva abhinivissa takkadiṭṭhigāhaṃ gaṇhanti, tasmā na tesaṃ diṭṭhivatthūsu viññūhi vicāraṇā kātabbāti dasseti. Kecīti uttaravihāravāsino. Te hi ‘‘pañca kammānīti cakkhusotaghānajivhākāyā, imāni pañcindriyāni ‘pañca kammānīti paññāpentī’’ti vadanti. Kammanti laddhīti oḷārikabhāvato paripuṇṇakammanti laddhi. Manokammaṃ anoḷārikattā upaḍḍhakammanti laddhīti yojanā. ‘‘Dvāsaṭṭhipaṭipadā’’ti vattabbe sabhāvaniruttiṃ ajānantā ‘‘dvaṭṭhipaṭipadā’’ti vadanti. Ekasmiṃ kappeti ekasmiṃ mahākappe. Tatthāpi ca vivaṭṭaṭṭhāyisaññite ekasmiṃ asaṅkhyeyyakappe.
ឧរព្ភេ ហនន្តីតិ ឱរព្ភិកា។ ឯវំ សូករិកាទយោ វេទិតព្ពា។ លុទ្ទាតិ អញ្ញេបិ យេ កេចិ មាគវិកនេសាទាទយោ, តេ បាបកម្មបសុតតាយ កណ្ហាភិជាតីតិ វទន្តិ។ ភិក្ខូតិ ពុទ្ធសាសនេ ភិក្ខូ។ តេ កិរ ‘‘សច្ឆន្ទរាគា បរិភុញ្ជន្តី’’តិ អធិប្បាយេន ចតូសុ បច្ចយេសុ កណ្ដកេ បក្ខិបិត្វា ខាទន្តីតិ វទន្តិ។ កស្មាតិ ចេ? យស្មា តេ បណីតបណីតេ បច្ចយេ បដិសេវន្តីតិ តស្ស មិច្ឆាគាហោ។ ញាយលទ្ធេបិ បច្ចយេ បរិភុញ្ជមានា អាជីវកសមយស្ស វិលោមគាហិតាយ បច្ចយេសុ កណ្ដកេ បក្ខិបិត្វា ខាទន្តិ នាមាតិ វទន្តីតិ អបរេ។ ឯកេ បព្ពជិតា, យេ វិសេសតោ អត្តកិលមថានុយោគមនុយុត្តា។ តថា ហិ តេ កណ្ដកេ វត្តន្តា វិយ ហោន្តីតិ កណ្ដកវុត្តិកាតិ វុត្តា។ ឋត្វា ភុញ្ជននហានបដិក្ខេបាទិវតសមាយោគេន បណ្ឌរតរា។ អចេលកសាវកាតិ អាជីវកសាវកេ វទតិ។ តេ កិរ អាជីវកសមយេ អាជីវកលទ្ធិយា ទឡ្ហគាហិតាយ និគណ្ឋេហិបិ បណ្ឌរតរា។ នន្ទាទយោ កិរ តថារូបំ អាជីវកបដិបត្តិំ ឧក្កំសំ បាបេត្វា ឋិតា, តស្មា និគណ្ឋេហិ អាជីវកសាវកេហិ ច បណ្ឌរតរា វុត្តា។ បរមសុក្កាភិជាតីតិ អយំ តេសំ លទ្ធិ។
Urabbhe hanantīti orabbhikā. Evaṃ sūkarikādayo veditabbā. Luddāti aññepi ye keci māgavikanesādādayo, te pāpakammapasutatāya kaṇhābhijātīti vadanti. Bhikkhūti buddhasāsane bhikkhū. Te kira ‘‘sacchandarāgā paribhuñjantī’’ti adhippāyena catūsu paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādantīti vadanti. Kasmāti ce? Yasmā te paṇītapaṇīte paccaye paṭisevantīti tassa micchāgāho. Ñāyaladdhepi paccaye paribhuñjamānā ājīvakasamayassa vilomagāhitāya paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādanti nāmāti vadantīti apare. Eke pabbajitā, ye visesato attakilamathānuyogamanuyuttā. Tathā hi te kaṇṭake vattantā viya hontīti kaṇṭakavuttikāti vuttā. Ṭhatvā bhuñjananahānapaṭikkhepādivatasamāyogena paṇḍaratarā. Acelakasāvakāti ājīvakasāvake vadati. Te kira ājīvakasamaye ājīvakaladdhiyā daḷhagāhitāya nigaṇṭhehipi paṇḍaratarā. Nandādayo kira tathārūpaṃ ājīvakapaṭipattiṃ ukkaṃsaṃ pāpetvā ṭhitā, tasmā nigaṇṭhehi ājīvakasāvakehi ca paṇḍaratarā vuttā. Paramasukkābhijātīti ayaṃ tesaṃ laddhi.
បុរិសភូមិយោតិ បធានបុគ្គលេន និទ្ទេសោ។ ឥត្ថីនម្បេតា ភូមិយោ ឥច្ឆន្តេវ។ ភិក្ខុ ច បន្នកោតិអាទិ តេសំ បាឡិ ឯវ។ តត្ថ បន្នកោតិ ភិក្ខាយ វិចរណកោ, តេសំ វា បដិបត្តិយា បដិបន្នកោ។ ជិនោតិ ជិណ្ណោ ជរាវសេន ហីនធាតុកោ, អត្តនោ វា បដិបត្តិយា បដិបក្ខេ ជិនិត្វា ឋិតោ។ សោ កិរ តថាភូតោ ធម្មម្បិ កស្សចិ ន កថេតិ។ តេនាហ ‘‘ន កិញ្ចិ អាហា’’តិ។ និដ្ឋុហនាទិវិប្បការេ កេនចិ កតេបិ ខមនវសេន ន កិញ្ចិ វទតីតិ វទន្តិ។ អលាភិន្តិ ‘‘សោ ន កុម្ភិមុខា បដិគ្គណ្ហាតី’’តិអាទិនា (ទី. និ. ១.៣៩៤) នយេន វុត្តអលាភហេតុសមាយោគេន អលាភិំ។ តតោ ឯវ ជិឃច្ឆាទុព្ពល្យបរេតតាយ សយនបរាយណំ សមណំ បន្នភូមីតិ វទន្តិ។
Purisabhūmiyoti padhānapuggalena niddeso. Itthīnampetā bhūmiyo icchanteva. Bhikkhu ca pannakotiādi tesaṃ pāḷi eva. Tattha pannakoti bhikkhāya vicaraṇako, tesaṃ vā paṭipattiyā paṭipannako. Jinoti jiṇṇo jarāvasena hīnadhātuko, attano vā paṭipattiyā paṭipakkhe jinitvā ṭhito. So kira tathābhūto dhammampi kassaci na katheti. Tenāha ‘‘na kiñci āhā’’ti. Niṭṭhuhanādivippakāre kenaci katepi khamanavasena na kiñci vadatīti vadanti. Alābhinti ‘‘so na kumbhimukhā paṭiggaṇhātī’’tiādinā (dī. ni. 1.394) nayena vuttaalābhahetusamāyogena alābhiṃ. Tato eva jighacchādubbalyaparetatāya sayanaparāyaṇaṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadanti.
អាជីវវុត្តិសតានីតិ សត្តានំ អាជីវភូតានិ ជីវិកាវុត្តិសតានិ។ បសុគ្គហណេន ឯឡកជាតិ គហិតា, មិគគ្គហណេន រុរុគវយាទិសព្ពមិគជាតិ។ ពហូ ទេវាតិ ចាតុមហារាជិកាទិព្រហ្មកាយិកាទិវសេន តេសំ អន្តរភេទវសេន ពហូ ទេវា។ តត្ថ ចាតុមហារាជិកានំ ឯកច្ចេ អន្តរភេទា មហាសមយសុត្តវសេន (ទី. និ. ២.៣៣១ អាទយោ) ទីបេតព្ពា។ មនុស្សាបិ អនន្តាតិ ទីបទេសកុលវំសាជីវាទិវិភាគេន មនុស្សាបិ អនន្តភេទា។ បិសាចា ឯវ បេសាចា, តេ មហន្តមហន្តា អជគរបេតាទយោ។ ឆទ្ទន្តទហមន្ទាកិនិយោ កុឡីរមុចលិន្ទនាមេន វទន្តិ។
Ājīvavuttisatānīti sattānaṃ ājīvabhūtāni jīvikāvuttisatāni. Pasuggahaṇena eḷakajāti gahitā, migaggahaṇena rurugavayādisabbamigajāti. Bahū devāti cātumahārājikādibrahmakāyikādivasena tesaṃ antarabhedavasena bahū devā. Tattha cātumahārājikānaṃ ekacce antarabhedā mahāsamayasuttavasena (dī. ni. 2.331 ādayo) dīpetabbā. Manussāpi anantāti dīpadesakulavaṃsājīvādivibhāgena manussāpi anantabhedā. Pisācā eva pesācā, te mahantamahantā ajagarapetādayo. Chaddantadahamandākiniyo kuḷīramucalindanāmena vadanti.
បវុដាតិ សព្ពគណ្ឋិកា។ បណ្ឌិតោបិ…បេ.… ឧទ្ធំ ន គច្ឆតិ។ កស្មា? សត្តានំ សំសរណកាលស្ស និយតភាវតោ។
Pavuṭāti sabbagaṇṭhikā. Paṇḍitopi…pe… uddhaṃ na gacchati. Kasmā? Sattānaṃ saṃsaraṇakālassa niyatabhāvato.
អបរិបក្កំ សំសរណនិមិត្តំ សីលាទិនា បរិបាចេតិ នាម សីឃំយេវ វិសុទ្ធិប្បត្តិយា។ បរិបក្កំ កម្មំ ផុស្ស ផុស្ស បត្វា បត្វា កាលេ បរិបក្កភាវាបាទនេន ព្យន្តី ករោតិ នាម។ សុត្តគុឡេតិ សុត្តវដ្ដិយំ។ និព្ពេឋិយមានមេវ បលេតីតិ ឧបមាយ សត្តានំ សំសារោ អនុក្កមេន ខីយតេវ, ន តស្ស វឌ្ឍីតិ ទស្សេតិ បរិច្ឆិន្នរូបត្តា។ និព្ពេឋិយមានមេវ សុត្តគុឡំ គច្ឆតីតិ វុច្ចតិ។ តញ្ច ខោ សុត្តបមាណេន, សុត្តេ បន អសតិ កុតោ គច្ឆតិ សុត្តគុឡំ។ តេនាហ – ‘‘សុត្តេ ខីណេ ន គច្ឆតី’’តិ។ តត្ថេវ តិដ្ឋតិ សុត្តបរិយន្តន្តិ អធិប្បាយោ។ កាលវសេនាតិ អត្តនិ វេឋេត្វា ឋិតំ សុខទុក្ខំ យថាវុត្តស្ស កាលស្ស វសេន និព្ពេឋិយមានោ ពាលោ ច បណ្ឌិតោ ច បលេតិ គច្ឆតិ, នាតិក្កមតិ សំសារំ។
Aparipakkaṃ saṃsaraṇanimittaṃ sīlādinā paripāceti nāma sīghaṃyeva visuddhippattiyā. Paripakkaṃ kammaṃ phussa phussa patvā patvā kāle paripakkabhāvāpādanena byantī karoti nāma. Suttaguḷeti suttavaṭṭiyaṃ. Nibbeṭhiyamānameva paletīti upamāya sattānaṃ saṃsāro anukkamena khīyateva, na tassa vaḍḍhīti dasseti paricchinnarūpattā. Nibbeṭhiyamānameva suttaguḷaṃ gacchatīti vuccati. Tañca kho suttapamāṇena, sutte pana asati kuto gacchati suttaguḷaṃ. Tenāha – ‘‘sutte khīṇe na gacchatī’’ti. Tattheva tiṭṭhati suttapariyantanti adhippāyo. Kālavasenāti attani veṭhetvā ṭhitaṃ sukhadukkhaṃ yathāvuttassa kālassa vasena nibbeṭhiyamāno bālo ca paṇḍito ca paleti gacchati, nātikkamati saṃsāraṃ.
មហាទិដ្ឋិសុត្តាទិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya
៨. មហាទិដ្ឋិសុត្តំ • 8. Mahādiṭṭhisuttaṃ
៩. សស្សតទិដ្ឋិសុត្តំ • 9. Sassatadiṭṭhisuttaṃ
១០. អសស្សតទិដ្ឋិសុត្តំ • 10. Asassatadiṭṭhisuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៨-១០. មហាទិដ្ឋិសុត្តាទិវណ្ណនា • 8-10. Mahādiṭṭhisuttādivaṇṇanā
