Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
౨. మహాగోసిఙ్గసుత్తవణ్ణనా
2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
౩౩౨. ఏవం మే సుతన్తి మహాగోసిఙ్గసుత్తం. తత్థ గోసిఙ్గసాలవనదాయేతి ఇదం వసనట్ఠానదస్సనత్థం వుత్తం. అఞ్ఞేసు హి సుత్తేసు, ‘‘సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే’’తి ఏవం పఠమం గోచరగామం దస్సేత్వా పచ్ఛా వసనట్ఠానం దస్సేతి. ఇమస్మిం పన మహాగోసిఙ్గసుత్తే భగవతో గోచరగామో అనిబన్ధో, కోచిదేవ గోచరగామో భవిస్సతి. తస్మా వసనట్ఠానమేవ పరిదీపితం. అరఞ్ఞనిదానకం నామేతం సుత్తన్తి. సమ్బహులేహీతి బహుకేహి. అభిఞ్ఞాతేహి అభిఞ్ఞాతేహీతి సబ్బత్థ విస్సుతేహి పాకటేహి. థేరేహి సావకేహి సద్ధిన్తి పాతిమోక్ఖసంవరాదీహి థిరకారకేహేవ ధమ్మేహి సమన్నాగతత్తా థేరేహి, సవనన్తే జాతత్తా సావకేహి సద్ధిం ఏకతో. ఇదాని తే థేరే సరూపతో దస్సేన్తో, ఆయస్మతా చ సారిపుత్తేనాతిఆదిమాహ. తత్థాయస్మా సారిపుత్తో అత్తనో సీలాదీహి గుణేహి బుద్ధసాసనే అభిఞ్ఞాతో. చక్ఖుమన్తానం గగనమజ్ఝే ఠితో సూరియో వియ చన్దో వియ, సముద్దతీరే ఠితానం సాగరో వియ చ పాకటో పఞ్ఞాతో. న కేవలఞ్చస్స ఇమస్మిం సుత్తే ఆగతగుణవసేనేవ మహన్తతా వేదితబ్బా, ఇతో అఞ్ఞేసం ధమ్మదాయాదసుత్తం అనఙ్గణసుత్తం సమ్మాదిట్ఠిసుత్తం సీహనాదసుత్తం రథవినీతం మహాహత్థిపదోపమం మహావేదల్లం చాతుమసుత్తం దీఘనఖం అనుపదసుత్తం సేవితబ్బాసేవితబ్బసుత్తం సచ్చవిభఙ్గసుత్తం పిణ్డపాతపారిసుద్ధి సమ్పసాదనీయం సఙ్గీతిసుత్తం దసుత్తరసుత్తం పవారణాసుత్తం (సం॰ ని॰ ౧.౨౧౫ ఆదయో) సుసిమసుత్తం థేరపఞ్హసుత్తం మహానిద్దేసో పటిసమ్భిదామగ్గో థేరసీహనాదసుత్తం అభినిక్ఖమనం ఏతదగ్గన్తి ఇమేసమ్పి సుత్తానం వసేన థేరస్స మహన్తతా వేదితబ్బా. ఏతదగ్గస్మిఞ్హి, ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం మహాపఞ్ఞానం యదిదం సారిపుత్తో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౮౮-౧౮౯) వుత్తం.
332.Evaṃme sutanti mahāgosiṅgasuttaṃ. Tattha gosiṅgasālavanadāyeti idaṃ vasanaṭṭhānadassanatthaṃ vuttaṃ. Aññesu hi suttesu, ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti evaṃ paṭhamaṃ gocaragāmaṃ dassetvā pacchā vasanaṭṭhānaṃ dasseti. Imasmiṃ pana mahāgosiṅgasutte bhagavato gocaragāmo anibandho, kocideva gocaragāmo bhavissati. Tasmā vasanaṭṭhānameva paridīpitaṃ. Araññanidānakaṃ nāmetaṃ suttanti. Sambahulehīti bahukehi. Abhiññātehi abhiññātehīti sabbattha vissutehi pākaṭehi. Therehi sāvakehi saddhinti pātimokkhasaṃvarādīhi thirakārakeheva dhammehi samannāgatattā therehi, savanante jātattā sāvakehi saddhiṃ ekato. Idāni te there sarūpato dassento, āyasmatā ca sāriputtenātiādimāha. Tatthāyasmā sāriputto attano sīlādīhi guṇehi buddhasāsane abhiññāto. Cakkhumantānaṃ gaganamajjhe ṭhito sūriyo viya cando viya, samuddatīre ṭhitānaṃ sāgaro viya ca pākaṭo paññāto. Na kevalañcassa imasmiṃ sutte āgataguṇavaseneva mahantatā veditabbā, ito aññesaṃ dhammadāyādasuttaṃ anaṅgaṇasuttaṃ sammādiṭṭhisuttaṃ sīhanādasuttaṃ rathavinītaṃ mahāhatthipadopamaṃ mahāvedallaṃ cātumasuttaṃ dīghanakhaṃ anupadasuttaṃ sevitabbāsevitabbasuttaṃ saccavibhaṅgasuttaṃ piṇḍapātapārisuddhi sampasādanīyaṃ saṅgītisuttaṃ dasuttarasuttaṃ pavāraṇāsuttaṃ (saṃ. ni. 1.215 ādayo) susimasuttaṃ therapañhasuttaṃ mahāniddeso paṭisambhidāmaggo therasīhanādasuttaṃ abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi suttānaṃ vasena therassa mahantatā veditabbā. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.188-189) vuttaṃ.
మహామోగ్గల్లానోపి సీలాదిగుణేహి చేవ ఇమస్మిం సుత్తే ఆగతగుణేహి చ థేరో వియ అభిఞ్ఞాతో పాకటో మహా. అపిచస్స అనుమానసుత్తం, చూళతణ్హాసఙ్ఖయసుత్తం మారతజ్జనియసుత్తం పాసాదకమ్పనం సకలం ఇద్ధిపాదసంయుత్తం నన్దోపనన్దదమనం యమకపాటిహారియకాలే దేవలోకగమనం విమానవత్థు పేతవత్థు థేరస్స అభినిక్ఖమనం ఏతదగ్గన్తి ఇమేసమ్పి వసేన మహన్తభావో వేదితబ్బో . ఏతదగ్గస్మిఞ్హి, ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం ఇద్ధిమన్తానం యదిదం మహామోగ్గల్లానో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౯౦) వుత్తం.
Mahāmoggallānopi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa anumānasuttaṃ, cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ māratajjaniyasuttaṃ pāsādakampanaṃ sakalaṃ iddhipādasaṃyuttaṃ nandopanandadamanaṃ yamakapāṭihāriyakāle devalokagamanaṃ vimānavatthu petavatthu therassa abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo . Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti (a. ni. 1.190) vuttaṃ.
మహాకస్సపోపి సీలాదిగుణేహి చేవ ఇమస్మిం సుత్తే ఆగతగుణేహి చ థేరో వియ అభిఞ్ఞాతో పాకటో మహా. అపిచస్స చీవరపరివత్తనసుత్తం జిణ్ణచీవరసుత్తం (సం॰ ని॰ ౨.౧౫౪ ఆదయో) చన్దోపమం సకలం కస్సపసంయుత్తం మహాఅరియవంససుత్తం థేరస్స అభినిక్ఖమనం ఏతదగ్గన్తి ఇమేసమ్పి వసేన మహన్తభావో వేదితబ్బో. ఏతదగ్గస్మిఞ్హి, ‘‘ఏతదగ్గం , భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం ధుతవాదానం యదిదం మహాకస్సపో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౯౧) వుత్తం.
Mahākassapopi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa cīvaraparivattanasuttaṃ jiṇṇacīvarasuttaṃ (saṃ. ni. 2.154 ādayo) candopamaṃ sakalaṃ kassapasaṃyuttaṃ mahāariyavaṃsasuttaṃ therassa abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ , bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhutavādānaṃ yadidaṃ mahākassapo’’ti (a. ni. 1.191) vuttaṃ.
అనురుద్ధత్థేరోపి సీలాదిగుణేహి చేవ ఇమస్మిం సుత్తే ఆగతగుణేహి చ థేరో వియ అభిఞ్ఞాతో పాకటో మహా. అపిచస్స చూళగోసిఙ్గసుత్తం నళకపానసుత్తం అనుత్తరియసుత్తం ఉపక్కిలేససుత్తం అనురుద్ధసంయుత్తం మహాపురిసవితక్కసుత్తం థేరస్స అభినిక్ఖమనం ఏతదగ్గన్తి ఇమేసమ్పి వసేన మహన్తభావో వేదితబ్బో. ఏతదగ్గస్మిఞ్హి, ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం దిబ్బచక్ఖుకానం యదిదం అనురుద్ధో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౯౨) వుత్తం.
Anuruddhattheropi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa cūḷagosiṅgasuttaṃ naḷakapānasuttaṃ anuttariyasuttaṃ upakkilesasuttaṃ anuruddhasaṃyuttaṃ mahāpurisavitakkasuttaṃ therassa abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dibbacakkhukānaṃ yadidaṃ anuruddho’’ti (a. ni. 1.192) vuttaṃ.
ఆయస్మతా చ రేవతేనాతి ఏత్థ పన ద్వే రేవతా ఖదిరవనియరేవతో చ కఙ్ఖారేవతో చ. తత్థ ఖదిరవనియరేవతో ధమ్మసేనాపతిత్థేరస్స కనిట్ఠభాతికో, న సో ఇధ అధిప్పేతో. ‘‘అకప్పియో గుళో, అకప్పియా ముగ్గా’’తి (మహావ॰ ౨౭౨) ఏవం కఙ్ఖాబహులో పన థేరో ఇధ రేవతోతి అధిప్పేతో. సోపి సీలాదిగుణేహి చేవ ఇమస్మిం సుత్తే ఆగతగుణేహి చ థేరో వియ అభిఞ్ఞాతో పాకటో మహా. అపిచస్స అభినిక్ఖమనేనపి ఏతదగ్గేనపి మహన్తభావో వేదితబ్బో. ఏతదగ్గస్మిఞ్హి, ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం ఝాయీనం యదిదం కఙ్ఖారేవతో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౦౪) వుత్తం.
Āyasmatā ca revatenāti ettha pana dve revatā khadiravaniyarevato ca kaṅkhārevato ca. Tattha khadiravaniyarevato dhammasenāpatittherassa kaniṭṭhabhātiko, na so idha adhippeto. ‘‘Akappiyo guḷo, akappiyā muggā’’ti (mahāva. 272) evaṃ kaṅkhābahulo pana thero idha revatoti adhippeto. Sopi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa abhinikkhamanenapi etadaggenapi mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ jhāyīnaṃ yadidaṃ kaṅkhārevato’’ti (a. ni. 1.204) vuttaṃ.
ఆనన్దత్థేరోపి సీలాదిగుణేహి చేవ ఇమస్మిం సుత్తే ఆగతగుణేహి చ థేరో వియ అభిఞ్ఞాతో పాకటో మహా. అపిచస్స సేక్ఖసుత్తం బాహితికసుత్తం ఆనేఞ్జసప్పాయం గోపకమోగ్గల్లానం బహుధాతుకం చూళసుఞ్ఞతం మహాసుఞ్ఞతం అచ్ఛరియబ్భుతసుత్తం భద్దేకరత్తం మహానిదానం మహాపరినిబ్బానం సుభసుత్తం చూళనియలోకధాతుసుత్తం అభినిక్ఖమనం ఏతదగ్గన్తి ఇమేసమ్పి వసేన మహన్తభావో వేదితబ్బో. ఏతదగ్గస్మిఞ్హి, ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం బహుస్సుతానం యదిదం ఆనన్దో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౧౯-౨౨౩) వుత్తం.
Ānandattheropi sīlādiguṇehi ceva imasmiṃ sutte āgataguṇehi ca thero viya abhiññāto pākaṭo mahā. Apicassa sekkhasuttaṃ bāhitikasuttaṃ āneñjasappāyaṃ gopakamoggallānaṃ bahudhātukaṃ cūḷasuññataṃ mahāsuññataṃ acchariyabbhutasuttaṃ bhaddekarattaṃ mahānidānaṃ mahāparinibbānaṃ subhasuttaṃ cūḷaniyalokadhātusuttaṃ abhinikkhamanaṃ etadagganti imesampi vasena mahantabhāvo veditabbo. Etadaggasmiñhi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.219-223) vuttaṃ.
అఞ్ఞేహి చ అభిఞ్ఞాతేహి అభిఞ్ఞాతేహీతి న కేవలఞ్చ ఏతేహేవ, అఞ్ఞేహి చ మహాగుణతాయ పాకటేహి అభిఞ్ఞాతేహి బహూహి థేరేహి సావకేహి సద్ధిం భగవా గోసిఙ్గసాలవనదాయే విహరతీతి అత్థో. ఆయస్మా హి సారిపుత్తో సయం మహాపఞ్ఞో అఞ్ఞేపి బహూ మహాపఞ్ఞే భిక్ఖూ గహేత్వా తదా దసబలం పరివారేత్వా విహాసి. ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో సయం ఇద్ధిమా, ఆయస్మా మహాకస్సపో సయం ధుతవాదో, ఆయస్మా అనురుద్ధో సయం దిబ్బచక్ఖుకో, ఆయస్మా రేవతో సయం ఝానాభిరతో, ఆయస్మా ఆనన్దో సయం బహుస్సుతో అఞ్ఞేపి బహూ బహుస్సుతే భిక్ఖూ గహేత్వా తదా దసబలం పరివారేత్వా విహాసి, ఏవం తదా ఏతే చ అఞ్ఞే చ అభిఞ్ఞాతా మహాథేరా తింససహస్సమత్తా భిక్ఖూ దసబలం పరివారేత్వా విహరింసూతి వేదితబ్బా.
Aññehi ca abhiññātehi abhiññātehīti na kevalañca eteheva, aññehi ca mahāguṇatāya pākaṭehi abhiññātehi bahūhi therehi sāvakehi saddhiṃ bhagavā gosiṅgasālavanadāye viharatīti attho. Āyasmā hi sāriputto sayaṃ mahāpañño aññepi bahū mahāpaññe bhikkhū gahetvā tadā dasabalaṃ parivāretvā vihāsi. Āyasmā mahāmoggallāno sayaṃ iddhimā, āyasmā mahākassapo sayaṃ dhutavādo, āyasmā anuruddho sayaṃ dibbacakkhuko, āyasmā revato sayaṃ jhānābhirato, āyasmā ānando sayaṃ bahussuto aññepi bahū bahussute bhikkhū gahetvā tadā dasabalaṃ parivāretvā vihāsi, evaṃ tadā ete ca aññe ca abhiññātā mahātherā tiṃsasahassamattā bhikkhū dasabalaṃ parivāretvā vihariṃsūti veditabbā.
పటిసల్లానా వుట్ఠితోతి ఫలసమాపత్తివివేకతో వుట్ఠితో. యేనాయస్మా మహాకస్సపో తేనుపసఙ్కమీతి థేరో కిర పటిసల్లానా వుట్ఠితో పచ్ఛిమలోకధాతుం ఓలోకేన్తో వనన్తే కీళన్తస్స మత్తఖత్తియస్స కణ్ణతో పతమానం కుణ్డలం వియ, సంహరిత్వా సముగ్గే పక్ఖిపమానం రత్తకమ్బలం వియ, మణినాగదన్తతో పతమానం సతసహస్సగ్ఘనికం సువణ్ణపాతిం వియ చ అత్థం గచ్ఛమానం పరిపుణ్ణపణ్ణాసయోజనం సూరియమణ్డలం అద్దస. తదనన్తరం పాచీనలోకధాతుం ఓలోకేన్తో నేమియం గహేత్వా పరివత్తయమానం రజతచక్కం వియ, రజతకూటతో నిక్ఖమన్తం ఖీరధారామణ్డం వియ, సపక్ఖే పప్ఫోటేత్వా గగనతలే పక్ఖన్దమానం సేతహంసం వియ చ మేఘవణ్ణాయ సముద్దకుచ్ఛితో ఉగ్గన్త్వా పాచీనచక్కవాళపబ్బతమత్థకే ససలక్ఖణప్పటిమణ్డితం ఏకూనపణ్ణాసయోజనం చన్దమణ్డలం అద్దస. తతో సాలవనం ఓలోకేసి. తస్మిఞ్హి సమయే సాలరుక్ఖా మూలతో పట్ఠాయ యావ అగ్గా సబ్బపాలిఫుల్లా దుకూలపారుతా వియ, ముత్తాకలాపవినద్ధా వియ చ విరోచింసు. భూమితలం పుప్ఫసన్థరపూజాయ పటిమణ్డితం వియ, తత్థ తత్థ నిపతన్తేన పుప్ఫరేణునా లాఖారసేన సిఞ్చమానం వియ చ అహోసి. భమరమధుకరగణా కుసుమరేణుమదమత్తా ఉపగాయమానా వియ వనన్తరేసు విచరన్తి. తదా చ ఉపోసథదివసోవ హోతి. అథ థేరో, ‘‘కాయ ను ఖో అజ్జ రతియా వీతినామేస్సామీ’’తి చిన్తేసి, అరియసావకా చ నామ పియధమ్మస్సవనా హోన్తి. అథస్స ఏతదహోసి – ‘‘అజ్జ మయ్హం జేట్ఠభాతికస్స ధమ్మసేనాపతిత్థేరస్స సన్తికం గన్త్వా ధమ్మరతియా వీతినామేస్సామీ’’తి. గచ్ఛన్తో పన ఏకకోవ అగన్త్వా ‘‘మయ్హం పియసహాయం మహాకస్సపత్థేరం గహేత్వా గమిస్సామీ’’తి నిసిన్నట్ఠానతో వుట్ఠాయ చమ్మఖణ్డం పప్ఫోటేత్వా యేనాయస్మా మహాకస్సపో తేనుపసఙ్కమి.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattivivekato vuṭṭhito. Yenāyasmā mahākassapo tenupasaṅkamīti thero kira paṭisallānā vuṭṭhito pacchimalokadhātuṃ olokento vanante kīḷantassa mattakhattiyassa kaṇṇato patamānaṃ kuṇḍalaṃ viya, saṃharitvā samugge pakkhipamānaṃ rattakambalaṃ viya, maṇināgadantato patamānaṃ satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ viya ca atthaṃ gacchamānaṃ paripuṇṇapaṇṇāsayojanaṃ sūriyamaṇḍalaṃ addasa. Tadanantaraṃ pācīnalokadhātuṃ olokento nemiyaṃ gahetvā parivattayamānaṃ rajatacakkaṃ viya, rajatakūṭato nikkhamantaṃ khīradhārāmaṇḍaṃ viya, sapakkhe papphoṭetvā gaganatale pakkhandamānaṃ setahaṃsaṃ viya ca meghavaṇṇāya samuddakucchito uggantvā pācīnacakkavāḷapabbatamatthake sasalakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ ekūnapaṇṇāsayojanaṃ candamaṇḍalaṃ addasa. Tato sālavanaṃ olokesi. Tasmiñhi samaye sālarukkhā mūlato paṭṭhāya yāva aggā sabbapāliphullā dukūlapārutā viya, muttākalāpavinaddhā viya ca virociṃsu. Bhūmitalaṃ pupphasantharapūjāya paṭimaṇḍitaṃ viya, tattha tattha nipatantena pupphareṇunā lākhārasena siñcamānaṃ viya ca ahosi. Bhamaramadhukaragaṇā kusumareṇumadamattā upagāyamānā viya vanantaresu vicaranti. Tadā ca uposathadivasova hoti. Atha thero, ‘‘kāya nu kho ajja ratiyā vītināmessāmī’’ti cintesi, ariyasāvakā ca nāma piyadhammassavanā honti. Athassa etadahosi – ‘‘ajja mayhaṃ jeṭṭhabhātikassa dhammasenāpatittherassa santikaṃ gantvā dhammaratiyā vītināmessāmī’’ti. Gacchanto pana ekakova agantvā ‘‘mayhaṃ piyasahāyaṃ mahākassapattheraṃ gahetvā gamissāmī’’ti nisinnaṭṭhānato vuṭṭhāya cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā yenāyasmā mahākassapo tenupasaṅkami.
ఏవమావుసోతి ఖో ఆయస్మా మహాకస్సపోతి థేరోపి యస్మా పియధమ్మస్సవనోవ అరియసావకో, తస్మా తస్స వచనం సుత్వా గచ్ఛావుసో, త్వం, మయ్హం సీసం వా రుజ్జతి పిట్ఠి వాతి కిఞ్చి లేసాపదేసం అకత్వా తుట్ఠహదయోవ, ‘‘ఏవమావుసో’’తిఆదిమాహ. పటిస్సుత్వా చ నిసిన్నట్ఠానతో వుట్ఠాయ చమ్మఖణ్డం పప్ఫోటేత్వా మహామోగ్గల్లానం అనుబన్ధి. తస్మిం సమయే ద్వే మహాథేరా పటిపాటియా ఠితాని ద్వే చన్దమణ్డలాని వియ, ద్వే సూరియమణ్డలాని వియ, ద్వే ఛద్దన్తనాగరాజానో వియ, ద్వే సీహా వియ, ద్వే బ్యగ్ఘా వియ చ విరోచింసు. అనురుద్ధత్థేరోపి తస్మిం సమయే దివాట్ఠానే నిసిన్నో ద్వే మహాథేరే సారిపుత్తత్థేరస్స సన్తికం గచ్ఛన్తే దిస్వా పచ్ఛిమలోకధాతుం ఓలోకేన్తో సూరియం వనన్తం పవిసన్తం వియ, పాచీనలోకధాతుం ఓలోకేన్తో చన్దం వనన్తతో ఉగ్గచ్ఛన్తం వియ, సాలవనం ఓలోకేన్తో సబ్బపాలిఫుల్లమేవ సాలవనఞ్చ దిస్వా అజ్జ ఉపోసథదివసో, ఇమే చ మే జేట్ఠభాతికా ధమ్మసేనాపతిస్స సన్తికం గచ్ఛన్తి, మహన్తేన ధమ్మస్సవనేన భవితబ్బం, అహమ్పి ధమ్మస్సవనస్స భాగీ భవిస్సామీతి నిసిన్నట్ఠానతో వుట్ఠాయ చమ్మఖణ్డం పప్ఫోటేత్వా మహాథేరానం పదానుపదికో హుత్వా నిక్ఖమి. తేన వుత్తం – ‘‘అథ ఖో ఆయస్మా చ మహామోగ్గల్లానో ఆయస్మా చ మహాకస్సపో ఆయస్మా చ అనురుద్ధో యేనాయస్మా సారిపుత్తో తేనుపసఙ్కమింసూ’’తి. ఉపసఙ్కమింసూతి. పటిపాటియా ఠితా తయో చన్దా వియ, సూరియా వియ, సీహా వియ చ విరోచమానా ఉపసఙ్కమింసు.
Evamāvusotikho āyasmā mahākassapoti theropi yasmā piyadhammassavanova ariyasāvako, tasmā tassa vacanaṃ sutvā gacchāvuso, tvaṃ, mayhaṃ sīsaṃ vā rujjati piṭṭhi vāti kiñci lesāpadesaṃ akatvā tuṭṭhahadayova, ‘‘evamāvuso’’tiādimāha. Paṭissutvā ca nisinnaṭṭhānato vuṭṭhāya cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā mahāmoggallānaṃ anubandhi. Tasmiṃ samaye dve mahātherā paṭipāṭiyā ṭhitāni dve candamaṇḍalāni viya, dve sūriyamaṇḍalāni viya, dve chaddantanāgarājāno viya, dve sīhā viya, dve byagghā viya ca virociṃsu. Anuruddhattheropi tasmiṃ samaye divāṭṭhāne nisinno dve mahāthere sāriputtattherassa santikaṃ gacchante disvā pacchimalokadhātuṃ olokento sūriyaṃ vanantaṃ pavisantaṃ viya, pācīnalokadhātuṃ olokento candaṃ vanantato uggacchantaṃ viya, sālavanaṃ olokento sabbapāliphullameva sālavanañca disvā ajja uposathadivaso, ime ca me jeṭṭhabhātikā dhammasenāpatissa santikaṃ gacchanti, mahantena dhammassavanena bhavitabbaṃ, ahampi dhammassavanassa bhāgī bhavissāmīti nisinnaṭṭhānato vuṭṭhāya cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā mahātherānaṃ padānupadiko hutvā nikkhami. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā ca mahāmoggallāno āyasmā ca mahākassapo āyasmā ca anuruddho yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamiṃsūti. Paṭipāṭiyā ṭhitā tayo candā viya, sūriyā viya, sīhā viya ca virocamānā upasaṅkamiṃsu.
౩౩౩. ఏవం ఉపసఙ్కమన్తే పన తే మహాథేరే ఆయస్మా ఆనన్దో అత్తనో దివాట్ఠానే నిసిన్నోయేవ దిస్వా, ‘‘అజ్జ మహన్తం ధమ్మస్సవనం భవిస్సతి, మయాపి తస్స భాగినా భవితబ్బం, న ఖో పన ఏకకోవ గమిస్సామి, మయ్హం పియసహాయమ్పి రేవతత్థేరం గహేత్వా గమిస్సామీ’’తి సబ్బం మహామోగ్గల్లానస్స మహాకస్సపస్స అనురుద్ధస్స ఉపసఙ్కమనే వుత్తనయేనేవ విత్థారతో వేదితబ్బం. ఇతి తే ద్వే జనా పటిపాటియా ఠితా ద్వే చన్దా వియ, సూరియా వియ, సీహా వియ చ విరోచమానా ఉపసఙ్కమింసు. తేన వుత్తం – ‘‘అద్దసా ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తో’’తిఆది . దిస్వాన ఆయస్మన్తం ఆనన్దం ఏతదవోచాతి దూరతోవ దిస్వా అనుక్కమేన కథాఉపచారం సమ్పత్తమేతం, ‘‘ఏతు ఖో ఆయస్మా’’తిఆదివచనం అవోచ. రమణీయం, ఆవుసోతి ఏత్థ దువిధం రామణేయ్యకం వనరామణేయ్యకం పుగ్గలరామణేయ్యకఞ్చ. తత్థ వనం నామ నాగసలళసాలచమ్పకాదీహి సఞ్ఛన్నం హోతి బహలచ్ఛాయం పుప్ఫఫలూపగం వివిధరుక్ఖం ఉదకసమ్పన్నం గామతో నిస్సటం, ఇదం వనరామణేయ్యకం నామ. యం సన్ధాయ వుత్తం –
333. Evaṃ upasaṅkamante pana te mahāthere āyasmā ānando attano divāṭṭhāne nisinnoyeva disvā, ‘‘ajja mahantaṃ dhammassavanaṃ bhavissati, mayāpi tassa bhāginā bhavitabbaṃ, na kho pana ekakova gamissāmi, mayhaṃ piyasahāyampi revatattheraṃ gahetvā gamissāmī’’ti sabbaṃ mahāmoggallānassa mahākassapassa anuruddhassa upasaṅkamane vuttanayeneva vitthārato veditabbaṃ. Iti te dve janā paṭipāṭiyā ṭhitā dve candā viya, sūriyā viya, sīhā viya ca virocamānā upasaṅkamiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘addasā kho āyasmā sāriputto’’tiādi . Disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocāti dūratova disvā anukkamena kathāupacāraṃ sampattametaṃ, ‘‘etu kho āyasmā’’tiādivacanaṃ avoca. Ramaṇīyaṃ, āvusoti ettha duvidhaṃ rāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ puggalarāmaṇeyyakañca. Tattha vanaṃ nāma nāgasalaḷasālacampakādīhi sañchannaṃ hoti bahalacchāyaṃ pupphaphalūpagaṃ vividharukkhaṃ udakasampannaṃ gāmato nissaṭaṃ, idaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘రమణీయాని అరఞ్ఞాని, యత్థ న రమతీ జనో;
‘‘Ramaṇīyāni araññāni, yattha na ramatī jano;
వీతరాగా రమిస్సన్తి, న తే కామగవేసినో’’తి. (ధ॰ ప॰ ౯౯);
Vītarāgā ramissanti, na te kāmagavesino’’ti. (dha. pa. 99);
వనం పన సచేపి ఉజ్జఙ్గలే హోతి నిరుదకం విరలచ్ఛాయం కణ్టకసమాకిణ్ణం, బుద్ధాదయోపేత్థ అరియా విహరన్తి, ఇదం పుగ్గలరామణేయ్యకం నామ. యం సన్ధాయ వుత్తం –
Vanaṃ pana sacepi ujjaṅgale hoti nirudakaṃ viralacchāyaṃ kaṇṭakasamākiṇṇaṃ, buddhādayopettha ariyā viharanti, idaṃ puggalarāmaṇeyyakaṃ nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
యత్థ అరహన్తో విహరన్తి, తం భూమిరామణేయ్యక’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౯౮);
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98);
ఇధ పన తం దువిధమ్పి లబ్భతి. తదా హి గోసిఙ్గసాలవనం సబ్బపాలిఫుల్లం హోతి కుసుమగన్ధసుగన్ధం, సదేవకే చేత్థ లోకే అగ్గపుగ్గలో సమ్మాసమ్బుద్ధో తింససహస్సమత్తేహి అభిఞ్ఞాతభిక్ఖూహి సద్ధిం విహరతి. తం సన్ధాయ వుత్తం – ‘‘రమణీయం, ఆవుసో ఆనన్ద, గోసిఙ్గసాలవన’’న్తి.
Idha pana taṃ duvidhampi labbhati. Tadā hi gosiṅgasālavanaṃ sabbapāliphullaṃ hoti kusumagandhasugandhaṃ, sadevake cettha loke aggapuggalo sammāsambuddho tiṃsasahassamattehi abhiññātabhikkhūhi saddhiṃ viharati. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘ramaṇīyaṃ, āvuso ānanda, gosiṅgasālavana’’nti.
దోసినాతి దోసాపగతా, అబ్భం మహికా ధూమో రజో రాహూతి ఇమేహి పఞ్చహి ఉపక్కిలేసేహి విరహితాతి వుత్తం హోతి. సబ్బపాలిఫుల్లాతి సబ్బత్థ పాలిఫుల్లా, మూలతో పట్ఠాయ యావ అగ్గా అపుప్ఫితట్ఠానం నామ నత్థి. దిబ్బా మఞ్ఞే గన్ధా సమ్పవన్తీతి దిబ్బా మన్దారపుప్ఫకోవిళారపారిచ్ఛత్తకచన్దనచుణ్ణగన్ధా వియ సమన్తా పవాయన్తి, సక్కసుయాసన్తుసితనిమ్మానరతిపరనిమ్మితమహాబ్రహ్మానం ఓతిణ్ణట్ఠానం వియ వాయన్తీతి వుత్తం హోతి.
Dosināti dosāpagatā, abbhaṃ mahikā dhūmo rajo rāhūti imehi pañcahi upakkilesehi virahitāti vuttaṃ hoti. Sabbapāliphullāti sabbattha pāliphullā, mūlato paṭṭhāya yāva aggā apupphitaṭṭhānaṃ nāma natthi. Dibbā maññe gandhā sampavantīti dibbā mandārapupphakoviḷārapāricchattakacandanacuṇṇagandhā viya samantā pavāyanti, sakkasuyāsantusitanimmānaratiparanimmitamahābrahmānaṃ otiṇṇaṭṭhānaṃ viya vāyantīti vuttaṃ hoti.
కథంరూపేన , ఆవుసో ఆనన్దాతి ఆనన్దత్థేరో తేసం పఞ్చన్నం థేరానం సఙ్ఘనవకోవ. కస్మా థేరో తంయేవ పఠమం పుచ్ఛతీతి? మమాయితత్తా. తే హి ద్వే థేరా అఞ్ఞమఞ్ఞం మమాయింసు. సారిపుత్తత్థేరో, ‘‘మయా కత్తబ్బం సత్థు ఉపట్ఠానం కరోతీ’’తి ఆనన్దత్థేరం మమాయి. ఆనన్దత్థేరో భగవతో సావకానం అగ్గోతి సారిపుత్తత్థేరం మమాయి, కులదారకే పబ్బాజేత్వా సారిపుత్తత్థేరస్స సన్తికే ఉపజ్ఝం గణ్హాపేసి. సారిపుత్తత్థేరోపి తథేవ అకాసి. ఏవం ఏకమేకేన అత్తనో పత్తచీవరం దత్వా పబ్బాజేత్వా ఉపజ్ఝం గణ్హాపితాని పఞ్చ భిక్ఖుసతాని అహేసుం. ఆయస్మా ఆనన్దో పణీతాని చీవరాదీనిపి లభిత్వా థేరస్సేవ దేతి.
Kathaṃrūpena, āvuso ānandāti ānandatthero tesaṃ pañcannaṃ therānaṃ saṅghanavakova. Kasmā thero taṃyeva paṭhamaṃ pucchatīti? Mamāyitattā. Te hi dve therā aññamaññaṃ mamāyiṃsu. Sāriputtatthero, ‘‘mayā kattabbaṃ satthu upaṭṭhānaṃ karotī’’ti ānandattheraṃ mamāyi. Ānandatthero bhagavato sāvakānaṃ aggoti sāriputtattheraṃ mamāyi, kuladārake pabbājetvā sāriputtattherassa santike upajjhaṃ gaṇhāpesi. Sāriputtattheropi tatheva akāsi. Evaṃ ekamekena attano pattacīvaraṃ datvā pabbājetvā upajjhaṃ gaṇhāpitāni pañca bhikkhusatāni ahesuṃ. Āyasmā ānando paṇītāni cīvarādīnipi labhitvā therasseva deti.
ఏకో కిర బ్రాహ్మణో చిన్తేసి – ‘‘బుద్ధరతనస్స చ సఙ్ఘరతనస్స చ పూజా పఞ్ఞాయతి, కథం ను ఖో ధమ్మరతనం పూజితం నామ హోతీ’’తి? సో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతమత్థం పుచ్ఛి. భగవా ఆహ – ‘‘సచేసి, బ్రాహ్మణ, ధమ్మరతనం పూజితుకామో, ఏకం బహుస్సుతం పూజేహీ’’తి బహుస్సుతం, భన్తే, ఆచిక్ఖథాతి భిక్ఖుసఙ్ఘం పుచ్ఛతి. సో భిక్ఖుసఙ్ఘం ఉపసఙ్కమిత్వా బహుస్సుతం, భన్తే, ఆచిక్ఖథాతి ఆహ. ఆనన్దత్థేరో బ్రాహ్మణాతి. బ్రాహ్మణో థేరం సహస్సగ్ఘనికేన చీవరేన పూజేసి. థేరో తం గహేత్వా భగవతో సన్తికం అగమాసి. భగవా ‘‘కుతో, ఆనన్ద, లద్ధ’’న్తి ఆహ. ఏకేన, భన్తే, బ్రాహ్మణేన దిన్నం, ఇదం పనాహం ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స దాతుకామోతి. దేహి, ఆనన్దాతి. చారికం పక్కన్తో, భన్తేతి. ఆగతకాలే దేహీతి. సిక్ఖాపదం, భన్తే, పఞ్ఞత్తన్తి. కదా పన సారిపుత్తో ఆగమిస్సతీతి? దసాహమత్తేన, భన్తేతి. ‘‘అనుజానామి, ఆనన్ద, దసాహపరమం అతిరేకచీవరం నిక్ఖిపితు’’న్తి (పారా॰ ౪౬౧; మహావ॰ ౩౪౭) సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేసి. సారిపుత్తత్థేరోపి తథేవ యంకిఞ్చి మనాపం లభతి, తం ఆనన్దత్థేరస్స దేతి. ఏవం తే థేరా అఞ్ఞమఞ్ఞం మమాయింసు, ఇతి మమాయితత్తా పఠమం పుచ్ఛి.
Eko kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘buddharatanassa ca saṅgharatanassa ca pūjā paññāyati, kathaṃ nu kho dhammaratanaṃ pūjitaṃ nāma hotī’’ti? So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchi. Bhagavā āha – ‘‘sacesi, brāhmaṇa, dhammaratanaṃ pūjitukāmo, ekaṃ bahussutaṃ pūjehī’’ti bahussutaṃ, bhante, ācikkhathāti bhikkhusaṅghaṃ pucchati. So bhikkhusaṅghaṃ upasaṅkamitvā bahussutaṃ, bhante, ācikkhathāti āha. Ānandatthero brāhmaṇāti. Brāhmaṇo theraṃ sahassagghanikena cīvarena pūjesi. Thero taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Bhagavā ‘‘kuto, ānanda, laddha’’nti āha. Ekena, bhante, brāhmaṇena dinnaṃ, idaṃ panāhaṃ āyasmato sāriputtassa dātukāmoti. Dehi, ānandāti. Cārikaṃ pakkanto, bhanteti. Āgatakāle dehīti. Sikkhāpadaṃ, bhante, paññattanti. Kadā pana sāriputto āgamissatīti? Dasāhamattena, bhanteti. ‘‘Anujānāmi, ānanda, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ nikkhipitu’’nti (pārā. 461; mahāva. 347) sikkhāpadaṃ paññapesi. Sāriputtattheropi tatheva yaṃkiñci manāpaṃ labhati, taṃ ānandattherassa deti. Evaṃ te therā aññamaññaṃ mamāyiṃsu, iti mamāyitattā paṭhamaṃ pucchi.
అపిచ అనుమతిపుచ్ఛా నామేసా ఖుద్దకతో పట్ఠాయ పుచ్ఛితబ్బా హోతి. తస్మా థేరో చిన్తేసి – ‘‘అహం పఠమం ఆనన్దం పుచ్ఛిస్సామి, ఆనన్దో అత్తనో పటిభానం బ్యాకరిస్సతి. తతో రేవతం, అనురుద్ధం, మహాకస్సపం, మహామోగ్గల్లానం పుచ్ఛిస్సామి. మహామోగ్గల్లానో అత్తనో పటిభానం బ్యాకరిస్సతి. తతో పఞ్చపి థేరా మం పుచ్ఛిస్సన్తి, అహమ్పి అత్తనో పటిభానం బ్యాకరిస్సామీ’’తి. ఏత్తావతాపి అయం ధమ్మదేసనా సిఖాప్పత్తా వేపుల్లప్పత్తా న భవిస్సతి, అథ మయం సబ్బేపి దసబలం ఉపసఙ్కమిత్వా పుచ్ఛిస్సామ, సత్థా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన బ్యాకరిస్సతి. ఏత్తావతా అయం ధమ్మదేసనా సిఖాప్పత్తా వేపుల్లప్పత్తా భవిస్సతి. యథా హి జనపదమ్హి ఉప్పన్నో అట్టో గామభోజకం పాపుణాతి, తస్మిం నిచ్ఛితుం అసక్కోన్తే జనపదభోజకం పాపుణాతి, తస్మిం అసక్కోన్తే మహావినిచ్ఛయఅమచ్చం, తస్మిం అసక్కోన్తే సేనాపతిం, తస్మిం అసక్కోన్తే ఉపరాజం, తస్మిం వినిచ్ఛితుం అసక్కోన్తే రాజానం పాపుణాతి, రఞ్ఞా వినిచ్ఛితకాలతో పట్ఠాయ అట్టో అపరాపరం న సఞ్చరతి, రాజవచనేనేవ ఛిజ్జతి. ఏవమేవం అహఞ్హి పఠమం ఆనన్దం పుచ్ఛిస్సామి…పే॰… అథ మయం సబ్బేపి దసబలం ఉపసఙ్కమిత్వా పుచ్ఛిస్సామ, సత్థా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన బ్యాకరిస్సతి. ఏత్తావతా అయం ధమ్మదేసనా సిఖాప్పత్తా వేపుల్లప్పత్తా భవిస్సతి. ఏవం అనుమతిపుచ్ఛం పుచ్ఛన్తో థేరో పఠమం ఆనన్దత్థేరం పుచ్ఛి.
Apica anumatipucchā nāmesā khuddakato paṭṭhāya pucchitabbā hoti. Tasmā thero cintesi – ‘‘ahaṃ paṭhamaṃ ānandaṃ pucchissāmi, ānando attano paṭibhānaṃ byākarissati. Tato revataṃ, anuruddhaṃ, mahākassapaṃ, mahāmoggallānaṃ pucchissāmi. Mahāmoggallāno attano paṭibhānaṃ byākarissati. Tato pañcapi therā maṃ pucchissanti, ahampi attano paṭibhānaṃ byākarissāmī’’ti. Ettāvatāpi ayaṃ dhammadesanā sikhāppattā vepullappattā na bhavissati, atha mayaṃ sabbepi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma, satthā sabbaññutaññāṇena byākarissati. Ettāvatā ayaṃ dhammadesanā sikhāppattā vepullappattā bhavissati. Yathā hi janapadamhi uppanno aṭṭo gāmabhojakaṃ pāpuṇāti, tasmiṃ nicchituṃ asakkonte janapadabhojakaṃ pāpuṇāti, tasmiṃ asakkonte mahāvinicchayaamaccaṃ, tasmiṃ asakkonte senāpatiṃ, tasmiṃ asakkonte uparājaṃ, tasmiṃ vinicchituṃ asakkonte rājānaṃ pāpuṇāti, raññā vinicchitakālato paṭṭhāya aṭṭo aparāparaṃ na sañcarati, rājavacaneneva chijjati. Evamevaṃ ahañhi paṭhamaṃ ānandaṃ pucchissāmi…pe… atha mayaṃ sabbepi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma, satthā sabbaññutaññāṇena byākarissati. Ettāvatā ayaṃ dhammadesanā sikhāppattā vepullappattā bhavissati. Evaṃ anumatipucchaṃ pucchanto thero paṭhamaṃ ānandattheraṃ pucchi.
బహుస్సుతో హోతీతి బహు అస్స సుతం హోతి, నవఙ్గం సత్థుసాసనం పాళిఅనుసన్ధిపుబ్బాపరవసేన ఉగ్గహితం హోతీతి అత్థో. సుతధరోతి సుతస్స ఆధారభూతో. యస్స హి ఇతో గహితం ఇతో పలాయతి, ఛిద్దఘటే ఉదకం వియ న తిట్ఠతి, పరిసమజ్ఝే ఏకం సుత్తం వా జాతకం వా కథేతుం వా వాచేతుం వా న సక్కోతి, అయం న సుతధరో నామ. యస్స పన ఉగ్గహితం బుద్ధవచనం ఉగ్గహితకాలసదిసమేవ హోతి, దసపి వీసతిపి వస్సాని సజ్ఝాయం అకరోన్తస్స న నస్సతి, అయం సుతధరో నామ. సుతసన్నిచయోతి సుతస్స సన్నిచయభూతో. యథా హి సుతం హదయమఞ్జూసాయ సన్నిచితం సిలాయం లేఖా వియ, సువణ్ణఘటే పక్ఖిత్తసీహవసా వియ చ అజ్ఝోసాయ తిట్ఠతి, అయం సుతసన్నిచయో నామ. ధాతాతి ఠితా పగుణా. ఏకచ్చస్స హి ఉగ్గహితం బుద్ధవచనం ధాతం పగుణం నిచ్చలితం న హోతి, అసుకసుత్తం వా జాతకం వా కథేహీతి వుత్తే సజ్ఝాయిత్వా సంసన్దిత్వా సమనుగ్గాహిత్వా జానిస్సామీతి వదతి. ఏకచ్చస్స ధాతం పగుణం భవఙ్గసోతసదిసం హోతి, అసుకసుత్తం వా జాతకం వా కథేహీతి వుత్తే ఉద్ధరిత్వా తమేవ కథేతి. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘ధాతా’’తి.
Bahussuto hotīti bahu assa sutaṃ hoti, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ pāḷianusandhipubbāparavasena uggahitaṃ hotīti attho. Sutadharoti sutassa ādhārabhūto. Yassa hi ito gahitaṃ ito palāyati, chiddaghaṭe udakaṃ viya na tiṭṭhati, parisamajjhe ekaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathetuṃ vā vācetuṃ vā na sakkoti, ayaṃ na sutadharo nāma. Yassa pana uggahitaṃ buddhavacanaṃ uggahitakālasadisameva hoti, dasapi vīsatipi vassāni sajjhāyaṃ akarontassa na nassati, ayaṃ sutadharo nāma. Sutasannicayoti sutassa sannicayabhūto. Yathā hi sutaṃ hadayamañjūsāya sannicitaṃ silāyaṃ lekhā viya, suvaṇṇaghaṭe pakkhittasīhavasā viya ca ajjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ sutasannicayo nāma. Dhātāti ṭhitā paguṇā. Ekaccassa hi uggahitaṃ buddhavacanaṃ dhātaṃ paguṇaṃ niccalitaṃ na hoti, asukasuttaṃ vā jātakaṃ vā kathehīti vutte sajjhāyitvā saṃsanditvā samanuggāhitvā jānissāmīti vadati. Ekaccassa dhātaṃ paguṇaṃ bhavaṅgasotasadisaṃ hoti, asukasuttaṃ vā jātakaṃ vā kathehīti vutte uddharitvā tameva katheti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dhātā’’ti.
వచసా పరిచితాతి సుత్తదసక-వగ్గదసక-పణ్ణాసదసకానం వసేన వాచాయ సజ్ఝాయితా. మనసానుపేక్ఖితాతి చిత్తేన అనుపేక్ఖితా, యస్స వాచాయ సజ్ఝాయితం బుద్ధవచనం మనసా చిన్తేన్తస్స తత్థ తత్థ పాకటం హోతి. మహాదీపం జాలేత్వా ఠితస్స రూపగతం వియ పఞ్ఞాయతి. తం సన్ధాయ వుత్తం – ‘‘వచసా పరిచితా మనసానుపేక్ఖితా’’తి. దిట్ఠియా సుప్పటివిద్ధాతి అత్థతో చ కారణతో చ పఞ్ఞాయ సుప్పటివిద్ధా. పరిమణ్డలేహి పదబ్యఞ్జనేహీతి ఏత్థ పదమేవ అత్థస్స బ్యఞ్జనతో పదబ్యఞ్జనం, తం అక్ఖరపారిపూరిం కత్వా దసవిధబ్యఞ్జనబుద్ధియో అపరిహాపేత్వా వుత్తం పరిమణ్డలం నామ హోతి, ఏవరూపేహి పదబ్యఞ్జనేహీతి అత్థో. అపిచ యో భిక్ఖు పరిసతి ధమ్మం దేసేన్తో సుత్తం వా జాతకం వా నిక్ఖపిత్వా అఞ్ఞం ఉపారమ్భకరం సుత్తం ఆహరతి, తస్స ఉపమం కథేతి, తదత్థం ఓహారేతి, ఏవమిదం గహేత్వా ఏత్థ ఖిపన్తో ఏకపస్సేనేవ పరిహరన్తో కాలం ఞత్వా వుట్ఠహతి. నిక్ఖిత్తసుత్తం పన నిక్ఖత్తమత్తమేవ హోతి, తస్స కథా అపరిమణ్డలా నామ హోతి. యో పన సుత్తం వా జాతకం వా నిక్ఖిపిత్వా బహి ఏకపదమ్పి అగన్త్వా పాళియా అనుసన్ధిఞ్చ పుబ్బాపరఞ్చ అమక్ఖేన్తో ఆచరియేహి దిన్ననయే ఠత్వా తులికాయ పరిచ్ఛిన్దన్తో వియ, గమ్భీరమాతికాయ ఉదకం పేసేన్తో వియ, పదం కోట్టేన్తో సిన్ధవాజానీయో వియ గచ్ఛతి, తస్స కథా పరిమణ్డలా నామ హోతి. ఏవరూపిం కథం సన్ధాయ – ‘‘పరిమణ్డలేహి పదబ్యఞ్జనేహీ’’తి వుత్తం.
Vacasā paricitāti suttadasaka-vaggadasaka-paṇṇāsadasakānaṃ vasena vācāya sajjhāyitā. Manasānupekkhitāti cittena anupekkhitā, yassa vācāya sajjhāyitaṃ buddhavacanaṃ manasā cintentassa tattha tattha pākaṭaṃ hoti. Mahādīpaṃ jāletvā ṭhitassa rūpagataṃ viya paññāyati. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘vacasā paricitā manasānupekkhitā’’ti. Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti atthato ca kāraṇato ca paññāya suppaṭividdhā. Parimaṇḍalehipadabyañjanehīti ettha padameva atthassa byañjanato padabyañjanaṃ, taṃ akkharapāripūriṃ katvā dasavidhabyañjanabuddhiyo aparihāpetvā vuttaṃ parimaṇḍalaṃ nāma hoti, evarūpehi padabyañjanehīti attho. Apica yo bhikkhu parisati dhammaṃ desento suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhapitvā aññaṃ upārambhakaraṃ suttaṃ āharati, tassa upamaṃ katheti, tadatthaṃ ohāreti, evamidaṃ gahetvā ettha khipanto ekapasseneva pariharanto kālaṃ ñatvā vuṭṭhahati. Nikkhittasuttaṃ pana nikkhattamattameva hoti, tassa kathā aparimaṇḍalā nāma hoti. Yo pana suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhipitvā bahi ekapadampi agantvā pāḷiyā anusandhiñca pubbāparañca amakkhento ācariyehi dinnanaye ṭhatvā tulikāya paricchindanto viya, gambhīramātikāya udakaṃ pesento viya, padaṃ koṭṭento sindhavājānīyo viya gacchati, tassa kathā parimaṇḍalā nāma hoti. Evarūpiṃ kathaṃ sandhāya – ‘‘parimaṇḍalehi padabyañjanehī’’ti vuttaṃ.
అనుప్పబన్ధేహీతి ఏత్థ యో భిక్ఖు ధమ్మం కథేన్తో సుత్తం వా జాతకం వా ఆరభిత్వా ఆరద్ధకాలతో పట్ఠాయ తురితతురితో అరణిం మన్థేన్తో వియ, ఉణ్హఖాదనీయం ఖాదన్తో వియ, పాళియా అనుసన్ధిపుబ్బాపరేసు గహితం గహితమేవ అగ్గహితం అగ్గహితమేవ చ కత్వా పురాణపణ్ణన్తరేసు చరమానం గోధం ఉట్ఠపేన్తో వియ తత్థ తత్థ పహరన్తో ఓసాపేన్తో ఓహాయ గచ్ఛతి. యోపి ధమ్మం కథేన్తో కాలేన సీఘం కాలేన దన్ధం కాలేన మహాసద్దం కాలేన ఖుద్దకసద్దం కరోతి. యథా పేతగ్గి కాలేన జలతి, కాలేన నిబ్బాయతి, ఏవమేవ ఇధ పేతగ్గిధమ్మకథికో నామ హోతి, పరిసాయ ఉట్ఠాతుకామాయ పునప్పునం ఆరభతి. యోపి కథేన్తో తత్థ తత్థ విత్థాయతి, నిత్థునన్తో కన్దన్తో వియ కథేతి, ఇమేసం సబ్బేసమ్పి కథా అప్పబన్ధా నామ హోతి. యో పన సుత్తం ఆరభిత్వా ఆచరియేహి దిన్ననయే ఠితో అచ్ఛిన్నధారం కత్వా నదీసోతం వియ పవత్తేతి, ఆకాసగఙ్గతో భస్సమానం ఉదకం వియ నిరన్తరం కథం పవత్తేతి, తస్స కథా అనుప్పబన్ధా హోతి. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘అనుప్పబన్ధేహీ’’తి. అనుసయసముగ్ఘాతాయాతి సత్తన్నం అనుసయానం సముగ్ఘాతత్థాయ. ఏవరూపేనాతి ఏవరూపేన బహుస్సుతేన భిక్ఖునా తథారూపేనేవ భిక్ఖుసతేన భిక్ఖుసహస్సేన వా సఙ్ఘాటికణ్ణేన వా సఙ్ఘాటికణ్ణం, పల్లఙ్కేన వా పల్లఙ్కం ఆహచ్చ నిసిన్నేన గోసిఙ్గసాలవనం సోభేయ్య. ఇమినా నయేన సబ్బవారేసు అత్థో వేదితబ్బో.
Anuppabandhehīti ettha yo bhikkhu dhammaṃ kathento suttaṃ vā jātakaṃ vā ārabhitvā āraddhakālato paṭṭhāya turitaturito araṇiṃ manthento viya, uṇhakhādanīyaṃ khādanto viya, pāḷiyā anusandhipubbāparesu gahitaṃ gahitameva aggahitaṃ aggahitameva ca katvā purāṇapaṇṇantaresu caramānaṃ godhaṃ uṭṭhapento viya tattha tattha paharanto osāpento ohāya gacchati. Yopi dhammaṃ kathento kālena sīghaṃ kālena dandhaṃ kālena mahāsaddaṃ kālena khuddakasaddaṃ karoti. Yathā petaggi kālena jalati, kālena nibbāyati, evameva idha petaggidhammakathiko nāma hoti, parisāya uṭṭhātukāmāya punappunaṃ ārabhati. Yopi kathento tattha tattha vitthāyati, nitthunanto kandanto viya katheti, imesaṃ sabbesampi kathā appabandhā nāma hoti. Yo pana suttaṃ ārabhitvā ācariyehi dinnanaye ṭhito acchinnadhāraṃ katvā nadīsotaṃ viya pavatteti, ākāsagaṅgato bhassamānaṃ udakaṃ viya nirantaraṃ kathaṃ pavatteti, tassa kathā anuppabandhā hoti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘anuppabandhehī’’ti. Anusayasamugghātāyāti sattannaṃ anusayānaṃ samugghātatthāya. Evarūpenāti evarūpena bahussutena bhikkhunā tathārūpeneva bhikkhusatena bhikkhusahassena vā saṅghāṭikaṇṇena vā saṅghāṭikaṇṇaṃ, pallaṅkena vā pallaṅkaṃ āhacca nisinnena gosiṅgasālavanaṃ sobheyya. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo.
౩౩౪. పటిసల్లానం అస్స ఆరామోతి పటిసల్లానారామో. పటిసల్లానే రతోతి పటిసల్లానరతో.
334. Paṭisallānaṃ assa ārāmoti paṭisallānārāmo. Paṭisallāne ratoti paṭisallānarato.
౩౩౫. సహస్సం లోకానన్తి సహస్సం లోకధాతూనం. ఏత్తకఞ్హి థేరస్స ధువసేవనం ఆవజ్జనపటిబద్ధం, ఆకఙ్ఖమానో పన థేరో అనేకానిపి చక్కవాళసహస్సాని వోలోకేతియేవ. ఉపరిపాసాదవరగతోతి సత్తభూమకస్స వా నవభూమకస్స వా పాసాదవరస్స ఉపరి గతో. సహస్సం నేమిమణ్డలానం వోలోకేయ్యాతి పాసాదపరివేణే నాభియా పతిట్ఠితానం నేమివట్టియా నేమివట్టిం ఆహచ్చ ఠితానం నేమిమణ్డలానం సహస్సం వాతపానం వివరిత్వా ఓలోకేయ్య, తస్స నాభియోపి పాకటా హోన్తి, అరాపి అరన్తరానిపి నేమియోపి. ఏవమేవ ఖో, ఆవుసోతి, ఆవుసో, ఏవం అయమ్పి దిబ్బచక్ఖుకో భిక్ఖు దిబ్బేన చక్ఖునా అతిక్కన్తమానుసకేన సహస్సం లోకానం వోలోకేతి. తస్స పాసాదే ఠితపురిసస్స చక్కనాభియో వియ చక్కవాళసహస్సే సినేరుసహస్సం పాకటం హోతి. అరా వియ దీపా పాకటా హోన్తి. అరన్తరాని వియ దీపట్ఠితమనుస్సా పాకటా హోన్తి. నేమియో వియ చక్కవాళపబ్బతా పాకటా హోన్తి.
335.Sahassaṃlokānanti sahassaṃ lokadhātūnaṃ. Ettakañhi therassa dhuvasevanaṃ āvajjanapaṭibaddhaṃ, ākaṅkhamāno pana thero anekānipi cakkavāḷasahassāni voloketiyeva. Uparipāsādavaragatoti sattabhūmakassa vā navabhūmakassa vā pāsādavarassa upari gato. Sahassaṃ nemimaṇḍalānaṃ volokeyyāti pāsādapariveṇe nābhiyā patiṭṭhitānaṃ nemivaṭṭiyā nemivaṭṭiṃ āhacca ṭhitānaṃ nemimaṇḍalānaṃ sahassaṃ vātapānaṃ vivaritvā olokeyya, tassa nābhiyopi pākaṭā honti, arāpi arantarānipi nemiyopi. Evameva kho, āvusoti, āvuso, evaṃ ayampi dibbacakkhuko bhikkhu dibbena cakkhunā atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ voloketi. Tassa pāsāde ṭhitapurisassa cakkanābhiyo viya cakkavāḷasahasse sinerusahassaṃ pākaṭaṃ hoti. Arā viya dīpā pākaṭā honti. Arantarāni viya dīpaṭṭhitamanussā pākaṭā honti. Nemiyo viya cakkavāḷapabbatā pākaṭā honti.
౩౩౬. ఆరఞ్ఞికోతి సమాదిణ్ణఅరఞ్ఞధుతఙ్గో. సేసపదేసుపి ఏసేవ నయో.
336.Āraññikoti samādiṇṇaaraññadhutaṅgo. Sesapadesupi eseva nayo.
౩౩౭. నో చ సంసాదేన్తీతి న ఓసాదేన్తి. సహేతుకఞ్హి సకారణం కత్వా పఞ్హం పుచ్ఛితుం విస్సజ్జితుమ్పి అసక్కోన్తో సంసాదేతి నామ. ఏవం న కరోన్తీతి అత్థో. పవత్తినీ హోతీతి నదీసోతోదకం వియ పవత్తతి.
337.No ca saṃsādentīti na osādenti. Sahetukañhi sakāraṇaṃ katvā pañhaṃ pucchituṃ vissajjitumpi asakkonto saṃsādeti nāma. Evaṃ na karontīti attho. Pavattinī hotīti nadīsotodakaṃ viya pavattati.
౩౩౮. యాయ విహారసమాపత్తియాతి యాయ లోకియాయ విహారసమాపత్తియా, యాయ లోకుత్తరాయ విహారసమాపత్తియా.
338.Yāyavihārasamāpattiyāti yāya lokiyāya vihārasamāpattiyā, yāya lokuttarāya vihārasamāpattiyā.
౩౩౯. సాధు సాధు సారిపుత్తాతి అయం సాధుకారో ఆనన్దత్థేరస్స దిన్నో. సారిపుత్తత్థేరేన పన సద్ధిం భగవా ఆలపతి. ఏస నయో సబ్బత్థ. యథా తం ఆనన్దోవాతి యథా ఆనన్దోవ సమ్మా బ్యాకరణమానో బ్యాకరేయ్య, ఏవం బ్యాకతం ఆనన్దేన అత్తనో అనుచ్ఛవికమేవ, అజ్ఝాసయానురూపమేవ బ్యాకతన్తి అత్థో. ఆనన్దత్థేరో హి అత్తనాపి బహుస్సుతో, అజ్ఝాసయోపిస్స ఏవం హోతి – ‘‘అహో వత సాసనే సబ్రహ్మచారీ బహుస్సుతా భవేయ్యు’’న్తి. కస్మా? బహుస్సుతస్స హి కప్పియాకప్పియం సావజ్జానవజ్జం, గరుకలహుకం సతేకిచ్ఛాతేకిచ్ఛం పాకటం హోతి. బహుస్సుతో ఉగ్గహితబుద్ధవచనం ఆవజ్జిత్వా ఇమస్మిం ఠానే సీలం కథితం, ఇమస్మిం సమాధి, ఇమస్మిం విపస్సనా, ఇమస్మిం మగ్గఫలనిబ్బానానీతి సీలస్స ఆగతట్ఠానే సీలం పూరేత్వా, సమాధిస్స ఆగతట్ఠానే సమాధిం పూరేత్వా విపస్సనాయ ఆగతట్ఠానే విపస్సనాగబ్భం గణ్హాపేత్వా మగ్గం భావేత్వా ఫలం సచ్ఛికరోతి. తస్మా థేరస్స ఏవం అజ్ఝాసయో హోతి – ‘‘అహో వత సబ్రహ్మచారీ ఏకం వా ద్వే వా తయో వా చత్తారో వా పఞ్చ వా నికాయే ఉగ్గహేత్వా ఆవజ్జన్తా సీలాదీనం ఆగతట్ఠానేసు సీలాదీని పరిపూరేత్వా అనుక్కమేన మగ్గఫలనిబ్బానాని సచ్ఛికరేయ్యు’’న్తి. సేసవారేసుపి ఏసేవ నయో.
339.Sādhu sādhu sāriputtāti ayaṃ sādhukāro ānandattherassa dinno. Sāriputtattherena pana saddhiṃ bhagavā ālapati. Esa nayo sabbattha. Yathā taṃ ānandovāti yathā ānandova sammā byākaraṇamāno byākareyya, evaṃ byākataṃ ānandena attano anucchavikameva, ajjhāsayānurūpameva byākatanti attho. Ānandatthero hi attanāpi bahussuto, ajjhāsayopissa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sāsane sabrahmacārī bahussutā bhaveyyu’’nti. Kasmā? Bahussutassa hi kappiyākappiyaṃ sāvajjānavajjaṃ, garukalahukaṃ satekicchātekicchaṃ pākaṭaṃ hoti. Bahussuto uggahitabuddhavacanaṃ āvajjitvā imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, imasmiṃ samādhi, imasmiṃ vipassanā, imasmiṃ maggaphalanibbānānīti sīlassa āgataṭṭhāne sīlaṃ pūretvā, samādhissa āgataṭṭhāne samādhiṃ pūretvā vipassanāya āgataṭṭhāne vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpetvā maggaṃ bhāvetvā phalaṃ sacchikaroti. Tasmā therassa evaṃ ajjhāsayo hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye uggahetvā āvajjantā sīlādīnaṃ āgataṭṭhānesu sīlādīni paripūretvā anukkamena maggaphalanibbānāni sacchikareyyu’’nti. Sesavāresupi eseva nayo.
౩౪౦. ఆయస్మా హి రేవతో ఝానజ్ఝాసయో ఝానాభిరతో, తస్మాస్స ఏవం హోతి – ‘‘అహో వత సబ్రహ్మచారీ ఏకికా నిసీదిత్వా కసిణపరికమ్మం కత్వా అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేత్వా ఝానపదట్ఠానం విపస్సనం వడ్ఢేత్వా లోకుత్తరధమ్మం సచ్ఛికరేయ్యు’’న్తి. తస్మా ఏవం బ్యాకాసి.
340. Āyasmā hi revato jhānajjhāsayo jhānābhirato, tasmāssa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ekikā nisīditvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā jhānapadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
౩౪౧. ఆయస్మా అనురుద్ధో దిబ్బచక్ఖుకో, తస్స ఏవం హోతి – ‘‘అహో వత సబ్రహ్మచారీ ఆలోకం వడ్ఢేత్వా దిబ్బేన చక్ఖునా అనేకేసు చక్కవాళసహస్సేసు చవమానే చ ఉపపజ్జమానే చ సత్తే దిస్వా వట్టభయేన చిత్తం సంవేజేత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా లోకుత్తరధమ్మం సచ్ఛికరేయ్యు’’న్తి. తస్మా ఏవం బ్యాకాసి.
341. Āyasmā anuruddho dibbacakkhuko, tassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā anekesu cakkavāḷasahassesu cavamāne ca upapajjamāne ca satte disvā vaṭṭabhayena cittaṃ saṃvejetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
౩౪౨. ఆయస్మా మహాకస్సపో ధుతవాదో, తస్స ఏవం హోతి – ‘‘అహో వత సబ్రహ్మచారీ ధుతవాదా హుత్వా ధుతఙ్గానుభావేన పచ్చయతణ్హం మిలాపేత్వా అపరేపి నానప్పకారే కిలేసే ధునిత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా లోకుత్తరధమ్మం సచ్ఛికరేయ్యు’’న్తి. తస్మా ఏవం బ్యాకాసి.
342. Āyasmā mahākassapo dhutavādo, tassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī dhutavādā hutvā dhutaṅgānubhāvena paccayataṇhaṃ milāpetvā aparepi nānappakāre kilese dhunitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
౩౪౩. ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో సమాధిపారమియా మత్థకం పత్తో, సుఖుమం పన చిత్తన్తరం ఖన్ధన్తరం ధాత్వన్తరం ఆయతనన్తరం ఝానోక్కన్తికం ఆరమ్మణోక్కన్తికం అఙ్గవవత్థానం ఆరమ్మణవవత్థానం అఙ్గసఙ్కన్తి ఆరమ్మణసఙ్కన్తి ఏకతోవడ్ఢనం ఉభతోవడ్ఢనన్తి ఆభిధమ్మికధమ్మకథికస్సేవ పాకటం. అనాభిధమ్మికో హి ధమ్మం కథేన్తో – ‘‘అయం సకవాదో అయం పరవాదో’’తి న జానాతి. సకవాదం దీపేస్సామీతి పరవాదం దీపేతి, పరవాదం దీపేస్సామీతి సకవాదం దీపేతి, ధమ్మన్తరం విసంవాదేతి. ఆభిధమ్మికో సకవాదం సకవాదనియామేనేవ , పరవాదం పరవాదనియామేనేవ దీపేతి, ధమ్మన్తరం న విసంవాదేతి. తస్మా థేరస్స ఏవం హోతి – ‘‘అహో వత సబ్రహ్మచారీ ఆభిధమ్మికా హుత్వా సుఖుమేసు ఠానేసు ఞాణం ఓతారేత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా లోకుత్తరధమ్మం సచ్ఛికరేయ్యు’’న్తి. తస్మా ఏవం బ్యాకాసి.
343. Āyasmā mahāmoggallāno samādhipāramiyā matthakaṃ patto, sukhumaṃ pana cittantaraṃ khandhantaraṃ dhātvantaraṃ āyatanantaraṃ jhānokkantikaṃ ārammaṇokkantikaṃ aṅgavavatthānaṃ ārammaṇavavatthānaṃ aṅgasaṅkanti ārammaṇasaṅkanti ekatovaḍḍhanaṃ ubhatovaḍḍhananti ābhidhammikadhammakathikasseva pākaṭaṃ. Anābhidhammiko hi dhammaṃ kathento – ‘‘ayaṃ sakavādo ayaṃ paravādo’’ti na jānāti. Sakavādaṃ dīpessāmīti paravādaṃ dīpeti, paravādaṃ dīpessāmīti sakavādaṃ dīpeti, dhammantaraṃ visaṃvādeti. Ābhidhammiko sakavādaṃ sakavādaniyāmeneva , paravādaṃ paravādaniyāmeneva dīpeti, dhammantaraṃ na visaṃvādeti. Tasmā therassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī ābhidhammikā hutvā sukhumesu ṭhānesu ñāṇaṃ otāretvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
౩౪౪. ఆయస్మా సారిపుత్తో పఞ్ఞాపారమియా మత్థకం పత్తో, పఞ్ఞవాయేవ చ చిత్తం అత్తనో వసే వత్తేతుం సక్కోతి, న దుప్పఞ్ఞో. దుప్పఞ్ఞో హి ఉప్పన్నస్స చిత్తస్స వసే వత్తేత్వా ఇతో చితో చ విప్ఫన్దిత్వాపి కతిపాహేనేవ గిహిభావం పత్వా అనయబ్యసనం పాపుణాతి. తస్మా థేరస్స ఏవం హోతి – ‘‘అహో వత సబ్రహ్మచారీ అచిత్తవసికా హుత్వా చిత్తం అత్తనో వసే వత్తేత్వా సబ్బానస్స విసేవితవిప్ఫన్దితాని భఞ్జిత్వా ఈసకమ్పి బహి నిక్ఖమితుం అదేన్తా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా లోకుత్తరధమ్మం సచ్ఛికరేయ్యు’’న్తి. తస్మా ఏవం బ్యాకాసి.
344. Āyasmā sāriputto paññāpāramiyā matthakaṃ patto, paññavāyeva ca cittaṃ attano vase vattetuṃ sakkoti, na duppañño. Duppañño hi uppannassa cittassa vase vattetvā ito cito ca vipphanditvāpi katipāheneva gihibhāvaṃ patvā anayabyasanaṃ pāpuṇāti. Tasmā therassa evaṃ hoti – ‘‘aho vata sabrahmacārī acittavasikā hutvā cittaṃ attano vase vattetvā sabbānassa visevitavipphanditāni bhañjitvā īsakampi bahi nikkhamituṃ adentā vipassanaṃ vaḍḍhetvā lokuttaradhammaṃ sacchikareyyu’’nti. Tasmā evaṃ byākāsi.
౩౪౫. సబ్బేసం వో, సారిపుత్త, సుభాసితం పరియాయేనాతి సారిపుత్త, యస్మా సఙ్ఘారామస్స నామ బహుస్సుతభిక్ఖూహిపి సోభనకారణం అత్థి, ఝానాభిరతేహిపి, దిబ్బచక్ఖుకేహిపి, ధుతవాదేహిపి, ఆభిధమ్మికేహిపి, అచిత్తవసికేహిపి సోభనకారణం అత్థి. తస్మా సబ్బేసం వో సుభాసితం పరియాయేన, తేన తేన కారణేన సుభాసితమేవ, నో దుబ్భాసితం. అపిచ మమపి సుణాథాతి అపిచ మమపి వచనం సుణాథ. న తావాహం ఇమం పల్లఙ్కం భిన్దిస్సామీతి న తావ అహం ఇమం చతురఙ్గవీరియం అధిట్ఠాయ ఆభుజితం పల్లఙ్కం భిన్దిస్సామి, న మోచేస్సామీతి అత్థో. ఇదం కిర భగవా పరిపాకగతే ఞాణే రజ్జసిరిం పహాయ కతాభినిక్ఖమనో అనుపుబ్బేన బోధిమణ్డం ఆరుయ్హ చతురఙ్గవీరియం అధిట్ఠాయ అపరాజితపల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా దళ్హసమాదానో హుత్వా నిసిన్నో తిణ్ణం మారానం మత్థకం భిన్దిత్వా పచ్చూససమయే దససహస్సిలోకధాతుం ఉన్నాదేన్తో సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం పటివిజ్ఝి, తం అత్తనో మహాబోధిపల్లఙ్కం సన్ధాయ ఏవమాహ. అపిచ పచ్ఛిమం జనతం అనుకమ్పమానోపి పటిపత్తిసారం పుథుజ్జనకల్యాణకం దస్సేన్తో ఏవమాహ. పస్సతి హి భగవా – ‘‘అనాగతే ఏవం అజ్ఝాసయా కులపుత్తా ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖిస్సన్తి, ‘భగవా మహాగోసిఙ్గసుత్తం కథేన్తో ఇధ, సారిపుత్త, భిక్ఖు పచ్ఛాభత్తం…పే॰… ఏవరూపేన ఖో, సారిపుత్త, భిక్ఖునా గోసిఙ్గసాలవనం సోభేయ్యాతి ఆహ, మయం భగవతో అజ్ఝాసయం గణ్హిస్సామా’తి పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతపటిక్కన్తా చతురఙ్గవీరియం అధిట్ఠాయ దళ్హసమాదానా హుత్వా ‘అరహత్తం అప్పత్వా ఇమం పల్లఙ్కం న భిన్దిస్సామా’తి సమణధమ్మం కాతబ్బం మఞ్ఞిస్సన్తి, తే ఏవం పటిపన్నా కతిపాహేనేవ జాతిజరామరణస్స అన్తం కరిస్సన్తీ’’తి, ఇమం పచ్ఛిమం జనతం అనుకమ్పమానో పటిపత్తిసారం పుథుజ్జనకల్యాణకం దస్సేన్తో ఏవమాహ. ఏవరూపేన ఖో, సారిపుత్త, భిక్ఖునా గోసిఙ్గసాలవనం సోభేయ్యాతి, సారిపుత్త, ఏవరూపేన భిక్ఖునా నిప్పరియాయేనేవ గోసిఙ్గసాలవనం సోభేయ్యాతి యథానుసన్ధినావ దేసనం నిట్ఠపేసీతి.
345.Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsitaṃ pariyāyenāti sāriputta, yasmā saṅghārāmassa nāma bahussutabhikkhūhipi sobhanakāraṇaṃ atthi, jhānābhiratehipi, dibbacakkhukehipi, dhutavādehipi, ābhidhammikehipi, acittavasikehipi sobhanakāraṇaṃ atthi. Tasmā sabbesaṃ vo subhāsitaṃ pariyāyena, tena tena kāraṇena subhāsitameva, no dubbhāsitaṃ. Apica mamapi suṇāthāti apica mamapi vacanaṃ suṇātha. Na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmīti na tāva ahaṃ imaṃ caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya ābhujitaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi, na mocessāmīti attho. Idaṃ kira bhagavā paripākagate ñāṇe rajjasiriṃ pahāya katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ āruyha caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya aparājitapallaṅkaṃ ābhujitvā daḷhasamādāno hutvā nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ bhinditvā paccūsasamaye dasasahassilokadhātuṃ unnādento sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhi, taṃ attano mahābodhipallaṅkaṃ sandhāya evamāha. Apica pacchimaṃ janataṃ anukampamānopi paṭipattisāraṃ puthujjanakalyāṇakaṃ dassento evamāha. Passati hi bhagavā – ‘‘anāgate evaṃ ajjhāsayā kulaputtā iti paṭisañcikkhissanti, ‘bhagavā mahāgosiṅgasuttaṃ kathento idha, sāriputta, bhikkhu pacchābhattaṃ…pe… evarūpena kho, sāriputta, bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti āha, mayaṃ bhagavato ajjhāsayaṃ gaṇhissāmā’ti pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya daḷhasamādānā hutvā ‘arahattaṃ appatvā imaṃ pallaṅkaṃ na bhindissāmā’ti samaṇadhammaṃ kātabbaṃ maññissanti, te evaṃ paṭipannā katipāheneva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissantī’’ti, imaṃ pacchimaṃ janataṃ anukampamāno paṭipattisāraṃ puthujjanakalyāṇakaṃ dassento evamāha. Evarūpena kho, sāriputta, bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti, sāriputta, evarūpena bhikkhunā nippariyāyeneva gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
మహాగోసిఙ్గసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౨. మహాగోసిఙ్గసుత్తం • 2. Mahāgosiṅgasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౨. మహాగోసిఙ్గసుత్తవణ్ణనా • 2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā