| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೨. ಮಹಾಗೋಸಿಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
೩೩೨. ಕೋಚಿದೇವಾತಿ ಗೋಸಿಙ್ಗಸಾಲವನಸಾಮನ್ತತೋ ನಿವಿಟ್ಠೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಗಾಮೋ ಗೋಚರಗಾಮೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಿಬದ್ಧಭಾವತೋ ಗೋಚರಗಾಮೋ ನ ಗಹಿತೋ, ವಸನಟ್ಠಾನಮೇವ ಪರಿದೀಪಿತಂ, ತತೋ ಏವ ಅರಞ್ಞನಿದಾನಕಂ ನಾಮೇತಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ದೇವಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಚ। ಥಿರಕಾರಕೇಹೀತಿ ಸಾಸನೇ ಥಿರಭಾವಕಾರಕೇಹಿ। ಸವನನ್ತೇ ಜಾತತ್ತಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಗಬ್ಭಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತತ್ತಾ। ಯಥಾ ಪಟಿವೇಧಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ಇಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸವನತೋ ಸಾವಕಾ । ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಭಾಸುರಗುಣರಂಸಿತಾಯ ಮೋಹನ್ಧಕಾರವಿಧಮನತೋ। ಚನ್ದೋ ವಿಯ ರಮಣೀಯಮನೋಹರಸೀತಲಗುಣತಾಯ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹವೂಪಸಮತೋ। ಸಾಗರೋ ವಿಯ ಗಮ್ಭೀರಥಿರವಿಪುಲಾನೇಕಗುಣತಾಯ ಠಿತಧಮ್ಮಸಭಾವತೋ। ಗುಣಮಹನ್ತತಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾತತಾ, ಗುಣಮಹನ್ತತಾ ಚ ಸುತ್ತೇಸು ಆಗತನಯೇನೇವ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ತಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಕೇವಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೀಹನಾದಸುತ್ತನ್ತಿ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಆಗತಂ ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೪೬)। ಥೇರಪಞ್ಹಸುತ್ತನ್ತಿ ಸುತ್ತನಿಪಾತೇ ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗೇ ಆಗತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೬೧-೯೮೧)। ಥೇರಸೀಹನಾದಸುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಜನಪದಚಾರಿಕಾಯ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಾ ಸೀಹನಾದಸುತ್ತಂ। ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಮಹತಾ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟೇನ ಮಹತಾ ಚ ಭೋಗಪರಿವಟ್ಟೇನ ಸಹ ಘರಾವಾಸಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ। ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ, ಯೋ ಅಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
332.Kocidevāti gosiṅgasālavanasāmantato niviṭṭhesu yo koci gāmo gocaragāmo bhavissati, tasmā anibaddhabhāvato gocaragāmo na gahito, vasanaṭṭhānameva paridīpitaṃ, tato eva araññanidānakaṃ nāmetaṃ. Sabbatthāti devaloke manussaloke ca. Thirakārakehīti sāsane thirabhāvakārakehi. Savanante jātattāti catusaccagabbhassa dhammassavanassa pariyosāne ariyāya jātiyā jātattā. Yathā paṭivedhabāhusaccaṃ ijjhati, tathā dhammassa savanato sāvakā . Sūriyo viya bhāsuraguṇaraṃsitāya mohandhakāravidhamanato. Cando viya ramaṇīyamanoharasītalaguṇatāya kilesapariḷāhavūpasamato. Sāgaro viya gambhīrathiravipulānekaguṇatāya ṭhitadhammasabhāvato. Guṇamahantatāya therassa abhiññātatā, guṇamahantatā ca suttesu āgatanayeneva ñātabbāti taṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘na kevala’’ntiādi vuttaṃ. Sīhanādasuttanti majjhimanikāye āgataṃ mahāsīhanādasuttaṃ (ma. ni. 1.146). Therapañhasuttanti suttanipāte aṭṭhakavagge āgataṃ sāriputtasuttaṃ (su. ni. 961-981). Therasīhanādasuttanti imassa ca therassa janapadacārikāya satthu sammukhā sīhanādasuttaṃ. Abhinikkhamananti therasseva mahatā ñātiparivaṭṭena mahatā ca bhogaparivaṭṭena saha gharāvāsapariccāgo abhinikkhamanaṃ. Esa nayo ito paresupi. Yadidanti nipāto, yo ayanti attho.
ಮಹಾಪಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಕಿರ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪರಿವಾರಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ ಏವ ಅಹೇಸುಂ। ಧಾತುಸೋ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ। ಸಯಂ ಇದ್ಧಿಮಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ಧಾತುಸಂಯುತ್ತೇನ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೯೯) ದೀಪೇತಬ್ಬೋ – ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತೇ ಗಿಲಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವಾ ಆರಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಸನ್ತೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದೀಸು ಏಕಮೇಕಂ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಂ ವೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತನ್ತಿ। ಏವಂ, ಭನ್ತೇ। ಸಬ್ಬೇ ಖೋ ಏತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ।
Mahāpaññe bhikkhū gahetvāti āyasmato kira sāriputtattherassa parivārabhikkhūpi mahāpaññā eva ahesuṃ. Dhātuso hi sattā saṃsandanti. Sayaṃ iddhimātiādīsupi eseva nayo. Ayaṃ panattho dhātusaṃyuttena (saṃ. ni. 2.99) dīpetabbo – gijjhakūṭapabbate gilānaseyyāya nisinno bhagavā ārakkhatthāya parivāretvā vasantesu sāriputtamoggallānādīsu ekamekaṃ attano parisāya saddhiṃ caṅkamantaṃ voloketvā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, sāriputtaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ caṅkamantanti. Evaṃ, bhante. Sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
ವನನ್ತೇತಿ ಉಪವನನ್ತೇ। ಮೇಘವಣ್ಣಾಯಾತಿ ನೀಲಾಭಾಯ। ಸಮುದ್ದಕುಚ್ಛಿತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಸಮೀಪೇ ಆಭಾಫರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ‘‘ಪಾಚೀನಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ವಿಚರಣತೋ। ತಥಾ ಸತಿ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯೇಸುಪಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಆಭಾ ಫರೇಯ್ಯ। ಉಬ್ಬೇಧವಸೇನ ಹಿ ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝತೋ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸಾಲಕುಸುಮಪಭಾನಂ ಅತಿರತ್ತತಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಲಾಖಾರಸೇನ ಸಿಞ್ಚಮಾನಂ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಉಪಗಾಯಮಾನಾ ವಿಯಾತಿ ಪಯಿರುಪಾಸನವಸೇನ ಉಪೇಚ್ಚ ಗಾಯಮಾನಾ ವಿಯ । ಕಾಯ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ರತಿಯಾತಿ ಅಜ್ಜ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿರತಿಯಾ ಏವ ನು ಖೋ, ಉದಾಹು ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾರತಿಯಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾರತಿಯಾತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ।
Vananteti upavanante. Meghavaṇṇāyāti nīlābhāya. Samuddakucchito uggacchantassa viya upaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ. Cakkavāḷapabbatamatthakasamīpe ābhāpharaṇavasena pavattiyā ‘‘pācīnacakkavāḷapabbatamatthake’’ti vuttaṃ, na cakkavāḷapabbatamatthake candamaṇḍalassa vicaraṇato. Tathā sati lokantarikanirayesupi candimasūriyānaṃ ābhā phareyya. Ubbedhavasena hi cakkavāḷapabbatassa vemajjhato candimasūriyā vicaranti. Sālakusumapabhānaṃ atirattatāya vuttaṃ ‘‘lākhārasena siñcamānaṃ viyā’’ti. Upagāyamānā viyāti payirupāsanavasena upecca gāyamānā viya . Kāya nu kho ajja ratiyāti ajja jhānasamāpattiratiyā eva nu kho, udāhu dhammasākacchāratiyā dhammadesanāratiyāti cintesi.
ದ್ವೇ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಾನಿ ವಿಯ ಪರಮಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾಯ ಕನ್ತಿಯಾ। ದ್ವೇ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಾನಿ ವಿಯ ಅತಿವಿಯ ಸುವಿಸುದ್ಧಸಮುಜ್ಜಲಾಯ ಗುಣವಿಭೂತಿಯಾ। ದ್ವೇ ಛದ್ದನ್ತನಾಗರಾಜಾನೋ ವಿಯ ಮಹಾನುಭಾವತಾಯ। ದ್ವೇ ಸೀಹಾ ವಿಯ ತೇಜುಸ್ಸದತಾಯ। ದ್ವೇ ಬ್ಯಗ್ಘಾ ವಿಯ ಅನೋಲೀನವುತ್ತಿತಾಯ। ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲಮೇವಾತಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಮನ್ತತೋ ವಿಕಸಿತಂ।
Dve candamaṇḍalāni viya paramasobhaggappattāya kantiyā. Dve sūriyamaṇḍalāni viya ativiya suvisuddhasamujjalāya guṇavibhūtiyā. Dve chaddantanāgarājāno viya mahānubhāvatāya. Dve sīhā viya tejussadatāya. Dve byagghā viya anolīnavuttitāya. Sabbapāliphullamevāti sabbameva samantato vikasitaṃ.
೩೩೩. ಕಥಾ ಉಪಚರತಿ ಪವತ್ತತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕಥಾಉಪಚಾರೋ, ಸವನೂಪಚಾರೋ ಪದೇಸೋ, ತಂ ಕಥಾಉಪಚಾರಂ। ರಮಣೀಯಮೇವ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ। ಉಜ್ಜಙ್ಗಲೇತಿ ಲೂಖಪದೇಸೇ ಕಠಿನಪದೇಸೇ। ದೋಸೇಹಿ ಇತಾ ಅಪಗತಾತಿ ದೋಸಿನಾ ತ-ಕಾರಸ್ಸ ನ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ। ದಿಬ್ಬಾ ಮಞ್ಞೇ ಗನ್ಧಾತಿ ದೇವಲೋಕೇ ಗನ್ಧಾ ವಿಯ। ದಿವಿ ಭವಾತಿ ದಿಬ್ಬಾ। ದ್ವೇ ಥೇರಾತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಆನನ್ದತ್ಥೇರಾ। ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ತಾವ ಮಮಾಯತು ಅಖೀಣಾಸವಭಾವತೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕಥನ್ತಿ? ನ ಇದಂ ಮಮಾಯನಂ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮವಸೇನ, ಅಥ ಖೋ ಗುಣಭತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ನಾಯಂ ದೋಸೋ।
333. Kathā upacarati pavattati etthāti kathāupacāro, savanūpacāro padeso, taṃ kathāupacāraṃ. Ramaṇīyameva rāmaṇeyyakaṃ. Ujjaṅgaleti lūkhapadese kaṭhinapadese. Dosehi itā apagatāti dosinā ta-kārassa na-kāraṃ katvā. Dibbā maññe gandhāti devaloke gandhā viya. Divi bhavāti dibbā. Dve therāti sāriputtattheraānandattherā. Ānandatthero tāva mamāyatu akhīṇāsavabhāvato, sāriputtatthero kathanti? Na idaṃ mamāyanaṃ gehassitapemavasena, atha kho guṇabhattivasenāti nāyaṃ doso.
ಅನುಮತಿಯಾ ಪುಚ್ಛಾ ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾ, ಅನುಮತಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛನಂ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಧಮ್ಮಿಕಮ್ಪಿ ವುದ್ಧಸ್ಸ ಅನುಮತಿಂ ಇತರೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಲಭತಿ, ತೇನ ಸಾ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಾವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಘಖುದ್ದಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಮತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾ ನಾಮೇಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಖುದ್ದಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಕಣಿಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ಪಟಿಭಾತಿ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಟಿಭಾನಂ, ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತೋ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಪಟಿಭಾನಂ। ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಾ ವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪದೇಸಞಾಣೇ ಠಿತೇಹಿ ಭಾಸಿತತ್ತಾ। ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಾ ವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದಿತತ್ತಾ। ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅಟ್ಟಿಯನ್ತಿ ದುಕ್ಖಾಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಟ್ಟೋ, ವಿನಿಚ್ಛಿತಬ್ಬವೋಹಾರೋ। ಗಾಮಭೋಜಕನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ಗಾಮಭೋಜಕಂ। ಜನಪದಭೋಜಕನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ಸೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ಜನಪದಭೋಜಕಂ। ಮಹಾವಿನಿಚ್ಛಯಅಮಚ್ಚನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ರಜ್ಜೇ ಸೋ ಜನಪದೋ, ತಸ್ಸ ರಾಜಧಾನಿಯಂ ಮಹಾವಿನಿಚ್ಛಯಅಮಚ್ಚಂ। ಸೇನಾಪತಿನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸೋ ಅಮಚ್ಚೋ, ತಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿಂ। ತಥಾ ಉಪರಾಜನ್ತಿ । ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಪಕತಿಚಾರಿತ್ತವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಉಪಮೇಯ್ಯತ್ಥಾನುರೂಪತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಪರಾಪರಂ ನ ಸಞ್ಚರತಿ ವಿನಿಚ್ಛಯನಾರಹೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿತಭಾವತೋ।
Anumatiyā pucchā anumatipucchā, anumatiggahaṇatthaṃ pucchanaṃ. Tattha yasmā adhammikampi vuddhassa anumatiṃ itaro paṭikkhipituṃ na labhati, tena sā anujānitabbāva hoti, tasmā saṅghakhuddakato paṭṭhāya anumati pucchitabbā. Tenāha ‘‘anumatipucchā nāmesā’’tiādi. Khuddakato paṭṭhāyāti kaṇiṭṭhato paṭṭhāya. Paṭibhāti upaṭṭhātīti paṭibhānaṃ, yathādhippeto attho, taṃ paṭibhānaṃ. Sikhāppattā vepullappattā na bhavissati padesañāṇe ṭhitehi bhāsitattā. Sikhāppattā vepullappattā bhavissati sabbaññutaññāṇena saṃsanditattā. Vuttamevatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha paccatthikā aṭṭiyanti dukkhāyanti etenāti aṭṭo, vinicchitabbavohāro. Gāmabhojakanti yasmiṃ gāme so uppanno, taṃ gāmabhojakaṃ. Janapadabhojakanti yasmiṃ janapade so uppanno, taṃ janapadabhojakaṃ. Mahāvinicchayaamaccanti yasmiṃ rajje so janapado, tassa rājadhāniyaṃ mahāvinicchayaamaccaṃ. Senāpatinti yassa rañño so amacco, tassa senāpatiṃ. Tathā uparājanti . Idaṃ panettha pakaticārittavasena vuttaṃ upameyyatthānurūpatoti daṭṭhabbaṃ. Aparāparaṃ na sañcarati vinicchayanārahena vinicchitabhāvato.
ಪಕಟ್ಠಾನಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೪.೨೨) ಉಕ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಸೀಲಾದಿಅತ್ಥಾನಂ ಬೋಧನತೋ, ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿವಸೇನ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಭಾಸಿತತ್ತಾ ಚ ಪಕಟ್ಠಾನಂ ವಚನಪ್ಪಬನ್ಧಾನಂ ಆಳೀತಿ ಪಾಳಿ, ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ। ಪುರಿಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಅತ್ಥೇನ ಅನುಸನ್ಧಾನಂ ಅನುಸನ್ಧಿ। ಅತ್ಥಮುಖೇನ ಪನ ಪಾಳಿಪದೇಸಾನಮ್ಪಿ ಅನುಸನ್ಧಿ ಹೋತಿಯೇವ, ಸೋ ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರಾನುಸನ್ಧಿ-ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿ-ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುಸನ್ಧಿ-ಯಥಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ। ತಂತಂದೇಸನಾನಂ ಪನ ಪುಬ್ಬಾಪರಸಂಸನ್ದನಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಂ। ಪಾಳಿವಸೇನ ಅನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪುಬ್ಬಾಪರವಸೇನಾತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಉಗ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಸೋ ಅತ್ಥಸೋ ಚ ಉದ್ಧಂ ಉದ್ಧಂ ಗಹಿತಂ, ಪರಿಯಾಪುಣನವಸೇನ ಚೇವ ಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಚ ಹದಯೇನ ಗಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಟ್ಟದುಕ್ಖನಿಸ್ಸರಣತ್ಥಿಕೇಹಿ ಸೋತಬ್ಬತೋ ಸುತಂ, ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ, ತಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಸುತಧರೋ। ಯೋ ಹಿ ಸುತಧರೋ, ಸುತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುತಸ್ಸ ಆಧಾರಭೂತೋ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಏಕಪದಂ ಏಕಕ್ಖರಮ್ಪಿ ಅವಿನಟ್ಠಂ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ನಿಚೀಯತೀತಿ ಸನ್ನಿಚಯೋ, ಸುತಂ ಸನ್ನಿಚಯೋ ಏತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸುತಸನ್ನಿಚಯೋ। ಅಜ್ಝೋಸಾಯಾತಿ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ। ತಿಟ್ಠತೀತಿ ನ ಮುಸ್ಸತಿ।
Pakaṭṭhānaṃ (a. ni. ṭī. 2.4.22) ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato, sabhāvaniruttivasena buddhādīhi bhāsitattā ca pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo. Purimassa atthassa pacchimena atthena anusandhānaṃ anusandhi. Atthamukhena pana pāḷipadesānampi anusandhi hotiyeva, so ca pubbāparānusandhi-pucchānusandhi-ajjhāsayānusandhi-yathānusandhivasena catubbidho. Taṃtaṃdesanānaṃ pana pubbāparasaṃsandanaṃ pubbāparaṃ. Pāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasenāti paccekaṃ yojetabbaṃ. Uggahitanti byañjanaso atthaso ca uddhaṃ uddhaṃ gahitaṃ, pariyāpuṇanavasena ceva paripucchāvasena ca hadayena gahitanti attho. Vaṭṭadukkhanissaraṇatthikehi sotabbato sutaṃ, pariyattidhammo, taṃ dhāretīti sutadharo. Yo hi sutadharo, sutaṃ tasmiṃ patiṭṭhitaṃ hoti suppatiṭṭhitaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ti. Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi. Ekapadaṃ ekakkharampi avinaṭṭhaṃ hutvā sannicīyatīti sannicayo, sutaṃ sannicayo etasminti sutasannicayo. Ajjhosāyāti anupavisitvā. Tiṭṭhatīti na mussati.
ಠಿತಾ ಪಗುಣಾತಿ ಪಗುಣಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ। ನಿಚ್ಚಲಿತನ್ತಿ ಅಪರಿವತ್ತಿತಂ। ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ। ಸಮನುಗ್ಗಾಹಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಅತ್ಥಂ ಓಗಾಹೇತ್ವಾ। ಪಬನ್ಧಸ್ಸ ವಿಬನ್ಧಾಭಾವತೋ ಗಙ್ಗಾಸೋತಸದಿಸಂ, ‘‘ಭವಙ್ಗಸೋತಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅಕಿತ್ತಿಮಂ ಸುಖಪ್ಪವತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುತ್ತೇಕದೇಸಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಚ ವಚಸಾ ಪರಿಚಯೋ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತೋ, ವಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸುತ್ತದಸಕ…ಪೇ॰… ಸಜ್ಝಾಯಿತಾ’’ತಿ, ‘‘ದಸ ಸುತ್ತಾನಿ ಗತಾನಿ, ದಸ ವಗ್ಗಾಗತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವಾಚಾಯ ಸಜ್ಝಾಯಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನಸಾ ಅನು ಅನು ಪೇಕ್ಖಿತಾ ಭಾಗಸೋ ನಿಜ್ಝಾಯಿತಾ ಚಿನ್ತಿತಾ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖಿತಾ। ರೂಪಗತಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ರೂಪಗತಂ ವಿಯ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ವಿಭೂತಂ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾತಿ ನಿಜ್ಜಟಂ ನಿಗ್ಗುಮ್ಬಂ ಕತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಯಾಥಾವತೋ ಪಟಿವಿದ್ಧಾ।
Ṭhitā paguṇāti paguṇā vācuggatā. Niccalitanti aparivattitaṃ. Saṃsanditvāti aññehi saṃsanditvā. Samanuggāhitvāti paripucchāvasena atthaṃ ogāhetvā. Pabandhassa vibandhābhāvato gaṅgāsotasadisaṃ, ‘‘bhavaṅgasotasadisa’’nti vā pāṭho, akittimaṃ sukhappavattīti attho. Suttekadesassa suttassa ca vacasā paricayo idha nādhippeto, vaggādivasena pana adhippetoti āha ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ti, ‘‘dasa suttāni gatāni, dasa vaggāgatā’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho. Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā cintitā manasānupekkhitā. Rūpagataṃ viya paññāyatīti rūpagataṃ viya cakkhussa vibhūtaṃ hutvā paññāyati. Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
ಪಜ್ಜತಿ ಅತ್ಥೋ ಞಾಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪದಂ, ತದೇವ ಅತ್ಥಂ ಬ್ಯಞ್ಜೇತೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಮೇವ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿ। ಅಕ್ಖರಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಪರಿಮಣ್ಡಲತಾ, ಸಾ ಪನ ಪಾರಿಪೂರೀ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ದಸವಿಧಬ್ಯಞ್ಜನಬುದ್ಧಿಯೋ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಂ ಉಪಾರಮ್ಭಕರನ್ತಿ ಯಥಾನಿಕ್ಖಿತ್ತಸುತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸ ಅನನುಲೋಮಕಂ ಸುತ್ತಂ ಆಹರತಿ। ತದತ್ಥಂ ಓತಾರೇತೀತಿ ತಸ್ಸ ಆಹಟಸುತ್ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಂ ವಿಚಾರೇತಿ। ತಸ್ಸ ಕಥಾ ಅಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವತೋ। ಯಥಾನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನೇವ ಸುತ್ತನ್ತರಮ್ಪಿ ಆನೇನ್ತೋ ಬಹಿ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ನ ಗಚ್ಛತಿ ನಾಮ। ಅಮಕ್ಖೇನ್ತೋತಿ ಅವಿನಾಸೇನ್ತೋ। ತಂ ತಂ ಅತ್ಥಂ ಸುಟ್ಠು ವವತ್ಥಿತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತುಲಿಕಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ವಿಯ। ಗಮ್ಭೀರತರಮತ್ಥಂ ಗಮೇನ್ತೋ ಗಮ್ಭೀರಮಾತಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಪೇಸೇನ್ತೋ ವಿಯ। ಉತ್ತಾನಮಾತಿಕಾಯ ಹಿ ಮರಿಯಾದಂ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಏಕಂಯೇವ ಪದಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಪದಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೋ ಸಿನ್ಧವಾಜಾನೀಯೋ ವಿಯ। ಸೋ ಹಿ ವಗ್ಗಿತಾಯ ಗತಿಯಾ ಪದೇ ಪದಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಥಾಮಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸ ಕಥಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಧಮ್ಮತೋ ಅತ್ಥತೋ ಅನುಸನ್ಧಿತೋ ಪುಬ್ಬಾಪರತೋ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹತೋತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವತೋ।
Pajjati attho ñāyati etenāti padaṃ, tadeva atthaṃ byañjetīti byañjananti āha ‘‘padameva atthassa byañjanato padabyañjana’’nti. Akkharapāripūriyā padabyañjanassa parimaṇḍalatā, sā pana pāripūrī evaṃ veditabbāti āha ‘‘dasavidhabyañjanabuddhiyo aparihāpetvā’’ti. Aññaṃ upārambhakaranti yathānikkhittasuttato aññaṃ tassa ananulomakaṃ suttaṃ āharati. Tadatthaṃ otāretīti tassa āhaṭasuttasseva atthaṃ vicāreti. Tassa kathā aparimaṇḍalā nāma hoti atthassa aparipuṇṇabhāvato. Yathānikkhittassa suttassa atthasaṃvaṇṇanāvaseneva suttantarampi ānento bahi ekapadampi na gacchati nāma. Amakkhentoti avināsento. Taṃ taṃ atthaṃ suṭṭhu vavatthitaṃ katvā dassento tulikāya paricchindanto viya. Gambhīrataramatthaṃ gamento gambhīramātikāya udakaṃ pesento viya. Uttānamātikāya hi mariyādaṃ ottharitvā udakaṃ aññathā gaccheyya. Ekaṃyeva padaṃ anekehi pariyāyehi punappunaṃ saṃvaṇṇento padaṃ koṭṭento sindhavājānīyo viya. So hi vaggitāya gatiyā pade padaṃ koṭṭento gacchati. Kathāmaggena tassa kathā parimaṇḍalā nāma hoti dhammato atthato anusandhito pubbāparato ācariyuggahatoti sabbaso paripuṇṇabhāvato.
ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧೇಹೀತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೇಹಿ ಆಸಜ್ಜಮಾನೇಹಿ। ನಾತಿಸೀಘಂ ನಾತಿಸಣಿಕಂ ನಿರನ್ತರಂ ಏಕರಸಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಪರಿಸಾಯ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಯ ಕಥಾಯ ಕಥೇತಿ ನಾಮ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅರಣಿಂ ಮನ್ಥೇನ್ತೋ ವಿಯ, ಉಣ್ಹಖಾದನೀಯಂ ಖಾದನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಕಥನಸ್ಸ ಉದಾಹರಣಂ, ಗಹಿತಂ ಗಹಿತಮೇವಾತಿಆದಿ ಲಙ್ಘೇತ್ವಾ ಕಥನಸ್ಸ। ಪುರಾಣಪಣ್ಣನ್ತರೇಸು ಹಿ ಪರಿಪಾತಿಯಮಾನಗೋಧಾ ಕದಾಚಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಮೇಕಚ್ಚಸ್ಸ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಕತ್ಥಚಿ ನ ದಿಸ್ಸತಿ। ಓಹಾಯಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ। ಯೋಪೀತಿಆದಿನಾ ಏಕರೂಪೇನ ಕಥಾಯ ಅಕಥನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪೇತಗ್ಗಿ ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಿಕಪೇತಸ್ಸ ಮುಖತೋ ನಿಚ್ಛರಣಕಅಗ್ಗಿ। ವಿತ್ಥಾಯತೀತಿ ಅಪ್ಪಟಿತಾನತಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಕೇನಚಿ ರೋಗೇನ ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ತೋ ವಿಯ ನಿತ್ಥುನನ್ತೋ। ಕನ್ದನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ। ಅಪ್ಪಬನ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಸುಖೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಭಾವತೋ। ಆಚರಿಯೇಹಿ ದಿನ್ನನಯೇ ಠಿತೋತಿ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹಂ ಅಮುಞ್ಚನ್ತೋ, ಯಥಾ ಚ ಆಚರಿಯಾ ತಂ ತಂ ಸುತ್ತಂ ಸಂವಣ್ಣೇಸುಂ, ತೇನೇವ ನಯೇನ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚ್ಛಿನ್ನಧಾರಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ನಾತಿಸೀಘಂ ನಾತಿಸಣಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಕಥಾಪಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ। ಅನುಸಯಸಮುಗ್ಘಾತಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸಾ ಕಥಾಯ ಅರಹತ್ತಪರಿಯೋಸಾನತಂ ದಸ್ಸೇತಿ । ಏವರೂಪೇನಾತಿ ನಯಿದಂ ಏಕವಚನಂ ತತ್ತಕವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಅಥ ಖೋ ಲಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾರೂಪೇನೇವ ಭಿಕ್ಖುಸತೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸೇನ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನಾತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಪದೇಸೇನ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಸನನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನಾತಿ ವಾರನ್ತರಸಾಧಾರಣಂ ಅತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ, ಅಸಾಧಾರಣಂ ಪನ ವಕ್ಖತೇವಾತಿ।
Anuppabandhehīti vissaṭṭhehi āsajjamānehi. Nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ nirantaraṃ ekarasañca katvā parisāya ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ kathento vissaṭṭhāya kathāya katheti nāma, na aññathāti dassento ‘‘yo bhikkhū’’tiādimāha. Araṇiṃ manthento viya, uṇhakhādanīyaṃ khādanto viyāti sīghaṃ sīghaṃ kathanassa udāharaṇaṃ, gahitaṃ gahitamevātiādi laṅghetvā kathanassa. Purāṇapaṇṇantaresu hi paripātiyamānagodhā kadāci dissati, evamekaccassa atthavaṇṇanā katthaci na dissati. Ohāyāti ṭhapetvā. Yopītiādinā ekarūpena kathāya akathanaṃ dasseti. Petaggi nijjhāmataṇhikapetassa mukhato niccharaṇakaaggi. Vitthāyatīti appaṭitānatamāpajjati. Kenaci rogena dukkhaṃ patto viya nitthunanto. Kandanto viyāti ukkuṭṭhiṃ karonto viya. Appabandhā nāma hoti sukhena appavattabhāvato. Ācariyehi dinnanaye ṭhitoti ācariyuggahaṃ amuñcanto, yathā ca ācariyā taṃ taṃ suttaṃ saṃvaṇṇesuṃ, teneva nayena saṃvaṇṇentoti attho. Acchinnadhāraṃ katvāti ‘‘nātisīghaṃ nātisaṇika’’ntiādinā heṭṭhā vuttanayena avicchinnaṃ kathāpabandhaṃ katvā. Anusayasamugghātāyāti iminā tassā kathāya arahattapariyosānataṃ dasseti . Evarūpenāti nayidaṃ ekavacanaṃ tattakavasena gahetabbaṃ, atha kho lakkhaṇe pavattanti dassento ‘‘tathārūpeneva bhikkhusatena bhikkhusahassena vā’’ti vuttaṃ. Pallaṅkenāti pallaṅkapadesena, pallaṅkāsanantenāti attho. Iminā nayenāti vārantarasādhāraṇaṃ atthaṃ atidisati, asādhāraṇaṃ pana vakkhatevāti.
೩೩೪. ಆರಮತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆರಾಮೋ।
334. Āramati etenāti ārāmo.
೩೩೫. ಧುವಸೇವನನ್ತಿ ನಿಯತಸೇವಿತಂ। ಪಾಸಾದಪರಿವೇಣೇತಿ ಪಾಸಾದಙ್ಗಣೇ। ನಾಭಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾನನ್ತಿ ನಾಭಿಯಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಂ। ಅರನ್ತರಾನೀತಿ ಅರವಿವರಾನಿ ತಂತಂಅರಾನಂ ವೇಮಜ್ಝಟ್ಠಾನಾನಿ।
335.Dhuvasevananti niyatasevitaṃ. Pāsādapariveṇeti pāsādaṅgaṇe. Nābhiyā patiṭṭhitānanti nābhiyā bhūmiyaṃ patiṭṭhitānaṃ. Arantarānīti aravivarāni taṃtaṃarānaṃ vemajjhaṭṭhānāni.
೩೩೬. ಸಮಾದಿನ್ನಅರಞ್ಞಧುತಙ್ಗೋ ಆರಞ್ಞಿಕೋ, ನ ಅರಞ್ಞವಾಸಮತ್ತೇನ।
336.Samādinnaaraññadhutaṅgo āraññiko, na araññavāsamattena.
೩೩೭. ನ ಓಸಾದೇನ್ತೀತಿ ನ ಅವಸಾದೇನ್ತಿ, ನ ಅವಸಾದನಾಪೇಕ್ಖಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪವತ್ತಿನೀತಿ ಪಗುಣಾ।
337.Naosādentīti na avasādenti, na avasādanāpekkhā aññamaññaṃ pañhaṃ pucchantīti attho. Pavattinīti paguṇā.
೩೩೮. ಲೋಕುತ್ತರಾ ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ಥೇರಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಪರಿಯಾಯತೋ ಪನ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
338.Lokuttarā vihārasamāpatti nāma therassa arahattaphalasamāpattiyo, pariyāyato pana nirodhasamāpattipi veditabbā.
೩೩೯. ಸಾಧುಕಾರೋ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ದಿನ್ನೋ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಯಥಾ ತಂ ಆನನ್ದೋವ ಸಮ್ಮಾ ಬ್ಯಾಕರಮಾನೋ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಮ್ಮಾತಿ ಸುಟ್ಠು, ಯಥಾಅಜ್ಝಾಸಯನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯೇನ ಹಿ ಯಂ ಯಥಾಚಿತ್ತಂ ಕಥಿತಂ, ತಂ ಸಮ್ಮಾ ಕಥಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸಮ್ಪತ್ತವಸೇನ ಹಿ ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ ಸೋಭತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಭಿಕ್ಖು ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸುತ್ತೇ ಸೀಲಾದೀನಂ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ತೇಸಂ ಸುವಿದಿತತ್ತಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ತಾನಿ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸೀಲಸ್ಸ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ’’ತಿಆದಿ। ಮಗ್ಗಾದಿಪಸವನಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಮೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
339.Sādhukāro ānandattherassa dinno. Tenāha bhagavā ‘‘yathā taṃ ānandova sammā byākaramāno byākareyyā’’tiādi. Sammāti suṭṭhu, yathāajjhāsayanti adhippāyo. Yena hi yaṃ yathācittaṃ kathitaṃ, taṃ sammā kathitaṃ nāma hoti. Sampattavasena hi yathākārī tathāvādī sobhati. Tenāha ‘‘attano anucchavikamevā’’tiādi. Bahussuto bhikkhu tattha tattha sutte sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne tesaṃ suviditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno tāni paripūretīti āha ‘‘sīlassa āgataṭṭhāne’’tiādi. Maggādipasavanāya vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpetvā paripākaṃ gametvāti attho.
೩೪೦. ‘‘ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ ಅತಿದೇಸವಸೇನ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ರೇವತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
340. ‘‘Eseva nayo’’ti atidesavasena saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘āyasmā hi revato’’tiādimāha.
೩೪೨. ಅಪರೇಪಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇ ಕಿಲೇಸೇತಿ ಅಪರೇಪಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇ ದೋಸಮೋಹಾದಿಕಿಲೇಸೇ। ಧುನಿತ್ವಾತಿ ವಿಧಮೇತ್ವಾ।
342.Aparepinānappakāre kileseti aparepi nānappakāre dosamohādikilese. Dhunitvāti vidhametvā.
೩೪೩. ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಕಲಮ್ಪಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಚಕ್ಖುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಪನ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ತದನನ್ತರಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ, ತದನನ್ತರಂ ಸನ್ತೀರಣನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಣ್ಹಂ ಸುಖುಮಂ ಅತಿಇತ್ತರಖಣವನ್ತಂ ಚಿತ್ತನ್ತರಂ ಚಿತ್ತನಾನತ್ತಂ। ಖನ್ಧಾದೀನಞ್ಚ ನಾನತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಖನ್ಧನ್ತರಾದಿ। ಪಥವೀಕಸಿಣೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಥೇವ ತತಿಯಂ ಝಾನನ್ತಿಆದಿನಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅನುಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಝಾನಸ್ಸೇವ ಏಕನ್ತರಿಕಭಾವೇನ ಉಕ್ಕಮನಂ ಝಾನೋಕ್ಕನ್ತಿಕಂ ನಾಮ। ಪಥವೀಕಸಿಣೇ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನ ತದೇವ ತೇಜೋಕಸಿಣೇತಿಆದಿನಾ ಝಾನಂ ಅನುಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸೇವ ಏಕನ್ತರಿಕಭಾವೇನ ಉಕ್ಕಮನಂ ಆರಮ್ಮಣೋಕ್ಕನ್ತಿಕಂ ನಾಮ। ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯಾವ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ದುವಙ್ಗಿಕನ್ತಿ ಝಾನಙ್ಗಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವವತ್ಥಾಪನಂ ಅಙ್ಗವವತ್ಥಾನಂ। ‘‘ಇದಂ ಪಥವೀಕಸಿಣಂ…ಪೇ॰… ಇದಂ ಓದಾತಕಸಿಣ’’ನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣಮತ್ತಸ್ಸೇವ ವವತ್ಥಾಪನಂ ಆರಮ್ಮಣವವತ್ಥಾನಂ। ಪಥವೀಕಸಿಣೇ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಅಙ್ಗಸಙ್ಕನ್ತಿ। ಪಥವೀಕಸಿಣೇ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತದೇವ ಆಪೋಕಸಿಣೇತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಕಸಿಣೇಸು ಏಕಸ್ಸೇವ ಝಾನಸ್ಸ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಕನ್ತಿ। ಏಕತೋವಡ್ಢನಂ ಉಭತೋವಡ್ಢನನ್ತಿ ಇದಂ ಖನ್ಧಾದಿದೇಸನಾಯಂ ಲಬ್ಭತಿ। ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯೇ ಹಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಭಾಜೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ತಿಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ದುಕೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿ, ದುಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಕೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಇದಂ ಏಕತೋವಡ್ಢನಂ। ತಿಕೇ ಚ ದುಕೇ ಚ ಉಭತೋವಡ್ಢನನೀಹಾರೇನ ಕಥೇಸಿ, ಇದಂ ಉಭತೋವಡ್ಢನಂ। ಏವಂ ಸೇಸಖನ್ಧೇಸು ಧಾತಾಯತನಾದೀಸು ಚ ಯಥಾರಹಂ ವಿಭಙ್ಗಪ್ಪಕರಣೇ (ವಿಭ॰ ೩೨-೩೩; ೧೫೫-೧೫೬, ೧೮೩-೧೮೪) ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯೇ ಆಗತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸೇವ ಪಾಕಟ’’ನ್ತಿ। ಖನ್ಧಾದೀಸು ಸಭಾವಧಮ್ಮೇಸು ತೀಸು ಲಕ್ಖಣೇಸು ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಸಮಯನ್ತರೇಸು ಚ ಕೋಸಲ್ಲಾಭಾವತೋ ಅಯಂ ಸಕವಾದೋ ಅಯಂ ಪರವಾದೋತಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ತತೋ ಏವ ಸಕವಾದಂ…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮನ್ತರಂ ವಿಸಂವಾದೇತಿ। ಖನ್ಧಾದೀಸು ಪನ ಕುಸಲತಾಯ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕೋ ಸಕವಾದಂ…ಪೇ॰… ನ ವಿಸಂವಾದೇತಿ।
343. Āyasmā mahāmoggallāno evaṃ byākāsīti sambandho. Sakalampi cakkhuviññāṇavīthigataṃ cittaṃ cakkhuviññāṇanti aggahetvā cakkhusannissitameva pana viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ, tadanantaraṃ sampaṭicchanaṃ, tadanantaraṃ santīraṇantiādinā saṇhaṃ sukhumaṃ atiittarakhaṇavantaṃ cittantaraṃ cittanānattaṃ. Khandhādīnañca nānattasaṅkhātaṃ khandhantarādi. Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā tatheva tatiyaṃ jhānantiādinā ārammaṇaṃ anukkamitvā jhānasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ jhānokkantikaṃ nāma. Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā puna tadeva tejokasiṇetiādinā jhānaṃ anukkamitvā ārammaṇasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ ārammaṇokkantikaṃ nāma. ‘‘Paṭhamajjhānaṃ pañcaṅgika’’ntiādinā yāva nevasaññānāsaññāyatanaṃ duvaṅgikanti jhānaṅgamattasseva vavatthāpanaṃ aṅgavavatthānaṃ. ‘‘Idaṃ pathavīkasiṇaṃ…pe… idaṃ odātakasiṇa’’nti ārammaṇamattasseva vavatthāpanaṃ ārammaṇavavatthānaṃ. Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tattheva itaresampi samāpajjanaṃ aṅgasaṅkanti. Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tadeva āpokasiṇeti evaṃ sabbakasiṇesu ekasseva jhānassa samāpajjanaṃ ārammaṇasaṅkanti. Ekatovaḍḍhanaṃ ubhatovaḍḍhananti idaṃ khandhādidesanāyaṃ labbhati. Abhidhammabhājanīye hi vedanākkhandhaṃ bhājento bhagavā tike gahetvā dukesu pakkhipi, duke gahetvā tikesu pakkhipi, idaṃ ekatovaḍḍhanaṃ. Tike ca duke ca ubhatovaḍḍhananīhārena kathesi, idaṃ ubhatovaḍḍhanaṃ. Evaṃ sesakhandhesu dhātāyatanādīsu ca yathārahaṃ vibhaṅgappakaraṇe (vibha. 32-33; 155-156, 183-184) abhidhammabhājanīye āgatanayena veditabbaṃ. Tenāha ‘‘ābhidhammikadhammakathikasseva pākaṭa’’nti. Khandhādīsu sabhāvadhammesu tīsu lakkhaṇesu paññattiyaṃ samayantaresu ca kosallābhāvato ayaṃ sakavādo ayaṃ paravādoti na jānāti. Tato eva sakavādaṃ…pe… dhammantaraṃ visaṃvādeti. Khandhādīsu pana kusalatāya ābhidhammiko sakavādaṃ…pe… na visaṃvādeti.
೩೪೪. ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಭಾವನಾಬಲೇಹಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನಸಮತ್ಥತ್ತಾ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಅನ್ವಯತೋ ಚ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಸ್ಸ। ವಿಸೇವಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾನೀತಿ ಕಿಲೇಸವಿಸೂಕಾಯಿಕಾನಿ ಚೇವ ದುಚ್ಚರಿತವಿಪ್ಫನ್ದಿತಾನಿ ಚ। ಭಞ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ। ಬಹೀತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಬಹಿ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ।
344.Cittaṃattano vase vattetuṃ sakkoti paṭisaṅkhānabhāvanābalehi pariggaṇhanasamatthattā. Idāni tamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘duppañño hī’’tiādimāha. Tattha sabbānassāti sabbāni assa. Visevitavipphanditānīti kilesavisūkāyikāni ceva duccaritavipphanditāni ca. Bhañjitvāti madditvā. Bahīti kammaṭṭhānato bahi puthuttārammaṇe.
೩೪೫. ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪರಿಯಾಯ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಖ್ವೇಸ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೧೧; ಪಾರಾ॰ ೩-೯) ವಿಯ ಕಾರಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋಭನಕಾರಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ಯದಿ ಭಗವಾ – ‘‘ಇಧ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಹೇವ ಸಙ್ಘಾರಾಮೋ ಸೋಭೇತಬ್ಬೋ, ನ ಅಞ್ಞೇಹೀತಿ ಆಪನ್ನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಿಚ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಾರಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಾರೋ, ತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಸಾರಂ। ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನೇವಾತಿ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಲೇಸೇನ ವಿನಾ ಮುಖ್ಯೇನ ನಯೇನೇವ। ಯೋ ‘‘ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ನ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಳ್ಹಸಮಾದಾನಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಂ ಅಧಿಗನ್ತ್ವಾವ ಉಟ್ಠಹತಿ। ಏವರೂಪೇನ ಇದಂ ಗೋಸಿಙ್ಗಸಾಲವನಂ ಸೋಭತಿ, ಸಾಸನೇ ಸಬ್ಬಾರಮ್ಭಾನಂ ತದತ್ಥತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಸವಕ್ಖಯಾವಹಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಆಸವಕ್ಖಯೇನೇವ ದೇಸನಾಯ ಪರಿಯೋಸಾಪಿತತ್ತಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ।
345.Pariyāyenāti ettha pariyāya-saddo ‘‘atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 3-9) viya kāraṇatthoti āha ‘‘sobhanakāraṇaṃ atthī’’ti. Yadi bhagavā – ‘‘idha, sāriputta, bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto’’tiādinā attano mahābodhipallaṅkaṃ sandhāyāha, evaṃ sante sammāsambuddheheva saṅghārāmo sobhetabbo, na aññehīti āpannanti āha ‘‘apica pacchimaṃ janata’’ntiādi. Nibbānatthāya paṭipattisāraṃ etassāti paṭipattisāro, taṃ paṭipattisāraṃ. Nippariyāyenevāti kenaci pariyāyena lesena vinā mukhyena nayeneva. Yo ‘‘arahattaṃ appatvā na vuṭṭhahissāmī’’ti daḷhasamādānaṃ katvā nisinno taṃ adhigantvāva uṭṭhahati. Evarūpena idaṃ gosiṅgasālavanaṃ sobhati, sāsane sabbārambhānaṃ tadatthattāti attho. Āsavakkhayāvahaṃ paṭipattiṃ ārabhitvā āsavakkhayeneva desanāya pariyosāpitattā yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
ಮಹಾಗೋಸಿಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೨. ಮಹಾಗೋಸಿಙ್ಗಸುತ್ತಂ • 2. Mahāgosiṅgasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೨. ಮಹಾಗೋಸಿಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
