Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ౩. మహాగోపాలకసుత్తవణ్ణనా

    3. Mahāgopālakasuttavaṇṇanā

    ౩౪౬. ఏవం మే సుతన్తి మహాగోపాలకసుత్తం. తత్థ తిస్సో కథా ఏకనాళికా, చతురస్సా, నిసిన్నవత్తికాతి. తత్థ పాళిం వత్వా ఏకేకపదస్స అత్థకథనం ఏకనాళికా నామ. అపణ్డితం గోపాలకం దస్సేత్వా, అపణ్డితం భిక్ఖుం దస్సేత్వా, పణ్డితం గోపాలకం దస్సేత్వా, పణ్డితం భిక్ఖుం దస్సేత్వాతి చతుక్కం బన్ధిత్వా కథనం చతురస్సా నామ. అపణ్డితం గోపాలకం దస్సేత్వా పరియోసానగమనం, అపణ్డితం భిక్ఖుం దస్సేత్వా పరియోసానగమనం, పణ్డితం గోపాలకం దస్సేత్వా పరియోసానగమనం, పణ్డితం భిక్ఖుం దస్సేత్వా పరియోసానగమనన్తి అయం నిసిన్నవత్తికా నామ. అయం ఇధ సబ్బాచరియానం ఆచిణ్ణా.

    346.Evaṃme sutanti mahāgopālakasuttaṃ. Tattha tisso kathā ekanāḷikā, caturassā, nisinnavattikāti. Tattha pāḷiṃ vatvā ekekapadassa atthakathanaṃ ekanāḷikā nāma. Apaṇḍitaṃ gopālakaṃ dassetvā, apaṇḍitaṃ bhikkhuṃ dassetvā, paṇḍitaṃ gopālakaṃ dassetvā, paṇḍitaṃ bhikkhuṃ dassetvāti catukkaṃ bandhitvā kathanaṃ caturassā nāma. Apaṇḍitaṃ gopālakaṃ dassetvā pariyosānagamanaṃ, apaṇḍitaṃ bhikkhuṃ dassetvā pariyosānagamanaṃ, paṇḍitaṃ gopālakaṃ dassetvā pariyosānagamanaṃ, paṇḍitaṃ bhikkhuṃ dassetvā pariyosānagamananti ayaṃ nisinnavattikā nāma. Ayaṃ idha sabbācariyānaṃ āciṇṇā.

    ఏకాదసహి, భిక్ఖవే, అఙ్గేహీతి ఏకాదసహి అగుణకోట్ఠాసేహి. గోగణన్తి గోమణ్డలం. పరిహరితున్తి పరిగ్గహేత్వా విచరితుం. ఫాతిం కాతున్తి వడ్ఢిం ఆపాదేతుం. ఇధాతి ఇమస్మిం లోకే. న రూపఞ్ఞూ హోతీతి గణనతో వా వణ్ణతో వా రూపం న జానాతి. గణనతో న జానాతి నామ అత్తనో గున్నం సతం వా సహస్సం వాతి సఙ్ఖ్యం న జానాతి. సో గావీసు హటాసు వా పలాతాసు వా గోగణం గణేత్వా, అజ్జ ఏత్తికా న దిస్సన్తీతి ద్వే తీణి గామన్తరాని వా అటవిం వా విచరన్తో న పరియేసతి, అఞ్ఞేసం గావీసు అత్తనో గోగణం పవిట్ఠాసుపి గోగణం గణేత్వా, ‘‘ఇమా ఏత్తికా గావో న అమ్హాక’’న్తి యట్ఠియా పోథేత్వా న నీహరతి, తస్స నట్ఠా గావియో నట్ఠావ హోన్తి. పరగావియో గహేత్వా విచరన్తం గోసామికా దిస్వా, ‘‘అయం ఏత్తకం కాలం అమ్హాకం ధేనుం గణ్హాతీ’’తి తజ్జేత్వా అత్తనో గావియో గహేత్వా గచ్ఛన్తి. తస్స గోగణోపి పరిహాయతి, పఞ్చగోరసపరిభోగతోపి పరిబాహిరో హోతి. వణ్ణతో న జానాతి నామ – ‘‘ఏత్తికా గావో సేతా, ఏత్తికా రత్తా, ఏత్తికా కాళా, ఏత్తికా కబరా ఏత్తికా నీలా’’తి న జానాతి, సో గావీసు హటాసు వా…పే॰… పఞ్చగోరసపరిభోగతోపి పరిబాహిరో హోతి.

    Ekādasahi, bhikkhave, aṅgehīti ekādasahi aguṇakoṭṭhāsehi. Gogaṇanti gomaṇḍalaṃ. Pariharitunti pariggahetvā vicarituṃ. Phātiṃ kātunti vaḍḍhiṃ āpādetuṃ. Idhāti imasmiṃ loke. Na rūpaññū hotīti gaṇanato vā vaṇṇato vā rūpaṃ na jānāti. Gaṇanato na jānāti nāma attano gunnaṃ sataṃ vā sahassaṃ vāti saṅkhyaṃ na jānāti. So gāvīsu haṭāsu vā palātāsu vā gogaṇaṃ gaṇetvā, ajja ettikā na dissantīti dve tīṇi gāmantarāni vā aṭaviṃ vā vicaranto na pariyesati, aññesaṃ gāvīsu attano gogaṇaṃ paviṭṭhāsupi gogaṇaṃ gaṇetvā, ‘‘imā ettikā gāvo na amhāka’’nti yaṭṭhiyā pothetvā na nīharati, tassa naṭṭhā gāviyo naṭṭhāva honti. Paragāviyo gahetvā vicarantaṃ gosāmikā disvā, ‘‘ayaṃ ettakaṃ kālaṃ amhākaṃ dhenuṃ gaṇhātī’’ti tajjetvā attano gāviyo gahetvā gacchanti. Tassa gogaṇopi parihāyati, pañcagorasaparibhogatopi paribāhiro hoti. Vaṇṇato na jānāti nāma – ‘‘ettikā gāvo setā, ettikā rattā, ettikā kāḷā, ettikā kabarā ettikā nīlā’’ti na jānāti, so gāvīsu haṭāsu vā…pe… pañcagorasaparibhogatopi paribāhiro hoti.

    న లక్ఖణకుసలో హోతీతి గావీనం సరీరే కతం ధనుసత్తిసూలాదిభేదం లక్ఖణం న జానాతి , సో గావీసు హటాసు వా పలాతాసు వా అజ్జ అసుకలక్ఖణా చ అసుకలక్ఖణా చ గావో న దిస్సన్తి…పే॰… పఞ్చగోరసపరిభోగతోపి పరిబాహిరో హోతి.

    Na lakkhaṇakusalo hotīti gāvīnaṃ sarīre kataṃ dhanusattisūlādibhedaṃ lakkhaṇaṃ na jānāti , so gāvīsu haṭāsu vā palātāsu vā ajja asukalakkhaṇā ca asukalakkhaṇā ca gāvo na dissanti…pe… pañcagorasaparibhogatopi paribāhiro hoti.

    న ఆసాటికం హారేతాతి గున్నం ఖాణుకణ్టకాదీహి పహటట్ఠానేసు వణో హోతి. తత్థ నీలమక్ఖికా అణ్డకాని పాతేన్తి, తేసం ఆసాటికాతి నామ. తాని దణ్డేన అపనేత్వా భేసజ్జం దాతబ్బం హోతి. బాలో గోపాలకో తథా న కరోతి, తేన వుత్తం – ‘‘న ఆసాటికం హారేతా హోతీ’’తి. తస్స గున్నం వణా వడ్ఢన్తి, గమ్భీరా హోన్తి, పాణకా కుచ్ఛిం పవిసన్తి, గావో గేలఞ్ఞాభిభూతా నేవ యావదత్థం తిణాని ఖాదితుం, న పానీయం పాతుం సక్కోన్తి. తత్థ గున్నం ఖీరం ఛిజ్జతి, గోణానం జవో హాయతి, ఉభయేసం జీవితన్తరాయో హోతి. ఏవమస్స గోగణోపి పరిహాయతి, పఞ్చగోరసతోపి పరిబాహిరో హోతి.

    Na āsāṭikaṃ hāretāti gunnaṃ khāṇukaṇṭakādīhi pahaṭaṭṭhānesu vaṇo hoti. Tattha nīlamakkhikā aṇḍakāni pātenti, tesaṃ āsāṭikāti nāma. Tāni daṇḍena apanetvā bhesajjaṃ dātabbaṃ hoti. Bālo gopālako tathā na karoti, tena vuttaṃ – ‘‘na āsāṭikaṃ hāretā hotī’’ti. Tassa gunnaṃ vaṇā vaḍḍhanti, gambhīrā honti, pāṇakā kucchiṃ pavisanti, gāvo gelaññābhibhūtā neva yāvadatthaṃ tiṇāni khādituṃ, na pānīyaṃ pātuṃ sakkonti. Tattha gunnaṃ khīraṃ chijjati, goṇānaṃ javo hāyati, ubhayesaṃ jīvitantarāyo hoti. Evamassa gogaṇopi parihāyati, pañcagorasatopi paribāhiro hoti.

    న వణం పటిచ్ఛాదేతా హోతీతి గున్నం వుత్తనయేనేవ సఞ్జాతో వణో భేసజ్జం దత్వా వాకేన వా చీరకేన వా బన్ధిత్వా పటిచ్ఛాదేతబ్బో హోతి. బాలో గోపాలకో తథా న కరోతి, అథస్స గున్నం వణేహి యూసా పగ్ఘరన్తి, తా అఞ్ఞమఞ్ఞం నిఘంసేన్తి, తేన అఞ్ఞేసమ్పి వణా జాయన్తి. ఏవం గావో గేలఞ్ఞాభిభూతా నేవ యావదత్థం తిణాని ఖాదితుం…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na vaṇaṃ paṭicchādetā hotīti gunnaṃ vuttanayeneva sañjāto vaṇo bhesajjaṃ datvā vākena vā cīrakena vā bandhitvā paṭicchādetabbo hoti. Bālo gopālako tathā na karoti, athassa gunnaṃ vaṇehi yūsā paggharanti, tā aññamaññaṃ nighaṃsenti, tena aññesampi vaṇā jāyanti. Evaṃ gāvo gelaññābhibhūtā neva yāvadatthaṃ tiṇāni khādituṃ…pe… paribāhiro hoti.

    న ధూమం కత్తా హోతీతి అన్తోవస్సే డంసమకసాదీనం ఉస్సన్నకాలే గోగణే వజం పవిట్ఠే తత్థ తత్థ ధూమో కాతబ్బో హోతి, అపణ్డితో గోపాలకో తం న కరోతి. గోగణో సబ్బరత్తిం డంసాదీహి ఉపద్దుతో నిద్దం అలభిత్వా పునదివసే అరఞ్ఞే తత్థ తత్థ రుక్ఖమూలాదీసు నిపజ్జిత్వా నిద్దాయతి, నేవ యావదత్థం తిణాని ఖాదితుం…పే॰… పఞ్చగోరసపరిభోగతోపి పరిబాహిరో హోతి.

    Na dhūmaṃ kattā hotīti antovasse ḍaṃsamakasādīnaṃ ussannakāle gogaṇe vajaṃ paviṭṭhe tattha tattha dhūmo kātabbo hoti, apaṇḍito gopālako taṃ na karoti. Gogaṇo sabbarattiṃ ḍaṃsādīhi upadduto niddaṃ alabhitvā punadivase araññe tattha tattha rukkhamūlādīsu nipajjitvā niddāyati, neva yāvadatthaṃ tiṇāni khādituṃ…pe… pañcagorasaparibhogatopi paribāhiro hoti.

    న తిత్థం జానాతీతి తిత్థం సమన్తి వా విసమన్తి వా సగాహన్తి వా నిగ్గాహన్తి వా న జానాతి, సో అతిత్థేన గావియో ఓతారేతి. తాసం విసమతిత్థే పాసాణాదీని అక్కమన్తీనం పాదా భిజ్జన్తి, సగాహం గమ్భీరం తిత్థం ఓతిణ్ణా కుమ్భీలాదయో గాహా గణ్హన్తి. అజ్జ ఏత్తికా గావో నట్ఠా, అజ్జ ఏత్తికాతి వత్తబ్బతం ఆపజ్జతి. ఏవమస్స గోగణోపి పరిహాయతి, పఞ్చగోరసతోపి పరిబాహిరో హోతి.

    Na titthaṃ jānātīti titthaṃ samanti vā visamanti vā sagāhanti vā niggāhanti vā na jānāti, so atitthena gāviyo otāreti. Tāsaṃ visamatitthe pāsāṇādīni akkamantīnaṃ pādā bhijjanti, sagāhaṃ gambhīraṃ titthaṃ otiṇṇā kumbhīlādayo gāhā gaṇhanti. Ajja ettikā gāvo naṭṭhā, ajja ettikāti vattabbataṃ āpajjati. Evamassa gogaṇopi parihāyati, pañcagorasatopi paribāhiro hoti.

    పీతం జానాతీతి పీతమ్పి అపీతమ్పి న జానాతి. గోపాలకేన హి ‘‘ఇమాయ గావియా పీతం, ఇమాయ న పీతం, ఇమాయ పానీయతిత్థే ఓకాసో లద్ధో, ఇమాయ న లద్ధో’’తి ఏవం పీతాపీతం జానితబ్బం హోతి. అయం పన దివసభాగం అరఞ్ఞే గోగణం రక్ఖిత్వా పానీయం పాయేస్సామీతి నదిం వా తళాకం వా గహేత్వా గచ్ఛతి. తత్థ మహాఉసభా చ అనుఉసభా చ బలవగావియో చ దుబ్బలాని చేవ మహల్లకాని చ గోరూపాని సిఙ్గేహి వా ఫాసుకాహి వా పహరిత్వా అత్తనో ఓకాసం కత్వా ఊరుప్పమాణం ఉదకం పవిసిత్వా యథాకామం పివన్తి. అవసేసా ఓకాసం అలభమానా తీరే ఠత్వా కలలమిస్సకం ఉదకం పివన్తి, అపీతా ఏవ వా హోన్తి. అథ నే గోపాలకో పిట్ఠియం పహరిత్వా పున అరఞ్ఞం పవేసేతి, తత్థ అపీతగావియో పిపాసాయ సుక్ఖమానా యావదత్థం తిణాని ఖాదితుం న సక్కోన్తి, తత్థ గున్నం ఖీరం ఛిజ్జతి, గోణానం జవో హాయతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Napītaṃ jānātīti pītampi apītampi na jānāti. Gopālakena hi ‘‘imāya gāviyā pītaṃ, imāya na pītaṃ, imāya pānīyatitthe okāso laddho, imāya na laddho’’ti evaṃ pītāpītaṃ jānitabbaṃ hoti. Ayaṃ pana divasabhāgaṃ araññe gogaṇaṃ rakkhitvā pānīyaṃ pāyessāmīti nadiṃ vā taḷākaṃ vā gahetvā gacchati. Tattha mahāusabhā ca anuusabhā ca balavagāviyo ca dubbalāni ceva mahallakāni ca gorūpāni siṅgehi vā phāsukāhi vā paharitvā attano okāsaṃ katvā ūruppamāṇaṃ udakaṃ pavisitvā yathākāmaṃ pivanti. Avasesā okāsaṃ alabhamānā tīre ṭhatvā kalalamissakaṃ udakaṃ pivanti, apītā eva vā honti. Atha ne gopālako piṭṭhiyaṃ paharitvā puna araññaṃ paveseti, tattha apītagāviyo pipāsāya sukkhamānā yāvadatthaṃ tiṇāni khādituṃ na sakkonti, tattha gunnaṃ khīraṃ chijjati, goṇānaṃ javo hāyati…pe… paribāhiro hoti.

    న వీథిం జానాతీతి ‘‘అయం మగ్గో సమో ఖేమో, అయం విసమో సాసఙ్కో సప్పటిభయో’’తి న జానాతి. సో సమం ఖేమం మగ్గం వజ్జేత్వా గోగణం ఇతరం మగ్గం పటిపాదేతి, తత్థ గావో సీహబ్యగ్ఘాదీనం గన్ధేన చోరపరిస్సయేన వా అభిభూతా భన్తమిగసప్పటిభాగా గీవం ఉక్ఖిపిత్వా తిట్ఠన్తి, నేవ యావదత్థం తిణాని ఖాదన్తి, న పానీయం పివన్తి, తత్థ గున్నం ఖీరం ఛిజ్జతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na vīthiṃ jānātīti ‘‘ayaṃ maggo samo khemo, ayaṃ visamo sāsaṅko sappaṭibhayo’’ti na jānāti. So samaṃ khemaṃ maggaṃ vajjetvā gogaṇaṃ itaraṃ maggaṃ paṭipādeti, tattha gāvo sīhabyagghādīnaṃ gandhena coraparissayena vā abhibhūtā bhantamigasappaṭibhāgā gīvaṃ ukkhipitvā tiṭṭhanti, neva yāvadatthaṃ tiṇāni khādanti, na pānīyaṃ pivanti, tattha gunnaṃ khīraṃ chijjati…pe… paribāhiro hoti.

    న గోచరకుసలో హోతీతి గోపాలకేన హి గోచరకుసలేన భవితబ్బం, పఞ్చాహికవారో వా సత్తాహికవారో వా జానితబ్బో, ఏకదిసాయ గోగణం చారేత్వా పునదివసే తత్థ న చారేతబ్బో. మహతా హి గోగణేన చిణ్ణట్ఠానం భేరితలం వియ సుద్ధం హోతి నిత్తిణం, ఉదకమ్పి ఆలుళీయతి. తస్మా పఞ్చమే వా సత్తమే వా దివసే పున తత్థ చారేతుం వట్టతి, ఏత్తకేన హి తిణమ్పి పటివిరుహతి, ఉదకమ్పి పసీదతి. అయం పన ఇమం పఞ్చాహికవారం వా సత్తాహికవారం వా న జానాతి, దివసే దివసే రక్ఖితట్ఠానేయేవ రక్ఖతి. అథస్స గోగణో హరితతిణం న లభతి, సుక్ఖతిణం ఖాదన్తో కలలమిస్సకం ఉదకం పివతి, తత్థ గున్నం ఖీరం ఛిజ్జతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na gocarakusalo hotīti gopālakena hi gocarakusalena bhavitabbaṃ, pañcāhikavāro vā sattāhikavāro vā jānitabbo, ekadisāya gogaṇaṃ cāretvā punadivase tattha na cāretabbo. Mahatā hi gogaṇena ciṇṇaṭṭhānaṃ bheritalaṃ viya suddhaṃ hoti nittiṇaṃ, udakampi āluḷīyati. Tasmā pañcame vā sattame vā divase puna tattha cāretuṃ vaṭṭati, ettakena hi tiṇampi paṭiviruhati, udakampi pasīdati. Ayaṃ pana imaṃ pañcāhikavāraṃ vā sattāhikavāraṃ vā na jānāti, divase divase rakkhitaṭṭhāneyeva rakkhati. Athassa gogaṇo haritatiṇaṃ na labhati, sukkhatiṇaṃ khādanto kalalamissakaṃ udakaṃ pivati, tattha gunnaṃ khīraṃ chijjati…pe… paribāhiro hoti.

    అనవసేసదోహీ చ హోతీతి పణ్డితగోపాలకేన యావ వచ్ఛకస్స మంసలోహితం సణ్ఠాతి, తావ ఏకం ద్వే థనే ఠపేత్వా సావసేసదోహినా భవితబ్బం. అయం వచ్ఛకస్స కిఞ్చి అనవసేసేత్వా దుహతి, ఖీరపకో వచ్ఛో ఖీరపిపాసాయ సుక్ఖతి, సణ్ఠాతుం అసక్కోన్తో కమ్పమానో మాతు పురతో పతిత్వా కాలఙ్కరోతి. మాతా పుత్తకం దిస్వా, ‘‘మయ్హం పుత్తకో అత్తనో మాతుఖీరం పాతుమ్పి న లభతీ’’తి పుత్తసోకేన న యావదత్థం తిణాని ఖాదితుం, న పానీయం పాతుం సక్కోతి, థనేసు ఖీరం ఛిజ్జతి. ఏవమస్స గోగణోపి పరిహాయతి, పఞ్చగోరసతోపి పరిబాహిరో హోతి.

    Anavasesadohī ca hotīti paṇḍitagopālakena yāva vacchakassa maṃsalohitaṃ saṇṭhāti, tāva ekaṃ dve thane ṭhapetvā sāvasesadohinā bhavitabbaṃ. Ayaṃ vacchakassa kiñci anavasesetvā duhati, khīrapako vaccho khīrapipāsāya sukkhati, saṇṭhātuṃ asakkonto kampamāno mātu purato patitvā kālaṅkaroti. Mātā puttakaṃ disvā, ‘‘mayhaṃ puttako attano mātukhīraṃ pātumpi na labhatī’’ti puttasokena na yāvadatthaṃ tiṇāni khādituṃ, na pānīyaṃ pātuṃ sakkoti, thanesu khīraṃ chijjati. Evamassa gogaṇopi parihāyati, pañcagorasatopi paribāhiro hoti.

    గున్నం పితుట్ఠానం కరోన్తీతి గోపితరో. గావో పరిణయన్తి యథారుచిం గహేత్వా గచ్ఛన్తీతి గోపరిణాయకా. న అతిరేకపూజాయాతి పణ్డితో హి గోపాలకో ఏవరూపే ఉసభే అతిరేకపూజాయ పూజేతి, పణీతం గోభత్తం దేతి, గన్ధపఞ్చఙ్గులికేహి మణ్డేతి, మాలం పిలన్ధేతి, సిఙ్గే సువణ్ణరజతకోసకే చ ధారేతి, రత్తిం దీపం జాలేత్వా చేలవితానస్స హేట్ఠా సయాపేతి. అయం పన తతో ఏకసక్కారమ్పి న కరోతి, ఉసభా అతిరేకపూజం అలభమానా గోగణం న రక్ఖన్తి, పరిస్సయం న వారేన్తి. ఏవమస్స గోగణో పరిహాయతి, పఞ్చగోరసతో పరిబాహిరో హోతి.

    Gunnaṃ pituṭṭhānaṃ karontīti gopitaro. Gāvo pariṇayanti yathāruciṃ gahetvā gacchantīti gopariṇāyakā. Na atirekapūjāyāti paṇḍito hi gopālako evarūpe usabhe atirekapūjāya pūjeti, paṇītaṃ gobhattaṃ deti, gandhapañcaṅgulikehi maṇḍeti, mālaṃ pilandheti, siṅge suvaṇṇarajatakosake ca dhāreti, rattiṃ dīpaṃ jāletvā celavitānassa heṭṭhā sayāpeti. Ayaṃ pana tato ekasakkārampi na karoti, usabhā atirekapūjaṃ alabhamānā gogaṇaṃ na rakkhanti, parissayaṃ na vārenti. Evamassa gogaṇo parihāyati, pañcagorasato paribāhiro hoti.

    ౩౪౭. ఇధాతి ఇమస్మిం సాసనే. న రూపఞ్ఞూ హోతీతి, ‘‘చత్తారి మహాభూతాని చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయరూప’’న్తి ఏవం వుత్తరూపం ద్వీహాకారేహి న జానాతి గణనతో వా సముట్ఠానతో వా. గణనతో న జానాతి నామ, ‘‘చక్ఖాయతనం, సోత-ఘాన-జివ్హా-కాయాయతనం, రూప-సద్ద-గన్ధ-రస-ఫోట్ఠబ్బాయతనం, ఇత్థిన్ద్రియం, పురిసిన్ద్రియం, జీవితిన్ద్రియం, కాయవిఞ్ఞత్తి, వచీవిఞ్ఞత్తి, ఆకాసధాతు, ఆపోధాతు, రూపస్స లహుతా, ముదుతా, కమ్మఞ్ఞతా, ఉపచయో, సన్తతి, జరతా, రూపస్స అనిచ్చతా, కబళీకారో ఆహారో’’తి ఏవం పాళియం ఆగతా పఞ్చవీసతి రూపకోట్ఠాసాతి న జానాతి. సేయ్యథాపి సో గోపాలకో గణనతో గున్నం రూపం న జానాతి, తథూపమో అయం భిక్ఖు. సో గణనతో రూపం అజానన్తో రూపం పరిగ్గహేత్వా అరూపం వవత్థపేత్వా రూపారూపం పరిగ్గహేత్వా పచ్చయం సల్లక్ఖేత్వా లక్ఖణం ఆరోపేత్వా కమ్మట్ఠానం మత్థకం పాపేతుం న సక్కోతి. సో యథా తస్స గోపాలకస్స గోగణో న వడ్ఢతి, ఏవం ఇమస్మిం సాసనే సీలసమాధివిపస్సనామగ్గఫలనిబ్బానేహి న వడ్ఢతి, యథా చ సో గోపాలకో పఞ్చహి గోరసేహి పరిబాహిరో హోతి, ఏవం అసేక్ఖేన సీలక్ఖన్ధేన, అసేక్ఖేన సమాధి, పఞ్ఞా, విముత్తి, విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధేనాతి పఞ్చహి ధమ్మక్ఖన్ధేహి పరిబాహిరో హోతి.

    347.Idhāti imasmiṃ sāsane. Na rūpaññū hotīti, ‘‘cattāri mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’’nti evaṃ vuttarūpaṃ dvīhākārehi na jānāti gaṇanato vā samuṭṭhānato vā. Gaṇanato na jānāti nāma, ‘‘cakkhāyatanaṃ, sota-ghāna-jivhā-kāyāyatanaṃ, rūpa-sadda-gandha-rasa-phoṭṭhabbāyatanaṃ, itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ, kāyaviññatti, vacīviññatti, ākāsadhātu, āpodhātu, rūpassa lahutā, mudutā, kammaññatā, upacayo, santati, jaratā, rūpassa aniccatā, kabaḷīkāro āhāro’’ti evaṃ pāḷiyaṃ āgatā pañcavīsati rūpakoṭṭhāsāti na jānāti. Seyyathāpi so gopālako gaṇanato gunnaṃ rūpaṃ na jānāti, tathūpamo ayaṃ bhikkhu. So gaṇanato rūpaṃ ajānanto rūpaṃ pariggahetvā arūpaṃ vavatthapetvā rūpārūpaṃ pariggahetvā paccayaṃ sallakkhetvā lakkhaṇaṃ āropetvā kammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpetuṃ na sakkoti. So yathā tassa gopālakassa gogaṇo na vaḍḍhati, evaṃ imasmiṃ sāsane sīlasamādhivipassanāmaggaphalanibbānehi na vaḍḍhati, yathā ca so gopālako pañcahi gorasehi paribāhiro hoti, evaṃ asekkhena sīlakkhandhena, asekkhena samādhi, paññā, vimutti, vimuttiñāṇadassanakkhandhenāti pañcahi dhammakkhandhehi paribāhiro hoti.

    సముట్ఠానతో న జానాతి నామ, ‘‘ఏత్తకం రూపం ఏకసముట్ఠానం, ఏత్తకం ద్విసముట్ఠానం, ఏత్తకం తిసముట్ఠానం, ఏత్తకం చతుసముట్ఠానం, ఏత్తకం న కుతోచిసముట్ఠాతీ’’తి న జానాతి. సేయ్యథాపి సో గోపాలకో వణ్ణతో గున్నం రూపం న జానాతి, తథూపమో అయం భిక్ఖు. సో సముట్ఠానతో రూపం అజానన్తో రూపం పరిగ్గహేత్వా అరూపం వవత్థపేత్వా…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Samuṭṭhānato na jānāti nāma, ‘‘ettakaṃ rūpaṃ ekasamuṭṭhānaṃ, ettakaṃ dvisamuṭṭhānaṃ, ettakaṃ tisamuṭṭhānaṃ, ettakaṃ catusamuṭṭhānaṃ, ettakaṃ na kutocisamuṭṭhātī’’ti na jānāti. Seyyathāpi so gopālako vaṇṇato gunnaṃ rūpaṃ na jānāti, tathūpamo ayaṃ bhikkhu. So samuṭṭhānato rūpaṃ ajānanto rūpaṃ pariggahetvā arūpaṃ vavatthapetvā…pe… paribāhiro hoti.

    న లక్ఖణకుసలో హోతీతి కమ్మలక్ఖణో బాలో, కమ్మలక్ఖణో పణ్డితోతి ఏవం వుత్తం కుసలాకుసలం కమ్మం పణ్డితబాలలక్ఖణన్తి న జానాతి. సో ఏవం అజానన్తో బాలే వజ్జేత్వా పణ్డితే న సేవతి, బాలే వజ్జేత్వా పణ్డితే అసేవన్తో కప్పియాకప్పియం కుసలాకుసలం సావజ్జానవజ్జం గరుకలహుకం సతేకిచ్ఛఅతేకిచ్ఛం కారణాకారణం న జానాతి; తం అజానన్తో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి. సో యథా తస్స గోపాలకస్స గోగణో న వడ్ఢతి, ఏవం ఇమస్మిం సాసనే యథావుత్తేహి సీలాదీహి న వడ్ఢతి, గోపాలకో వియ చ పఞ్చహి గోరసేహి పఞ్చహి ధమ్మక్ఖన్ధేహి పరిబాహిరో హోతి.

    Na lakkhaṇakusalo hotīti kammalakkhaṇo bālo, kammalakkhaṇo paṇḍitoti evaṃ vuttaṃ kusalākusalaṃ kammaṃ paṇḍitabālalakkhaṇanti na jānāti. So evaṃ ajānanto bāle vajjetvā paṇḍite na sevati, bāle vajjetvā paṇḍite asevanto kappiyākappiyaṃ kusalākusalaṃ sāvajjānavajjaṃ garukalahukaṃ satekicchaatekicchaṃ kāraṇākāraṇaṃ na jānāti; taṃ ajānanto kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti. So yathā tassa gopālakassa gogaṇo na vaḍḍhati, evaṃ imasmiṃ sāsane yathāvuttehi sīlādīhi na vaḍḍhati, gopālako viya ca pañcahi gorasehi pañcahi dhammakkhandhehi paribāhiro hoti.

    న ఆసాటికం హారేతా హోతీతి ఉప్పన్నం కామవితక్కన్తి ఏవం వుత్తే కామవితక్కాదికే న వినోదేతి, సో ఇమం అకుసలవితక్కం ఆసాటికం అహారేత్వా వితక్కవసికో హుత్వా విచరన్తో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి, సో యథా తస్స గోపాలకస్స…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na āsāṭikaṃ hāretā hotīti uppannaṃ kāmavitakkanti evaṃ vutte kāmavitakkādike na vinodeti, so imaṃ akusalavitakkaṃ āsāṭikaṃ ahāretvā vitakkavasiko hutvā vicaranto kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti, so yathā tassa gopālakassa…pe… paribāhiro hoti.

    న వణం పటిచ్ఛాదేతా హోతీతి చక్ఖునా రూపం దిస్వా నిమిత్తగ్గాహీ హోతీతిఆదినా నయేన సబ్బారమ్మణేసు నిమిత్తం గణ్హన్తో యథా సో గోపాలకో వణం న పటిచ్ఛాదేతి, ఏవం సంవరం న సమ్పాదేతి. సో వివటద్వారో విచరన్తో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na vaṇaṃ paṭicchādetā hotīti cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hotītiādinā nayena sabbārammaṇesu nimittaṃ gaṇhanto yathā so gopālako vaṇaṃ na paṭicchādeti, evaṃ saṃvaraṃ na sampādeti. So vivaṭadvāro vicaranto kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    న ధూమం కత్తా హోతీతి సో గోపాలకో ధూమం వియ ధమ్మదేసనాధూమం న కరోతి, ధమ్మకథం వా సరభఞ్ఞం వా ఉపనిసిన్నకథం వా అనుమోదనం వా న కరోతి . తతో నం మనుస్సా బహుస్సుతో గుణవాతి న జానన్తి, తే గుణాగుణం అజానన్తా చతూహి పచ్చయేహి సఙ్గహం న కరోన్తి . సో పచ్చయేహి కిలమమానో బుద్ధవచనం సజ్ఝాయం కాతుం వత్తపటిపత్తిం పూరేతుం కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na dhūmaṃ kattā hotīti so gopālako dhūmaṃ viya dhammadesanādhūmaṃ na karoti, dhammakathaṃ vā sarabhaññaṃ vā upanisinnakathaṃ vā anumodanaṃ vā na karoti . Tato naṃ manussā bahussuto guṇavāti na jānanti, te guṇāguṇaṃ ajānantā catūhi paccayehi saṅgahaṃ na karonti . So paccayehi kilamamāno buddhavacanaṃ sajjhāyaṃ kātuṃ vattapaṭipattiṃ pūretuṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    న తిత్థం జానాతీతి తిత్థభూతే బహుస్సుతభిక్ఖూ న ఉపసఙ్కమతి, ఉపసఙ్కమన్తో, ‘‘ఇదం, భన్తే, బ్యఞ్జనం కథం రోపేతబ్బం, ఇమస్స భాసితస్స కో అత్థో, ఇమస్మిం ఠానే పాళి కిం వదేతి, ఇమస్మిం ఠానే అత్థో కిం దీపేతీ’’తి ఏవం న పరిపుచ్ఛతి న పరిపఞ్హతి, న జానాపేతీతి అత్థో. తస్స తే ఏవం అపరిపుచ్ఛతో అవివటఞ్చేవ న వివరన్తి, భాజేత్వా న దస్సేన్తి, అనుత్తానీకతఞ్చ న ఉత్తానీకరోన్తి, అపాకటం న పాకటం కరోన్తి. అనేకవిహితేసు చ కఙ్ఖాఠానియేసు ధమ్మేసూతి అనేకవిధాసు కఙ్ఖాసు ఏకం కఙ్ఖమ్పి న పటివినోదేన్తి. కఙ్ఖా ఏవ హి కఙ్ఖాఠానియా ధమ్మా నామ. తత్థ ఏకం కఙ్ఖమ్పి న నీహరన్తీతి అత్థో. సో ఏవం బహుస్సుతతిత్థం అనుపసఙ్కమిత్వా సకఙ్ఖో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి. యథా చ సో గోపాలకో తిత్థం న జానాతి, ఏవం అయమ్పి భిక్ఖు ధమ్మతిత్థం న జానాతి, అజానన్తో అవిసయే పఞ్హం పుచ్ఛతి, అభిధమ్మికం ఉపసఙ్కమిత్వా కప్పియాకప్పియం పుచ్ఛతి, వినయధరం ఉపసఙ్కమిత్వా రూపారూపపరిచ్ఛేదం పుచ్ఛతి. తే అవిసయే పుట్ఠా కథేతుం న సక్కోన్తి, సో అత్తనా సకఙ్ఖో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na titthaṃ jānātīti titthabhūte bahussutabhikkhū na upasaṅkamati, upasaṅkamanto, ‘‘idaṃ, bhante, byañjanaṃ kathaṃ ropetabbaṃ, imassa bhāsitassa ko attho, imasmiṃ ṭhāne pāḷi kiṃ vadeti, imasmiṃ ṭhāne attho kiṃ dīpetī’’ti evaṃ na paripucchati na paripañhati, na jānāpetīti attho. Tassa te evaṃ aparipucchato avivaṭañceva na vivaranti, bhājetvā na dassenti, anuttānīkatañca na uttānīkaronti, apākaṭaṃ na pākaṭaṃ karonti. Anekavihitesu ca kaṅkhāṭhāniyesu dhammesūti anekavidhāsu kaṅkhāsu ekaṃ kaṅkhampi na paṭivinodenti. Kaṅkhā eva hi kaṅkhāṭhāniyā dhammā nāma. Tattha ekaṃ kaṅkhampi na nīharantīti attho. So evaṃ bahussutatitthaṃ anupasaṅkamitvā sakaṅkho kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti. Yathā ca so gopālako titthaṃ na jānāti, evaṃ ayampi bhikkhu dhammatitthaṃ na jānāti, ajānanto avisaye pañhaṃ pucchati, abhidhammikaṃ upasaṅkamitvā kappiyākappiyaṃ pucchati, vinayadharaṃ upasaṅkamitvā rūpārūpaparicchedaṃ pucchati. Te avisaye puṭṭhā kathetuṃ na sakkonti, so attanā sakaṅkho kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    న పీతం జానాతీతి యథా సో గోపాలకో పీతాపీతం న జానాతి, ఏవం ధమ్మూపసఞ్హితం పామోజ్జం న జానాతి న లభతి, సవనమయం పుఞ్ఞకిరియవత్థుం నిస్సాయ ఆనిసంసం న విన్దతి, ధమ్మస్సవనగ్గం గన్త్వా సక్కచ్చం న సుణాతి, నిసిన్నో నిద్దాయతి, కథం కథేతి, అఞ్ఞవిహితకో హోతి, సో సక్కచ్చం ధమ్మం అసుణన్తో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na pītaṃ jānātīti yathā so gopālako pītāpītaṃ na jānāti, evaṃ dhammūpasañhitaṃ pāmojjaṃ na jānāti na labhati, savanamayaṃ puññakiriyavatthuṃ nissāya ānisaṃsaṃ na vindati, dhammassavanaggaṃ gantvā sakkaccaṃ na suṇāti, nisinno niddāyati, kathaṃ katheti, aññavihitako hoti, so sakkaccaṃ dhammaṃ asuṇanto kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    న వీథిం జానాతీతి సో గోపాలకో మగ్గామగ్గం వియ, – ‘‘అయం లోకియో అయం లోకుత్తరో’’తి అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం యథాభూతం న పజానాతి. అజానన్తో లోకియమగ్గే అభినివిసిత్వా లోకుత్తరం నిబ్బత్తేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na vīthiṃ jānātīti so gopālako maggāmaggaṃ viya, – ‘‘ayaṃ lokiyo ayaṃ lokuttaro’’ti ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ yathābhūtaṃ na pajānāti. Ajānanto lokiyamagge abhinivisitvā lokuttaraṃ nibbattetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    న గోచరకుసలో హోతీతి సో గోపాలకో పఞ్చాహికవారే సత్తాహికవారే వియ చత్తారో సతిపట్ఠానే , ‘‘ఇమే లోకియా ఇమే లోకుత్తరా’’తి యథాభూతం న పజానాతి. అజానన్తో సుఖుమట్ఠానేసు అత్తనో ఞాణం చరాపేత్వా లోకియసతిపట్ఠానే అభినివిసిత్వా లోకుత్తరం నిబ్బత్తేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Na gocarakusalo hotīti so gopālako pañcāhikavāre sattāhikavāre viya cattāro satipaṭṭhāne , ‘‘ime lokiyā ime lokuttarā’’ti yathābhūtaṃ na pajānāti. Ajānanto sukhumaṭṭhānesu attano ñāṇaṃ carāpetvā lokiyasatipaṭṭhāne abhinivisitvā lokuttaraṃ nibbattetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    అనవసేసదోహీ చ హోతీతి పటిగ్గహణే మత్తం అజానన్తో అనవసేసం దుహతి. నిద్దేసవారే పనస్స అభిహట్ఠుం పవారేన్తీతి అభిహరిత్వా పవారేన్తి. ఏత్థ ద్వే అభిహారా వాచాభిహారో చ పచ్చయాభిహారో చ. వాచాభిహారో నామ మనుస్సా భిక్ఖుస్స సన్తికం గన్త్వా, ‘‘వదేయ్యాథ, భన్తే, యేనత్థో’’తి పవారేన్తి. పచ్చయాభిహారో నామ వత్థాదీని వా తేలఫాణితాదీని వా గహేత్వా భిక్ఖుస్స సన్తికం గన్త్వా, ‘‘గణ్హథ, భన్తే, యావతకేన అత్థో’’తి వదన్తి. తత్ర భిక్ఖు మత్తం న జానాతీతి భిక్ఖు తేసు పచ్చయేసు పమాణం న జానాతి, – ‘‘దాయకస్స వసో వేదితబ్బో, దేయ్యధమ్మస్స వసో వేదితబ్బో, అత్తనో థామో వేదితబ్బో’’తి రథవినీతే వుత్తనయేన పమాణయుత్తం అగ్గహేత్వా యం ఆహరన్తి, తం సబ్బం గణ్హాతీతి అత్థో. మనుస్సా విప్పటిసారినో న పున అభిహరిత్వా పవారేన్తి. సో పచ్చయేహి కిలమన్తో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా వడ్ఢేతుం న సక్కోతి…పే॰… పరిబాహిరో హోతి.

    Anavasesadohī ca hotīti paṭiggahaṇe mattaṃ ajānanto anavasesaṃ duhati. Niddesavāre panassa abhihaṭṭhuṃ pavārentīti abhiharitvā pavārenti. Ettha dve abhihārā vācābhihāro ca paccayābhihāro ca. Vācābhihāro nāma manussā bhikkhussa santikaṃ gantvā, ‘‘vadeyyātha, bhante, yenattho’’ti pavārenti. Paccayābhihāro nāma vatthādīni vā telaphāṇitādīni vā gahetvā bhikkhussa santikaṃ gantvā, ‘‘gaṇhatha, bhante, yāvatakena attho’’ti vadanti. Tatra bhikkhu mattaṃ na jānātīti bhikkhu tesu paccayesu pamāṇaṃ na jānāti, – ‘‘dāyakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thāmo veditabbo’’ti rathavinīte vuttanayena pamāṇayuttaṃ aggahetvā yaṃ āharanti, taṃ sabbaṃ gaṇhātīti attho. Manussā vippaṭisārino na puna abhiharitvā pavārenti. So paccayehi kilamanto kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti…pe… paribāhiro hoti.

    తే న అతిరేకపూజాయ పూజేతా హోతీతి సో గోపాలకో మహాఉసభే వియ తే థేరే భిక్ఖూ ఇమాయ ఆవి చేవ రహో చ మేత్తాయ కాయకమ్మాదికాయ అతిరేకపూజాయ న పూజేతి. తతో థేరా, – ‘‘ఇమే అమ్హేసు గరుచిత్తీకారం న కరోన్తీ’’తి నవకే భిక్ఖూ ద్వీహి సఙ్గహేహి న సఙ్గణ్హన్తి, న ఆమిససఙ్గహేన చీవరేన వా పత్తేన వా పత్తపరియాపన్నేన వా వసనట్ఠానేన వా. కిలమన్తే మిలాయన్తేపి నప్పటిజగ్గన్తి. పాళిం వా అట్ఠకథం వా ధమ్మకథాబన్ధం వా గుయ్హగన్థం వా న సిక్ఖాపేన్తి. నవకా థేరానం సన్తికా సబ్బసో ఇమే ద్వే సఙ్గహే అలభమానా ఇమస్మిం సాసనే పతిట్ఠాతుం న సక్కోన్తి. యథా తస్స గోపాలకస్స గోగణో న వడ్ఢతి, ఏవం సీలాదీని న వడ్ఢన్తి. యథా చ సో గోపాలకో పఞ్చహి గోరసేహి పరిబాహిరో హోతి, ఏవం పఞ్చహి ధమ్మక్ఖన్ధేహి పరిబాహిరా హోన్తి. సుక్కపక్ఖో కణ్హపక్ఖే వుత్తవిపల్లాసవసేన యోజేత్వా వేదితబ్బోతి.

    Te na atirekapūjāya pūjetā hotīti so gopālako mahāusabhe viya te there bhikkhū imāya āvi ceva raho ca mettāya kāyakammādikāya atirekapūjāya na pūjeti. Tato therā, – ‘‘ime amhesu garucittīkāraṃ na karontī’’ti navake bhikkhū dvīhi saṅgahehi na saṅgaṇhanti, na āmisasaṅgahena cīvarena vā pattena vā pattapariyāpannena vā vasanaṭṭhānena vā. Kilamante milāyantepi nappaṭijagganti. Pāḷiṃ vā aṭṭhakathaṃ vā dhammakathābandhaṃ vā guyhaganthaṃ vā na sikkhāpenti. Navakā therānaṃ santikā sabbaso ime dve saṅgahe alabhamānā imasmiṃ sāsane patiṭṭhātuṃ na sakkonti. Yathā tassa gopālakassa gogaṇo na vaḍḍhati, evaṃ sīlādīni na vaḍḍhanti. Yathā ca so gopālako pañcahi gorasehi paribāhiro hoti, evaṃ pañcahi dhammakkhandhehi paribāhirā honti. Sukkapakkho kaṇhapakkhe vuttavipallāsavasena yojetvā veditabboti.

    పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    మహాగోపాలకసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mahāgopālakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౩. మహాగోపాలకసుత్తం • 3. Mahāgopālakasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౩. మహాగోపాలకసుత్తవణ్ణనా • 3. Mahāgopālakasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact