| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
२. महागोसिङ्गसुत्तवण्णना
2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
३३२. एवं मे सुतन्ति महागोसिङ्गसुत्तं। तत्थ गोसिङ्गसालवनदायेति इदं वसनट्ठानदस्सनत्थं वुत्तं। अञ्ञेसु हि सुत्तेसु, ‘‘सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे’’ति एवं पठमं गोचरगामं दस्सेत्वा पच्छा वसनट्ठानं दस्सेति। इमस्मिं पन महागोसिङ्गसुत्ते भगवतो गोचरगामो अनिबन्धो, कोचिदेव गोचरगामो भविस्सति। तस्मा वसनट्ठानमेव परिदीपितं। अरञ्ञनिदानकं नामेतं सुत्तन्ति। सम्बहुलेहीति बहुकेहि। अभिञ्ञातेहि अभिञ्ञातेहीति सब्बत्थ विस्सुतेहि पाकटेहि। थेरेहि सावकेहि सद्धिन्ति पातिमोक्खसंवरादीहि थिरकारकेहेव धम्मेहि समन्नागतत्ता थेरेहि, सवनन्ते जातत्ता सावकेहि सद्धिं एकतो। इदानि ते थेरे सरूपतो दस्सेन्तो, आयस्मता च सारिपुत्तेनातिआदिमाह। तत्थायस्मा सारिपुत्तो अत्तनो सीलादीहि गुणेहि बुद्धसासने अभिञ्ञातो। चक्खुमन्तानं गगनमज्झे ठितो सूरियो विय चन्दो विय, समुद्दतीरे ठितानं सागरो विय च पाकटो पञ्ञातो। न केवलञ्चस्स इमस्मिं सुत्ते आगतगुणवसेनेव महन्तता वेदितब्बा, इतो अञ्ञेसं धम्मदायादसुत्तं अनङ्गणसुत्तं सम्मादिट्ठिसुत्तं सीहनादसुत्तं रथविनीतं महाहत्थिपदोपमं महावेदल्लं चातुमसुत्तं दीघनखं अनुपदसुत्तं सेवितब्बासेवितब्बसुत्तं सच्चविभङ्गसुत्तं पिण्डपातपारिसुद्धि सम्पसादनीयं सङ्गीतिसुत्तं दसुत्तरसुत्तं पवारणासुत्तं (सं॰ नि॰ १.२१५ आदयो) सुसिमसुत्तं थेरपञ्हसुत्तं महानिद्देसो पटिसम्भिदामग्गो थेरसीहनादसुत्तं अभिनिक्खमनं एतदग्गन्ति इमेसम्पि सुत्तानं वसेन थेरस्स महन्तता वेदितब्बा। एतदग्गस्मिञ्हि, ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं महापञ्ञानं यदिदं सारिपुत्तो’’ति (अ॰ नि॰ १.१८८-१८९) वुत्तं।
332.Evaṃme sutanti mahāgosiṅgasuttaṃ. Tattha gosiṅgasālavanadāyeti idaṃ vasanaṭṭhānadassanatthaṃ vuttaṃ. Aññesu hi suttesu, ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti evaṃ paṭhamaṃ gocaragāmaṃ dassetvā pacchā vasanaṭṭhānaṃ dasseti. Imasmiṃ pana mahāgosiṅgasutte bhagavato gocaragāmo anibandho, kocideva gocaragāmo bhavissati. Tasmā vasanaṭṭhānameva paridīpitaṃ. Araññanidānakaṃ nāmetaṃ suttanti. Sambahulehīti bahukehi. Abhiññātehi abhiññātehīti sabbattha vissutehi pākaṭehi. Therehi sāvakehi saddhinti pātimokkhasaṃvarādīhi thirakārakeheva dhammehi samannāgatattā therehi, savanante jātattā sāvakehi saddhiṃ ekato. Idāni te there sarūpato dassento, āyasmatā ca sāriputtenātiādimāha. Tatthāyasmā sāriputto attano sīlādīhi guṇehi buddhasāsane abhiññāto. Cakkhumantānaṃ gaganamajjhe ṭhito sūriyo viya cando viya, samuddatīre ṭhitānaṃ sāgaro viya ca pākaṭo paññāto. Na kevalañcassa imasmiṃ sutte āgataguṇavaseneva mahantatā veditabbā, ito aññesaṃ dhammadāyādasuttaṃ anaṅgaṇasuttaṃ sammādiṭṭhisuttaṃ sīhanādasuttaṃ rathavinītaṃ mahāhatthipadopamaṃ mahāvedallaṃ cātumasuttaṃ dīghanakhaṃ anupadasuttaṃ sevitabbāsevitabbasuttaṃ saccavibhaṅgasuttaṃ piṇḍapātapārisuddhi sampasādanīyaṃ saṅgītisuttaṃ dasuttarasuttaṃ pavāraṇāsuttaṃ (saṃ. ni. 1.215 ādayo) susimasuttaṃ therapañhasuttaṃ mahāniddeso paṭisambhidāmaggo therasīhanādasuttaṃ abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi suttānaṃ vasena therassa mahantatā veditabbā. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.188-189) vuttaṃ.
महामोग्गल्लानोपि सीलादिगुणेहि चेव इमस्मिं सुत्ते आगतगुणेहि च थेरो विय अभिञ्ञातो पाकटो महा। अपिचस्स अनुमानसुत्तं, चूळतण्हासङ्खयसुत्तं मारतज्जनियसुत्तं पासादकम्पनं सकलं इद्धिपादसंयुत्तं नन्दोपनन्ददमनं यमकपाटिहारियकाले देवलोकगमनं विमानवत्थु पेतवत्थु थेरस्स अभिनिक्खमनं एतदग्गन्ति इमेसम्पि वसेन महन्तभावो वेदितब्बो । एतदग्गस्मिञ्हि, ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं इद्धिमन्तानं यदिदं महामोग्गल्लानो’’ति (अ॰ नि॰ १.१९०) वुत्तं।
Mahāmoggallānopi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa anumānasuttaṃ, cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ māratajjaniyasuttaṃ pāsādakampanaṃ sakalaṃ iddhipādasaṃyuttaṃ nandopanandadamanaṃ yamakapāṭihāriyakāle devalokagamanaṃ vimānavatthu petavatthu therassa abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo . Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti (a. ni. 1.190) vuttaṃ.
महाकस्सपोपि सीलादिगुणेहि चेव इमस्मिं सुत्ते आगतगुणेहि च थेरो विय अभिञ्ञातो पाकटो महा। अपिचस्स चीवरपरिवत्तनसुत्तं जिण्णचीवरसुत्तं (सं॰ नि॰ २.१५४ आदयो) चन्दोपमं सकलं कस्सपसंयुत्तं महाअरियवंससुत्तं थेरस्स अभिनिक्खमनं एतदग्गन्ति इमेसम्पि वसेन महन्तभावो वेदितब्बो। एतदग्गस्मिञ्हि, ‘‘एतदग्गं , भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं धुतवादानं यदिदं महाकस्सपो’’ति (अ॰ नि॰ १.१९१) वुत्तं।
Mahākassapopi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa cīvaraparivattanasuttaṃ jiṇṇacīvarasuttaṃ (saṃ. ni. 2.154 ādayo) candopamaṃ sakalaṃ kassapasaṃyuttaṃ mahāariyavaṃsasuttaṃ therassa abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ , bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhutavādānaṃ yadidaṃ mahākassapo’’ti (a. ni. 1.191) vuttaṃ.
अनुरुद्धत्थेरोपि सीलादिगुणेहि चेव इमस्मिं सुत्ते आगतगुणेहि च थेरो विय अभिञ्ञातो पाकटो महा। अपिचस्स चूळगोसिङ्गसुत्तं नळकपानसुत्तं अनुत्तरियसुत्तं उपक्किलेससुत्तं अनुरुद्धसंयुत्तं महापुरिसवितक्कसुत्तं थेरस्स अभिनिक्खमनं एतदग्गन्ति इमेसम्पि वसेन महन्तभावो वेदितब्बो। एतदग्गस्मिञ्हि, ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं दिब्बचक्खुकानं यदिदं अनुरुद्धो’’ति (अ॰ नि॰ १.१९२) वुत्तं।
Anuruddhattheropi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa cūḷagosiṅgasuttaṃ naḷakapānasuttaṃ anuttariyasuttaṃ upakkilesasuttaṃ anuruddhasaṃyuttaṃ mahāpurisavitakkasuttaṃ therassa abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dibbacakkhukānaṃ yadidaṃ anuruddho’’ti (a. ni. 1.192) vuttaṃ.
आयस्मता च रेवतेनाति एत्थ पन द्वे रेवता खदिरवनियरेवतो च कङ्खारेवतो च। तत्थ खदिरवनियरेवतो धम्मसेनापतित्थेरस्स कनिट्ठभातिको, न सो इध अधिप्पेतो। ‘‘अकप्पियो गुळो, अकप्पिया मुग्गा’’ति (महाव॰ २७२) एवं कङ्खाबहुलो पन थेरो इध रेवतोति अधिप्पेतो। सोपि सीलादिगुणेहि चेव इमस्मिं सुत्ते आगतगुणेहि च थेरो विय अभिञ्ञातो पाकटो महा। अपिचस्स अभिनिक्खमनेनपि एतदग्गेनपि महन्तभावो वेदितब्बो। एतदग्गस्मिञ्हि, ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं झायीनं यदिदं कङ्खारेवतो’’ति (अ॰ नि॰ १.२०४) वुत्तं।
Āyasmatā ca revatenāti ettha pana dve revatā khadiravaniyarevato ca kaṅkhārevato ca. Tattha khadiravaniyarevato dhammasenāpatittherassa kaniṭṭhabhātiko, na so idha adhippeto. ‘‘Akappiyo guḷo, akappiyā muggā’’ti (mahāva. 272) evaṃ kaṅkhābahulo pana thero idha revatoti adhippeto. Sopi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa abhinikkhamanenapi etadaggenapi mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ jhāyīnaṃ yadidaṃ kaṅkhārevato’’ti (a. ni. 1.204) vuttaṃ.
आनन्दत्थेरोपि सीलादिगुणेहि चेव इमस्मिं सुत्ते आगतगुणेहि च थेरो विय अभिञ्ञातो पाकटो महा। अपिचस्स सेक्खसुत्तं बाहितिकसुत्तं आनेञ्जसप्पायं गोपकमोग्गल्लानं बहुधातुकं चूळसुञ्ञतं महासुञ्ञतं अच्छरियब्भुतसुत्तं भद्देकरत्तं महानिदानं महापरिनिब्बानं सुभसुत्तं चूळनियलोकधातुसुत्तं अभिनिक्खमनं एतदग्गन्ति इमेसम्पि वसेन महन्तभावो वेदितब्बो। एतदग्गस्मिञ्हि, ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं बहुस्सुतानं यदिदं आनन्दो’’ति (अ॰ नि॰ १.२१९-२२३) वुत्तं।
Ānandattheropi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa sekkhasuttaṃ bāhitikasuttaṃ āneñjasappāyaṃ gopakamoggallānaṃ bahudhātukaṃ cūḷasuññataṃ mahāsuññataṃ acchariyabbhutasuttaṃ bhaddekarattaṃ mahānidānaṃ mahāparinibbānaṃ subhasuttaṃ cūḷaniyalokadhātusuttaṃ abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.219-223) vuttaṃ.
अञ्ञेहि च अभिञ्ञातेहि अभिञ्ञातेहीति न केवलञ्च एतेहेव, अञ्ञेहि च महागुणताय पाकटेहि अभिञ्ञातेहि बहूहि थेरेहि सावकेहि सद्धिं भगवा गोसिङ्गसालवनदाये विहरतीति अत्थो। आयस्मा हि सारिपुत्तो सयं महापञ्ञो अञ्ञेपि बहू महापञ्ञे भिक्खू गहेत्वा तदा दसबलं परिवारेत्वा विहासि। आयस्मा महामोग्गल्लानो सयं इद्धिमा, आयस्मा महाकस्सपो सयं धुतवादो, आयस्मा अनुरुद्धो सयं दिब्बचक्खुको, आयस्मा रेवतो सयं झानाभिरतो, आयस्मा आनन्दो सयं बहुस्सुतो अञ्ञेपि बहू बहुस्सुते भिक्खू गहेत्वा तदा दसबलं परिवारेत्वा विहासि, एवं तदा एते च अञ्ञे च अभिञ्ञाता महाथेरा तिंससहस्समत्ता भिक्खू दसबलं परिवारेत्वा विहरिंसूति वेदितब्बा।
Aññehi ca abhiññātehi abhiññātehīti na kevalañca eteheva, aññehi ca mahāguṇatāya pākaṭehi abhiññātehi bahūhi therehi sāvakehi saddhiṃ bhagavā gosiṅgasālavanadāye viharatīti attho. Āyasmā hi sāriputto sayaṃ mahāpañño aññepi bahū mahāpaññe bhikkhū gahetvā tadā dasabalaṃ parivāretvā vihāsi. Āyasmā mahāmoggallāno sayaṃ iddhimā, āyasmā mahākassapo sayaṃ dhutavādo, āyasmā anuruddho sayaṃ dibbacakkhuko, āyasmā revato sayaṃ jhānābhirato, āyasmā ānando sayaṃ bahussuto aññepi bahū bahussute bhikkhū gahetvā tadā dasabalaṃ parivāretvā vihāsi, evaṃ tadā ete ca aññe ca abhiññātā mahātherā tiṃsasahassamattā bhikkhū dasabalaṃ parivāretvā vihariṃsūti veditabbā.
पटिसल्लाना वुट्ठितोति फलसमापत्तिविवेकतो वुट्ठितो। येनायस्मा महाकस्सपो तेनुपसङ्कमीति थेरो किर पटिसल्लाना वुट्ठितो पच्छिमलोकधातुं ओलोकेन्तो वनन्ते कीळन्तस्स मत्तखत्तियस्स कण्णतो पतमानं कुण्डलं विय, संहरित्वा समुग्गे पक्खिपमानं रत्तकम्बलं विय, मणिनागदन्ततो पतमानं सतसहस्सग्घनिकं सुवण्णपातिं विय च अत्थं गच्छमानं परिपुण्णपण्णासयोजनं सूरियमण्डलं अद्दस। तदनन्तरं पाचीनलोकधातुं ओलोकेन्तो नेमियं गहेत्वा परिवत्तयमानं रजतचक्कं विय, रजतकूटतो निक्खमन्तं खीरधारामण्डं विय, सपक्खे पप्फोटेत्वा गगनतले पक्खन्दमानं सेतहंसं विय च मेघवण्णाय समुद्दकुच्छितो उग्गन्त्वा पाचीनचक्कवाळपब्बतमत्थके ससलक्खणप्पटिमण्डितं एकूनपण्णासयोजनं चन्दमण्डलं अद्दस। ततो सालवनं ओलोकेसि। तस्मिञ्हि समये सालरुक्खा मूलतो पट्ठाय याव अग्गा सब्बपालिफुल्ला दुकूलपारुता विय, मुत्ताकलापविनद्धा विय च विरोचिंसु। भूमितलं पुप्फसन्थरपूजाय पटिमण्डितं विय, तत्थ तत्थ निपतन्तेन पुप्फरेणुना लाखारसेन सिञ्चमानं विय च अहोसि। भमरमधुकरगणा कुसुमरेणुमदमत्ता उपगायमाना विय वनन्तरेसु विचरन्ति। तदा च उपोसथदिवसोव होति। अथ थेरो, ‘‘काय नु खो अज्ज रतिया वीतिनामेस्सामी’’ति चिन्तेसि, अरियसावका च नाम पियधम्मस्सवना होन्ति। अथस्स एतदहोसि – ‘‘अज्ज मय्हं जेट्ठभातिकस्स धम्मसेनापतित्थेरस्स सन्तिकं गन्त्वा धम्मरतिया वीतिनामेस्सामी’’ति। गच्छन्तो पन एककोव अगन्त्वा ‘‘मय्हं पियसहायं महाकस्सपत्थेरं गहेत्वा गमिस्सामी’’ति निसिन्नट्ठानतो वुट्ठाय चम्मखण्डं पप्फोटेत्वा येनायस्मा महाकस्सपो तेनुपसङ्कमि।
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattivivekato vuṭṭhito. Yenāyasmā mahākassapo tenupasaṅkamīti thero kira paṭisallānā vuṭṭhito pacchimalokadhātuṃ olokento vanante kīḷantassa mattakhattiyassa kaṇṇato patamānaṃ kuṇḍalaṃ viya, saṃharitvā samugge pakkhipamānaṃ rattakambalaṃ viya, maṇināgadantato patamānaṃ satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ viya ca atthaṃ gacchamānaṃ paripuṇṇapaṇṇāsayojanaṃ sūriyamaṇḍalaṃ addasa. Tadanantaraṃ pācīnalokadhātuṃ olokento nemiyaṃ gahetvā parivattayamānaṃ rajatacakkaṃ viya, rajatakūṭato nikkhamantaṃ khīradhārāmaṇḍaṃ viya, sapakkhe papphoṭetvā gaganatale pakkhandamānaṃ setahaṃsaṃ viya ca meghavaṇṇāya samuddakucchito uggantvā pācīnacakkavāḷapabbatamatthake sasalakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ ekūnapaṇṇāsayojanaṃ candamaṇḍalaṃ addasa. Tato sālavanaṃ olokesi. Tasmiñhi samaye sālarukkhā mūlato paṭṭhāya yāva aggā sabbapāliphullā dukūlapārutā viya, muttākalāpavinaddhā viya ca virociṃsu. Bhūmitalaṃ pupphasantharapūjāya paṭimaṇḍitaṃ viya, tattha tattha nipatantena pupphareṇunā lākhārasena siñcamānaṃ viya ca ahosi. Bhamaramadhukaragaṇā kusumareṇumadamattā upagāyamānā viya vanantaresu vicaranti. Tadā ca uposathadivasova hoti. Atha thero, ‘‘kāya nu kho ajja ratiyā vītināmessāmī’’ti cintesi, ariyasāvakā ca nāma piyadhammassavanā honti. Athassa etadahosi – ‘‘ajja mayhaṃ jeṭṭhabhātikassa dhammasenāpatittherassa santikaṃ gantvā dhammaratiyā vītināmessāmī’’ti. Gacchanto pana ekakova agantvā ‘‘mayhaṃ piyasahāyaṃ mahākassapattheraṃ gahetvā gamissāmī’’ti nisinnaṭṭhānato vuṭṭhāya cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā yenāyasmā mahākassapo tenupasaṅkami.
एवमावुसोति खो आयस्मा महाकस्सपोति थेरोपि यस्मा पियधम्मस्सवनोव अरियसावको, तस्मा तस्स वचनं सुत्वा गच्छावुसो, त्वं, मय्हं सीसं वा रुज्जति पिट्ठि वाति किञ्चि लेसापदेसं अकत्वा तुट्ठहदयोव, ‘‘एवमावुसो’’तिआदिमाह। पटिस्सुत्वा च निसिन्नट्ठानतो वुट्ठाय चम्मखण्डं पप्फोटेत्वा महामोग्गल्लानं अनुबन्धि। तस्मिं समये द्वे महाथेरा पटिपाटिया ठितानि द्वे चन्दमण्डलानि विय, द्वे सूरियमण्डलानि विय, द्वे छद्दन्तनागराजानो विय, द्वे सीहा विय, द्वे ब्यग्घा विय च विरोचिंसु। अनुरुद्धत्थेरोपि तस्मिं समये दिवाट्ठाने निसिन्नो द्वे महाथेरे सारिपुत्तत्थेरस्स सन्तिकं गच्छन्ते दिस्वा पच्छिमलोकधातुं ओलोकेन्तो सूरियं वनन्तं पविसन्तं विय, पाचीनलोकधातुं ओलोकेन्तो चन्दं वनन्ततो उग्गच्छन्तं विय, सालवनं ओलोकेन्तो सब्बपालिफुल्लमेव सालवनञ्च दिस्वा अज्ज उपोसथदिवसो, इमे च मे जेट्ठभातिका धम्मसेनापतिस्स सन्तिकं गच्छन्ति, महन्तेन धम्मस्सवनेन भवितब्बं, अहम्पि धम्मस्सवनस्स भागी भविस्सामीति निसिन्नट्ठानतो वुट्ठाय चम्मखण्डं पप्फोटेत्वा महाथेरानं पदानुपदिको हुत्वा निक्खमि। तेन वुत्तं – ‘‘अथ खो आयस्मा च महामोग्गल्लानो आयस्मा च महाकस्सपो आयस्मा च अनुरुद्धो येनायस्मा सारिपुत्तो तेनुपसङ्कमिंसू’’ति। उपसङ्कमिंसूति। पटिपाटिया ठिता तयो चन्दा विय, सूरिया विय, सीहा विय च विरोचमाना उपसङ्कमिंसु।
Evamāvusotikho āyasmā mahākassapoti theropi yasmā piyadhammassavanova ariyasāvako, tasmā tassa vacanaṃ sutvā gacchāvuso, tvaṃ, mayhaṃ sīsaṃ vā rujjati piṭṭhi vāti kiñci lesāpadesaṃ akatvā tuṭṭhahadayova, ‘‘evamāvuso’’tiādimāha. Paṭissutvā ca nisinnaṭṭhānato vuṭṭhāya cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā mahāmoggallānaṃ anubandhi. Tasmiṃ samaye dve mahātherā paṭipāṭiyā ṭhitāni dve candamaṇḍalāni viya, dve sūriyamaṇḍalāni viya, dve chaddantanāgarājāno viya, dve sīhā viya, dve byagghā viya ca virociṃsu. Anuruddhattheropi tasmiṃ samaye divāṭṭhāne nisinno dve mahāthere sāriputtattherassa santikaṃ gacchante disvā pacchimalokadhātuṃ olokento sūriyaṃ vanantaṃ pavisantaṃ viya, pācīnalokadhātuṃ olokento candaṃ vanantato uggacchantaṃ viya, sālavanaṃ olokento sabbapāliphullameva sālavanañca disvā ajja uposathadivaso, ime ca me jeṭṭhabhātikā dhammasenāpatissa santikaṃ gacchanti, mahantena dhammassavanena bhavitabbaṃ, ahampi dhammassavanassa bhāgī bhavissāmīti nisinnaṭṭhānato vuṭṭhāya cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā mahātherānaṃ padānupadiko hutvā nikkhami. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā ca mahāmoggallāno āyasmā ca mahākassapo āyasmā ca anuruddho yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamiṃsūti. Paṭipāṭiyā ṭhitā tayo candā viya, sūriyā viya, sīhā viya ca virocamānā upasaṅkamiṃsu.
३३३. एवं उपसङ्कमन्ते पन ते महाथेरे आयस्मा आनन्दो अत्तनो दिवाट्ठाने निसिन्नोयेव दिस्वा, ‘‘अज्ज महन्तं धम्मस्सवनं भविस्सति, मयापि तस्स भागिना भवितब्बं, न खो पन एककोव गमिस्सामि, मय्हं पियसहायम्पि रेवतत्थेरं गहेत्वा गमिस्सामी’’ति सब्बं महामोग्गल्लानस्स महाकस्सपस्स अनुरुद्धस्स उपसङ्कमने वुत्तनयेनेव वित्थारतो वेदितब्बं। इति ते द्वे जना पटिपाटिया ठिता द्वे चन्दा विय, सूरिया विय, सीहा विय च विरोचमाना उपसङ्कमिंसु। तेन वुत्तं – ‘‘अद्दसा खो आयस्मा सारिपुत्तो’’तिआदि । दिस्वान आयस्मन्तं आनन्दं एतदवोचाति दूरतोव दिस्वा अनुक्कमेन कथाउपचारं सम्पत्तमेतं, ‘‘एतु खो आयस्मा’’तिआदिवचनं अवोच। रमणीयं, आवुसोति एत्थ दुविधं रामणेय्यकं वनरामणेय्यकं पुग्गलरामणेय्यकञ्च। तत्थ वनं नाम नागसलळसालचम्पकादीहि सञ्छन्नं होति बहलच्छायं पुप्फफलूपगं विविधरुक्खं उदकसम्पन्नं गामतो निस्सटं, इदं वनरामणेय्यकं नाम। यं सन्धाय वुत्तं –
333. Evaṃ upasaṅkamante pana te mahāthere āyasmā ānando attano divāṭṭhāne nisinnoyeva disvā, ‘‘ajja mahantaṃ dhammassavanaṃ bhavissati, mayāpi tassa bhāginā bhavitabbaṃ, na kho pana ekakova gamissāmi, mayhaṃ piyasahāyampi revatattheraṃ gahetvā gamissāmī’’ti sabbaṃ mahāmoggallānassa mahākassapassa anuruddhassa upasaṅkamane vuttanayeneva vitthārato veditabbaṃ. Iti te dve janā paṭipāṭiyā ṭhitā dve candā viya, sūriyā viya, sīhā viya ca virocamānā upasaṅkamiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘addasā kho āyasmā sāriputto’’tiādi . Disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocāti dūratova disvā anukkamena kathāupacāraṃ sampattametaṃ, ‘‘etu kho āyasmā’’tiādivacanaṃ avoca. Ramaṇīyaṃ, āvusoti ettha duvidhaṃ rāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ puggalarāmaṇeyyakañca. Tattha vanaṃ nāma nāgasalaḷasālacampakādīhi sañchannaṃ hoti bahalacchāyaṃ pupphaphalūpagaṃ vividharukkhaṃ udakasampannaṃ gāmato nissaṭaṃ, idaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘रमणीयानि अरञ्ञानि, यत्थ न रमती जनो।
‘‘Ramaṇīyāni araññāni, yattha na ramatī jano;
वीतरागा रमिस्सन्ति, न ते कामगवेसिनो’’ति॥ (ध॰ प॰ ९९)।
Vītarāgā ramissanti, na te kāmagavesino’’ti. (dha. pa. 99);
वनं पन सचेपि उज्जङ्गले होति निरुदकं विरलच्छायं कण्टकसमाकिण्णं, बुद्धादयोपेत्थ अरिया विहरन्ति, इदं पुग्गलरामणेय्यकं नाम। यं सन्धाय वुत्तं –
Vanaṃ pana sacepi ujjaṅgale hoti nirudakaṃ viralacchāyaṃ kaṇṭakasamākiṇṇaṃ, buddhādayopettha ariyā viharanti, idaṃ puggalarāmaṇeyyakaṃ nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘गामे वा यदि वारञ्ञे, निन्ने वा यदि वा थले।
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
यत्थ अरहन्तो विहरन्ति, तं भूमिरामणेय्यक’’न्ति॥ (ध॰ प॰ ९८)।
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98);
इध पन तं दुविधम्पि लब्भति। तदा हि गोसिङ्गसालवनं सब्बपालिफुल्लं होति कुसुमगन्धसुगन्धं, सदेवके चेत्थ लोके अग्गपुग्गलो सम्मासम्बुद्धो तिंससहस्समत्तेहि अभिञ्ञातभिक्खूहि सद्धिं विहरति। तं सन्धाय वुत्तं – ‘‘रमणीयं, आवुसो आनन्द, गोसिङ्गसालवन’’न्ति।
Idha pana taṃ duvidhampi labbhati. Tadā hi gosiṅgasālavanaṃ sabbapāliphullaṃ hoti kusumagandhasugandhaṃ, sadevake cettha loke aggapuggalo sammāsambuddho tiṃsasahassamattehi abhiññātabhikkhūhi saddhiṃ viharati. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘ramaṇīyaṃ, āvuso ānanda, gosiṅgasālavana’’nti.
दोसिनाति दोसापगता, अब्भं महिका धूमो रजो राहूति इमेहि पञ्चहि उपक्किलेसेहि विरहिताति वुत्तं होति। सब्बपालिफुल्लाति सब्बत्थ पालिफुल्ला, मूलतो पट्ठाय याव अग्गा अपुप्फितट्ठानं नाम नत्थि। दिब्बा मञ्ञे गन्धा सम्पवन्तीति दिब्बा मन्दारपुप्फकोविळारपारिच्छत्तकचन्दनचुण्णगन्धा विय समन्ता पवायन्ति, सक्कसुयासन्तुसितनिम्मानरतिपरनिम्मितमहाब्रह्मानं ओतिण्णट्ठानं विय वायन्तीति वुत्तं होति।
Dosināti dosāpagatā, abbhaṃ mahikā dhūmo rajo rāhūti imehi pañcahi upakkilesehi virahitāti vuttaṃ hoti. Sabbapāliphullāti sabbattha pāliphullā, mūlato paṭṭhāya yāva aggā apupphitaṭṭhānaṃ nāma natthi. Dibbā maññe gandhā sampavantīti dibbā mandārapupphakoviḷārapāricchattakacandanacuṇṇagandhā viya samantā pavāyanti, sakkasuyāsantusitanimmānaratiparanimmitamahābrahmānaṃ otiṇṇaṭṭhānaṃ viya vāyantīti vuttaṃ hoti.
कथंरूपेन , आवुसो आनन्दाति आनन्दत्थेरो तेसं पञ्चन्नं थेरानं सङ्घनवकोव। कस्मा थेरो तंयेव पठमं पुच्छतीति? ममायितत्ता। ते हि द्वे थेरा अञ्ञमञ्ञं ममायिंसु। सारिपुत्तत्थेरो, ‘‘मया कत्तब्बं सत्थु उपट्ठानं करोती’’ति आनन्दत्थेरं ममायि। आनन्दत्थेरो भगवतो सावकानं अग्गोति सारिपुत्तत्थेरं ममायि, कुलदारके पब्बाजेत्वा सारिपुत्तत्थेरस्स सन्तिके उपज्झं गण्हापेसि। सारिपुत्तत्थेरोपि तथेव अकासि। एवं एकमेकेन अत्तनो पत्तचीवरं दत्वा पब्बाजेत्वा उपज्झं गण्हापितानि पञ्च भिक्खुसतानि अहेसुं। आयस्मा आनन्दो पणीतानि चीवरादीनिपि लभित्वा थेरस्सेव देति।
Kathaṃrūpena, āvuso ānandāti ānandatthero tesaṃ pañcannaṃ therānaṃ saṅghanavakova. Kasmā thero taṃyeva paṭhamaṃ pucchatīti? Mamāyitattā. Te hi dve therā aññamaññaṃ mamāyiṃsu. Sāriputtatthero, ‘‘mayā kattabbaṃ satthu upaṭṭhānaṃ karotī’’ti ānandattheraṃ mamāyi. Ānandatthero bhagavato sāvakānaṃ aggoti sāriputtattheraṃ mamāyi, kuladārake pabbājetvā sāriputtattherassa santike upajjhaṃ gaṇhāpesi. Sāriputtattheropi tatheva akāsi. Evaṃ ekamekena attano pattacīvaraṃ datvā pabbājetvā upajjhaṃ gaṇhāpitāni pañca bhikkhusatāni ahesuṃ. Āyasmā ānando paṇītāni cīvarādīnipi labhitvā therasseva deti.
एको किर ब्राह्मणो चिन्तेसि – ‘‘बुद्धरतनस्स च सङ्घरतनस्स च पूजा पञ्ञायति, कथं नु खो धम्मरतनं पूजितं नाम होती’’ति? सो भगवन्तं उपसङ्कमित्वा एतमत्थं पुच्छि। भगवा आह – ‘‘सचेसि, ब्राह्मण, धम्मरतनं पूजितुकामो, एकं बहुस्सुतं पूजेही’’ति बहुस्सुतं, भन्ते, आचिक्खथाति भिक्खुसङ्घं पुच्छति। सो भिक्खुसङ्घं उपसङ्कमित्वा बहुस्सुतं, भन्ते, आचिक्खथाति आह। आनन्दत्थेरो ब्राह्मणाति। ब्राह्मणो थेरं सहस्सग्घनिकेन चीवरेन पूजेसि। थेरो तं गहेत्वा भगवतो सन्तिकं अगमासि। भगवा ‘‘कुतो, आनन्द, लद्ध’’न्ति आह। एकेन, भन्ते, ब्राह्मणेन दिन्नं, इदं पनाहं आयस्मतो सारिपुत्तस्स दातुकामोति। देहि, आनन्दाति। चारिकं पक्कन्तो, भन्तेति। आगतकाले देहीति। सिक्खापदं, भन्ते, पञ्ञत्तन्ति। कदा पन सारिपुत्तो आगमिस्सतीति? दसाहमत्तेन, भन्तेति। ‘‘अनुजानामि, आनन्द, दसाहपरमं अतिरेकचीवरं निक्खिपितु’’न्ति (पारा॰ ४६१; महाव॰ ३४७) सिक्खापदं पञ्ञपेसि। सारिपुत्तत्थेरोपि तथेव यंकिञ्चि मनापं लभति, तं आनन्दत्थेरस्स देति। एवं ते थेरा अञ्ञमञ्ञं ममायिंसु, इति ममायितत्ता पठमं पुच्छि।
Eko kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘buddharatanassa ca saṅgharatanassa ca pūjā paññāyati, kathaṃ nu kho dhammaratanaṃ pūjitaṃ nāma hotī’’ti? So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchi. Bhagavā āha – ‘‘sacesi, brāhmaṇa, dhammaratanaṃ pūjitukāmo, ekaṃ bahussutaṃ pūjehī’’ti bahussutaṃ, bhante, ācikkhathāti bhikkhusaṅghaṃ pucchati. So bhikkhusaṅghaṃ upasaṅkamitvā bahussutaṃ, bhante, ācikkhathāti āha. Ānandatthero brāhmaṇāti. Brāhmaṇo theraṃ sahassagghanikena cīvarena pūjesi. Thero taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Bhagavā ‘‘kuto, ānanda, laddha’’nti āha. Ekena, bhante, brāhmaṇena dinnaṃ, idaṃ panāhaṃ āyasmato sāriputtassa dātukāmoti. Dehi, ānandāti. Cārikaṃ pakkanto, bhanteti. Āgatakāle dehīti. Sikkhāpadaṃ, bhante, paññattanti. Kadā pana sāriputto āgamissatīti? Dasāhamattena, bhanteti. ‘‘Anujānāmi, ānanda, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ nikkhipitu’’nti (pārā. 461; mahāva. 347) sikkhāpadaṃ paññapesi. Sāriputtattheropi tatheva yaṃkiñci manāpaṃ labhati, taṃ ānandattherassa deti. Evaṃ te therā aññamaññaṃ mamāyiṃsu, iti mamāyitattā paṭhamaṃ pucchi.
अपिच अनुमतिपुच्छा नामेसा खुद्दकतो पट्ठाय पुच्छितब्बा होति। तस्मा थेरो चिन्तेसि – ‘‘अहं पठमं आनन्दं पुच्छिस्सामि, आनन्दो अत्तनो पटिभानं ब्याकरिस्सति। ततो रेवतं, अनुरुद्धं, महाकस्सपं, महामोग्गल्लानं पुच्छिस्सामि। महामोग्गल्लानो अत्तनो पटिभानं ब्याकरिस्सति। ततो पञ्चपि थेरा मं पुच्छिस्सन्ति, अहम्पि अत्तनो पटिभानं ब्याकरिस्सामी’’ति। एत्तावतापि अयं धम्मदेसना सिखाप्पत्ता वेपुल्लप्पत्ता न भविस्सति, अथ मयं सब्बेपि दसबलं उपसङ्कमित्वा पुच्छिस्साम, सत्था सब्बञ्ञुतञ्ञाणेन ब्याकरिस्सति। एत्तावता अयं धम्मदेसना सिखाप्पत्ता वेपुल्लप्पत्ता भविस्सति। यथा हि जनपदम्हि उप्पन्नो अट्टो गामभोजकं पापुणाति, तस्मिं निच्छितुं असक्कोन्ते जनपदभोजकं पापुणाति, तस्मिं असक्कोन्ते महाविनिच्छयअमच्चं, तस्मिं असक्कोन्ते सेनापतिं, तस्मिं असक्कोन्ते उपराजं, तस्मिं विनिच्छितुं असक्कोन्ते राजानं पापुणाति, रञ्ञा विनिच्छितकालतो पट्ठाय अट्टो अपरापरं न सञ्चरति, राजवचनेनेव छिज्जति। एवमेवं अहञ्हि पठमं आनन्दं पुच्छिस्सामि…पे॰… अथ मयं सब्बेपि दसबलं उपसङ्कमित्वा पुच्छिस्साम, सत्था सब्बञ्ञुतञ्ञाणेन ब्याकरिस्सति। एत्तावता अयं धम्मदेसना सिखाप्पत्ता वेपुल्लप्पत्ता भविस्सति। एवं अनुमतिपुच्छं पुच्छन्तो थेरो पठमं आनन्दत्थेरं पुच्छि।
Apica anumatipucchā nāmesā khuddakato paṭṭhāya pucchitabbā hoti. Tasmā thero cintesi – ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ ānandaṃ pucchissāmi, ānando attano paṭibhānaṃ byākarissati. Tato revataṃ, anuruddhaṃ, mahākassapaṃ, mahāmoggallānaṃ pucchissāmi. Mahāmoggallāno attano paṭibhānaṃ byākarissati. Tato pañcapi therā maṃ pucchissanti, ahampi attano paṭibhānaṃ byākarissāmī’’ti. Ettāvatāpi ayaṃ dhammadesanā sikhāppattā vepullappattā na bhavissati, atha mayaṃ sabbepi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma, satthā sabbaññutaññāṇena byākarissati. Ettāvatā ayaṃ dhammadesanā sikhāppattā vepullappattā bhavissati. Yathā hi janapadamhi uppanno aṭṭo gāmabhojakaṃ pāpuṇāti, tasmiṃ nicchituṃ asakkonte janapadabhojakaṃ pāpuṇāti, tasmiṃ asakkonte mahāvinicchayaamaccaṃ, tasmiṃ asakkonte senāpatiṃ, tasmiṃ asakkonte uparājaṃ, tasmiṃ vinicchituṃ asakkonte rājānaṃ pāpuṇāti, raññā vinicchitakālato paṭṭhāya aṭṭo aparāparaṃ na sañcarati, rājavacaneneva chijjati. Evamevaṃ ahañhi paṭhamaṃ ānandaṃ pucchissāmi…pe… atha mayaṃ sabbepi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma, satthā sabbaññutaññāṇena byākarissati. Ettāvatā ayaṃ dhammadesanā sikhāppattā vepullappattā bhavissati. Evaṃ anumatipucchaṃ pucchanto thero paṭhamaṃ ānandattheraṃ pucchi.
बहुस्सुतो होतीति बहु अस्स सुतं होति, नवङ्गं सत्थुसासनं पाळिअनुसन्धिपुब्बापरवसेन उग्गहितं होतीति अत्थो। सुतधरोति सुतस्स आधारभूतो। यस्स हि इतो गहितं इतो पलायति, छिद्दघटे उदकं विय न तिट्ठति, परिसमज्झे एकं सुत्तं वा जातकं वा कथेतुं वा वाचेतुं वा न सक्कोति, अयं न सुतधरो नाम। यस्स पन उग्गहितं बुद्धवचनं उग्गहितकालसदिसमेव होति, दसपि वीसतिपि वस्सानि सज्झायं अकरोन्तस्स न नस्सति, अयं सुतधरो नाम। सुतसन्निचयोति सुतस्स सन्निचयभूतो। यथा हि सुतं हदयमञ्जूसाय सन्निचितं सिलायं लेखा विय, सुवण्णघटे पक्खित्तसीहवसा विय च अज्झोसाय तिट्ठति, अयं सुतसन्निचयो नाम। धाताति ठिता पगुणा। एकच्चस्स हि उग्गहितं बुद्धवचनं धातं पगुणं निच्चलितं न होति, असुकसुत्तं वा जातकं वा कथेहीति वुत्ते सज्झायित्वा संसन्दित्वा समनुग्गाहित्वा जानिस्सामीति वदति। एकच्चस्स धातं पगुणं भवङ्गसोतसदिसं होति, असुकसुत्तं वा जातकं वा कथेहीति वुत्ते उद्धरित्वा तमेव कथेति। तं सन्धाय वुत्तं ‘‘धाता’’ति।
Bahussuto hotīti bahu assa sutaṃ hoti, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ pāḷianusandhipubbāparavasena uggahitaṃ hotīti attho. Sutadharoti sutassa ādhārabhūto. Yassa hi ito gahitaṃ ito palāyati, chiddaghaṭe udakaṃ viya na tiṭṭhati, parisamajjhe ekaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathetuṃ vā vācetuṃ vā na sakkoti, ayaṃ na sutadharo nāma. Yassa pana uggahitaṃ buddhavacanaṃ uggahitakālasadisameva hoti, dasapi vīsatipi vassāni sajjhāyaṃ akarontassa na nassati, ayaṃ sutadharo nāma. Sutasannicayoti sutassa sannicayabhūto. Yathā hi sutaṃ hadayamañjūsāya sannicitaṃ silāyaṃ lekhā viya, suvaṇṇaghaṭe pakkhittasīhavasā viya ca ajjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ sutasannicayo nāma. Dhātāti ṭhitā paguṇā. Ekaccassa hi uggahitaṃ buddhavacanaṃ dhātaṃ paguṇaṃ niccalitaṃ na hoti, asukasuttaṃ vā jātakaṃ vā kathehīti vutte sajjhāyitvā saṃsanditvā samanuggāhitvā jānissāmīti vadati. Ekaccassa dhātaṃ paguṇaṃ bhavaṅgasotasadisaṃ hoti, asukasuttaṃ vā jātakaṃ vā kathehīti vutte uddharitvā tameva katheti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dhātā’’ti.
वचसा परिचिताति सुत्तदसक-वग्गदसक-पण्णासदसकानं वसेन वाचाय सज्झायिता। मनसानुपेक्खिताति चित्तेन अनुपेक्खिता, यस्स वाचाय सज्झायितं बुद्धवचनं मनसा चिन्तेन्तस्स तत्थ तत्थ पाकटं होति। महादीपं जालेत्वा ठितस्स रूपगतं विय पञ्ञायति। तं सन्धाय वुत्तं – ‘‘वचसा परिचिता मनसानुपेक्खिता’’ति। दिट्ठिया सुप्पटिविद्धाति अत्थतो च कारणतो च पञ्ञाय सुप्पटिविद्धा। परिमण्डलेहि पदब्यञ्जनेहीति एत्थ पदमेव अत्थस्स ब्यञ्जनतो पदब्यञ्जनं, तं अक्खरपारिपूरिं कत्वा दसविधब्यञ्जनबुद्धियो अपरिहापेत्वा वुत्तं परिमण्डलं नाम होति, एवरूपेहि पदब्यञ्जनेहीति अत्थो। अपिच यो भिक्खु परिसति धम्मं देसेन्तो सुत्तं वा जातकं वा निक्खपित्वा अञ्ञं उपारम्भकरं सुत्तं आहरति, तस्स उपमं कथेति, तदत्थं ओहारेति, एवमिदं गहेत्वा एत्थ खिपन्तो एकपस्सेनेव परिहरन्तो कालं ञत्वा वुट्ठहति। निक्खित्तसुत्तं पन निक्खत्तमत्तमेव होति, तस्स कथा अपरिमण्डला नाम होति। यो पन सुत्तं वा जातकं वा निक्खिपित्वा बहि एकपदम्पि अगन्त्वा पाळिया अनुसन्धिञ्च पुब्बापरञ्च अमक्खेन्तो आचरियेहि दिन्ननये ठत्वा तुलिकाय परिच्छिन्दन्तो विय, गम्भीरमातिकाय उदकं पेसेन्तो विय, पदं कोट्टेन्तो सिन्धवाजानीयो विय गच्छति, तस्स कथा परिमण्डला नाम होति। एवरूपिं कथं सन्धाय – ‘‘परिमण्डलेहि पदब्यञ्जनेही’’ति वुत्तं।
Vacasā paricitāti suttadasaka-vaggadasaka-paṇṇāsadasakānaṃ vasena vācāya sajjhāyitā. Manasānupekkhitāti cittena anupekkhitā, yassa vācāya sajjhāyitaṃ buddhavacanaṃ manasā cintentassa tattha tattha pākaṭaṃ hoti. Mahādīpaṃ jāletvā ṭhitassa rūpagataṃ viya paññāyati. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘vacasā paricitā manasānupekkhitā’’ti. Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti atthato ca kāraṇato ca paññāya suppaṭividdhā. Parimaṇḍalehipadabyañjanehīti ettha padameva atthassa byañjanato padabyañjanaṃ, taṃ akkharapāripūriṃ katvā dasavidhabyañjanabuddhiyo aparihāpetvā vuttaṃ parimaṇḍalaṃ nāma hoti, evarūpehi padabyañjanehīti attho. Apica yo bhikkhu parisati dhammaṃ desento suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhapitvā aññaṃ upārambhakaraṃ suttaṃ āharati, tassa upamaṃ katheti, tadatthaṃ ohāreti, evamidaṃ gahetvā ettha khipanto ekapasseneva pariharanto kālaṃ ñatvā vuṭṭhahati. Nikkhittasuttaṃ pana nikkhattamattameva hoti, tassa kathā aparimaṇḍalā nāma hoti. Yo pana suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhipitvā bahi ekapadampi agantvā pāḷiyā anusandhiñca pubbāparañca amakkhento ācariyehi dinnanaye ṭhatvā tulikāya paricchindanto viya, gambhīramātikāya udakaṃ pesento viya, padaṃ koṭṭento sindhavājānīyo viya gacchati, tassa kathā parimaṇḍalā nāma hoti. Evarūpiṃ kathaṃ sandhāya – ‘‘parimaṇḍalehi padabyañjanehī’’ti vuttaṃ.
अनुप्पबन्धेहीति एत्थ यो भिक्खु धम्मं कथेन्तो सुत्तं वा जातकं वा आरभित्वा आरद्धकालतो पट्ठाय तुरिततुरितो अरणिं मन्थेन्तो विय, उण्हखादनीयं खादन्तो विय, पाळिया अनुसन्धिपुब्बापरेसु गहितं गहितमेव अग्गहितं अग्गहितमेव च कत्वा पुराणपण्णन्तरेसु चरमानं गोधं उट्ठपेन्तो विय तत्थ तत्थ पहरन्तो ओसापेन्तो ओहाय गच्छति। योपि धम्मं कथेन्तो कालेन सीघं कालेन दन्धं कालेन महासद्दं कालेन खुद्दकसद्दं करोति। यथा पेतग्गि कालेन जलति, कालेन निब्बायति, एवमेव इध पेतग्गिधम्मकथिको नाम होति, परिसाय उट्ठातुकामाय पुनप्पुनं आरभति। योपि कथेन्तो तत्थ तत्थ वित्थायति, नित्थुनन्तो कन्दन्तो विय कथेति, इमेसं सब्बेसम्पि कथा अप्पबन्धा नाम होति। यो पन सुत्तं आरभित्वा आचरियेहि दिन्ननये ठितो अच्छिन्नधारं कत्वा नदीसोतं विय पवत्तेति, आकासगङ्गतो भस्समानं उदकं विय निरन्तरं कथं पवत्तेति, तस्स कथा अनुप्पबन्धा होति। तं सन्धाय वुत्तं ‘‘अनुप्पबन्धेही’’ति। अनुसयसमुग्घातायाति सत्तन्नं अनुसयानं समुग्घातत्थाय। एवरूपेनाति एवरूपेन बहुस्सुतेन भिक्खुना तथारूपेनेव भिक्खुसतेन भिक्खुसहस्सेन वा सङ्घाटिकण्णेन वा सङ्घाटिकण्णं, पल्लङ्केन वा पल्लङ्कं आहच्च निसिन्नेन गोसिङ्गसालवनं सोभेय्य। इमिना नयेन सब्बवारेसु अत्थो वेदितब्बो।
Anuppabandhehīti ettha yo bhikkhu dhammaṃ kathento suttaṃ vā jātakaṃ vā ārabhitvā āraddhakālato paṭṭhāya turitaturito araṇiṃ manthento viya, uṇhakhādanīyaṃ khādanto viya, pāḷiyā anusandhipubbāparesu gahitaṃ gahitameva aggahitaṃ aggahitameva ca katvā purāṇapaṇṇantaresu caramānaṃ godhaṃ uṭṭhapento viya tattha tattha paharanto osāpento ohāya gacchati. Yopi dhammaṃ kathento kālena sīghaṃ kālena dandhaṃ kālena mahāsaddaṃ kālena khuddakasaddaṃ karoti. Yathā petaggi kālena jalati, kālena nibbāyati, evameva idha petaggidhammakathiko nāma hoti, parisāya uṭṭhātukāmāya punappunaṃ ārabhati. Yopi kathento tattha tattha vitthāyati, nitthunanto kandanto viya katheti, imesaṃ sabbesampi kathā appabandhā nāma hoti. Yo pana suttaṃ ārabhitvā ācariyehi dinnanaye ṭhito acchinnadhāraṃ katvā nadīsotaṃ viya pavatteti, ākāsagaṅgato bhassamānaṃ udakaṃ viya nirantaraṃ kathaṃ pavatteti, tassa kathā anuppabandhā hoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘anuppabandhehī’’ti. Anusayasamugghātāyāti sattannaṃ anusayānaṃ samugghātatthāya. Evarūpenāti evarūpena bahussutena bhikkhunā tathārūpeneva bhikkhusatena bhikkhusahassena vā saṅghāṭikaṇṇena vā saṅghāṭikaṇṇaṃ, pallaṅkena vā pallaṅkaṃ āhacca nisinnena gosiṅgasālavanaṃ sobheyya. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo.
३३४. पटिसल्लानं अस्स आरामोति पटिसल्लानारामो। पटिसल्लाने रतोति पटिसल्लानरतो।
334. Paṭisallānaṃ assa ārāmoti paṭisallānārāmo. Paṭisallāne ratoti paṭisallānarato.
३३५. सहस्सं लोकानन्ति सहस्सं लोकधातूनं। एत्तकञ्हि थेरस्स धुवसेवनं आवज्जनपटिबद्धं, आकङ्खमानो पन थेरो अनेकानिपि चक्कवाळसहस्सानि वोलोकेतियेव। उपरिपासादवरगतोति सत्तभूमकस्स वा नवभूमकस्स वा पासादवरस्स उपरि गतो। सहस्सं नेमिमण्डलानं वोलोकेय्याति पासादपरिवेणे नाभिया पतिट्ठितानं नेमिवट्टिया नेमिवट्टिं आहच्च ठितानं नेमिमण्डलानं सहस्सं वातपानं विवरित्वा ओलोकेय्य, तस्स नाभियोपि पाकटा होन्ति, अरापि अरन्तरानिपि नेमियोपि। एवमेव खो, आवुसोति, आवुसो, एवं अयम्पि दिब्बचक्खुको भिक्खु दिब्बेन चक्खुना अतिक्कन्तमानुसकेन सहस्सं लोकानं वोलोकेति। तस्स पासादे ठितपुरिसस्स चक्कनाभियो विय चक्कवाळसहस्से सिनेरुसहस्सं पाकटं होति। अरा विय दीपा पाकटा होन्ति। अरन्तरानि विय दीपट्ठितमनुस्सा पाकटा होन्ति। नेमियो विय चक्कवाळपब्बता पाकटा होन्ति।
335.Sahassaṃlokānanti sahassaṃ lokadhātūnaṃ. Ettakañhi therassa dhuvasevanaṃ āvajjanapaṭibaddhaṃ, ākaṅkhamāno pana thero anekānipi cakkavāḷasahassāni voloketiyeva. Uparipāsādavaragatoti sattabhūmakassa vā navabhūmakassa vā pāsādavarassa upari gato. Sahassaṃ nemimaṇḍalānaṃ volokeyyāti pāsādapariveṇe nābhiyā patiṭṭhitānaṃ nemivaṭṭiyā nemivaṭṭiṃ āhacca ṭhitānaṃ nemimaṇḍalānaṃ sahassaṃ vātapānaṃ vivaritvā olokeyya, tassa nābhiyopi pākaṭā honti, arāpi arantarānipi nemiyopi. Evameva kho, āvusoti, āvuso, evaṃ ayampi dibbacakkhuko bhikkhu dibbena cakkhunā atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ voloketi. Tassa pāsāde ṭhitapurisassa cakkanābhiyo viya cakkavāḷasahasse sinerusahassaṃ pākaṭaṃ hoti. Arā viya dīpā pākaṭā honti. Arantarāni viya dīpaṭṭhitamanussā pākaṭā honti. Nemiyo viya cakkavāḷapabbatā pākaṭā honti.
३३६. आरञ्ञिकोति समादिण्णअरञ्ञधुतङ्गो। सेसपदेसुपि एसेव नयो।
336.Āraññikoti samādiṇṇaaraññadhutaṅgo. Sesapadesupi eseva nayo.
३३७. नो च संसादेन्तीति न ओसादेन्ति। सहेतुकञ्हि सकारणं कत्वा पञ्हं पुच्छितुं विस्सज्जितुम्पि असक्कोन्तो संसादेति नाम। एवं न करोन्तीति अत्थो। पवत्तिनी होतीति नदीसोतोदकं विय पवत्तति।
337.No ca saṃsādentīti na osādenti. Sahetukañhi sakāraṇaṃ katvā pañhaṃ pucchituṃ vissajjitumpi asakkonto saṃsādeti nāma. Evaṃ na karontīti attho. Pavattinī hotīti nadīsotodakaṃ viya pavattati.
३३८. याय विहारसमापत्तियाति याय लोकियाय विहारसमापत्तिया, याय लोकुत्तराय विहारसमापत्तिया।
338.Yāyavihārasamāpattiyāti yāya lokiyāya vihārasamāpattiyā, yāya lokuttarāya vihārasamāpattiyā.
३३९. साधु साधु सारिपुत्ताति अयं साधुकारो आनन्दत्थेरस्स दिन्नो। सारिपुत्तत्थेरेन पन सद्धिं भगवा आलपति। एस नयो सब्बत्थ। यथा तं आनन्दोवाति यथा आनन्दोव सम्मा ब्याकरणमानो ब्याकरेय्य, एवं ब्याकतं आनन्देन अत्तनो अनुच्छविकमेव, अज्झासयानुरूपमेव ब्याकतन्ति अत्थो। आनन्दत्थेरो हि अत्तनापि बहुस्सुतो, अज्झासयोपिस्स एवं होति – ‘‘अहो वत सासने सब्रह्मचारी बहुस्सुता भवेय्यु’’न्ति। कस्मा? बहुस्सुतस्स हि कप्पियाकप्पियं सावज्जानवज्जं, गरुकलहुकं सतेकिच्छातेकिच्छं पाकटं होति। बहुस्सुतो उग्गहितबुद्धवचनं आवज्जित्वा इमस्मिं ठाने सीलं कथितं, इमस्मिं समाधि, इमस्मिं विपस्सना, इमस्मिं मग्गफलनिब्बानानीति सीलस्स आगतट्ठाने सीलं पूरेत्वा, समाधिस्स आगतट्ठाने समाधिं पूरेत्वा विपस्सनाय आगतट्ठाने विपस्सनागब्भं गण्हापेत्वा मग्गं भावेत्वा फलं सच्छिकरोति। तस्मा थेरस्स एवं अज्झासयो होति – ‘‘अहो वत सब्रह्मचारी एकं वा द्वे वा तयो वा चत्तारो वा पञ्च वा निकाये उग्गहेत्वा आवज्जन्ता सीलादीनं आगतट्ठानेसु सीलादीनि परिपूरेत्वा अनुक्कमेन मग्गफलनिब्बानानि सच्छिकरेय्यु’’न्ति। सेसवारेसुपि एसेव नयो।
339.Sādhu sādhu sāriputtāti ayaṃ sādhukāro ānandattherassa dinno. Sāriputtattherena pana saddhiṃ bhagavā ālapati. Esa nayo sabbattha. Yathā taṃ ānandovāti yathā ānandova sammā byākaraṇamāno byākareyya, evaṃ byākataṃ ānandena attano anucchavikameva, ajjhāsayānurūpameva byākatanti attho. Ānandatthero hi attanāpi bahussuto, ajjhāsayopissa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sāsane sabrahmacārī bahussutā bhaveyyu’’nti. Kasmā? Bahussutassa hi kappiyākappiyaṃ sāvajjānavajjaṃ, garukalahukaṃ satekicchātekicchaṃ pākaṭaṃ hoti. Bahussuto uggahitabuddhavacanaṃ āvajjitvā imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, imasmiṃ samādhi, imasmiṃ vipassanā, imasmiṃ maggaphalanibbānānīti sīlassa āgataṭṭhāne sīlaṃ pūretvā, samādhissa āgataṭṭhāne samādhiṃ pūretvā vipassanāya āgataṭṭhāne vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpetvā maggaṃ bhāvetvā phalaṃ sacchikaroti. Tasmā therassa evaṃ ajjhāsayo hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye uggahetvā āvajjantā sīlādīnaṃ āgataṭṭhānesu sīlādīni paripūretvā anukkamena maggaphalanibbānāni sacchikareyyu’’nti. Sesavāresupi eseva nayo.
३४०. आयस्मा हि रेवतो झानज्झासयो झानाभिरतो, तस्मास्स एवं होति – ‘‘अहो वत सब्रह्मचारी एकिका निसीदित्वा कसिणपरिकम्मं कत्वा अट्ठ समापत्तियो निब्बत्तेत्वा झानपदट्ठानं विपस्सनं वड्ढेत्वा लोकुत्तरधम्मं सच्छिकरेय्यु’’न्ति। तस्मा एवं ब्याकासि।
340. Āyasmā hi revato jhānajjhāsayo jhānābhirato, tasmāssa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ekikā nisīditvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā jhānapadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
३४१. आयस्मा अनुरुद्धो दिब्बचक्खुको, तस्स एवं होति – ‘‘अहो वत सब्रह्मचारी आलोकं वड्ढेत्वा दिब्बेन चक्खुना अनेकेसु चक्कवाळसहस्सेसु चवमाने च उपपज्जमाने च सत्ते दिस्वा वट्टभयेन चित्तं संवेजेत्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा लोकुत्तरधम्मं सच्छिकरेय्यु’’न्ति। तस्मा एवं ब्याकासि।
341. Āyasmā anuruddho dibbacakkhuko, tassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā anekesu cakkavāḷasahassesu cavamāne ca upapajjamāne ca satte disvā vaṭṭabhayena cittaṃ saṃvejetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
३४२. आयस्मा महाकस्सपो धुतवादो, तस्स एवं होति – ‘‘अहो वत सब्रह्मचारी धुतवादा हुत्वा धुतङ्गानुभावेन पच्चयतण्हं मिलापेत्वा अपरेपि नानप्पकारे किलेसे धुनित्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा लोकुत्तरधम्मं सच्छिकरेय्यु’’न्ति। तस्मा एवं ब्याकासि।
342. Āyasmā mahākassapo dhutavādo, tassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī dhutavādā hutvā dhutaṅgānubhāvena paccayataṇhaṃ milāpetvā aparepi nānappakāre kilese dhunitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
३४३. आयस्मा महामोग्गल्लानो समाधिपारमिया मत्थकं पत्तो, सुखुमं पन चित्तन्तरं खन्धन्तरं धात्वन्तरं आयतनन्तरं झानोक्कन्तिकं आरम्मणोक्कन्तिकं अङ्गववत्थानं आरम्मणववत्थानं अङ्गसङ्कन्ति आरम्मणसङ्कन्ति एकतोवड्ढनं उभतोवड्ढनन्ति आभिधम्मिकधम्मकथिकस्सेव पाकटं। अनाभिधम्मिको हि धम्मं कथेन्तो – ‘‘अयं सकवादो अयं परवादो’’ति न जानाति। सकवादं दीपेस्सामीति परवादं दीपेति, परवादं दीपेस्सामीति सकवादं दीपेति, धम्मन्तरं विसंवादेति। आभिधम्मिको सकवादं सकवादनियामेनेव , परवादं परवादनियामेनेव दीपेति, धम्मन्तरं न विसंवादेति। तस्मा थेरस्स एवं होति – ‘‘अहो वत सब्रह्मचारी आभिधम्मिका हुत्वा सुखुमेसु ठानेसु ञाणं ओतारेत्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा लोकुत्तरधम्मं सच्छिकरेय्यु’’न्ति। तस्मा एवं ब्याकासि।
343. Āyasmā mahāmoggallāno samādhipāramiyā matthakaṃ patto, sukhumaṃ pana cittantaraṃ khandhantaraṃ dhātvantaraṃ āyatanantaraṃ jhānokkantikaṃ ārammaṇokkantikaṃ aṅgavavatthānaṃ ārammaṇavavatthānaṃ aṅgasaṅkanti ārammaṇasaṅkanti ekatovaḍḍhanaṃ ubhatovaḍḍhananti ābhidhammikadhammakathikasseva pākaṭaṃ. Anābhidhammiko hi dhammaṃ kathento – ‘‘ayaṃ sakavādo ayaṃ paravādo’’ti na jānāti. Sakavādaṃ dīpessāmīti paravādaṃ dīpeti, paravādaṃ dīpessāmīti sakavādaṃ dīpeti, dhammantaraṃ visaṃvādeti. Ābhidhammiko sakavādaṃ sakavādaniyāmeneva , paravādaṃ paravādaniyāmeneva dīpeti, dhammantaraṃ na visaṃvādeti. Tasmā therassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ābhidhammikā hutvā sukhumesu ṭhānesu ñāṇaṃ otāretvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
३४४. आयस्मा सारिपुत्तो पञ्ञापारमिया मत्थकं पत्तो, पञ्ञवायेव च चित्तं अत्तनो वसे वत्तेतुं सक्कोति, न दुप्पञ्ञो। दुप्पञ्ञो हि उप्पन्नस्स चित्तस्स वसे वत्तेत्वा इतो चितो च विप्फन्दित्वापि कतिपाहेनेव गिहिभावं पत्वा अनयब्यसनं पापुणाति। तस्मा थेरस्स एवं होति – ‘‘अहो वत सब्रह्मचारी अचित्तवसिका हुत्वा चित्तं अत्तनो वसे वत्तेत्वा सब्बानस्स विसेवितविप्फन्दितानि भञ्जित्वा ईसकम्पि बहि निक्खमितुं अदेन्ता विपस्सनं वड्ढेत्वा लोकुत्तरधम्मं सच्छिकरेय्यु’’न्ति। तस्मा एवं ब्याकासि।
344. Āyasmā sāriputto paññāpāramiyā matthakaṃ patto, paññavāyeva ca cittaṃ attano vase vattetuṃ sakkoti, na duppañño. Duppañño hi uppannassa cittassa vase vattetvā ito cito ca vipphanditvāpi katipāheneva gihibhāvaṃ patvā anayabyasanaṃ pāpuṇāti. Tasmā therassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī acittavasikā hutvā cittaṃ attano vase vattetvā sabbānassa visevitavipphanditāni bhañjitvā īsakampi bahi nikkhamituṃ adentā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
३४५. सब्बेसं वो, सारिपुत्त, सुभासितं परियायेनाति सारिपुत्त, यस्मा सङ्घारामस्स नाम बहुस्सुतभिक्खूहिपि सोभनकारणं अत्थि, झानाभिरतेहिपि, दिब्बचक्खुकेहिपि, धुतवादेहिपि, आभिधम्मिकेहिपि, अचित्तवसिकेहिपि सोभनकारणं अत्थि। तस्मा सब्बेसं वो सुभासितं परियायेन, तेन तेन कारणेन सुभासितमेव, नो दुब्भासितं। अपिच ममपि सुणाथाति अपिच ममपि वचनं सुणाथ। न तावाहं इमं पल्लङ्कं भिन्दिस्सामीति न ताव अहं इमं चतुरङ्गवीरियं अधिट्ठाय आभुजितं पल्लङ्कं भिन्दिस्सामि, न मोचेस्सामीति अत्थो। इदं किर भगवा परिपाकगते ञाणे रज्जसिरिं पहाय कताभिनिक्खमनो अनुपुब्बेन बोधिमण्डं आरुय्ह चतुरङ्गवीरियं अधिट्ठाय अपराजितपल्लङ्कं आभुजित्वा दळ्हसमादानो हुत्वा निसिन्नो तिण्णं मारानं मत्थकं भिन्दित्वा पच्चूससमये दससहस्सिलोकधातुं उन्नादेन्तो सब्बञ्ञुतञ्ञाणं पटिविज्झि, तं अत्तनो महाबोधिपल्लङ्कं सन्धाय एवमाह। अपिच पच्छिमं जनतं अनुकम्पमानोपि पटिपत्तिसारं पुथुज्जनकल्याणकं दस्सेन्तो एवमाह। पस्सति हि भगवा – ‘‘अनागते एवं अज्झासया कुलपुत्ता इति पटिसञ्चिक्खिस्सन्ति, ‘भगवा महागोसिङ्गसुत्तं कथेन्तो इध, सारिपुत्त, भिक्खु पच्छाभत्तं…पे॰… एवरूपेन खो, सारिपुत्त, भिक्खुना गोसिङ्गसालवनं सोभेय्याति आह, मयं भगवतो अज्झासयं गण्हिस्सामा’ति पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्ता चतुरङ्गवीरियं अधिट्ठाय दळ्हसमादाना हुत्वा ‘अरहत्तं अप्पत्वा इमं पल्लङ्कं न भिन्दिस्सामा’ति समणधम्मं कातब्बं मञ्ञिस्सन्ति, ते एवं पटिपन्ना कतिपाहेनेव जातिजरामरणस्स अन्तं करिस्सन्ती’’ति, इमं पच्छिमं जनतं अनुकम्पमानो पटिपत्तिसारं पुथुज्जनकल्याणकं दस्सेन्तो एवमाह। एवरूपेन खो, सारिपुत्त, भिक्खुना गोसिङ्गसालवनं सोभेय्याति, सारिपुत्त, एवरूपेन भिक्खुना निप्परियायेनेव गोसिङ्गसालवनं सोभेय्याति यथानुसन्धिनाव देसनं निट्ठपेसीति।
345.Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsitaṃ pariyāyenāti sāriputta, yasmā saṅghārāmassa nāma bahussutabhikkhūhipi sobhanakāraṇaṃ atthi, jhānābhiratehipi, dibbacakkhukehipi, dhutavādehipi, ābhidhammikehipi, acittavasikehipi sobhanakāraṇaṃ atthi. Tasmā sabbesaṃ vo subhāsitaṃ pariyāyena, tena tena kāraṇena subhāsitameva, no dubbhāsitaṃ. Apica mamapi suṇāthāti apica mamapi vacanaṃ suṇātha. Na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmīti na tāva ahaṃ imaṃ caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya ābhujitaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi, na mocessāmīti attho. Idaṃ kira bhagavā paripākagate ñāṇe rajjasiriṃ pahāya katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ āruyha caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya aparājitapallaṅkaṃ ābhujitvā daḷhasamādāno hutvā nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ bhinditvā paccūsasamaye dasasahassilokadhātuṃ unnādento sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhi, taṃ attano mahābodhipallaṅkaṃ sandhāya evamāha. Apica pacchimaṃ janataṃ anukampamānopi paṭipattisāraṃ puthujjanakalyāṇakaṃ dassento evamāha. Passati hi bhagavā – ‘‘anāgate evaṃ ajjhāsayā kulaputtā iti paṭisañcikkhissanti, ‘bhagavā mahāgosiṅgasuttaṃ kathento idha, sāriputta, bhikkhu pacchābhattaṃ…pe… evarūpena kho, sāriputta, bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti āha, mayaṃ bhagavato ajjhāsayaṃ gaṇhissāmā’ti pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya daḷhasamādānā hutvā ‘arahattaṃ appatvā imaṃ pallaṅkaṃ na bhindissāmā’ti samaṇadhammaṃ kātabbaṃ maññissanti, te evaṃ paṭipannā katipāheneva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissantī’’ti, imaṃ pacchimaṃ janataṃ anukampamāno paṭipattisāraṃ puthujjanakalyāṇakaṃ dassento evamāha. Evarūpena kho, sāriputta, bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti, sāriputta, evarūpena bhikkhunā nippariyāyeneva gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
महागोसिङ्गसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / २. महागोसिङ्गसुत्तं • 2. Mahāgosiṅgasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / २. महागोसिङ्गसुत्तवण्णना • 2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
