| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
2. මහාගොසිඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
332. කොචිදෙවාති ගොසිඞ්‌ගසාලවනසාමන්‌තතො නිවිට්‌ඨෙසු යො කොචි ගාමො ගොචරගාමො භවිස්‌සති, තස්‌මා අනිබද්‌ධභාවතො ගොචරගාමො න ගහිතො, වසනට්‌ඨානමෙව පරිදීපිතං, තතො එව අරඤ්‌ඤනිදානකං නාමෙතං. සබ්‌බත්‌ථාති දෙවලොකෙ මනුස්‌සලොකෙ ච. ථිරකාරකෙහීති සාසනෙ ථිරභාවකාරකෙහි. සවනන්‌තෙ ජාතත්‌තාති චතුසච්‌චගබ්‌භස්‌ස ධම්‌මස්‌සවනස්‌ස පරියොසානෙ අරියාය ජාතියා ජාතත්‌තා. යථා පටිවෙධබාහුසච්‌චං ඉජ්‌ඣති, තථා ධම්‌මස්‌ස සවනතො සාවකා . සූරියො විය භාසුරගුණරංසිතාය මොහන්‌ධකාරවිධමනතො. චන්‌දො විය රමණීයමනොහරසීතලගුණතාය කිලෙසපරිළාහවූපසමතො. සාගරො විය ගම්‌භීරථිරවිපුලානෙකගුණතාය ඨිතධම්‌මසභාවතො. ගුණමහන්‌තතාය ථෙරස්‌ස අභිඤ්‌ඤාතතා, ගුණමහන්‌තතා ච සුත්‌තෙසු ආගතනයෙනෙව ඤාතබ්‌බාති තං විත්‌ථාරතො දස්‌සෙතුං ‘‘න කෙවල’’න්‌තිආදි වුත්‌තං. සීහනාදසුත්‌තන්‌ති මජ්‌ඣිමනිකායෙ ආගතං මහාසීහනාදසුත්‌තං (ම. නි. 1.146). ථෙරපඤ්‌හසුත්‌තන්‌ති සුත්‌තනිපාතෙ අට්‌ඨකවග්‌ගෙ ආගතං සාරිපුත්‌තසුත්‌තං (සු. නි. 961-981). ථෙරසීහනාදසුත්‌තන්‌ති ඉමස්‌ස ච ථෙරස්‌ස ජනපදචාරිකාය සත්‌ථු සම්‌මුඛා සීහනාදසුත්‌තං. අභිනික්‌ඛමනන්‌ති ථෙරස්‌සෙව මහතා ඤාතිපරිවට්‌ටෙන මහතා ච භොගපරිවට්‌ටෙන සහ ඝරාවාසපරිච්‌චාගො අභිනික්‌ඛමනං. එස නයො ඉතො පරෙසුපි. යදිදන්‌ති නිපාතො, යො අයන්‌ති අත්‌ථො.
332.Kocidevāti gosiṅgasālavanasāmantato niviṭṭhesu yo koci gāmo gocaragāmo bhavissati, tasmā anibaddhabhāvato gocaragāmo na gahito, vasanaṭṭhānameva paridīpitaṃ, tato eva araññanidānakaṃ nāmetaṃ. Sabbatthāti devaloke manussaloke ca. Thirakārakehīti sāsane thirabhāvakārakehi. Savanante jātattāti catusaccagabbhassa dhammassavanassa pariyosāne ariyāya jātiyā jātattā. Yathā paṭivedhabāhusaccaṃ ijjhati, tathā dhammassa savanato sāvakā . Sūriyo viya bhāsuraguṇaraṃsitāya mohandhakāravidhamanato. Cando viya ramaṇīyamanoharasītalaguṇatāya kilesapariḷāhavūpasamato. Sāgaro viya gambhīrathiravipulānekaguṇatāya ṭhitadhammasabhāvato. Guṇamahantatāya therassa abhiññātatā, guṇamahantatā ca suttesu āgatanayeneva ñātabbāti taṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘na kevala’’ntiādi vuttaṃ. Sīhanādasuttanti majjhimanikāye āgataṃ mahāsīhanādasuttaṃ (ma. ni. 1.146). Therapañhasuttanti suttanipāte aṭṭhakavagge āgataṃ sāriputtasuttaṃ (su. ni. 961-981). Therasīhanādasuttanti imassa ca therassa janapadacārikāya satthu sammukhā sīhanādasuttaṃ. Abhinikkhamananti therasseva mahatā ñātiparivaṭṭena mahatā ca bhogaparivaṭṭena saha gharāvāsapariccāgo abhinikkhamanaṃ. Esa nayo ito paresupi. Yadidanti nipāto, yo ayanti attho.
මහාපඤ්‌ඤෙ භික්‌ඛූ ගහෙත්‌වාති ආයස්‌මතො කිර සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස පරිවාරභික්‌ඛූපි මහාපඤ්‌ඤා එව අහෙසුං. ධාතුසො හි සත්‌තා සංසන්‌දන්‌ති. සයං ඉද්‌ධිමාතිආදීසුපි එසෙව නයො. අයං පනත්‌ථො ධාතුසංයුත්‌තෙන (සං. නි. 2.99) දීපෙතබ්‌බො – ගිජ්‌ඣකූටපබ්‌බතෙ ගිලානසෙය්‍යාය නිසින්‌නො භගවා ආරක්‌ඛත්‌ථාය පරිවාරෙත්‌වා වසන්‌තෙසු සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානාදීසු එකමෙකං අත්‌තනො පරිසාය සද්‌ධිං චඞ්‌කමන්‌තං වොලොකෙත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘පස්‌සථ නො තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, සාරිපුත්‌තං සම්‌බහුලෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං චඞ්‌කමන්‌තන්‌ති. එවං, භන්‌තෙ. සබ්‌බෙ ඛො එතෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ මහාපඤ්‌ඤා’’ති සබ්‌බං විත්‌ථාරෙතබ්‌බං.
Mahāpaññe bhikkhū gahetvāti āyasmato kira sāriputtattherassa parivārabhikkhūpi mahāpaññā eva ahesuṃ. Dhātuso hi sattā saṃsandanti. Sayaṃ iddhimātiādīsupi eseva nayo. Ayaṃ panattho dhātusaṃyuttena (saṃ. ni. 2.99) dīpetabbo – gijjhakūṭapabbate gilānaseyyāya nisinno bhagavā ārakkhatthāya parivāretvā vasantesu sāriputtamoggallānādīsu ekamekaṃ attano parisāya saddhiṃ caṅkamantaṃ voloketvā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, sāriputtaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ caṅkamantanti. Evaṃ, bhante. Sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
වනන්‌තෙති උපවනන්‌තෙ. මෙඝවණ්‌ණායාති නීලාභාය. සමුද්‌දකුච්‌ඡිතො උග්‌ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස විය උපට්‌ඨානං සන්‌ධාය වුත්‌තං. චක්‌කවාළපබ්‌බතමත්‌ථකසමීපෙ ආභාඵරණවසෙන පවත්‌තියා ‘‘පාචීනචක්‌කවාළපබ්‌බතමත්‌ථකෙ’’ති වුත්‌තං, න චක්‌කවාළපබ්‌බතමත්‌ථකෙ චන්‌දමණ්‌ඩලස්‌ස විචරණතො. තථා සති ලොකන්‌තරිකනිරයෙසුපි චන්‌දිමසූරියානං ආභා ඵරෙය්‍ය. උබ්‌බෙධවසෙන හි චක්‌කවාළපබ්‌බතස්‌ස වෙමජ්‌ඣතො චන්‌දිමසූරියා විචරන්‌ති. සාලකුසුමපභානං අතිරත්‌තතාය වුත්‌තං ‘‘ලාඛාරසෙන සිඤ්‌චමානං වියා’’ති. උපගායමානා වියාති පයිරුපාසනවසෙන උපෙච්‌ච ගායමානා විය . කාය නු ඛො අජ්‌ජ රතියාති අජ්‌ජ ඣානසමාපත්‌තිරතියා එව නු ඛො, උදාහු ධම්‌මසාකච්‌ඡාරතියා ධම්‌මදෙසනාරතියාති චින්‌තෙසි.
Vananteti upavanante. Meghavaṇṇāyāti nīlābhāya. Samuddakucchito uggacchantassa viya upaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ. Cakkavāḷapabbatamatthakasamīpe ābhāpharaṇavasena pavattiyā ‘‘pācīnacakkavāḷapabbatamatthake’’ti vuttaṃ, na cakkavāḷapabbatamatthake candamaṇḍalassa vicaraṇato. Tathā sati lokantarikanirayesupi candimasūriyānaṃ ābhā phareyya. Ubbedhavasena hi cakkavāḷapabbatassa vemajjhato candimasūriyā vicaranti. Sālakusumapabhānaṃ atirattatāya vuttaṃ ‘‘lākhārasena siñcamānaṃ viyā’’ti. Upagāyamānā viyāti payirupāsanavasena upecca gāyamānā viya . Kāya nu kho ajja ratiyāti ajja jhānasamāpattiratiyā eva nu kho, udāhu dhammasākacchāratiyā dhammadesanāratiyāti cintesi.
ද්‌වෙ චන්‌දමණ්‌ඩලානි විය පරමසොභග්‌ගප්‌පත්‌තාය කන්‌තියා. ද්‌වෙ සූරියමණ්‌ඩලානි විය අතිවිය සුවිසුද්‌ධසමුජ්‌ජලාය ගුණවිභූතියා. ද්‌වෙ ඡද්‌දන්‌තනාගරාජානො විය මහානුභාවතාය. ද්‌වෙ සීහා විය තෙජුස්‌සදතාය. ද්‌වෙ බ්‍යග්‌ඝා විය අනොලීනවුත්‌තිතාය. සබ්‌බපාලිඵුල්‌ලමෙවාති සබ්‌බමෙව සමන්‌තතො විකසිතං.
Dve candamaṇḍalāni viya paramasobhaggappattāya kantiyā. Dve sūriyamaṇḍalāni viya ativiya suvisuddhasamujjalāya guṇavibhūtiyā. Dve chaddantanāgarājāno viya mahānubhāvatāya. Dve sīhā viya tejussadatāya. Dve byagghā viya anolīnavuttitāya. Sabbapāliphullamevāti sabbameva samantato vikasitaṃ.
333. කථා උපචරති පවත්‌තති එත්‌ථාති කථාඋපචාරො, සවනූපචාරො පදෙසො, තං කථාඋපචාරං. රමණීයමෙව රාමණෙය්‍යකං. උජ්‌ජඞ්‌ගලෙති ලූඛපදෙසෙ කඨිනපදෙසෙ. දොසෙහි ඉතා අපගතාති දොසිනා ත-කාරස්‌ස න-කාරං කත්‌වා. දිබ්‌බා මඤ්‌ඤෙ ගන්‌ධාති දෙවලොකෙ ගන්‌ධා විය. දිවි භවාති දිබ්‌බා. ද්‌වෙ ථෙරාති සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරආනන්‌දත්‌ථෙරා. ආනන්‌දත්‌ථෙරො තාව මමායතු අඛීණාසවභාවතො, සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො කථන්‌ති? න ඉදං මමායනං ගෙහස්‌සිතපෙමවසෙන, අථ ඛො ගුණභත්‌තිවසෙනාති නායං දොසො.
333. Kathā upacarati pavattati etthāti kathāupacāro, savanūpacāro padeso, taṃ kathāupacāraṃ. Ramaṇīyameva rāmaṇeyyakaṃ. Ujjaṅgaleti lūkhapadese kaṭhinapadese. Dosehi itā apagatāti dosinā ta-kārassa na-kāraṃ katvā. Dibbā maññe gandhāti devaloke gandhā viya. Divi bhavāti dibbā. Dve therāti sāriputtattheraānandattherā. Ānandatthero tāva mamāyatu akhīṇāsavabhāvato, sāriputtatthero kathanti? Na idaṃ mamāyanaṃ gehassitapemavasena, atha kho guṇabhattivasenāti nāyaṃ doso.
අනුමතියා පුච්‌ඡා අනුමතිපුච්‌ඡා, අනුමතිග්‌ගහණත්‌ථං පුච්‌ඡනං. තත්‌ථ යස්‌මා අධම්‌මිකම්‌පි වුද්‌ධස්‌ස අනුමතිං ඉතරො පටික්‌ඛිපිතුං න ලභති, තෙන සා අනුජානිතබ්‌බාව හොති, තස්‌මා සඞ්‌ඝඛුද්‌දකතො පට්‌ඨාය අනුමති පුච්‌ඡිතබ්‌බා. තෙනාහ ‘‘අනුමතිපුච්‌ඡා නාමෙසා’’තිආදි. ඛුද්‌දකතො පට්‌ඨායාති කණිට්‌ඨතො පට්‌ඨාය. පටිභාති උපට්‌ඨාතීති පටිභානං, යථාධිප්‌පෙතො අත්‌ථො, තං පටිභානං. සිඛාප්‌පත්‌තා වෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තා න භවිස්‌සති පදෙසඤාණෙ ඨිතෙහි භාසිතත්‌තා. සිඛාප්‌පත්‌තා වෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තා භවිස්‌සති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණෙන සංසන්‌දිතත්‌තා. වුත්‌තමෙවත්‌ථං උපමාය විභාවෙතුං ‘‘යථා හී’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ පච්‌චත්‌ථිකා අට්‌ටියන්‌ති දුක්‌ඛායන්‌ති එතෙනාති අට්‌ටො, විනිච්‌ඡිතබ්‌බවොහාරො. ගාමභොජකන්‌ති යස්‌මිං ගාමෙ සො උප්‌පන්‌නො, තං ගාමභොජකං. ජනපදභොජකන්‌ති යස්‌මිං ජනපදෙ සො උප්‌පන්‌නො, තං ජනපදභොජකං. මහාවිනිච්‌ඡයඅමච්‌චන්‌ති යස්‌මිං රජ්‌ජෙ සො ජනපදො, තස්‌ස රාජධානියං මහාවිනිච්‌ඡයඅමච්‌චං. සෙනාපතින්‌ති යස්‌ස රඤ්‌ඤො සො අමච්‌චො, තස්‌ස සෙනාපතිං. තථා උපරාජන්‌ති . ඉදං පනෙත්‌ථ පකතිචාරිත්‌තවසෙන වුත්‌තං උපමෙය්‍යත්‌ථානුරූපතොති දට්‌ඨබ්‌බං. අපරාපරං න සඤ්‌චරති විනිච්‌ඡයනාරහෙන විනිච්‌ඡිතභාවතො.
Anumatiyā pucchā anumatipucchā, anumatiggahaṇatthaṃ pucchanaṃ. Tattha yasmā adhammikampi vuddhassa anumatiṃ itaro paṭikkhipituṃ na labhati, tena sā anujānitabbāva hoti, tasmā saṅghakhuddakato paṭṭhāya anumati pucchitabbā. Tenāha ‘‘anumatipucchā nāmesā’’tiādi. Khuddakato paṭṭhāyāti kaṇiṭṭhato paṭṭhāya. Paṭibhāti upaṭṭhātīti paṭibhānaṃ, yathādhippeto attho, taṃ paṭibhānaṃ. Sikhāppattā vepullappattā na bhavissati padesañāṇe ṭhitehi bhāsitattā. Sikhāppattā vepullappattā bhavissati sabbaññutaññāṇena saṃsanditattā. Vuttamevatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha paccatthikā aṭṭiyanti dukkhāyanti etenāti aṭṭo, vinicchitabbavohāro. Gāmabhojakanti yasmiṃ gāme so uppanno, taṃ gāmabhojakaṃ. Janapadabhojakanti yasmiṃ janapade so uppanno, taṃ janapadabhojakaṃ. Mahāvinicchayaamaccanti yasmiṃ rajje so janapado, tassa rājadhāniyaṃ mahāvinicchayaamaccaṃ. Senāpatinti yassa rañño so amacco, tassa senāpatiṃ. Tathā uparājanti . Idaṃ panettha pakaticārittavasena vuttaṃ upameyyatthānurūpatoti daṭṭhabbaṃ. Aparāparaṃ na sañcarati vinicchayanārahena vinicchitabhāvato.
පකට්‌ඨානං (අ. නි. ටී. 2.4.22) උක්‌කට්‌ඨානං සීලාදිඅත්‌ථානං බොධනතො, සභාවනිරුත්‌තිවසෙන බුද්‌ධාදීහි භාසිතත්‌තා ච පකට්‌ඨානං වචනප්‌පබන්‌ධානං ආළීති පාළි, පරියත්‌තිධම්‌මො. පුරිමස්‌ස අත්‌ථස්‌ස පච්‌ඡිමෙන අත්‌ථෙන අනුසන්‌ධානං අනුසන්‌ධි. අත්‌ථමුඛෙන පන පාළිපදෙසානම්‌පි අනුසන්‌ධි හොතියෙව, සො ච පුබ්‌බාපරානුසන්‌ධි-පුච්‌ඡානුසන්‌ධි-අජ්‌ඣාසයානුසන්‌ධි-යථානුසන්‌ධිවසෙන චතුබ්‌බිධො. තංතංදෙසනානං පන පුබ්‌බාපරසංසන්‌දනං පුබ්‌බාපරං. පාළිවසෙන අනුසන්‌ධිවසෙන පුබ්‌බාපරවසෙනාති පච්‌චෙකං යොජෙතබ්‌බං. උග්‌ගහිතන්‌ති බ්‍යඤ්‌ජනසො අත්‌ථසො ච උද්‌ධං උද්‌ධං ගහිතං, පරියාපුණනවසෙන චෙව පරිපුච්‌ඡාවසෙන ච හදයෙන ගහිතන්‌ති අත්‌ථො. වට්‌ටදුක්‌ඛනිස්‌සරණත්‌ථිකෙහි සොතබ්‌බතො සුතං, පරියත්‌තිධම්‌මො, තං ධාරෙතීති සුතධරො. යො හි සුතධරො, සුතං තස්‌මිං පතිට්‌ඨිතං හොති සුප්‌පතිට්‌ඨිතං, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘සුතස්‌ස ආධාරභූතො’’ති. තෙනාහ ‘‘යස්‌ස හී’’තිආදි. එකපදං එකක්‌ඛරම්‌පි අවිනට්‌ඨං හුත්‌වා සන්‌නිචීයතීති සන්‌නිචයො, සුතං සන්‌නිචයො එතස්‌මින්‌ති සුතසන්‌නිචයො. අජ්‌ඣොසායාති අනුපවිසිත්‌වා. තිට්‌ඨතීති න මුස්‌සති.
Pakaṭṭhānaṃ (a. ni. ṭī. 2.4.22) ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato, sabhāvaniruttivasena buddhādīhi bhāsitattā ca pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo. Purimassa atthassa pacchimena atthena anusandhānaṃ anusandhi. Atthamukhena pana pāḷipadesānampi anusandhi hotiyeva, so ca pubbāparānusandhi-pucchānusandhi-ajjhāsayānusandhi-yathānusandhivasena catubbidho. Taṃtaṃdesanānaṃ pana pubbāparasaṃsandanaṃ pubbāparaṃ. Pāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasenāti paccekaṃ yojetabbaṃ. Uggahitanti byañjanaso atthaso ca uddhaṃ uddhaṃ gahitaṃ, pariyāpuṇanavasena ceva paripucchāvasena ca hadayena gahitanti attho. Vaṭṭadukkhanissaraṇatthikehi sotabbato sutaṃ, pariyattidhammo, taṃ dhāretīti sutadharo. Yo hi sutadharo, sutaṃ tasmiṃ patiṭṭhitaṃ hoti suppatiṭṭhitaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ti. Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi. Ekapadaṃ ekakkharampi avinaṭṭhaṃ hutvā sannicīyatīti sannicayo, sutaṃ sannicayo etasminti sutasannicayo. Ajjhosāyāti anupavisitvā. Tiṭṭhatīti na mussati.
ඨිතා පගුණාති පගුණා වාචුග්‌ගතා. නිච්‌චලිතන්‌ති අපරිවත්‌තිතං. සංසන්‌දිත්‌වාති අඤ්‌ඤෙහි සංසන්‌දිත්‌වා. සමනුග්‌ගාහිත්‌වාති පරිපුච්‌ඡාවසෙන අත්‌ථං ඔගාහෙත්‌වා. පබන්‌ධස්‌ස විබන්‌ධාභාවතො ගඞ්‌ගාසොතසදිසං, ‘‘භවඞ්‌ගසොතසදිස’’න්‌ති වා පාඨො, අකිත්‌තිමං සුඛප්‌පවත්‌තීති අත්‌ථො. සුත්‌තෙකදෙසස්‌ස සුත්‌තස්‌ස ච වචසා පරිචයො ඉධ නාධිප්‌පෙතො, වග්‌ගාදිවසෙන පන අධිප්‌පෙතොති ආහ ‘‘සුත්‌තදසක…පෙ.… සජ්‌ඣායිතා’’ති, ‘‘දස සුත්‌තානි ගතානි, දස වග්‌ගාගතා’’තිආදිනා සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා වාචාය සජ්‌ඣායිතාති අත්‌ථො. මනසා අනු අනු පෙක්‌ඛිතා භාගසො නිජ්‌ඣායිතා චින්‌තිතා මනසානුපෙක්‌ඛිතා. රූපගතං විය පඤ්‌ඤායතීති රූපගතං විය චක්‌ඛුස්‌ස විභූතං හුත්‌වා පඤ්‌ඤායති. සුප්‌පටිවිද්‌ධාති නිජ්‌ජටං නිග්‌ගුම්‌බං කත්‌වා සුට්‌ඨු යාථාවතො පටිවිද්‌ධා.
Ṭhitā paguṇāti paguṇā vācuggatā. Niccalitanti aparivattitaṃ. Saṃsanditvāti aññehi saṃsanditvā. Samanuggāhitvāti paripucchāvasena atthaṃ ogāhetvā. Pabandhassa vibandhābhāvato gaṅgāsotasadisaṃ, ‘‘bhavaṅgasotasadisa’’nti vā pāṭho, akittimaṃ sukhappavattīti attho. Suttekadesassa suttassa ca vacasā paricayo idha nādhippeto, vaggādivasena pana adhippetoti āha ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ti, ‘‘dasa suttāni gatāni, dasa vaggāgatā’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho. Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā cintitā manasānupekkhitā. Rūpagataṃ viya paññāyatīti rūpagataṃ viya cakkhussa vibhūtaṃ hutvā paññāyati. Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
පජ්‌ජති අත්‌ථො ඤායති එතෙනාති පදං, තදෙව අත්‌ථං බ්‍යඤ්‌ජෙතීති බ්‍යඤ්‌ජනන්‌ති ආහ ‘‘පදමෙව අත්‌ථස්‌ස බ්‍යඤ්‌ජනතො පදබ්‍යඤ්‌ජන’’න්‌ති. අක්‌ඛරපාරිපූරියා පදබ්‍යඤ්‌ජනස්‌ස පරිමණ්‌ඩලතා, සා පන පාරිපූරී එවං වෙදිතබ්‌බාති ආහ ‘‘දසවිධබ්‍යඤ්‌ජනබුද්‌ධියො අපරිහාපෙත්‌වා’’ති. අඤ්‌ඤං උපාරම්‌භකරන්‌ති යථානික්‌ඛිත්‌තසුත්‌තතො අඤ්‌ඤං තස්‌ස අනනුලොමකං සුත්‌තං ආහරති. තදත්‌ථං ඔතාරෙතීති තස්‌ස ආහටසුත්‌තස්‌සෙව අත්‌ථං විචාරෙති. තස්‌ස කථා අපරිමණ්‌ඩලා නාම හොති අත්‌ථස්‌ස අපරිපුණ්‌ණභාවතො. යථානික්‌ඛිත්‌තස්‌ස සුත්‌තස්‌ස අත්‌ථසංවණ්‌ණනාවසෙනෙව සුත්‌තන්‌තරම්‌පි ආනෙන්‌තො බහි එකපදම්‌පි න ගච්‌ඡති නාම. අමක්‌ඛෙන්‌තොති අවිනාසෙන්‌තො. තං තං අත්‌ථං සුට්‌ඨු වවත්‌ථිතං කත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො තුලිකාය පරිච්‌ඡින්‌දන්‌තො විය. ගම්‌භීරතරමත්‌ථං ගමෙන්‌තො ගම්‌භීරමාතිකාය උදකං පෙසෙන්‌තො විය. උත්‌තානමාතිකාය හි මරියාදං ඔත්‌ථරිත්‌වා උදකං අඤ්‌ඤථා ගච්‌ඡෙය්‍ය. එකංයෙව පදං අනෙකෙහි පරියායෙහි පුනප්‌පුනං සංවණ්‌ණෙන්‌තො පදං කොට්‌ටෙන්‌තො සින්‌ධවාජානීයො විය. සො හි වග්‌ගිතාය ගතියා පදෙ පදං කොට්‌ටෙන්‌තො ගච්‌ඡති. කථාමග්‌ගෙන තස්‌ස කථා පරිමණ්‌ඩලා නාම හොති ධම්‌මතො අත්‌ථතො අනුසන්‌ධිතො පුබ්‌බාපරතො ආචරියුග්‌ගහතොති සබ්‌බසො පරිපුණ්‌ණභාවතො.
Pajjati attho ñāyati etenāti padaṃ, tadeva atthaṃ byañjetīti byañjananti āha ‘‘padameva atthassa byañjanato padabyañjana’’nti. Akkharapāripūriyā padabyañjanassa parimaṇḍalatā, sā pana pāripūrī evaṃ veditabbāti āha ‘‘dasavidhabyañjanabuddhiyo aparihāpetvā’’ti. Aññaṃ upārambhakaranti yathānikkhittasuttato aññaṃ tassa ananulomakaṃ suttaṃ āharati. Tadatthaṃ otāretīti tassa āhaṭasuttasseva atthaṃ vicāreti. Tassa kathā aparimaṇḍalā nāma hoti atthassa aparipuṇṇabhāvato. Yathānikkhittassa suttassa atthasaṃvaṇṇanāvaseneva suttantarampi ānento bahi ekapadampi na gacchati nāma. Amakkhentoti avināsento. Taṃ taṃ atthaṃ suṭṭhu vavatthitaṃ katvā dassento tulikāya paricchindanto viya. Gambhīrataramatthaṃ gamento gambhīramātikāya udakaṃ pesento viya. Uttānamātikāya hi mariyādaṃ ottharitvā udakaṃ aññathā gaccheyya. Ekaṃyeva padaṃ anekehi pariyāyehi punappunaṃ saṃvaṇṇento padaṃ koṭṭento sindhavājānīyo viya. So hi vaggitāya gatiyā pade padaṃ koṭṭento gacchati. Kathāmaggena tassa kathā parimaṇḍalā nāma hoti dhammato atthato anusandhito pubbāparato ācariyuggahatoti sabbaso paripuṇṇabhāvato.
අනුප්‌පබන්‌ධෙහීති විස්‌සට්‌ඨෙහි ආසජ්‌ජමානෙහි. නාතිසීඝං නාතිසණිකං නිරන්‌තරං එකරසඤ්‌ච කත්‌වා පරිසාය අජ්‌ඣාසයානුරූපං ධම්‌මං කථෙන්‌තො විස්‌සට්‌ඨාය කථාය කථෙති නාම, න අඤ්‌ඤථාති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘යො භික්‌ඛූ’’තිආදිමාහ. අරණිං මන්‌ථෙන්‌තො විය, උණ්‌හඛාදනීයං ඛාදන්‌තො වියාති සීඝං සීඝං කථනස්‌ස උදාහරණං, ගහිතං ගහිතමෙවාතිආදි ලඞ්‌ඝෙත්‌වා කථනස්‌ස. පුරාණපණ්‌ණන්‌තරෙසු හි පරිපාතියමානගොධා කදාචි දිස්‌සති, එවමෙකච්‌චස්‌ස අත්‌ථවණ්‌ණනා කත්‌ථචි න දිස්‌සති. ඔහායාති ඨපෙත්‌වා. යොපීතිආදිනා එකරූපෙන කථාය අකථනං දස්‌සෙති. පෙතග්‌ගි නිජ්‌ඣාමතණ්‌හිකපෙතස්‌ස මුඛතො නිච්‌ඡරණකඅග්‌ගි. විත්‌ථායතීති අප්‌පටිතානතමාපජ්‌ජති. කෙනචි රොගෙන දුක්‌ඛං පත්‌තො විය නිත්‌ථුනන්‌තො. කන්‌දන්‌තො වියාති උක්‌කුට්‌ඨිං කරොන්‌තො විය. අප්‌පබන්‌ධා නාම හොති සුඛෙන අප්‌පවත්‌තභාවතො. ආචරියෙහි දින්‌නනයෙ ඨිතොති ආචරියුග්‌ගහං අමුඤ්‌චන්‌තො, යථා ච ආචරියා තං තං සුත්‌තං සංවණ්‌ණෙසුං, තෙනෙව නයෙන සංවණ්‌ණෙන්‌තොති අත්‌ථො. අච්‌ඡින්‌නධාරං කත්‌වාති ‘‘නාතිසීඝං නාතිසණික’’න්‌තිආදිනා හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයෙන අවිච්‌ඡින්‌නං කථාපබන්‌ධං කත්‌වා. අනුසයසමුග්‌ඝාතායාති ඉමිනා තස්‌සා කථාය අරහත්‌තපරියොසානතං දස්‌සෙති . එවරූපෙනාති නයිදං එකවචනං තත්‌තකවසෙන ගහෙතබ්‌බං, අථ ඛො ලක්‌ඛණෙ පවත්‌තන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තථාරූපෙනෙව භික්‌ඛුසතෙන භික්‌ඛුසහස්‌සෙන වා’’ති වුත්‌තං. පල්‌ලඞ්‌කෙනාති පල්‌ලඞ්‌කපදෙසෙන, පල්‌ලඞ්‌කාසනන්‌තෙනාති අත්‌ථො. ඉමිනා නයෙනාති වාරන්‌තරසාධාරණං අත්‌ථං අතිදිසති, අසාධාරණං පන වක්‌ඛතෙවාති.
Anuppabandhehīti vissaṭṭhehi āsajjamānehi. Nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ nirantaraṃ ekarasañca katvā parisāya ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ kathento vissaṭṭhāya kathāya katheti nāma, na aññathāti dassento ‘‘yo bhikkhū’’tiādimāha. Araṇiṃ manthento viya, uṇhakhādanīyaṃ khādanto viyāti sīghaṃ sīghaṃ kathanassa udāharaṇaṃ, gahitaṃ gahitamevātiādi laṅghetvā kathanassa. Purāṇapaṇṇantaresu hi paripātiyamānagodhā kadāci dissati, evamekaccassa atthavaṇṇanā katthaci na dissati. Ohāyāti ṭhapetvā. Yopītiādinā ekarūpena kathāya akathanaṃ dasseti. Petaggi nijjhāmataṇhikapetassa mukhato niccharaṇakaaggi. Vitthāyatīti appaṭitānatamāpajjati. Kenaci rogena dukkhaṃ patto viya nitthunanto. Kandanto viyāti ukkuṭṭhiṃ karonto viya. Appabandhā nāma hoti sukhena appavattabhāvato. Ācariyehi dinnanaye ṭhitoti ācariyuggahaṃ amuñcanto, yathā ca ācariyā taṃ taṃ suttaṃ saṃvaṇṇesuṃ, teneva nayena saṃvaṇṇentoti attho. Acchinnadhāraṃ katvāti ‘‘nātisīghaṃ nātisaṇika’’ntiādinā heṭṭhā vuttanayena avicchinnaṃ kathāpabandhaṃ katvā. Anusayasamugghātāyāti iminā tassā kathāya arahattapariyosānataṃ dasseti . Evarūpenāti nayidaṃ ekavacanaṃ tattakavasena gahetabbaṃ, atha kho lakkhaṇe pavattanti dassento ‘‘tathārūpeneva bhikkhusatena bhikkhusahassena vā’’ti vuttaṃ. Pallaṅkenāti pallaṅkapadesena, pallaṅkāsanantenāti attho. Iminā nayenāti vārantarasādhāraṇaṃ atthaṃ atidisati, asādhāraṇaṃ pana vakkhatevāti.
334. ආරමති එතෙනාති ආරාමො.
334. Āramati etenāti ārāmo.
335. ධුවසෙවනන්‌ති නියතසෙවිතං. පාසාදපරිවෙණෙති පාසාදඞ්‌ගණෙ. නාභියා පතිට්‌ඨිතානන්‌ති නාභියා භූමියං පතිට්‌ඨිතානං. අරන්‌තරානීති අරවිවරානි තංතංඅරානං වෙමජ්‌ඣට්‌ඨානානි.
335.Dhuvasevananti niyatasevitaṃ. Pāsādapariveṇeti pāsādaṅgaṇe. Nābhiyā patiṭṭhitānanti nābhiyā bhūmiyaṃ patiṭṭhitānaṃ. Arantarānīti aravivarāni taṃtaṃarānaṃ vemajjhaṭṭhānāni.
336. සමාදින්‌නඅරඤ්‌ඤධුතඞ්‌ගො ආරඤ්‌ඤිකො, න අරඤ්‌ඤවාසමත්‌තෙන.
336.Samādinnaaraññadhutaṅgo āraññiko, na araññavāsamattena.
337. න ඔසාදෙන්‌තීති න අවසාදෙන්‌ති, න අවසාදනාපෙක්‌ඛා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌තීති අත්‌ථො. පවත්‌තිනීති පගුණා.
337.Naosādentīti na avasādenti, na avasādanāpekkhā aññamaññaṃ pañhaṃ pucchantīti attho. Pavattinīti paguṇā.
338. ලොකුත්‌තරා විහාරසමාපත්‌ති නාම ථෙරස්‌ස අරහත්‌තඵලසමාපත්‌තියො, පරියායතො පන නිරොධසමාපත්‌තිපි වෙදිතබ්‌බා.
338.Lokuttarā vihārasamāpatti nāma therassa arahattaphalasamāpattiyo, pariyāyato pana nirodhasamāpattipi veditabbā.
339. සාධුකාරො ආනන්‌දත්‌ථෙරස්‌ස දින්‌නො. තෙනාහ භගවා ‘‘යථා තං ආනන්‌දොව සම්‌මා බ්‍යාකරමානො බ්‍යාකරෙය්‍යා’’තිආදි. සම්‌මාති සුට්‌ඨු, යථාඅජ්‌ඣාසයන්‌ති අධිප්‌පායො. යෙන හි යං යථාචිත්‌තං කථිතං, තං සම්‌මා කථිතං නාම හොති. සම්‌පත්‌තවසෙන හි යථාකාරී තථාවාදී සොභති. තෙනාහ ‘‘අත්‌තනො අනුච්‌ඡවිකමෙවා’’තිආදි. බහුස්‌සුතො භික්‌ඛු තත්‌ථ තත්‌ථ සුත්‌තෙ සීලාදීනං ආගතට්‌ඨානෙ තෙසං සුවිදිතත්‌තා යථානුසිට්‌ඨං පටිපජ්‌ජමානො තානි පරිපූරෙතීති ආහ ‘‘සීලස්‌ස ආගතට්‌ඨානෙ’’තිආදි. මග්‌ගාදිපසවනාය විපස්‌සනාගබ්‌භං ගණ්‌හාපෙත්‌වා පරිපාකං ගමෙත්‌වාති අත්‌ථො.
339.Sādhukāro ānandattherassa dinno. Tenāha bhagavā ‘‘yathā taṃ ānandova sammā byākaramāno byākareyyā’’tiādi. Sammāti suṭṭhu, yathāajjhāsayanti adhippāyo. Yena hi yaṃ yathācittaṃ kathitaṃ, taṃ sammā kathitaṃ nāma hoti. Sampattavasena hi yathākārī tathāvādī sobhati. Tenāha ‘‘attano anucchavikamevā’’tiādi. Bahussuto bhikkhu tattha tattha sutte sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne tesaṃ suviditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno tāni paripūretīti āha ‘‘sīlassa āgataṭṭhāne’’tiādi. Maggādipasavanāya vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpetvā paripākaṃ gametvāti attho.
340. ‘‘එසෙව නයො’’ති අතිදෙසවසෙන සඞ්‌ඛෙපතො වුත්‌තමත්‌ථං විවරන්‌තො ‘‘ආයස්‌මා හි රෙවතො’’තිආදිමාහ.
340. ‘‘Eseva nayo’’ti atidesavasena saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘āyasmā hi revato’’tiādimāha.
342. අපරෙපි නානප්‌පකාරෙ කිලෙසෙති අපරෙපි නානප්‌පකාරෙ දොසමොහාදිකිලෙසෙ. ධුනිත්‌වාති විධමෙත්‌වා.
342.Aparepinānappakāre kileseti aparepi nānappakāre dosamohādikilese. Dhunitvāti vidhametvā.
343. ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො එවං බ්‍යාකාසීති සම්‌බන්‌ධො. සකලම්‌පි චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණවීථිගතං චිත්‌තං චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණන්‌ති අග්‌ගහෙත්‌වා චක්‌ඛුසන්‌නිස්‌සිතමෙව පන විඤ්‌ඤාණං චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං, තදනන්‌තරං සම්‌පටිච්‌ඡනං, තදනන්‌තරං සන්‌තීරණන්‌තිආදිනා සණ්‌හං සුඛුමං අතිඉත්‌තරඛණවන්‌තං චිත්‌තන්‌තරං චිත්‌තනානත්‌තං. ඛන්‌ධාදීනඤ්‌ච නානත්‌තසඞ්‌ඛාතං ඛන්‌ධන්‌තරාදි. පථවීකසිණෙ පඨමජ්‌ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා තථෙව තතියං ඣානන්‌තිආදිනා ආරම්‌මණං අනුක්‌කමිත්‌වා ඣානස්‌සෙව එකන්‌තරිකභාවෙන උක්‌කමනං ඣානොක්‌කන්‌තිකං නාම. පථවීකසිණෙ පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා පුන තදෙව තෙජොකසිණෙතිආදිනා ඣානං අනුක්‌කමිත්‌වා ආරම්‌මණස්‌සෙව එකන්‌තරිකභාවෙන උක්‌කමනං ආරම්‌මණොක්‌කන්‌තිකං නාම. ‘‘පඨමජ්‌ඣානං පඤ්‌චඞ්‌ගික’’න්‌තිආදිනා යාව නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං දුවඞ්‌ගිකන්‌ති ඣානඞ්‌ගමත්‌තස්‌සෙව වවත්‌ථාපනං අඞ්‌ගවවත්‌ථානං. ‘‘ඉදං පථවීකසිණං…පෙ.… ඉදං ඔදාතකසිණ’’න්‌ති ආරම්‌මණමත්‌තස්‌සෙව වවත්‌ථාපනං ආරම්‌මණවවත්‌ථානං. පථවීකසිණෙ පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා තත්‌ථෙව ඉතරෙසම්‌පි සමාපජ්‌ජනං අඞ්‌ගසඞ්‌කන්‌ති. පථවීකසිණෙ පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා තදෙව ආපොකසිණෙති එවං සබ්‌බකසිණෙසු එකස්‌සෙව ඣානස්‌ස සමාපජ්‌ජනං ආරම්‌මණසඞ්‌කන්‌ති. එකතොවඩ්‌ඪනං උභතොවඩ්‌ඪනන්‌ති ඉදං ඛන්‌ධාදිදෙසනායං ලබ්‌භති. අභිධම්‌මභාජනීයෙ හි වෙදනාක්‌ඛන්‌ධං භාජෙන්‌තො භගවා තිකෙ ගහෙත්‌වා දුකෙසු පක්‌ඛිපි, දුකෙ ගහෙත්‌වා තිකෙසු පක්‌ඛිපි, ඉදං එකතොවඩ්‌ඪනං. තිකෙ ච දුකෙ ච උභතොවඩ්‌ඪනනීහාරෙන කථෙසි, ඉදං උභතොවඩ්‌ඪනං. එවං සෙසඛන්‌ධෙසු ධාතායතනාදීසු ච යථාරහං විභඞ්‌ගප්‌පකරණෙ (විභ. 32-33; 155-156, 183-184) අභිධම්‌මභාජනීයෙ ආගතනයෙන වෙදිතබ්‌බං. තෙනාහ ‘‘ආභිධම්‌මිකධම්‌මකථිකස්‌සෙව පාකට’’න්‌ති. ඛන්‌ධාදීසු සභාවධම්‌මෙසු තීසු ලක්‌ඛණෙසු පඤ්‌ඤත්‌තියං සමයන්‌තරෙසු ච කොසල්‌ලාභාවතො අයං සකවාදො අයං පරවාදොති න ජානාති. තතො එව සකවාදං…පෙ.… ධම්‌මන්‌තරං විසංවාදෙති. ඛන්‌ධාදීසු පන කුසලතාය ආභිධම්‌මිකො සකවාදං…පෙ.… න විසංවාදෙති.
343. Āyasmā mahāmoggallāno evaṃ byākāsīti sambandho. Sakalampi cakkhuviññāṇavīthigataṃ cittaṃ cakkhuviññāṇanti aggahetvā cakkhusannissitameva pana viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ, tadanantaraṃ sampaṭicchanaṃ, tadanantaraṃ santīraṇantiādinā saṇhaṃ sukhumaṃ atiittarakhaṇavantaṃ cittantaraṃ cittanānattaṃ. Khandhādīnañca nānattasaṅkhātaṃ khandhantarādi. Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā tatheva tatiyaṃ jhānantiādinā ārammaṇaṃ anukkamitvā jhānasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ jhānokkantikaṃ nāma. Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā puna tadeva tejokasiṇetiādinā jhānaṃ anukkamitvā ārammaṇasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ ārammaṇokkantikaṃ nāma. ‘‘Paṭhamajjhānaṃ pañcaṅgika’’ntiādinā yāva nevasaññānāsaññāyatanaṃ duvaṅgikanti jhānaṅgamattasseva vavatthāpanaṃ aṅgavavatthānaṃ. ‘‘Idaṃ pathavīkasiṇaṃ…pe… idaṃ odātakasiṇa’’nti ārammaṇamattasseva vavatthāpanaṃ ārammaṇavavatthānaṃ. Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tattheva itaresampi samāpajjanaṃ aṅgasaṅkanti. Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tadeva āpokasiṇeti evaṃ sabbakasiṇesu ekasseva jhānassa samāpajjanaṃ ārammaṇasaṅkanti. Ekatovaḍḍhanaṃ ubhatovaḍḍhananti idaṃ khandhādidesanāyaṃ labbhati. Abhidhammabhājanīye hi vedanākkhandhaṃ bhājento bhagavā tike gahetvā dukesu pakkhipi, duke gahetvā tikesu pakkhipi, idaṃ ekatovaḍḍhanaṃ. Tike ca duke ca ubhatovaḍḍhananīhārena kathesi, idaṃ ubhatovaḍḍhanaṃ. Evaṃ sesakhandhesu dhātāyatanādīsu ca yathārahaṃ vibhaṅgappakaraṇe (vibha. 32-33; 155-156, 183-184) abhidhammabhājanīye āgatanayena veditabbaṃ. Tenāha ‘‘ābhidhammikadhammakathikasseva pākaṭa’’nti. Khandhādīsu sabhāvadhammesu tīsu lakkhaṇesu paññattiyaṃ samayantaresu ca kosallābhāvato ayaṃ sakavādo ayaṃ paravādoti na jānāti. Tato eva sakavādaṃ…pe… dhammantaraṃ visaṃvādeti. Khandhādīsu pana kusalatāya ābhidhammiko sakavādaṃ…pe… na visaṃvādeti.
344. චිත්‌තං අත්‌තනො වසෙ වත්‌තෙතුං සක්‌කොති පටිසඞ්‌ඛානභාවනාබලෙහි පරිග්‌ගණ්‌හනසමත්‌ථත්‌තා. ඉදානි තමත්‌ථං බ්‍යතිරෙකතො අන්‌වයතො ච විභාවෙතුං ‘‘දුප්‌පඤ්‌ඤො හී’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ සබ්‌බානස්‌සාති සබ්‌බානි අස්‌ස. විසෙවිතවිප්‌ඵන්‌දිතානීති කිලෙසවිසූකායිකානි චෙව දුච්‌චරිතවිප්‌ඵන්‌දිතානි ච. භඤ්‌ජිත්‌වාති මද්‌දිත්‌වා. බහීති කම්‌මට්‌ඨානතො බහි පුථුත්‌තාරම්‌මණෙ.
344.Cittaṃattano vase vattetuṃ sakkoti paṭisaṅkhānabhāvanābalehi pariggaṇhanasamatthattā. Idāni tamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘duppañño hī’’tiādimāha. Tattha sabbānassāti sabbāni assa. Visevitavipphanditānīti kilesavisūkāyikāni ceva duccaritavipphanditāni ca. Bhañjitvāti madditvā. Bahīti kammaṭṭhānato bahi puthuttārammaṇe.
345. පරියායෙනාති එත්‌ථ පරියාය-සද්‌දො ‘‘අත්‌ථි ඛ්‌වෙස, බ්‍රාහ්‌මණ, පරියායො’’තිආදීසු (අ. නි. 8.11; පාරා. 3-9) විය කාරණත්‌ථොති ආහ ‘‘සොභනකාරණං අත්‌ථී’’ති. යදි භගවා – ‘‘ඉධ, සාරිපුත්‌ත, භික්‌ඛු පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො’’තිආදිනා අත්‌තනො මහාබොධිපල්‌ලඞ්‌කං සන්‌ධායාහ, එවං සන්‌තෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙහෙව සඞ්‌ඝාරාමො සොභෙතබ්‌බො, න අඤ්‌ඤෙහීති ආපන්‌නන්‌ති ආහ ‘‘අපිච පච්‌ඡිමං ජනත’’න්‌තිආදි. නිබ්‌බානත්‌ථාය පටිපත්‌තිසාරං එතස්‌සාති පටිපත්‌තිසාරො, තං පටිපත්‌තිසාරං. නිප්‌පරියායෙනෙවාති කෙනචි පරියායෙන ලෙසෙන විනා මුඛ්‍යෙන නයෙනෙව. යො ‘‘අරහත්‌තං අප්‌පත්‌වා න වුට්‌ඨහිස්‌සාමී’’ති දළ්‌හසමාදානං කත්‌වා නිසින්‌නො තං අධිගන්‌ත්‌වාව උට්‌ඨහති. එවරූපෙන ඉදං ගොසිඞ්‌ගසාලවනං සොභති, සාසනෙ සබ්‌බාරම්‌භානං තදත්‌ථත්‌තාති අත්‌ථො. ආසවක්‌ඛයාවහං පටිපත්‌තිං ආරභිත්‌වා ආසවක්‌ඛයෙනෙව දෙසනාය පරියොසාපිතත්‌තා යථානුසන්‌ධිනාව දෙසනං නිට්‌ඨපෙසීති.
345.Pariyāyenāti ettha pariyāya-saddo ‘‘atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 3-9) viya kāraṇatthoti āha ‘‘sobhanakāraṇaṃ atthī’’ti. Yadi bhagavā – ‘‘idha, sāriputta, bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto’’tiādinā attano mahābodhipallaṅkaṃ sandhāyāha, evaṃ sante sammāsambuddheheva saṅghārāmo sobhetabbo, na aññehīti āpannanti āha ‘‘apica pacchimaṃ janata’’ntiādi. Nibbānatthāya paṭipattisāraṃ etassāti paṭipattisāro, taṃ paṭipattisāraṃ. Nippariyāyenevāti kenaci pariyāyena lesena vinā mukhyena nayeneva. Yo ‘‘arahattaṃ appatvā na vuṭṭhahissāmī’’ti daḷhasamādānaṃ katvā nisinno taṃ adhigantvāva uṭṭhahati. Evarūpena idaṃ gosiṅgasālavanaṃ sobhati, sāsane sabbārambhānaṃ tadatthattāti attho. Āsavakkhayāvahaṃ paṭipattiṃ ārabhitvā āsavakkhayeneva desanāya pariyosāpitattā yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
මහාගොසිඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 2. මහාගොසිඞ්‌ගසුත්‌තං • 2. Mahāgosiṅgasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 2. මහාගොසිඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Mahāgosiṅgasuttavaṇṇanā
