| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationදීඝ නිකාය 19
Long Discourses 19
මහාගෝවින්දසුත්ත
The Great Steward
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා රාජගහේ විහරති ගිජ්ඣකූටේ පබ්බතේ.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha, on the Vulture’s Peak Mountain.
අථ ඛෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බපුත්තෝ අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණෝ කේවලකප්පං ගිජ්ඣකූටං පබ්බතං ඕභාසේත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බපුත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “යං ඛෝ මේ, භන්තේ, දේවානං තාවතිංසානං සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං, ආරෝචේමි තං භගවතෝ”ති.
Then, late at night, the centaur Pañcasikha, lighting up the entire Vulture’s Peak, went up to the Buddha, bowed, stood to one side, and said to him, “Sir, I would tell you of what I heard and learned directly from the gods of the Thirty-Three.”
“ආරෝචේහි මේ ත්වං, පඤ්චසිඛා”ති භගවා අවෝච.
“Tell me, Pañcasikha,” said the Buddha.
1. දේවසභා
1. The Council of the Gods
“පුරිමානි, භන්තේ, දිවසානි පුරිමතරානි තදහුපෝසථේ පන්නරසේ පවාරණාය පුණ්ණාය පුණ්ණමාය රත්තියා කේවලකප්පා ච දේවා තාවතිංසා සුධම්මායං සභායං සන්නිසින්නා හෝන්ති සන්නිපතිතා; මහතී ච දිබ්බපරිසා සමන්තතෝ නිසින්නා හෝන්ති, චත්තාරෝ ච මහාරාජානෝ චතුද්දිසා නිසින්නා හෝන්ති;
“Sir, it was more than a few days ago—on the Uposatha day of the fifteenth on the full moon day at the invitation to admonish held at the end of the rainy season—when all the gods of the Thirty-Three were sitting together in the Hall of Justice. A large assembly of gods was sitting all around, and the Four Great Kings were seated at the four quarters.
පුරත්ථිමාය දිසාය ධතරට්ඨෝ මහාරාජා පච්ඡිමාභිමුඛෝ නිසින්නෝ හෝති දේවේ පුරක්ඛත්වා; දක්ඛිණාය දිසාය විරූළ්හකෝ මහාරාජා උත්තරාභිමුඛෝ නිසින්නෝ හෝති දේවේ පුරක්ඛත්වා; පච්ඡිමාය දිසාය විරූපක්ඛෝ මහාරාජා පුරත්ථාභිමුඛෝ නිසින්නෝ හෝති දේවේ පුරක්ඛත්වා; උත්තරාය දිසාය වේස්සවණෝ මහාරාජා දක්ඛිණාභිමුඛෝ නිසින්නෝ හෝති දේවේ පුරක්ඛත්වා.
The Great King Dhataraṭṭha was seated to the east, facing west, in front of his gods. The Great King Virūḷhaka was seated to the south, facing north, in front of his gods. The Great King Virūpakkha was seated to the west, facing east, in front of his gods. The Great King Vessavaṇa was seated to the north, facing south, in front of his gods.
යදා, භන්තේ, කේවලකප්පා ච දේවා තාවතිංසා සුධම්මායං සභායං සන්නිසින්නා හෝන්ති සන්නිපතිතා, මහතී ච දිබ්බපරිසා සමන්තතෝ නිසින්නා හෝන්ති, චත්තාරෝ ච මහාරාජානෝ චතුද්දිසා නිසින්නා හෝන්ති, ඉදං නේසං හෝති ආසනස්මිං; අථ පච්ඡා අම්හාකං ආසනං හෝති.
When the gods of the Thirty-Three have a gathering like this, that is how they are seated. After that come our seats.
යේ තේ, භන්තේ, දේවා භගවති බ්‍රහ්මචරියං චරිත්වා අධුනූපපන්නා තාවතිංසකායං, තේ අඤ්ඤේ දේවේ අතිරෝචන්ති වණ්ණේන චේව යසසා ච. තේන සුදං, භන්තේ, දේවා තාවතිංසා අත්තමනා හෝන්ති පමුදිතා පීතිසෝමනස්සජාතා; ‘දිබ්බා වත භෝ කායා පරිපූරේන්ති, හායන්ති අසුරකායා(අ)ති.
Sir, those gods who had been recently reborn in the company of the Thirty-Three after leading the spiritual life under the Buddha outshine the other gods in beauty and glory. The gods of the Thirty-Three became uplifted and overjoyed at that, full of rapture and happiness, saying, ‘The heavenly hosts swell, while the demon hosts dwindle!’
අථ ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවානං තාවතිංසානං සම්පසාදං විදිත්වා ඉමාහි ගාථාහි අනුමෝදි:
Seeing the joy of those gods, Sakka, lord of gods, celebrated with these verses:
‘මෝදන්ති වත භෝ දේවා, තාවතිංසා සහින්දකා; තථාගතං නමස්සන්තා, ධම්මස්ස ච සුධම්මතං.
‘The gods rejoice—the Thirty-Three with their Lord—revering the Realized One, and the natural excellence of the teaching;
නවේ දේවේ ච පස්සන්තා, වණ්ණවන්තේ යසස්සිනේ; සුගතස්මිං බ්‍රහ්මචරියං, චරිත්වාන ඉධාගතේ.
and seeing the new gods, so beautiful and glorious, who have come here after leading the spiritual life under the Buddha!
තේ අඤ්ඤේ අතිරෝචන්ති, වණ්ණේන යසසායුනා; සාවකා භූරිපඤ්ඤස්ස, විසේසූපගතා ඉධ.
They outshine the others in beauty, glory, and lifespan. Here are the distinguished disciples of he whose wisdom is vast.
ඉදං දිස්වාන නන්දන්ති, තාවතිංසා සහින්දකා; තථාගතං නමස්සන්තා, ධම්මස්ස ච සුධම්මතන්(අ)ති.
Seeing this, they delight—the Thirty-Three with their Lord—revering the Realized One, and the natural excellence of the teaching!’
තේන සුදං, භන්තේ, දේවා තාවතිංසා භිය්‍යෝසෝ මත්තාය අත්තමනා හෝන්ති පමුදිතා පීතිසෝමනස්සජාතා; ‘දිබ්බා වත භෝ, කායා පරිපූරේන්ති, හායන්ති අසුරකායා(අ)ති.
The gods of the Thirty-Three became even more uplifted and overjoyed at that, full of rapture and happiness, saying, ‘The heavenly hosts swell, while the demon hosts dwindle!’
2. අට්ඨයථාභුච්චවණ්ණ
2. Eight Genuine Praises
අථ ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවානං තාවතිංසානං සම්පසාදං විදිත්වා දේවේ තාවතිංසේ ආමන්තේසි: ‘ඉච්ඡේය්‍යාථ නෝ තුම්හේ, මාරිසා, තස්ස භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ සෝතුන්(අ)ති?
Seeing the joy of those gods, Sakka, lord of gods, addressed them, ‘Gentlemen, would you like to hear eight genuine praises of the Buddha?’
‘ඉච්ඡාම මයං, මාරිස, තස්ස භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ සෝතුන්(අ)ති.
‘Indeed we would, sir.’
අථ ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවානං තාවතිංසානං භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ පයිරුදාහාසි:
Then Sakka proffered these eight genuine praises of the Buddha:
‘තං කිං මඤ්ඤන්ති, භෝන්තෝ දේවා තාවතිංසා? යාවඤ්ච සෝ භගවා බහුජනහිතාය පටිපන්නෝ බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං. ඒවං බහුජනහිතාය පටිපන්නං බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
‘What do the good gods of the Thirty-Three think? How the Buddha has acted for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans! I don’t see any Teacher, past or present, who has such compassion for the world, apart from the Buddha.
ස්වාක්ඛාතෝ ඛෝ පන තේන භගවතා ධම්මෝ සන්දිට්ඨිකෝ අකාලිකෝ ඒහිපස්සිකෝ ඕපනේය්‍යිකෝ පච්චත්තං වේදිතබ්බෝ විඤ්ඤූහි. ඒවං ඕපනේය්‍යිකස්ස ධම්මස්ස දේසේතාරං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
Also, the Buddha has explained the teaching well—apparent in the present life, immediately effective, inviting inspection, relevant, so that sensible people can know it for themselves. I don’t see any Teacher, past or present, who explains such a relevant teaching, apart from the Buddha.
“ඉදං කුසලන්”ති ඛෝ පන තේන භගවතා සුපඤ්ඤත්තං, “ඉදං අකුසලන්”ති සුපඤ්ඤත්තං. “ඉදං සාවජ්ජං ඉදං අනවජ්ජං, ඉදං සේවිතබ්බං ඉදං න සේවිතබ්බං, ඉදං හීනං ඉදං පණීතං, ඉදං කණ්හසුක්කසප්පටිභාගන්”ති සුපඤ්ඤත්තං. ඒවං කුසලාකුසලසාවජ්ජානවජ්ජසේවිතබ්බාසේවිතබ්බහීනපණීතකණ්හසුක්කසප්පටිභාගානං ධම්මානං පඤ්ඤාපේතාරං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
Also, the Buddha has well described what is skillful and what is unskillful, what is blameworthy and what is blameless, what should be cultivated and what should not be cultivated, what is inferior and what is superior, and what is on the side of dark and the side of bright. I don’t see any Teacher, past or present, who so clearly describes all these things, apart from the Buddha.
සුපඤ්ඤත්තා ඛෝ පන තේන භගවතා සාවකානං නිබ්බානගාමිනී පටිපදා, සංසන්දති නිබ්බානඤ්ච පටිපදා ච. සේය්‍යථාපි නාම ගඞ්ගෝදකං යමුනෝදකේන සංසන්දති සමේති; ඒවමේව සුපඤ්ඤත්තා තේන භගවතා සාවකානං නිබ්බානගාමිනී පටිපදා, සංසන්දති නිබ්බානඤ්ච පටිපදා ච. ඒවං නිබ්බානගාමිනියා පටිපදාය පඤ්ඤාපේතාරං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
Also, the Buddha has well described the practice that leads to Nibbana for his disciples. And Nibbana converges with the practice, as the waters of the Ganges come together and converge with the waters of the Yamuna. I don’t see any Teacher, past or present, who so clearly describes the practice that leads to Nibbana for his disciples, apart from the Buddha.
අභිනිප්ඵන්නෝ ඛෝ පන තස්ස භගවතෝ ලාභෝ අභිනිප්ඵන්නෝ සිලෝකෝ, යාව මඤ්ඤේ ඛත්තියා සම්පියායමානරූපා විහරන්ති, විගතමදෝ ඛෝ පන සෝ භගවා ආහාරං ආහාරේති. ඒවං විගතමදං ආහාරං ආහරයමානං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
Also, possessions and popularity have accrued to the Buddha, so much that you’d think it would thrill even the aristocrats. But he takes his food free of vanity. I don’t see any Teacher, past or present, who takes their food so free of vanity, apart from the Buddha.
ලද්ධසහායෝ ඛෝ පන සෝ භගවා සේඛානඤ්චේව පටිපන්නානං ඛීණාසවානඤ්ච වුසිතවතං. තේ භගවා අපනුජ්ජ ඒකාරාමතං අනුයුත්තෝ විහරති. ඒවං ඒකාරාමතං අනුයුත්තං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
Also, the Buddha has gained companions, both trainees who are practicing, and those with defilements ended who have completed their journey. The Buddha is committed to the joy of solitude, but doesn’t send them away. I don’t see any Teacher, past or present, so committed to the joy of solitude, apart from the Buddha.
යථාවාදී ඛෝ පන සෝ භගවා තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී, ඉති යථාවාදී තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී. ඒවං ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
Also, the Buddha does as he says, and says as he does, thus: he does as he says, and says as he does. I don’t see any Teacher, past or present, who so practices in line with the teaching, apart from the Buddha.
තිණ්ණවිචිකිච්ඡෝ ඛෝ පන සෝ භගවා විගතකථඞ්කථෝ පරියෝසිතසඞ්කප්පෝ අජ්ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්මචරියං. ඒවං තිණ්ණවිචිකිච්ඡං විගතකථඞ්කථං පරියෝසිතසඞ්කප්පං අජ්ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්මචරියං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා(අ)ති.
Also, the Buddha has gone beyond doubt and got rid of indecision. He has achieved all he wished for regarding the fundamental purpose of the spiritual life. I don’t see any Teacher, past or present, who has achieved these things, apart from the Buddha.’
ඉමේ ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවානං තාවතිංසානං භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ පයිරුදාහාසි. තේන සුදං, භන්තේ, දේවා තාවතිංසා භිය්‍යෝසෝ මත්තාය අත්තමනා හෝන්ති පමුදිතා පීතිසෝමනස්සජාතා භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ සුත්වා.
These are the eight genuine praises of the Buddha proffered by Sakka. Hearing them, the gods of the Thirty-Three became even more uplifted and overjoyed.
තත්‍ර, භන්තේ, ඒකච්චේ දේවා ඒවමාහංසු: ‘අහෝ වත, මාරිසා, චත්තාරෝ සම්මාසම්බුද්ධා ලෝකේ උප්පජ්ජේය්‍යුං ධම්මඤ්ච දේසේය්‍යුං යථරිව භගවා. තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති.
Then some gods thought, ‘If only four fully awakened Buddhas might arise in the world and teach the Dhamma, just like the Blessed One! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans!’
ඒකච්චේ දේවා ඒවමාහංසු: ‘තිට්ඨන්තු, මාරිසා, චත්තාරෝ සම්මාසම්බුද්ධා, අහෝ වත, මාරිසා, තයෝ සම්මාසම්බුද්ධා ලෝකේ උප්පජ්ජේය්‍යුං ධම්මඤ්ච දේසේය්‍යුං යථරිව භගවා. තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති. ඒකච්චේ දේවා ඒවමාහංසු: ‘තිට්ඨන්තු, මාරිසා, තයෝ සම්මාසම්බුද්ධා, අහෝ වත, මාරිසා, ද්වේ සම්මාසම්බුද්ධා ලෝකේ උප්පජ්ජේය්‍යුං ධම්මඤ්ච දේසේය්‍යුං යථරිව භගවා. තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති.
Other gods thought, ‘Let alone four fully awakened Buddhas; if only three fully awakened Buddhas, or two fully awakened Buddhas might arise in the world and teach the Dhamma, just like the Blessed One! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans!’
ඒවං වුත්තේ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවේ තාවතිංසේ ඒතදවෝච: ‘අට්ඨානං ඛෝ ඒතං, මාරිසා, අනවකාසෝ, යං ඒකිස්සා ලෝකධාතුයා ද්වේ අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා අපුබ්බං අචරිමං උප්පජ්ජේය්‍යුං, නේතං ඨානං විජ්ජති. අහෝ වත, මාරිසා, සෝ භගවා අප්පාබාධෝ අප්පාතඞ්කෝ චිරං දීඝමද්ධානං තිට්ඨේය්‍ය. තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති.
When they said this, Sakka said, ‘It’s impossible, gentlemen, for two perfected ones, fully awakened Buddhas to arise in the same solar system at the same time. May that Blessed One be healthy and well, and remain with us for a long time! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans!’
අථ ඛෝ, භන්තේ, යේනත්ථේන දේවා තාවතිංසා සුධම්මායං සභායං සන්නිසින්නා හෝන්ති සන්නිපතිතා, තං අත්ථං චින්තයිත්වා තං අත්ථං මන්තයිත්වා වුත්තවචනාපි තං චත්තාරෝ මහාරාජානෝ තස්මිං අත්ථේ හෝන්ති. පච්චානුසිට්ඨවචනාපි තං චත්තාරෝ මහාරාජානෝ තස්මිං අත්ථේ හෝන්ති, සකේසු සකේසු ආසනේසු ඨිතා අවිපක්කන්තා.
Then the gods of the Thirty-Three, having considered and deliberated on the matter for which they were seated together in the Hall of Justice, advised and instructed the Four Great Kings on the subject. Each one, having been advised, stood at his own seat without departing.
තේ වුත්තවාක්‍යා රාජානෝ, පටිග්ගය්හානුසාසනිං; විප්පසන්නමනා සන්තා, අට්ඨංසු සම්හි ආසනේති.
The Kings were instructed, and heeded good advice. With clear and peaceful minds, they stood by their own seats.
අථ ඛෝ, භන්තේ, උත්තරාය දිසාය උළාරෝ ආලෝකෝ සඤ්ජායි, ඕභාසෝ පාතුරහෝසි අතික්කම්මේව දේවානං දේවානුභාවං. අථ ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවේ තාවතිංසේ ආමන්තේසි: ‘යථා ඛෝ, මාරිසා, නිමිත්තානි දිස්සන්ති, උළාරෝ ආලෝකෝ සඤ්ජායති, ඕභාසෝ පාතුභවති, බ්‍රහ්මා පාතුභවිස්සති; බ්‍රහ්මුනෝ හේතං පුබ්බනිමිත්තං පාතුභාවාය, යදිදං ආලෝකෝ සඤ්ජායති ඕභාසෝ පාතුභවතීති.
Then in the northern quarter a magnificent light arose and radiance appeared, surpassing the glory of the gods. Then Sakka, lord of gods, addressed the gods of the Thirty-Three, ‘As indicated by the signs—light arising and radiance appearing—Brahmā will appear. For this is the precursor for the appearance of Brahmā, namely light arising and radiance appearing.’
යථා නිමිත්තා දිස්සන්ති, බ්‍රහ්මා පාතුභවිස්සති; බ්‍රහ්මුනෝ හේතං නිමිත්තං, ඕභාසෝ විපුලෝ මහා(අ)ති.
As indicated by the signs, Brahmā will appear. For this is the sign of Brahmā: a light vast and great.
3. සනඞ්කුමාරකථා
3. On Sanaṅkumāra
අථ ඛෝ, භන්තේ, දේවා තාවතිංසා යථාසකේසු ආසනේසු නිසීදිංසු: ‘ඕභාසමේතං ඤස්සාම, යංවිපාකෝ භවිස්සති, සච්ඡිකත්වාව නං ගමිස්සාමා(අ)ති. චත්තාරෝපි මහාරාජානෝ යථාසකේසු ආසනේසු නිසීදිංසු: ‘ඕභාසමේතං ඤස්සාම, යංවිපාකෝ භවිස්සති, සච්ඡිකත්වාව නං ගමිස්සාමා(අ)ති. ඉදං සුත්වා දේවා තාවතිංසා ඒකග්ගා සමාපජ්ජිංසු: ‘ඕභාසමේතං ඤස්සාම, යංවිපාකෝ භවිස්සති, සච්ඡිකත්වාව නං ගමිස්සාමා(අ)ති.
Then the gods of the Thirty-Three sat in their own seats, saying, ‘We shall find out what has caused that light, and only when we have realized it shall we go to it.’ And the Four Great Kings did likewise. Hearing that, the gods of the Thirty-Three agreed in unison, ‘We shall find out what has caused that light, and only when we have realized it shall we go to it.’
යදා, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ දේවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, ඕළාරිකං අත්තභාවං අභිනිම්මිනිත්වා පාතුභවති. යෝ ඛෝ පන, භන්තේ, බ්‍රහ්මුනෝ පකතිවණ්ණෝ, අනභිසම්භවනීයෝ සෝ දේවානං තාවතිංසානං චක්ඛුපථස්මිං. යදා, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ දේවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, සෝ අඤ්ඤේ දේවේ අතිරෝචති වණ්ණේන චේව යසසා ච. සේය්‍යථාපි, භන්තේ, සෝ වණ්ණෝ විග්ගහෝ මානුසං විග්ගහං අතිරෝචති; ඒවමේව ඛෝ, භන්තේ, යදා බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ දේවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, සෝ අඤ්ඤේ දේවේ අතිරෝචති වණ්ණේන චේව යසසා ච. යදා, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ දේවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, න තස්සං පරිසායං කෝචි දේවෝ අභිවාදේති වා පච්චුට්ඨේති වා ආසනේන වා නිමන්තේති. සබ්බේව තුණ්හීභූතා පඤ්ජලිකා පල්ලඞ්කේන නිසීදන්ති: ‘යස්සදානි දේවස්ස පල්ලඞ්කං ඉච්ඡිස්සති බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ, තස්ස දේවස්ස පල්ලඞ්කේ නිසීදිස්සතී(අ)ති. යස්ස ඛෝ පන, භන්තේ, දේවස්ස බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ පල්ලඞ්කේ නිසීදති, උළාරං සෝ ලභති දේවෝ වේදපටිලාභං, උළාරං සෝ ලභති දේවෝ සෝමනස්සපටිලාභං. සේය්‍යථාපි, භන්තේ, රාජා ඛත්තියෝ මුද්ධාවසිත්තෝ අධුනාභිසිත්තෝ රජ්ජේන, උළාරං සෝ ලභති වේදපටිලාභං, උළාරං සෝ ලභති සෝමනස්සපටිලාභං; ඒවමේව ඛෝ, භන්තේ, යස්ස දේවස්ස බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ පල්ලඞ්කේ නිසීදති, උළාරං සෝ ලභති දේවෝ වේදපටිලාභං, උළාරං සෝ ලභති දේවෝ සෝමනස්සපටිලාභං.
When Brahmā Sanaṅkumāra appears to the gods of the Thirty-Three, he does so after manifesting in a solid corporeal form. For a Brahmā’s normal appearance is imperceptible in the visual range of the gods of the Thirty-Three. When Brahmā Sanaṅkumāra appears to the gods of the Thirty-Three, he outshines the other gods in beauty and glory, as a golden statue outshines the human form. When Brahmā Sanaṅkumāra appears to the gods of the Thirty-Three, not a single god in that assembly greets him by bowing down or rising up or inviting him to a seat. They all sit silently on their couches with their joined palms raised, thinking, ‘Now Brahmā Sanaṅkumāra will sit on the couch of whatever god he chooses.’ And the god on whose couch Brahmā sits is overjoyed and brimming with happiness, like a king on the day of his coronation.
අථ, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ දේවානං තාවතිංසානං සම්පසාදං විදිත්වා අන්තරහිතෝ ඉමාහි ගාථාහි අනුමෝදි:
Seeing the joy of those gods, Brahmā Sanaṅkumāra celebrated with these verses:
‘මෝදන්ති වත භෝ දේවා, තාවතිංසා සහින්දකා; තථාගතං නමස්සන්තා, ධම්මස්ස ච සුධම්මතං.
‘The gods rejoice—the Thirty-Three with their Lord—revering the Realized One, and the natural excellence of the teaching;
නවේ දේවේ ච පස්සන්තා, වණ්ණවන්තේ යසස්සිනේ; සුගතස්මිං බ්‍රහ්මචරියං, චරිත්වාන ඉධාගතේ.
and seeing the new gods, so beautiful and glorious, who have come here after leading the spiritual life under the Buddha!
තේ අඤ්ඤේ අතිරෝචන්ති, වණ්ණේන යසසායුනා; සාවකා භූරිපඤ්ඤස්ස, විසේසූපගතා ඉධ.
They outshine the others in beauty, glory, and lifespan. Here are the distinguished disciples of he whose wisdom is vast.
ඉදං දිස්වාන නන්දන්ති, තාවතිංසා සහින්දකා; තථාගතං නමස්සන්තා, ධම්මස්ස ච සුධම්මතන්(අ)ති.
Seeing this, they delight—the Thirty-Three with their Lord—revering the Realized One, and the natural excellence of the teaching!’
ඉමමත්ථං, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ අභාසිත්ථ. ඉමමත්ථං, භන්තේ, බ්‍රහ්මුනෝ සනඞ්කුමාරස්ස භාසතෝ අට්ඨඞ්ගසමන්නාගතෝ සරෝ හෝති විස්සට්ඨෝ ච විඤ්ඤේය්‍යෝ ච මඤ්ජු ච සවනීයෝ ච බින්දු ච අවිසාරී ච ගම්භීරෝ ච නින්නාදී ච. යථාපරිසං ඛෝ පන, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ සරේන විඤ්ඤාපේති, න චස්ස බහිද්ධා පරිසාය ඝෝසෝ නිච්ඡරති. යස්ස ඛෝ පන, භන්තේ, ඒවං අට්ඨඞ්ගසමන්නාගතෝ සරෝ හෝති, සෝ වුච්චති ‘බ්‍රහ්මස්සරෝ(අ)ති.
That is the topic on which Brahmā Sanaṅkumāra spoke. And while he was speaking on that topic, his voice had eight qualities: it was clear, comprehensible, charming, audible, lucid, undistorted, deep, and resonant. He makes sure his voice is intelligible as far as the assembly goes, but it doesn’t extend outside the assembly. When someone has a voice like this, they’re said to have the voice of Brahmā.
අථ ඛෝ, භන්තේ, දේවා තාවතිංසා බ්‍රහ්මානං සනඞ්කුමාරං ඒතදවෝචුං: ‘සාධු, මහාබ්‍රහ්මේ, ඒතදේව මයං සඞ්ඛාය මෝදාම; අත්ථි ච සක්කේන දේවානමින්දේන තස්ස භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චා වණ්ණා භාසිතා; තේ ච මයං සඞ්ඛාය මෝදාමා(අ)ති.
Then the gods of the Thirty-Three said to Brahmā Sanaṅkumāra, ‘Good, Great Brahmā! Having assessed this, we rejoice. And there are the eight genuine praises of the Buddha spoken by Sakka—having assessed them, too, we rejoice.’
4. අට්ඨයථාභුච්චවණ්ණ
4. Eight Genuine Praises
අථ, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ සක්කං දේවානමින්දං ඒතදවෝච: ‘සාධු, දේවානමින්ද, මයම්පි තස්ස භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ සුණේය්‍යාමා(අ)ති.
Then Brahmā said to Sakka, ‘It would be good, lord of gods, if I could also hear the eight genuine praises of the Buddha.’
‘ඒවං, මහාබ්‍රහ්මේ(අ)ති ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ බ්‍රහ්මුනෝ සනඞ්කුමාරස්ස භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ පයිරුදාහාසි.
Saying, ‘Yes, Great Brahmā,’ Sakka repeated the eight genuine praises for him.
‘තං කිං මඤ්ඤති, භවං මහාබ්‍රහ්මා? යාවඤ්ච සෝ භගවා බහුජනහිතාය පටිපන්නෝ බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං. ඒවං බහුජනහිතාය පටිපන්නං බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
ස්වාක්ඛාතෝ ඛෝ පන තේන භගවතා ධම්මෝ සන්දිට්ඨිකෝ අකාලිකෝ ඒහිපස්සිකෝ ඕපනේය්‍යිකෝ පච්චත්තං වේදිතබ්බෝ විඤ්ඤූහි. ඒවං ඕපනේය්‍යිකස්ස ධම්මස්ස දේසේතාරං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
“ඉදං කුසලන්”ති ඛෝ පන තේන භගවතා සුපඤ්ඤත්තං, “ඉදං අකුසලන්”ති සුපඤ්ඤත්තං, “ඉදං සාවජ්ජං ඉදං අනවජ්ජං, ඉදං සේවිතබ්බං ඉදං න සේවිතබ්බං, ඉදං හීනං ඉදං පණීතං, ඉදං කණ්හසුක්කසප්පටිභාගන්”ති සුපඤ්ඤත්තං. ඒවං කුසලාකුසලසාවජ්ජානවජ්ජසේවිතබ්බාසේවිතබ්බහීනපණීතකණ්හසුක්කසප්පටිභාගානං ධම්මානං පඤ්ඤාපේතාරං. ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
සුපඤ්ඤත්තා ඛෝ පන තේන භගවතා සාවකානං නිබ්බානගාමිනී පටිපදා සංසන්දති නිබ්බානඤ්ච පටිපදා ච. සේය්‍යථාපි නාම ගඞ්ගෝදකං යමුනෝදකේන සංසන්දති සමේති; ඒවමේව සුපඤ්ඤත්තා තේන භගවතා සාවකානං නිබ්බානගාමිනී පටිපදා සංසන්දති නිබ්බානඤ්ච පටිපදා ච. ඒවං නිබ්බානගාමිනියා පටිපදාය පඤ්ඤාපේතාරං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
අභිනිප්ඵන්නෝ ඛෝ පන තස්ස භගවතෝ ලාභෝ අභිනිප්ඵන්නෝ සිලෝකෝ, යාව මඤ්ඤේ ඛත්තියා සම්පියායමානරූපා විහරන්ති. විගතමදෝ ඛෝ පන සෝ භගවා ආහාරං ආහාරේති. ඒවං විගතමදං ආහාරං ආහරයමානං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
ලද්ධසහායෝ ඛෝ පන සෝ භගවා සේඛානඤ්චේව පටිපන්නානං ඛීණාසවානඤ්ච වුසිතවතං, තේ භගවා අපනුජ්ජ ඒකාරාමතං අනුයුත්තෝ විහරති. ඒවං ඒකාරාමතං අනුයුත්තං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
යථාවාදී ඛෝ පන සෝ භගවා තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී; ඉති යථාවාදී තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී. ඒවං ධම්මානුධම්මප්පටිප්පන්නං ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා.
තිණ්ණවිචිකිච්ඡෝ ඛෝ පන සෝ භගවා විගතකථඞ්කථෝ පරියෝසිතසඞ්කප්පෝ අජ්ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්මචරියං. ඒවං තිණ්ණවිචිකිච්ඡං විගතකථඞ්කථං පරියෝසිතසඞ්කප්පං අජ්ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්මචරියං. ඉමිනාපඞ්ගේන සමන්නාගතං සත්ථාරං නේව අතීතංසේ සමනුපස්සාම, න පනේතරහි, අඤ්ඤත්‍ර තේන භගවතා(අ)ති.
ඉමේ ඛෝ, භන්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ බ්‍රහ්මුනෝ සනඞ්කුමාරස්ස භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ පයිරුදාහාසි. තේන සුදං, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ අත්තමනෝ හෝති පමුදිතෝ පීතිසෝමනස්සජාතෝ භගවතෝ අට්ඨ යථාභුච්චේ වණ්ණේ සුත්වා. අථ, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ ඕළාරිකං අත්තභාවං අභිනිම්මිනිත්වා කුමාරවණ්ණී හුත්වා පඤ්චසිඛෝ දේවානං තාවතිංසානං පාතුරහෝසි. සෝ වේහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසේ අන්තලික්ඛේ පල්ලඞ්කේන නිසීදි. සේය්‍යථාපි, භන්තේ, බලවා පුරිසෝ සුපච්චත්ථතේ වා පල්ලඞ්කේ සමේ වා භූමිභාගේ පල්ලඞ්කේන නිසීදේය්‍ය; ඒවමේව ඛෝ, භන්තේ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ වේහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසේ අන්තලික්ඛේ පල්ලඞ්කේන නිසීදිත්වා දේවේ තාවතිංසේ ආමන්තේසි:
Hearing them, Brahmā Sanaṅkumāra was uplifted and overjoyed, full of rapture and happiness. Then Brahmā Sanaṅkumāra manifested in a solid corporeal form, taking on the appearance of the youth Pañcasikha, and appeared to the gods of the Thirty-Three. Rising into the air, he sat cross-legged in the sky, like a strong man might sit cross-legged on a well-appointed couch or on level ground. There he addressed the gods of the Thirty-Three:
5. ගෝවින්දබ්‍රාහ්මණවත්ථු
5. The Story of the Steward
‘තං කිං මඤ්ඤන්ති, භෝන්තෝ දේවා තාවතිංසා, යාව දීඝරත්තං මහාපඤ්ඤෝව සෝ භගවා අහෝසි.
‘What do the gods of the Thirty-Three think about the extent of the Buddha’s great wisdom?
භූතපුබ්බං, භෝ, රාජා දිසම්පති නාම අහෝසි. දිසම්පතිස්ස රඤ්ඤෝ ගෝවින්දෝ නාම බ්‍රාහ්මණෝ පුරෝහිතෝ අහෝසි. දිසම්පතිස්ස රඤ්ඤෝ රේණු නාම කුමාරෝ පුත්තෝ අහෝසි. ගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස ජෝතිපාලෝ නාම මාණවෝ පුත්තෝ අහෝසි. ඉති රේණු ච රාජපුත්තෝ ජෝතිපාලෝ ච මාණවෝ අඤ්ඤේ ච ඡ ඛත්තියා ඉච්චේතේ අට්ඨ සහායා අහේසුං.
Once upon a time, there was a king named Disampati. He had a brahmin high priest named the Steward. Disampati’s son was the prince named Reṇu, while the Steward’s son was the student named Jotipāla. There were Reṇu the prince, Jotipāla the student, and six other aristocrats; these eight became friends.
අථ ඛෝ, භෝ, අහෝරත්තානං අච්චයේන ගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ කාලමකාසි. ගෝවින්දේ බ්‍රාහ්මණේ කාලඞ්කතේ රාජා දිසම්පති පරිදේවේසි: “යස්මිං වත, භෝ, මයං සමයේ ගෝවින්දේ බ්‍රාහ්මණේ සබ්බකිච්චානි සම්මා වෝස්සජ්ජිත්වා පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතා සමඞ්ගීභූතා පරිචාරේම, තස්මිං නෝ සමයේ ගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ කාලඞ්කතෝ”ති.
In due course the brahmin Steward passed away. At his passing, King Disampati lamented, “At a time when I have relinquished all my duties to the brahmin Steward and amuse myself, supplied and provided with the five kinds of sensual stimulation, he passes away!”
ඒවං වුත්තේ, භෝ, රේණු රාජපුත්තෝ රාජානං දිසම්පතිං ඒතදවෝච: “මා ඛෝ ත්වං, දේව, ගෝවින්දේ බ්‍රාහ්මණේ කාලඞ්කතේ අතිබාළ්හං පරිදේවේසි. අත්ථි, දේව, ගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස ජෝතිපාලෝ නාම මාණවෝ පුත්තෝ පණ්ඩිතතරෝ චේව පිතරා, අලමත්ථදසතරෝ චේව පිතරා; යේපිස්ස පිතා අත්ථේ අනුසාසි, තේපි ජෝතිපාලස්සේව මාණවස්ස අනුසාසනියා”ති.
When he said this, Prince Reṇu said to him, “Sire, don’t lament too much at the Steward’s passing. He has a son named Jotipāla, who is even more astute and expert than his father. He should manage the affairs that were managed by his father.”
“ඒවං, කුමාරා”ති?
“Is that so, my prince?”
“ඒවං, දේවා”ති.
“That is so, sire.”
6. මහාගෝවින්දවත්ථු
6. The Story of the Great Steward
අථ ඛෝ, භෝ, රාජා දිසම්පති අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තේසි: “ඒහි ත්වං, අම්භෝ පුරිස, යේන ජෝතිපාලෝ මාණවෝ තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා ජෝතිපාලං මාණවං ඒවං වදේහි: ‘භවමත්ථු භවන්තං ජෝතිපාලං, රාජා දිසම්පති භවන්තං ජෝතිපාලං මාණවං ආමන්තයති, රාජා දිසම්පති භෝතෝ ජෝතිපාලස්ස මාණවස්ස දස්සනකාමෝ(අ)”ති.
So King Disampati addressed one of his men, “Please, mister, go to the student Jotipāla, and say to him, ‘Best wishes, Jotipāla! You are summoned by King Disampati; he wants to see you.’”
“ඒවං, දේවා”ති ඛෝ, භෝ, සෝ පුරිසෝ දිසම්පතිස්ස රඤ්ඤෝ පටිස්සුත්වා යේන ජෝතිපාලෝ මාණවෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ජෝතිපාලං මාණවං ඒතදවෝච: “භවමත්ථු භවන්තං ජෝතිපාලං, රාජා දිසම්පති භවන්තං ජෝතිපාලං මාණවං ආමන්තයති, රාජා දිසම්පති භෝතෝ ජෝතිපාලස්ස මාණවස්ස දස්සනකාමෝ”ති. “ඒවං, භෝ”ති ඛෝ, භෝ, ජෝතිපාලෝ මාණවෝ තස්ස පුරිසස්ස පටිස්සුත්වා යේන රාජා දිසම්පති තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා දිසම්පතිනා රඤ්ඤා සද්ධිං සම්මෝදි;
“Yes, Your Majesty,” replied that man, and did as he was asked. Then Jotipāla went to the king and exchanged greetings with him.
සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ, භෝ, ජෝතිපාලං මාණවං රාජා දිසම්පති ඒතදවෝච: “අනුසාසතු නෝ භවං ජෝතිපාලෝ, මා නෝ භවං ජෝතිපාලෝ අනුසාසනියා පච්චබ්‍යාහාසි. පේත්තිකේ තං ඨානේ ඨපේස්සාමි, ගෝවින්දියේ අභිසිඤ්චිස්සාමී”ති.
When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side, and the king said to him, “May you, Jotipāla, manage my affairs—please don’t turn me down! I shall appoint you to your father’s position, and anoint you as Steward.”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ, භෝ, සෝ ජෝතිපාලෝ මාණවෝ දිසම්පතිස්ස රඤ්ඤෝ පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” replied Jotipāla.
අථ ඛෝ, භෝ, රාජා දිසම්පති ජෝතිපාලං මාණවං ගෝවින්දියේ අභිසිඤ්චි, තං පේත්තිකේ ඨානේ ඨපේසි. අභිසිත්තෝ ජෝතිපාලෝ මාණවෝ ගෝවින්දියේ පේත්තිකේ ඨානේ ඨපිතෝ යේපිස්ස පිතා අත්ථේ අනුසාසි තේපි අත්ථේ අනුසාසති, යේපිස්ස පිතා අත්ථේ නානුසාසි තේපි අත්ථේ අනුසාසති; යේපිස්ස පිතා කම්මන්තේ අභිසම්භෝසි තේපි කම්මන්තේ අභිසම්භෝති, යේපිස්ස පිතා කම්මන්තේ නාභිසම්භෝසි තේපි කම්මන්තේ අභිසම්භෝති. තමේනං මනුස්සා ඒවමාහංසු: “ගෝවින්දෝ වත, භෝ, බ්‍රාහ්මණෝ, මහාගෝවින්දෝ වත, භෝ, බ්‍රාහ්මණෝ”ති. ඉමිනා ඛෝ ඒවං, භෝ, පරියායේන ජෝතිපාලස්ස මාණවස්ස ගෝවින්දෝ මහාගෝවින්දෝත්වේව සමඤ්ඤා උදපාදි.
So the king anointed him as Steward and appointed him to his father’s position. After his appointment, the Steward Jotipāla managed both the affairs that his father had managed, and other affairs that his father had not managed. He organized both the works that his father had organized, and other works that his father had not organized. When people noticed this they said, “The brahmin is indeed a Steward, a Great Steward!” And that’s how the student Jotipāla came to be known as the Great Steward.
6.1. රජ්ජසංවිභජන
6.1. Dividing the Realm
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන තේ ඡ ඛත්තියා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තේ ඡ ඛත්තියේ ඒතදවෝච: “දිසම්පති ඛෝ, භෝ, රාජා ජිණ්ණෝ වුද්ධෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ, කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති ජීවිතං? ඨානං ඛෝ පනේතං විජ්ජති, යං දිසම්පතිම්හි රඤ්ඤේ කාලඞ්කතේ රාජකත්තාරෝ රේණුං රාජපුත්තං රජ්ජේ අභිසිඤ්චේය්‍යුං. ආයන්තු, භෝන්තෝ, යේන රේණු රාජපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමථ; උපසඞ්කමිත්වා රේණුං රාජපුත්තං ඒවං වදේථ: ‘මයං ඛෝ භෝතෝ රේණුස්ස සහායා පියා මනාපා අප්පටිකූලා, යංසුඛෝ භවං තංසුඛා මයං, යංදුක්ඛෝ භවං තංදුක්ඛා මයං. දිසම්පති ඛෝ, භෝ, රාජා ජිණ්ණෝ වුද්ධෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ, කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති ජීවිතං? ඨානං ඛෝ පනේතං විජ්ජති, යං දිසම්පතිම්හි රඤ්ඤේ කාලඞ්කතේ රාජකත්තාරෝ භවන්තං රේණුං රජ්ජේ අභිසිඤ්චේය්‍යුං. සචේ භවං රේණු රජ්ජං ලභේථ, සංවිභජේථ නෝ රජ්ජේනා(අ)”ති.
Then the Great Steward went to the six aristocrats and said, “King Disampati is old, elderly and senior, advanced in years, and has reached the final stage of life. Who knows how long he has to live? It’s likely that when he passes away the king-makers will anoint Prince Reṇu as king. Come, sirs, go to Prince Reṇu and say, ‘Prince Reṇu, we are your friends, dear, beloved, and cherished. We have shared your joys and sorrows. King Disampati is old, elderly and senior, advanced in years, and has reached the final stage of life. Who knows how long he has to live? It’s likely that when he passes away the king-makers will anoint you as king. If you should gain kingship, share it with us.’”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ, භෝ, තේ ඡ ඛත්තියා මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස පටිස්සුත්වා යේන රේණු රාජපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා රේණුං රාජපුත්තං ඒතදවෝචුං: “මයං ඛෝ භෝතෝ රේණුස්ස සහායා පියා මනාපා අප්පටිකූලා; යංසුඛෝ භවං තංසුඛා මයං, යංදුක්ඛෝ භවං තංදුක්ඛා මයං. දිසම්පති ඛෝ, භෝ, රාජා ජිණ්ණෝ වුද්ධෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ, කෝ නු ඛෝ පන භෝ ජානාති ජීවිතං? ඨානං ඛෝ පනේතං විජ්ජති, යං දිසම්පතිම්හි රඤ්ඤේ කාලඞ්කතේ රාජකත්තාරෝ භවන්තං රේණුං රජ්ජේ අභිසිඤ්චේය්‍යුං. සචේ භවං රේණු රජ්ජං ලභේථ, සංවිභජේථ නෝ රජ්ජේනා”ති.
“Yes, sir,” replied the six aristocrats. They went to Prince Reṇu and put the proposal to him.
“කෝ නු ඛෝ, භෝ, අඤ්ඤෝ මම විජිතේ සුඛෝ භවේථ, අඤ්ඤත්‍ර භවන්තේභි? සචාහං, භෝ, රජ්ජං ලභිස්සාමි, සංවිභජිස්සාමි වෝ රජ්ජේනා”ති.
The prince replied, “Who else, sirs, in my realm ought to prosper if not you? If I gain kingship, I will share it with you all.”
අථ ඛෝ, භෝ, අහෝරත්තානං අච්චයේන රාජා දිසම්පති කාලමකාසි. දිසම්පතිම්හි රඤ්ඤේ කාලඞ්කතේ රාජකත්තාරෝ රේණුං රාජපුත්තං රජ්ජේ අභිසිඤ්චිංසු. අභිසිත්තෝ රේණු රජ්ජේන පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතෝ සමඞ්ගීභූතෝ පරිචාරේති.
In due course King Disampati passed away. At his passing, the king-makers anointed Prince Reṇu as king. But after being anointed, King Reṇu amused himself, supplied and provided with the five kinds of sensual stimulation.
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන තේ ඡ ඛත්තියා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තේ ඡ ඛත්තියේ ඒතදවෝච: “දිසම්පති ඛෝ, භෝ, රාජා කාලඞ්කතෝ. අභිසිත්තෝ රේණු රජ්ජේන පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතෝ සමඞ්ගීභූතෝ පරිචාරේති. කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති, මදනීයා කාමා? ආයන්තු, භෝන්තෝ, යේන රේණු රාජා තේනුපසඞ්කමථ; උපසඞ්කමිත්වා රේණුං රාජානං ඒවං වදේථ: ‘දිසම්පති ඛෝ, භෝ, රාජා කාලඞ්කතෝ, අභිසිත්තෝ භවං රේණු රජ්ජේන, සරති භවං තං වචනන්(අ)”ති?
Then the Great Steward went to the six aristocrats and said, “King Disampati has passed away. But after being anointed, King Reṇu amused himself, supplied and provided with the five kinds of sensual stimulation. Who knows the intoxicating power of sensual pleasures? Come, sirs, go to Prince Reṇu and say, ‘Sir, King Disampati has passed away, and you have been anointed as king. Do you remember what you said?’”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ, භෝ, තේ ඡ ඛත්තියා මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස පටිස්සුත්වා යේන රේණු රාජා තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා රේණුං රාජානං ඒතදවෝචුං: “දිසම්පති ඛෝ, භෝ, රාජා කාලඞ්කතෝ, අභිසිත්තෝ භවං රේණු රජ්ජේන, සරති භවං තං වචනන්”ති?
“Yes, sir,” replied the six aristocrats. They went to King Reṇu and said, “Sir, King Disampati has passed away, and you have been anointed as king. Do you remember what you said?”
“සරාමහං, භෝ, තං වචනං. කෝ නු ඛෝ, භෝ, පහෝති ඉමං මහාපථවිං උත්තරේන ආයතං දක්ඛිණේන සකටමුඛං සත්තධා සමං සුවිභත්තං විභජිතුන්”ති?
“I remember, sirs. Who is able to neatly divide into seven equal parts this great land, so broad in the north and narrow as the front of a cart in the south?”
“කෝ නු ඛෝ, භෝ, අඤ්ඤෝ පහෝති, අඤ්ඤත්‍ර මහාගෝවින්දේන බ්‍රාහ්මණේනා”ති?
“Who else, sir, if not the Great Steward?”
අථ ඛෝ, භෝ, රේණු රාජා අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තේසි: “ඒහි ත්වං, අම්භෝ පුරිස, යේන මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං ඒවං වදේහි: ‘රාජා තං, භන්තේ, රේණු ආමන්තේතී(අ)”ති.
So King Reṇu addressed one of his men, “Please, mister, go to the brahmin Great Steward and say that King Reṇu summons him.”
“ඒවං, දේවා”ති ඛෝ, භෝ, සෝ පුරිසෝ රේණුස්ස රඤ්ඤෝ පටිස්සුත්වා යේන මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං ඒතදවෝච: “රාජා තං, භන්තේ, රේණු ආමන්තේතී”ති. “ඒවං, භෝ”ති ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ තස්ස පුරිසස්ස පටිස්සුත්වා යේන රේණු රාජා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රේණුනා රඤ්ඤා සද්ධිං සම්මෝදි.
“Yes, Your Majesty,” replied that man, and did as he was asked. Then the Great Steward went to the king and exchanged greetings with him.
සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං රේණු රාජා ඒතදවෝච: “ඒතු, භවං ගෝවින්දෝ ඉමං මහාපථවිං උත්තරේන ආයතං දක්ඛිණේන සකටමුඛං සත්තධා සමං සුවිභත්තං විභජතූ”ති.
When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side, and the king said to him, “Come, let the good Steward neatly divide into seven equal parts this great land, so broad in the north and narrow as the front of a cart in the south.”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ භෝ මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ රේණුස්ස රඤ්ඤෝ පටිස්සුත්වා ඉමං මහාපථවිං උත්තරේන ආයතං දක්ඛිණේන සකටමුඛං සත්තධා සමං සුවිභත්තං විභජි. සබ්බානි සකටමුඛානි පට්ඨපේසි. තත්‍ර සුදං මජ්ඣේ රේණුස්ස රඤ්ඤෝ ජනපදෝ හෝති.
“Yes, sir,” replied the Great Steward, and did as he was asked. All were arranged like the fronts of carts, and right in the middle was King Reṇu’s nation.
දන්තපුරං කලිඞ්ගානං, අස්සකානඤ්ච පෝතනං; මහේසයං අවන්තීනං, සෝවීරානඤ්ච රෝරුකං.
Dantapura for the Kaliṅgas; Potana for the Assakas; Māhissatī for the Avantis; Roruka for the Sovīras;
මිථිලා ච විදේහානං, චම්පා අඞ්ගේසු මාපිතා; බාරාණසී ච කාසීනං, ඒතේ ගෝවින්දමාපිතාති.
Mithilā for the Videhas; Campā was laid out for the Aṅgas; and Varanasi for the Kāsis: these were laid out by the Steward.
අථ ඛෝ, භෝ, තේ ඡ ඛත්තියා යථාසකේන ලාභේන අත්තමනා අහේසුං පරිපුණ්ණසඞ්කප්පා: “යං වත නෝ අහෝසි ඉච්ඡිතං, යං ආකඞ්ඛිතං, යං අධිප්පේතං, යං අභිපත්ථිතං, තං නෝ ලද්ධන්”ති.
Then those six aristocrats were delighted with their respective gains, having achieved all they wished for, “We have received exactly what we wanted, what we wished for, what we desired, what we yearned for.”
සත්තභූ බ්‍රහ්මදත්තෝ ච, වේස්සභූ භරතෝ සහ; රේණු ද්වේ ධතරට්ඨා ච, තදාසුං සත්ත භාරධාති.
Sattabhū and Brahmadatta, Vessabhū and Bharata, Reṇu and the two Dhataraṭṭhas: these were the seven Bhāratas.
පඨමභාණවාරෝ නිට්ඨිතෝ.
The first recitation section is finished.
6.2. කිත්තිසද්දඅබ්භුග්ගමන
6.2. A Good Reputation
අථ ඛෝ, භෝ, තේ ඡ ඛත්තියා යේන මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං ඒතදවෝචුං: “යථා ඛෝ භවං ගෝවින්දෝ රේණුස්ස රඤ්ඤෝ සහායෝ පියෝ මනාපෝ අප්පටිකූලෝ. ඒවමේව ඛෝ භවං ගෝවින්දෝ අම්හාකම්පි සහායෝ පියෝ මනාපෝ අප්පටිකූලෝ, අනුසාසතු නෝ භවං ගෝවින්දෝ; මා නෝ භවං ගෝවින්දෝ අනුසාසනියා පච්චබ්‍යාහාසී”ති.
Then the six aristocrats approached the Great Steward and said, “Steward, just as you are King Reṇu’s friend, dear, beloved, and cherished, you are also our friend. Would you manage our affairs? Please don’t turn us down!”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ තේසං ඡන්නං ඛත්තියානං පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ සත්ත ච රාජානෝ ඛත්තියේ මුද්ධාවසිත්තේ රජ්ජේ අනුසාසි, සත්ත ච බ්‍රාහ්මණමහාසාලේ සත්ත ච න්හාතකසතානි මන්තේ වාචේසි.
“Yes, sirs,” replied the Great Steward. Then the Great Steward managed the realms of the seven kings. And he taught seven well-to-do brahmins, and seven hundred bathed initiates to recite the hymns.
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස අපරේන සමයේන ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගච්ඡි: “සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති සල්ලපති මන්තේතී”ති.
After some time he got this good reputation, “The Great Steward sees Brahmā in person! The Great Steward discusses, converses, and consults with Brahmā in person!”
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස ඒතදහෝසි: “මය්හං ඛෝ ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති සල්ලපති මන්තේතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං බ්‍රහ්මානං පස්සාමි, න බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේමි, න බ්‍රහ්මුනා සල්ලපාමි, න බ්‍රහ්මුනා මන්තේමි. සුතං ඛෝ පන මේතං බ්‍රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘යෝ වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති බ්‍රහ්මුනා සල්ලපති බ්‍රහ්මුනා මන්තේතී(අ)ති. යන්නූනාහං වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයේය්‍යං, කරුණං ඣානං ඣායේය්‍යන්”ති.
The Great Steward thought, “I have the reputation of seeing Brahmā in person, and discussing with him in person. But I don’t. I have heard that brahmins of the past who were elderly and senior, the teachers of teachers, said: ‘Whoever goes on retreat for the four months of the rainy season and practices the jhāna on compassion sees Brahmā and discusses with him.’ Why don’t I do that?”
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන රේණු රාජා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රේණුං රාජානං ඒතදවෝච: “මය්හං ඛෝ, භෝ, ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති සල්ලපති මන්තේතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං, භෝ, බ්‍රහ්මානං පස්සාමි, න බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේමි, න බ්‍රහ්මුනා සල්ලපාමි, න බ්‍රහ්මුනා මන්තේමි. සුතං ඛෝ පන මේතං බ්‍රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘යෝ වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති බ්‍රහ්මුනා සල්ලපති බ්‍රහ්මුනා මන්තේතී(අ)ති. ඉච්ඡාමහං, භෝ, වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්හි කේනචි උපසඞ්කමිතබ්බෝ අඤ්ඤත්‍ර ඒකේන භත්තාභිහාරේනා”ති.
So the Great Steward went to King Reṇu and told him of the situation, saying, “Sir, I wish to go on retreat for the four months of the rainy season and practice the jhāna on compassion. No one should approach me, except for the one who brings my meal.”
“යස්සදානි භවං ගෝවින්දෝ කාලං මඤ්ඤතී”ති.
“Please do so, Steward, at your convenience.”
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන තේ ඡ ඛත්තියා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තේ ඡ ඛත්තියේ ඒතදවෝච: “මය්හං ඛෝ, භෝ, ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති සල්ලපති මන්තේතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං, භෝ, බ්‍රහ්මානං පස්සාමි, න බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේමි, න බ්‍රහ්මුනා සල්ලපාමි, න බ්‍රහ්මුනා මන්තේමි. සුතං ඛෝ පන මේතං බ්‍රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං, ‘යෝ වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති බ්‍රහ්මුනා සල්ලපති බ්‍රහ්මුනා මන්තේතී(අ)ති. ඉච්ඡාමහං, භෝ, වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්හි කේනචි උපසඞ්කමිතබ්බෝ අඤ්ඤත්‍ර ඒකේන භත්තාභිහාරේනා”ති. “යස්සදානි භවං ගෝවින්දෝ කාලං මඤ්ඤතී”ති.
Then the Great Steward went to the six aristocrats to put the same proposal, and received the same reply.
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන තේ සත්ත ච බ්‍රාහ්මණමහාසාලා සත්ත ච න්හාතකසතානි තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තේ සත්ත ච බ්‍රාහ්මණමහාසාලේ සත්ත ච න්හාතකසතානි ඒතදවෝච: “මය්හං ඛෝ, භෝ, ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති සල්ලපති මන්තේතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං, භෝ, බ්‍රහ්මානං පස්සාමි, න බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේමි, න බ්‍රහ්මුනා සල්ලපාමි, න බ්‍රහ්මුනා මන්තේමි. සුතං ඛෝ පන මේතං බ්‍රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘යෝ වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති, බ්‍රහ්මුනා සල්ලපති, බ්‍රහ්මුනා මන්තේතී(අ)ති. තේන හි, භෝ, යථාසුතේ යථාපරියත්තේ මන්තේ විත්ථාරේන සජ්ඣායං කරෝථ, අඤ්ඤමඤ්ඤඤ්ච මන්තේ වාචේථ; ඉච්ඡාමහං, භෝ, වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං;
He also went to the seven well-to-do brahmins and seven hundred bathed initiates and put to them the same proposal, adding, “Sirs, recite the hymns in detail as you have learned and memorized them, and teach each other how to recite.”
නම්හි කේනචි උපසඞ්කමිතබ්බෝ අඤ්ඤත්‍ර ඒකේන භත්තාභිහාරේනා”ති. “යස්සදානි භවං ගෝවින්දෝ කාලං මඤ්ඤතී”ති.
And they too said, “Please do so, Steward, at your convenience.”
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන චත්තාරීසා භරියා සාදිසියෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා චත්තාරීසා භරියා සාදිසියෝ ඒතදවෝච: “මය්හං ඛෝ, භෝතී, ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, සක්ඛි මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති සල්ලපති මන්තේතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං, භෝතී, බ්‍රහ්මානං පස්සාමි, න බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේමි, න බ්‍රහ්මුනා සල්ලපාමි, න බ්‍රහ්මුනා මන්තේමි. සුතං ඛෝ පන මේතං බ්‍රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං ‘යෝ වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති, බ්‍රහ්මුනා සල්ලපති, බ්‍රහ්මුනා මන්තේතී(අ)ති, ඉච්ඡාමහං, භෝතී, වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්හි කේනචි උපසඞ්කමිතබ්බෝ අඤ්ඤත්‍ර ඒකේන භත්තාභිහාරේනා”ති. “යස්සදානි භවං ගෝවින්දෝ කාලං මඤ්ඤතී”ති.
Then the Great Steward went to his forty equal wives to put the same proposal to them, and received the same reply.
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ පුරත්ථිමේන නගරස්ස නවං සන්ධාගාරං කාරාපේත්වා වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයි, කරුණං ඣානං ඣායි; නාස්සුධ කෝචි උපසඞ්කමති අඤ්ඤත්‍ර ඒකේන භත්තාභිහාරේන.
Then the Great Steward had a new meeting hall built to the east of his citadel, where he went on retreat for the four months of the rainy season and practiced the jhāna on compassion. And no one approached him except the one who brought him meals.
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස චතුන්නං මාසානං අච්චයේන අහුදේව උක්කණ්ඨනා අහු පරිතස්සනා: “සුතං ඛෝ පන මේතං බ්‍රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘යෝ වස්සිකේ චත්තාරෝ මාසේ පටිසල්ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සෝ බ්‍රහ්මානං පස්සති, බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේති බ්‍රහ්මුනා සල්ලපති බ්‍රහ්මුනා මන්තේතී(අ)ති. න ඛෝ පනාහං බ්‍රහ්මානං පස්සාමි, න බ්‍රහ්මුනා සාකච්ඡේමි න බ්‍රහ්මුනා සල්ලපාමි න බ්‍රහ්මුනා මන්තේමී”ති.
But then, when the four months had passed, the Great Steward became dissatisfied and anxious, “I have heard that brahmins of the past said that whoever goes on retreat for the four months of the rainy season and practices the jhāna on compassion sees Brahmā and discusses with him. But I neither see Brahmā nor discuss with him.”
6.3. බ්‍රහ්මුනාසාකච්ඡා
6.3. A Discussion With Brahmā
අථ ඛෝ, භෝ, බ්‍රහ්මා සනඞ්කුමාරෝ මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස චේතසා චේතෝපරිවිතක්කමඤ්ඤාය—සේය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරේය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජේය්‍ය; ඒවමේව—බ්‍රහ්මලෝකේ අන්තරහිතෝ මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස සම්මුඛේ පාතුරහෝසි. අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස අහුදේව භයං අහු ඡම්භිතත්තං අහු ලෝමහංසෝ යථා තං අදිට්ඨපුබ්බං රූපං දිස්වා. අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ භීතෝ සංවිග්ගෝ ලෝමහට්ඨජාතෝ බ්‍රහ්මානං සනඞ්කුමාරං ගාථාය අජ්ඣභාසි:
And then Brahmā Sanaṅkumāra, knowing what the Great Steward was thinking, as easily as a strong person would extend or contract their arm, vanished from the Brahmā realm and reappeared in the Great Steward’s presence. At that, the Great Steward became frightened, scared, his hair standing on end, as he had never seen such a sight before. So he addressed Brahmā Sanaṅkumāra in verse:
“වණ්ණවා යසවා සිරිමා, කෝ නු ත්වමසි මාරිස; අජානන්තා තං පුච්ඡාම, කථං ජානේමු තං මයන්”ති.
“Who might you be, sir, so beautiful, glorious, majestic? Not knowing, I ask—how am I to know who you are?”
“මං වේ කුමාරං ජානන්ති, බ්‍රහ්මලෝකේ සනන්තනං; සබ්බේ ජානන්ති මං දේවා, ඒවං ගෝවින්ද ජානහි”.
“In the Brahmā realm they know me as ‘The Eternal Youth’. All the gods know me thus, and so you should know me, Steward.”
“ආසනං උදකං පජ්ජං, මධුසාකඤ්ච බ්‍රහ්මුනෝ; අග්ඝේ භවන්තං පුච්ඡාම, අග්ඝං කුරුතු නෝ භවං”.
“A Brahmā deserves a seat and water, foot-salve, and sweet cakes. Sir, I ask you to please accept these gifts of hospitality.”
“පටිග්ගණ්හාම තේ අග්ඝං, යං ත්වං ගෝවින්ද භාසසි; දිට්ඨධම්මහිතත්ථාය, සම්පරාය සුඛාය ච; කතාවකාසෝ පුච්ඡස්සු, යං කිඤ්චි අභිපත්ථිතන්”ති.
“I accept the gifts of hospitality of which you speak. I grant you the opportunity to ask whatever you desire—about welfare and benefit in this life, or happiness in lives to come.”
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස ඒතදහෝසි: “කතාවකාසෝ ඛෝම්හි බ්‍රහ්මුනා සනඞ්කුමාරේන. කිං නු ඛෝ අහං බ්‍රහ්මානං සනඞ්කුමාරං පුච්ඡේය්‍යං දිට්ඨධම්මිකං වා අත්ථං සම්පරායිකං වා”ති?
Then the Great Steward thought, “Brahmā Sanaṅkumāra has granted me an opportunity. Should I ask him about what is beneficial for this life or lives to come?”
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස ඒතදහෝසි: “කුසලෝ ඛෝ අහං දිට්ඨධම්මිකානං අත්ථානං, අඤ්ඤේපි මං දිට්ඨධම්මිකං අත්ථං පුච්ඡන්ති. යන්නූනාහං බ්‍රහ්මානං සනඞ්කුමාරං සම්පරායිකඤ්ඤේව අත්ථං පුච්ඡේය්‍යන්”ති. අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ බ්‍රහ්මානං සනඞ්කුමාරං ගාථාය අජ්ඣභාසි:
Then he thought, “I’m a skilled in what is beneficial for this life, and others even ask me about it. Why don’t I ask Brahmā about the benefit that specifically applies to lives to come?” So he addressed Brahmā Sanaṅkumāra in verse:
“පුච්ඡාමි බ්‍රහ්මානං සනඞ්කුමාරං, කඞ්ඛී අකඞ්ඛිං පරවේදියේසු; කත්ථට්ඨිතෝ කිම්හි ච සික්ඛමානෝ, පප්පෝති මච්චෝ අමතං බ්‍රහ්මලෝකන්”ති.
“I’m in doubt, so I ask Brahmā—
who is free of doubt— about things one may learn from another. Standing on what, training in what may a mortal reach the deathless Brahmā realm?”
“හිත්වා මමත්තං මනුජේසු බ්‍රහ්මේ, ඒකෝදිභූතෝ කරුණේධිමුත්තෝ; නිරාමගන්ධෝ විරතෝ මේථුනස්මා, ඒත්ථට්ඨිතෝ ඒත්ථ ච සික්ඛමානෝ; පප්පෝති මච්චෝ අමතං බ්‍රහ්මලෝකන්”ති.
“He among men, O brahmin,
“‘හිත්වා මමත්තන්(අ)ති අහං, භෝතෝ, ආජානාමි. ඉධේකච්චෝ අප්පං වා භෝගක්ඛන්ධං පහාය මහන්තං වා භෝගක්ඛන්ධං පහාය අප්පං වා ඤාතිපරිවට්ටං පහාය මහන්තං වා ඤාතිපරිවට්ටං පහාය කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති, ඉති ‘හිත්වා මමත්තන්(අ)ති අහං, භෝතෝ, ආජානාමි.
“Sir, I understand what ‘giving up possessiveness’ means. It’s when someone gives up a large or small fortune, and a large or small family circle. They shave off hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. That’s how I understand ‘giving up possessiveness’.
‘ඒකෝදිභූතෝ(අ)ති අහං, භෝතෝ, ආජානාමි. ඉධේකච්චෝ විවිත්තං සේනාසනං භජති අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භෝකාසං පලාලපුඤ්ජං, ඉති ‘ඒකෝදිභූතෝ(අ)ති අහං, භෝතෝ, ආජානාමි.
Sir, I understand what ‘at one’ means. It’s when someone frequents a secluded lodging—a wilderness, the root of a tree, a hill, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a forest, the open air, a heap of straw. That’s how I understand ‘at one’.
‘කරුණේධිමුත්තෝ(අ)ති අහං, භෝතෝ, ආජානාමි. ඉධේකච්චෝ කරුණාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධෝතිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං කරුණාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාපජ්ජේන ඵරිත්වා විහරති. ඉති ‘කරුණේධිමුත්තෝ(අ)ති අහං, භෝතෝ, ආජානාමි.
Sir, I understand what ‘compassionate’ means. It’s when someone meditates spreading a heart full of compassion to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, they spread a heart full of compassion to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. That’s how I understand ‘compassionate’.
ආමගන්ධේ ච ඛෝ අහං, භෝතෝ, භාසමානස්ස න ආජානාමි.
But I don’t understand what you say about putrefaction.
කේ ආමගන්ධා මනුජේසු බ්‍රහ්මේ, ඒතේ අවිද්වා ඉධ බ්‍රූහි ධීර; කේනාවටා වාති පජා කුරුතු, ආපායිකා නිවුතබ්‍රහ්මලෝකා”ති.
What among men, O Brahmā, is putrefaction? I don’t understand, so tell me, wise one: wrapped in what do people stink, headed for hell, shut out of the Brahmā realm?”
“කෝධෝ මෝසවජ්ජං නිකති ච දුබ්භෝ, කදරියතා අතිමානෝ උසූයා; ඉච්ඡා විවිච්ඡා පරහේඨනා ච, ලෝභෝ ච දෝසෝ ච මදෝ ච මෝහෝ; ඒතේසු යුත්තා අනිරාමගන්ධා, ආපායිකා නිවුතබ්‍රහ්මලෝකා”ති.
“Anger, lies, fraud, and deceit, miserliness, vanity, jealousy, desire, stinginess, harassing others, greed, hate, vanity, and delusion—those bound to such things
“යථා ඛෝ අහං, භෝතෝ, ආමගන්ධේ භාසමානස්ස ආජානාමි. තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා. පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
“As I understand what you say about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness!”
“යස්සදානි භවං ගෝවින්දෝ කාලං මඤ්ඤතී”ති.
“Please do so, Steward, at your convenience.”
6.4. රේණුරාජආමන්තනා
6.4. Informing King Reṇu
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන රේණු රාජා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රේණුං රාජානං ඒතදවෝච: “අඤ්ඤං දානි භවං පුරෝහිතං පරියේසතු, යෝ භෝතෝ රජ්ජං අනුසාසිස්සති. ඉච්ඡාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා. පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
So the Great Steward went to King Reṇu and said, “Sir, please now find another high priest to manage the affairs of state for you. I wish to go forth from the lay life to homelessness. As I understand what Brahmā says about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness.
“ආමන්තයාමි රාජානං, රේණුං භූමිපතිං අහං; ත්වං පජානස්සු රජ්ජේන, නාහං පෝරෝහිච්චේ රමේ”.
I announce to King Reṇu, the lord of the land: you must learn how to rule, for I no longer care for my ministry.”
“සචේ තේ ඌනං කාමේහි, අහං පරිපූරයාමි තේ; යෝ තං හිංසති වාරේමි, භූමිසේනාපති අහං; තුවං පිතා අහං පුත්තෝ, මා නෝ ගෝවින්ද පාජහි”.
“If you’re lacking any pleasures, I’ll supply them for you. I’ll protect you from any harm, for I command the nation’s army. You are my father, I am your son! O Steward, please don’t leave!”
“නමත්ථි ඌනං කාමේහි, හිංසිතා මේ න විජ්ජති; අමනුස්සවචෝ සුත්වා, තස්මාහං න ගහේ රමේ”.
“I’m lacking no pleasures, and no-one is harming me. I’ve heard a non-human voice, so I no longer care for lay life.”
“අමනුස්සෝ කථංවණ්ණෝ, කිං තේ අත්ථං අභාසථ; යඤ්ච සුත්වා ජහාසි නෝ, ගේහේ අම්හේ ච කේවලී”.
“What was that non-human like? What did he say to you, hearing which you would abandon our house and all our people?”
“උපවුත්ථස්ස මේ පුබ්බේ, යිට්ඨුකාමස්ස මේ සතෝ; අග්ගි පජ්ජලිතෝ ආසි, කුසපත්තපරිත්ථතෝ.
“Before entering this retreat, I only liked to sacrifice. I kindled the sacred flame, strewn about with kusa grass.
තතෝ මේ බ්‍රහ්මා පාතුරහු, බ්‍රහ්මලෝකා සනන්තනෝ; සෝ මේ පඤ්හං වියාකාසි, තං සුත්වා න ගහේ රමේ”.
But then Brahmā the Eternal Youth appeared to me from the Brahmā realm. He answered my question, hearing which I no longer care for lay life.”
“සද්දහාමි අහං භෝතෝ, යං ත්වං ගෝවින්ද භාසසි; අමනුස්සවචෝ සුත්වා, කථං වත්තේථ අඤ්ඤථා.
“I have faith, O Steward, in that of which you speak. Having heard a non-human voice, what else could you do?
තේ තං අනුවත්තිස්සාම, සත්ථා ගෝවින්ද නෝ භවං; මණි යථා වේළුරියෝ, අකාචෝ විමලෝ සුභෝ; ඒවං සුද්ධා චරිස්සාම, ගෝවින්දස්සානුසාසනේති.
We will follow your example, Steward, be my Teacher! Like a gem of beryl—flawless, immaculate, beautiful—that’s how pure we shall live, in the Steward’s dispensation.
සචේ භවං ගෝවින්දෝ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සති, මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම. අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
If the Steward is going forth from the lay life to homelessness, we shall do so too. Your destiny shall be ours.”
6.5. ඡඛත්තියආමන්තනා
6.5. Informing the Six Aristocrats
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන තේ ඡ ඛත්තියා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තේ ඡ ඛත්තියේ ඒතදවෝච: “අඤ්ඤං දානි භවන්තෝ පුරෝහිතං පරියේසන්තු, යෝ භවන්තානං රජ්ජේ අනුසාසිස්සති. ඉච්ඡාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා. පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
Then the Great Steward went to the six aristocrats and said, “Sirs, please now find another high priest to manage the affairs of state for you. I wish to go forth from the lay life to homelessness. As I understand what Brahmā says about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness!”
අථ ඛෝ, භෝ, තේ ඡ ඛත්තියා ඒකමන්තං අපක්කම්ම ඒවං සමචින්තේසුං: “ඉමේ ඛෝ බ්‍රාහ්මණා නාම ධනලුද්ධා; යන්නූන මයං මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං ධනේන සික්ඛේය්‍යාමා”ති.
Then the six aristocrats withdrew to one side and thought up a plan, “These brahmins are greedy for wealth. Why don’t we try to persuade him with wealth?”
තේ මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං උපසඞ්කමිත්වා ඒවමාහංසු: “සංවිජ්ජති ඛෝ, භෝ, ඉමේසු සත්තසු රජ්ජේසු පහූතං සාපතේය්‍යං, තතෝ භෝතෝ යාවතකේන අත්ථෝ, තාවතකං ආහරීයතන්”ති.
They returned to the Great Steward and said, “In these seven kingdoms there is abundant wealth. We’ll get you as much as you want.”
“අලං, භෝ, මමපිදං පහූතං සාපතේය්‍යං භවන්තානංයේව වාහසා. තමහං සබ්බං පහාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාමි. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
“Enough, sirs. I already have abundant wealth, owing to my lords. Giving up all that, I shall go forth.”
අථ ඛෝ, භෝ, තේ ඡ ඛත්තියා ඒකමන්තං අපක්කම්ම ඒවං සමචින්තේසුං: “ඉමේ ඛෝ බ්‍රාහ්මණා නාම ඉත්ථිලුද්ධා; යන්නූන මයං මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං ඉත්ථීහි සික්ඛේය්‍යාමා”ති.
Then the six aristocrats withdrew to one side and thought up a plan, “These brahmins are greedy for women. Why don’t we try to persuade him with women?”
තේ මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං උපසඞ්කමිත්වා ඒවමාහංසු: “සංවිජ්ජන්ති ඛෝ, භෝ, ඉමේසු සත්තසු රජ්ජේසු පහූතා ඉත්ථියෝ, තතෝ භෝතෝ යාවතිකාහි අත්ථෝ, තාවතිකා ආනීයතන්”ති.
They returned to the Great Steward and said, “In these seven kingdoms there are many women. We’ll get you as many as you want.”
“අලං, භෝ, මමපිමා චත්තාරීසා භරියා සාදිසියෝ. තාපාහං සබ්බා පහාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාමි. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්ති”.
“Enough, sirs. I already have forty equal wives. Giving up all them, I shall go forth.”
“සචේ භවං ගෝවින්දෝ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සති, මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
“If the Steward is going forth from the lay life to homelessness, we shall do so too. Your destiny shall be ours.”
“සචේ ජහථ කාමානි, යත්ථ සත්තෝ පුථුජ්ජනෝ; ආරම්භව්හෝ දළ්හා හෝථ, ඛන්තීබලසමාහිතා.
“If you all give up sensual pleasures, to which ordinary people are attached, exert yourselves, being strong, and possessing the power of patience.
ඒස මග්ගෝ උජුමග්ගෝ, ඒස මග්ගෝ අනුත්තරෝ; සද්ධම්මෝ සබ්භි රක්ඛිතෝ, බ්‍රහ්මලෝකූපපත්තියා”ති.
This path is the straight path, this path is supreme. Guarded by the good, the true teaching leads to rebirth in the Brahmā realm.”
“තේන හි භවං ගෝවින්දෝ සත්ත වස්සානි ආගමේතු. සත්තන්නං වස්සානං අච්චයේන මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
“Well then, sir, please wait for seven years. When seven years have passed, we shall go forth with you. Your destiny shall be ours.”
“අතිචිරං ඛෝ, භෝ, සත්ත වස්සානි, නාහං සක්කෝමි, භවන්තේ, සත්ත වස්සානි ආගමේතුං. කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති ජීවිතානං. ගමනීයෝ සම්පරායෝ, මන්තායං බෝද්ධබ්බං, කත්තබ්බං කුසලං, චරිතබ්බං බ්‍රහ්මචරියං, නත්ථි ජාතස්ස අමරණං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
“Seven years is too long, sirs. I cannot wait that long. Who knows what will happen to the living? We are heading to the next life. We must be thoughtful and wake up! We must do what’s good and lead the spiritual life, for no-one born can escape death. I shall go forth.”
“තේන හි භවං ගෝවින්දෝ ඡබ්බස්සානි ආගමේතු …පේ… පඤ්ච වස්සානි ආගමේතු … චත්තාරි වස්සානි ආගමේතු … තීණි වස්සානි ආගමේතු … ද්වේ වස්සානි ආගමේතු … ඒකං වස්සං ආගමේතු, ඒකස්ස වස්සස්ස අච්චයේන මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති. “අතිචිරං ඛෝ, භෝ, ඒකං වස්සං, නාහං සක්කෝමි භවන්තේ ඒකං වස්සං ආගමේතුං. කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති ජීවිතානං. ගමනීයෝ සම්පරායෝ, මන්තායං බෝද්ධබ්බං, කත්තබ්බං කුසලං, චරිතබ්බං බ්‍රහ්මචරියං, නත්ථි ජාතස්ස අමරණං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති. “තේන හි භවං ගෝවින්දෝ සත්ත මාසානි ආගමේතු, සත්තන්නං මාසානං අච්චයේන මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති. “අතිචිරං ඛෝ, භෝ, සත්ත මාසානි, නාහං සක්කෝමි භවන්තේ සත්ත මාසානි ආගමේතුං. කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති ජීවිතානං. ගමනීයෝ සම්පරායෝ, මන්තායං බෝද්ධබ්බං, කත්තබ්බං කුසලං, චරිතබ්බං බ්‍රහ්මචරියං, නත්ථි ජාතස්ස අමරණං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති. “තේන හි භවං ගෝවින්දෝ ඡ මාසානි ආගමේතු …පේ… පඤ්ච මාසානි ආගමේතු … චත්තාරි මාසානි ආගමේතු … තීණි මාසානි ආගමේතු … ද්වේ මාසානි ආගමේතු … ඒකං මාසං ආගමේතු … අද්ධමාසං ආගමේතු, අද්ධමාසස්ස අච්චයේන මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
“Well then, sir, please wait for six years, five years, four years, three years, two years, one year, seven months, six months, five months, four months, three months, two months, one month, or even a fortnight. When a fortnight has passed, we shall go forth. Your destiny shall be ours.”
“අතිචිරං ඛෝ, භෝ, අද්ධමාසෝ, නාහං සක්කෝමි භවන්තේ අද්ධමාසං ආගමේතුං. කෝ නු ඛෝ පන, භෝ, ජානාති ජීවිතානං. ගමනීයෝ සම්පරායෝ, මන්තායං බෝද්ධබ්බං, කත්තබ්බං කුසලං, චරිතබ්බං බ්‍රහ්මචරියං, නත්ථි ජාතස්ස අමරණං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
“A fortnight is too long, sirs. I cannot wait that long. Who knows what will happen to the living? We are heading to the next life. We must be thoughtful and wake up! We must do what’s good and lead the spiritual life, for no-one born can escape death. As I understand what Brahmā says about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness.”
“තේන හි භවං ගෝවින්දෝ සත්තාහං ආගමේතු, යාව මයං සකේ පුත්තභාතරෝ රජ්ජේන අනුසාසිස්සාම, සත්තාහස්ස අච්චයේන මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
“Well then, sir, please wait for a week, so that we can instruct our sons and brothers in kingship. When a week has passed, we shall go forth. Your destiny shall be ours.”
“න චිරං ඛෝ, භෝ, සත්තාහං, ආගමේස්සාමහං භවන්තේ සත්තාහන්”ති.
“A week is not too long, sirs. I will wait that long.”
6.6. බ්‍රාහ්මණමහාසාලාදීනංආමන්තනා
6.6. Informing the Brahmins
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන තේ සත්ත ච බ්‍රාහ්මණමහාසාලා සත්ත ච න්හාතකසතානි තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තේ සත්ත ච බ්‍රාහ්මණමහාසාලේ සත්ත ච න්හාතකසතානි ඒතදවෝච: “අඤ්ඤං දානි භවන්තෝ ආචරියං පරියේසන්තු, යෝ භවන්තානං මන්තේ වාචේස්සති. ඉච්ඡාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස. තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා, පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
Then the Great Steward also went to the seven well-to-do brahmins and seven hundred bathed initiates and said, “Sirs, please now find another teacher to teach you to recite the hymns. I wish to go forth from the lay life to homelessness. As I understand what Brahmā says about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness.”
“මා භවං ගෝවින්දෝ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජි. පබ්බජ්ජා, භෝ, අප්පේසක්ඛා ච අප්පලාභා ච; බ්‍රහ්මඤ්ඤං මහේසක්ඛඤ්ච මහාලාභඤ්චා”ති.
“Please don’t go forth from the lay life to homelessness! The life of one gone forth is of little influence or profit, whereas the life of a brahmin is of great influence and profit.”
“මා භවන්තෝ ඒවං අවචුත්ථ: ‘පබ්බජ්ජා අප්පේසක්ඛා ච අප්පලාභා ච, බ්‍රහ්මඤ්ඤං මහේසක්ඛඤ්ච මහාලාභඤ්චා(අ)ති. කෝ නු ඛෝ, භෝ, අඤ්ඤත්‍ර මයා මහේසක්ඛතරෝ වා මහාලාභතරෝ වා. අහඤ්හි, භෝ, ඒතරහි රාජාව රඤ්ඤං බ්‍රහ්මාව බ්‍රාහ්මණානං දේවතාව ගහපතිකානං. තමහං සබ්බං පහාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාමි. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා. පබ්බජිස්සාමහං, භෝ, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
“Please, sirs, don’t say that. Who has greater influence and profit than myself? For now I am like a king to kings, like Brahmā to brahmins, like a deity to householders. Giving up all that, I shall go forth. As I understand what Brahmā says about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness.”
“සචේ භවං ගෝවින්දෝ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සති, මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
“If the Steward is going forth from the lay life to homelessness, we shall do so too. Your destiny shall be ours.”
6.7. භරියානංආමන්තනා
6.7. Informing the Wives
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ යේන චත්තාරීසා භරියා සාදිසියෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා චත්තාරීසා භරියා සාදිසියෝ ඒතදවෝච: “යා භෝතීනං ඉච්ඡති, සකානි වා ඤාතිකුලානි ගච්ඡතු අඤ්ඤං වා භත්තාරං පරියේසතු. ඉච්ඡාමහං, භෝතී, අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. යථා ඛෝ පන මේ සුතං බ්‍රහ්මුනෝ ආමගන්ධේ භාසමානස්ස, තේ න සුනිම්මදයා අගාරං අජ්ඣාවසතා. පබ්බජිස්සාමහං, භෝතී, අගාරස්මා අනගාරියන්”ති.
Then the Great Steward went to his forty equal wives and said, “Ladies, please do whatever you wish, whether returning to your own families, or finding another husband. I wish to go forth from the lay life to homelessness. As I understand what Brahmā says about putrefaction, it’s not easy to quell while living at home. I shall go forth from the lay life to homelessness.”
“ත්වඤ්ඤේව නෝ ඤාති ඤාතිකාමානං, ත්වං පන භත්තා භත්තුකාමානං. සචේ භවං ගෝවින්දෝ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සති, මයම්පි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිස්සාම, අථ යා තේ ගති, සා නෝ ගති භවිස්සතී”ති.
“You are the only family we want! You are the only husband we want! If you are going forth from the lay life to homelessness, we shall do so too. Your destiny shall be ours.”
6.8. මහාගෝවින්දපබ්බජ්ජා
6.8. The Great Steward Goes Forth
අථ ඛෝ, භෝ, මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ තස්ස සත්තාහස්ස අච්චයේන කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජි. පබ්බජිතං පන මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං සත්ත ච රාජානෝ ඛත්තියා මුද්ධාවසිත්තා සත්ත ච බ්‍රාහ්මණමහාසාලා සත්ත ච න්හාතකසතානි චත්තාරීසා ච භරියා සාදිසියෝ අනේකානි ච ඛත්තියසහස්සානි අනේකානි ච බ්‍රාහ්මණසහස්සානි අනේකානි ච ගහපතිසහස්සානි අනේකේහි ච ඉත්ථාගාරේහි ඉත්ථියෝ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා මහාගෝවින්දං බ්‍රාහ්මණං අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතං අනුපබ්බජිංසු.
When a week had passed, the Great Steward shaved off his hair and beard, dressed in ocher robes, and went forth from the lay life to homelessness. And when he had gone forth, the seven anointed aristocrat kings, the seven brahmins with seven hundred initiates, the forty equal wives, and many thousands of aristocrats, brahmins, householders, and many harem women shaved off their hair and beards, dressed in ocher robes, and went forth from the lay life to homelessness.
තාය සුදං, භෝ, පරිසාය පරිවුතෝ මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ ගාමනිගමරාජධානීසු චාරිකං චරති. යං ඛෝ පන, භෝ, තේන සමයේන මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ ගාමං වා නිගමං වා උපසඞ්කමති, තත්ථ රාජාව හෝති රඤ්ඤං, බ්‍රහ්මාව බ්‍රාහ්මණානං, දේවතාව ගහපතිකානං. තේන ඛෝ පන සමයේන මනුස්සා ඛිපන්ති වා උපක්ඛලන්ති වා. තේ ඒවමාහංසු: “නමත්ථු මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස, නමත්ථු සත්ත පුරෝහිතස්සා”ති.
Escorted by that assembly, the Great Steward wandered on tour among the villages, towns, and capital cities. And at that time, whenever he arrived at a village or town, he was like a king to kings, like Brahmā to brahmins, like a deity to householders. And whenever people sneezed or tripped over they’d say: “Homage to the Great Steward! Homage to the high priest for the seven!”
මහාගෝවින්දෝ, භෝ, බ්‍රාහ්මණෝ මේත්තාසහගතේන චේතසා ඒකං දිසං ඵරිත්වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධෝ තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලෝකං මේත්තාසහගතේන චේතසා විපුලේන මහග්ගතේන අප්පමාණේන අවේරේන අබ්‍යාපජ්ජේන ඵරිත්වා විහාසි. කරුණාසහගතේන චේතසා …පේ… මුදිතාසහගතේන චේතසා …පේ… උපේක්ඛාසහගතේන චේතසා …පේ… අබ්‍යාපජ්ජේන ඵරිත්වා විහාසි. සාවකානඤ්ච බ්‍රහ්මලෝකසහබ්‍යතාය මග්ගං දේසේසි.
And the Great Steward meditated spreading a heart full of love to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, he spread a heart full of love to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. He meditated spreading a heart full of compassion … rejoicing … equanimity to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, he spread a heart full of equanimity to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. And he taught his disciples the path to rebirth in the company of Brahmā.
යේ ඛෝ පන, භෝ, තේන සමයේන මහාගෝවින්දස්ස බ්‍රාහ්මණස්ස සාවකා සබ්බේනසබ්බං සාසනං ආජානිංසු. තේ කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං බ්‍රහ්මලෝකං උපපජ්ජිංසු. යේ න සබ්බේනසබ්බං සාසනං ආජානිංසු, තේ කායස්ස භේදා පරං මරණා අප්පේකච්චේ පරනිම්මිතවසවත්තීනං දේවානං සහබ්‍යතං උපපජ්ජිංසු; අප්පේකච්චේ නිම්මානරතීනං දේවානං සහබ්‍යතං උපපජ්ජිංසු; අප්පේකච්චේ තුසිතානං දේවානං සහබ්‍යතං උපපජ්ජිංසු; අප්පේකච්චේ යාමානං දේවානං සහබ්‍යතං උපපජ්ජිංසු; අප්පේකච්චේ තාවතිංසානං දේවානං සහබ්‍යතං උපපජ්ජිංසු; අප්පේකච්චේ චාතුමහාරාජිකානං දේවානං සහබ්‍යතං උපපජ්ජිංසු; යේ සබ්බනිහීනං කායං පරිපූරේසුං තේ ගන්ධබ්බකායං පරිපූරේසුං.
Those of his disciples who completely understood the Great Steward’s instructions, at the breaking up of the body, after death, were reborn in the Brahmā realm. Of those disciples who only partly understood the Great Steward’s instructions, some were reborn in the company of the Gods Who Control the Creations of Others, while some were reborn in the company of the Gods Who Love to Create, or the Joyful Gods, or the Gods of Yama, or the Gods of the Thirty-Three, or the Gods of the Four Great Kings. And at the very least they swelled the hosts of the centaurs.
ඉති ඛෝ, භෝ, සබ්බේසංයේව තේසං කුලපුත්තානං අමෝඝා පබ්බජ්ජා අහෝසි අවඤ්ඣා සඵලා සෞද්‍රයා(අ)ති.
And so the going forth of all those gentlemen was not in vain, was not wasted, but was fruitful and fertile.’
සරති තං භගවා”ති?
Do you remember this, Blessed One?”
“සරාමහං, පඤ්චසිඛ. අහං තේන සමයේන මහාගෝවින්දෝ බ්‍රාහ්මණෝ අහෝසිං. අහං තේසං සාවකානං බ්‍රහ්මලෝකසහබ්‍යතාය මග්ගං දේසේසිං. තං ඛෝ පන මේ, පඤ්චසිඛ, බ්‍රහ්මචරියං න නිබ්බිදාය න විරාගාය න නිරෝධාය න උපසමාය න අභිඤ්ඤාය න සම්බෝධාය න නිබ්බානාය සංවත්තති, යාවදේව බ්‍රහ්මලෝකූපපත්තියා.
“I remember, Pañcasikha. I myself was the brahmin Great Steward at that time. And I taught those disciples the path to rebirth in the company of Brahmā. But that spiritual path of mine doesn’t lead to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana. It only leads as far as rebirth in the Brahmā realm.
ඉදං ඛෝ පන මේ, පඤ්චසිඛ, බ්‍රහ්මචරියං ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති. කතමඤ්ච තං, පඤ්චසිඛ, බ්‍රහ්මචරියං ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති? අයමේව අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ. සේය්‍යථිදං—සම්මාදිට්ඨි සම්මාසඞ්කප්පෝ සම්මාවාචා සම්මාකම්මන්තෝ සම්මාආජීවෝ සම්මාවායාමෝ සම්මාසති සම්මාසමාධි. ඉදං ඛෝ තං, පඤ්චසිඛ, බ්‍රහ්මචරියං ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති.
But this spiritual path does lead to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana. And what is the spiritual path that leads to Nibbana? It is simply this noble eightfold path, that is: right view, right thought, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, and right immersion. This is the spiritual path that leads to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana.
යේ ඛෝ පන මේ, පඤ්චසිඛ, සාවකා සබ්බේනසබ්බං සාසනං ආජානන්ති, තේ ආසවානං ඛයා අනාසවං චේතෝවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්ති;
Those of my disciples who completely understand my instructions realize the undefiled freedom of heart and freedom by wisdom in this very life. And they live having realized it with their own insight due to the ending of defilements.
යේ න සබ්බේනසබ්බං සාසනං ආජානන්ති, තේ පඤ්චන්නං ඕරම්භාගියානං සංයෝජනානං පරික්ඛයා ඕපපාතිකා හෝන්ති තත්ථ පරිනිබ්බායිනෝ අනාවත්තිධම්මා තස්මා ලෝකා.
Of those disciples who only partly understand my instructions, some, with the ending of the five lower fetters, become reborn spontaneously. They are extinguished there, and are not liable to return from that world.
යේ න සබ්බේනසබ්බං සාසනං ආජානන්ති, අප්පේකච්චේ තිණ්ණං සංයෝජනානං පරික්ඛයා රාගදෝසමෝහානං තනුත්තා සකදාගාමිනෝ හෝන්ති සකිදේව ඉමං ලෝකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සන්ති.
Some, with the ending of three fetters, and the weakening of greed, hate, and delusion, become once-returners. They come back to this world once only, then make an end of suffering.
යේ න සබ්බේනසබ්බං සාසනං ආජානන්ති, අප්පේකච්චේ තිණ්ණං සංයෝජනානං පරික්ඛයා සෝතාපන්නා හෝන්ති අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බෝධිපරායණා.
And some, with the ending of three fetters, become stream-enterers, not liable to be reborn in the underworld, bound for awakening.
ඉති ඛෝ, පඤ්චසිඛ, සබ්බේසංයේව ඉමේසං කුලපුත්තානං අමෝඝා පබ්බජ්ජා අවඤ්ඣා සඵලා සෞද්‍රයා”ති.
And so the going forth of all those gentlemen was not in vain, was not wasted, but was fruitful and fertile.”
ඉදමවෝච භගවා. අත්තමනෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බපුත්තෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථේවන්තරධායීති.
That is what the Buddha said. Delighted, the centaur Pañcasikha approved and agreed with what the Buddha said. He bowed and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before vanishing right there.
මහාගෝවින්දසුත්තං නිට්ඨිතං ඡට්ඨං.
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
