Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya

    6. මහාගොවින්‌දසුත්‌තං

    6. Mahāgovindasuttaṃ

    293. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්‌ඣකූටෙ පබ්‌බතෙ. අථ ඛො පඤ්‌චසිඛො ගන්‌ධබ්‌බපුත්‌තො අභික්‌කන්‌තාය රත්‌තියා අභික්‌කන්‌තවණ්‌ණො කෙවලකප්‌පං ගිජ්‌ඣකූටං පබ්‌බතං ඔභාසෙත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො පඤ්‌චසිඛො ගන්‌ධබ්‌බපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘යං ඛො මෙ, භන්‌තෙ, දෙවානං තාවතිංසානං සම්‌මුඛා සුතං සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිතං, ආරොචෙමි තං භගවතො’’ති. ‘‘ආරොචෙහි මෙ ත්‌වං, පඤ්‌චසිඛා’’ති භගවා අවොච.

    293. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Atha kho pañcasikho gandhabbaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ pabbataṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho gandhabbaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yaṃ kho me, bhante, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ, ārocemi taṃ bhagavato’’ti. ‘‘Ārocehi me tvaṃ, pañcasikhā’’ti bhagavā avoca.

    දෙවසභා

    Devasabhā

    294. ‘‘පුරිමානි, භන්‌තෙ, දිවසානි පුරිමතරානි තදහුපොසථෙ පන්‌නරසෙ පවාරණාය පුණ්‌ණාය පුණ්‌ණමාය රත්‌තියා කෙවලකප්‌පා ච දෙවා තාවතිංසා සුධම්‌මායං සභායං සන්‌නිසින්‌නා හොන්‌ති සන්‌නිපතිතා; මහතී ච දිබ්‌බපරිසා සමන්‌තතො නිසින්‌නා හොන්‌ති, චත්‌තාරො ච මහාරාජානො චතුද්‌දිසා නිසින්‌නා හොන්‌ති; පුරත්‌ථිමාය දිසාය ධතරට්‌ඨො මහාරාජා පච්‌ඡිමාභිමුඛො නිසින්‌නො හොති දෙවෙ පුරක්‌ඛත්‌වා; දක්‌ඛිණාය දිසාය විරූළ්‌හකො මහාරාජා උත්‌තරාභිමුඛො නිසින්‌නො හොති දෙවෙ පුරක්‌ඛත්‌වා; පච්‌ඡිමාය දිසාය විරූපක්‌ඛො මහාරාජා පුරත්‌ථාභිමුඛො නිසින්‌නො හොති දෙවෙ පුරක්‌ඛත්‌වා; උත්‌තරාය දිසාය වෙස්‌සවණො මහාරාජා දක්‌ඛිණාභිමුඛො නිසින්‌නො හොති දෙවෙ පුරක්‌ඛත්‌වා. යදා භන්‌තෙ, කෙවලකප්‌පා ච දෙවා තාවතිංසා සුධම්‌මායං සභායං සන්‌නිසින්‌නා හොන්‌ති සන්‌නිපතිතා, මහතී ච දිබ්‌බපරිසා සමන්‌තතො නිසින්‌නා හොන්‌ති, චත්‌තාරො ච මහාරාජානො චතුද්‌දිසා නිසින්‌නා හොන්‌ති, ඉදං නෙසං හොති ආසනස්‌මිං; අථ පච්‌ඡා අම්‌හාකං ආසනං හොති.

    294. ‘‘Purimāni, bhante, divasāni purimatarāni tadahuposathe pannarase pavāraṇāya puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā; mahatī ca dibbaparisā samantato nisinnā honti, cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti; puratthimāya disāya dhataraṭṭho mahārājā pacchimābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; dakkhiṇāya disāya virūḷhako mahārājā uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; pacchimāya disāya virūpakkho mahārājā puratthābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; uttarāya disāya vessavaṇo mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Yadā bhante, kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā, mahatī ca dibbaparisā samantato nisinnā honti, cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti, idaṃ nesaṃ hoti āsanasmiṃ; atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti.

    ‘‘යෙ තෙ, භන්‌තෙ, දෙවා භගවති බ්‍රහ්‌මචරියං චරිත්‌වා අධුනූපපන්‌නා තාවතිංසකායං, තෙ අඤ්‌ඤෙ දෙවෙ අතිරොචන්‌ති වණ්‌ණෙන චෙව යසසා ච. තෙන සුදං, භන්‌තෙ, දෙවා තාවතිංසා අත්‌තමනා හොන්‌ති පමුදිතා පීතිසොමනස්‌සජාතා; ‘දිබ්‌බා වත, භො, කායා පරිපූරෙන්‌ති, හායන්‌ති අසුරකායා’ති.

    ‘‘Ye te, bhante, devā bhagavati brahmacariyaṃ caritvā adhunūpapannā tāvatiṃsakāyaṃ, te aññe deve atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca. Tena sudaṃ, bhante, devā tāvatiṃsā attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā; ‘dibbā vata, bho, kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’ti.

    295. ‘‘අථ ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො දෙවානං තාවතිංසානං සම්‌පසාදං විදිත්‌වා ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

    295. ‘‘Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā imāhi gāthāhi anumodi –

    ‘මොදන්‌ති වත භො දෙවා, තාවතිංසා සහින්‌දකා;

    ‘Modanti vata bho devā, tāvatiṃsā sahindakā;

    තථාගතං නමස්‌සන්‌තා, ධම්‌මස්‌ස ච සුධම්‌මතං.

    Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammataṃ.

    නවෙ දෙවෙ ච පස්‌සන්‌තා, වණ්‌ණවන්‌තෙ යසස්‌සිනෙ;

    Nave deve ca passantā, vaṇṇavante yasassine;

    සුගතස්‌මිං බ්‍රහ්‌මචරියං, චරිත්‌වාන ඉධාගතෙ.

    Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ, caritvāna idhāgate.

    තෙ අඤ්‌ඤෙ අතිරොචන්‌ති, වණ්‌ණෙන යසසායුනා;

    Te aññe atirocanti, vaṇṇena yasasāyunā;

    සාවකා භූරිපඤ්‌ඤස්‌ස, විසෙසූපගතා ඉධ.

    Sāvakā bhūripaññassa, visesūpagatā idha.

    ඉදං දිස්‌වාන නන්‌දන්‌ති, තාවතිංසා සහින්‌දකා;

    Idaṃ disvāna nandanti, tāvatiṃsā sahindakā;

    තථාගතං නමස්‌සන්‌තා, ධම්‌මස්‌ස ච සුධම්‌මත’න්‌ති.

    Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammata’nti.

    ‘‘තෙන සුදං , භන්‌තෙ, දෙවා තාවතිංසා භිය්‍යොසො මත්‌තාය අත්‌තමනා හොන්‌ති පමුදිතා පීතිසොමනස්‌සජාතා; ‘දිබ්‌බා වත, භො, කායා පරිපූරෙන්‌ති, හායන්‌ති අසුරකායා’’’ති.

    ‘‘Tena sudaṃ , bhante, devā tāvatiṃsā bhiyyoso mattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā; ‘dibbā vata, bho, kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’’’ti.

    අට්‌ඨ යථාභුච්‌චවණ්‌ණා

    Aṭṭha yathābhuccavaṇṇā

    296. ‘‘අථ ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො දෙවානං තාවතිංසානං සම්‌පසාදං විදිත්‌වා දෙවෙ තාවතිංසෙ ආමන්‌තෙසි – ‘ඉච්‌ඡෙය්‍යාථ නො තුම්‌හෙ, මාරිසා, තස්‌ස භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ සොතු’න්‌ති? ‘ඉච්‌ඡාම මයං, මාරිස, තස්‌ස භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ සොතු’න්‌ති. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො දෙවානං තාවතිංසානං භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ පයිරුදාහාසි – ‘තං කිං මඤ්‌ඤන්‌ති, භොන්‌තො දෙවා තාවතිංසා? යාවඤ්‌ච සො භගවා බහුජනහිතාය පටිපන්‌නො බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං. එවං බහුජනහිතාය පටිපන්‌නං බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    296. ‘‘Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā deve tāvatiṃse āmantesi – ‘iccheyyātha no tumhe, mārisā, tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotu’nti? ‘Icchāma mayaṃ, mārisa, tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotu’nti. Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi – ‘taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā? Yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Evaṃ bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘ස්‌වාක්‌ඛාතො ඛො පන තෙන භගවතා ධම්‌මො සන්‌දිට්‌ඨිකො අකාලිකො එහිපස්‌සිකො ඔපනෙය්‍යිකො පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහි. එවං ඔපනෙය්‍යිකස්‌ස ධම්‌මස්‌ස දෙසෙතාරං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Svākkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi. Evaṃ opaneyyikassa dhammassa desetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘ඉදං කුසලන්‌ති ඛො පන තෙන භගවතා සුපඤ්‌ඤත්‌තං, ඉදං අකුසලන්‌ති සුපඤ්‌ඤත්‌තං. ඉදං සාවජ්‌ජං ඉදං අනවජ්‌ජං, ඉදං සෙවිතබ්‌බං ඉදං න සෙවිතබ්‌බං, ඉදං හීනං ඉදං පණීතං, ඉදං කණ්‌හසුක්‌කසප්‌පටිභාගන්‌ති සුපඤ්‌ඤත්‌තං. එවං කුසලාකුසලසාවජ්‌ජානවජ්‌ජසෙවිතබ්‌බාසෙවිතබ්‌බහීන-පණීතකණ්‌හසුක්‌කසප්‌පටිභාගානං ධම්‌මානං පඤ්‌ඤපෙතාරං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Idaṃ kusalanti kho pana tena bhagavatā supaññattaṃ, idaṃ akusalanti supaññattaṃ. Idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāganti supaññattaṃ. Evaṃ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīna-paṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgānaṃ dhammānaṃ paññapetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘සුපඤ්‌ඤත්‌තා ඛො පන තෙන භගවතා සාවකානං නිබ්‌බානගාමිනී පටිපදා, සංසන්‌දති නිබ්‌බානඤ්‌ච පටිපදා ච. සෙය්‍යථාපි නාම ගඞ්‌ගොදකං යමුනොදකෙන සංසන්‌දති සමෙති, එවමෙව සුපඤ්‌ඤත්‌තා තෙන භගවතා සාවකානං නිබ්‌බානගාමිනී පටිපදා, සංසන්‌දති නිබ්‌බානඤ්‌ච පටිපදා ච. එවං නිබ්‌බානගාමිනියා පටිපදාය පඤ්‌ඤපෙතාරං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Supaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā, saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saṃsandati sameti, evameva supaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā, saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Evaṃ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññapetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘අභිනිප්‌ඵන්‌නො 1 ඛො පන තස්‌ස භගවතො ලාභො අභිනිප්‌ඵන්‌නො සිලොකො, යාව මඤ්‌ඤෙ ඛත්‌තියා සම්‌පියායමානරූපා විහරන්‌ති, විගතමදො ඛො පන සො භගවා ආහාරං ආහාරෙති. එවං විගතමදං ආහාරං ආහරයමානං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Abhinipphanno 2 kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno siloko, yāva maññe khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti, vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti. Evaṃ vigatamadaṃ āhāraṃ āharayamānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘ලද්‌ධසහායො ඛො පන සො භගවා සෙඛානඤ්‌චෙව පටිපන්‌නානං ඛීණාසවානඤ්‌ච වුසිතවතං. තෙ භගවා අපනුජ්‌ජ එකාරාමතං අනුයුත්‌තො විහරති. එවං එකාරාමතං අනුයුත්‌තං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṃ khīṇāsavānañca vusitavataṃ. Te bhagavā apanujja ekārāmataṃ anuyutto viharati. Evaṃ ekārāmataṃ anuyuttaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘යථාවාදී ඛො පන සො භගවා තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී, ඉති යථාවාදී තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී. එවං ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපන්‌නං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī, iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Evaṃ dhammānudhammappaṭipannaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො ඛො පන සො භගවා විගතකථංකථො පරියොසිතසඞ්‌කප්‌පො අජ්‌ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්‌මචරියං. එවං තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡං විගතකථංකථං පරියොසිතසඞ්‌කප්‌පං අජ්‌ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්‌මචරියං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා’ති.

    ‘‘Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṃkatho pariyositasaṅkappo ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Evaṃ tiṇṇavicikicchaṃ vigatakathaṃkathaṃ pariyositasaṅkappaṃ ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā’ti.

    297. ‘‘ඉමෙ ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො දෙවානං තාවතිංසානං භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ පයිරුදාහාසි. තෙන සුදං, භන්‌තෙ, දෙවා තාවතිංසා භිය්‍යොසො මත්‌තාය අත්‌තමනා හොන්‌ති පමුදිතා පීතිසොමනස්‌සජාතා භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ සුත්‌වා. තත්‍ර, භන්‌තෙ, එකච්‌චෙ දෙවා එවමාහංසු – ‘අහො වත, මාරිසා, චත්‌තාරො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං ධම්‌මඤ්‌ච දෙසෙය්‍යුං යථරිව භගවා. තදස්‌ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සාන’න්‌ති. එකච්‌චෙ දෙවා එවමාහංසු – ‘තිට්‌ඨන්‌තු, මාරිසා, චත්‌තාරො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා, අහො වත, මාරිසා, තයො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං ධම්‌මඤ්‌ච දෙසෙය්‍යුං යථරිව භගවා. තදස්‌ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සාන’න්‌ති. එකච්‌චෙ දෙවා එවමාහංසු – ‘තිට්‌ඨන්‌තු, මාරිසා, තයො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා, අහො වත, මාරිසා, ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං ධම්‌මඤ්‌ච දෙසෙය්‍යුං යථරිව භගවා. තදස්‌ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සාන’න්‌ති.

    297. ‘‘Ime kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṃ, bhante, devā tāvatiṃsā bhiyyoso mattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Tatra, bhante, ekacce devā evamāhaṃsu – ‘aho vata, mārisā, cattāro sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Ekacce devā evamāhaṃsu – ‘tiṭṭhantu, mārisā, cattāro sammāsambuddhā, aho vata, mārisā, tayo sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Ekacce devā evamāhaṃsu – ‘tiṭṭhantu, mārisā, tayo sammāsambuddhā, aho vata, mārisā, dve sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.

    298. ‘‘එවං වුත්‌තෙ , භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො දෙවෙ තාවතිංසෙ එතදවොච – ‘අට්‌ඨානං ඛො එතං, මාරිසා, අනවකාසො, යං එකිස්‌සා ලොකධාතුයා ද්‌වෙ අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා අපුබ්‌බං අචරිමං උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. අහො වත, මාරිසා, සො භගවා අප්‌පාබාධො අප්‌පාතඞ්‌කො චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨෙය්‍ය. තදස්‌ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සාන’න්‌ති. අථ ඛො, භන්‌තෙ, යෙනත්‌ථෙන දෙවා තාවතිංසා සුධම්‌මායං සභායං සන්‌නිසින්‌නා හොන්‌ති සන්‌නිපතිතා, තං අත්‌ථං චින්‌තයිත්‌වා තං අත්‌ථං මන්‌තයිත්‌වා වුත්‌තවචනාපි තං චත්‌තාරො මහාරාජානො තස්‌මිං අත්‌ථෙ හොන්‌ති. පච්‌චානුසිට්‌ඨවචනාපි තං චත්‌තාරො මහාරාජානො තස්‌මිං අත්‌ථෙ හොන්‌ති, සකෙසු සකෙසු ආසනෙසු ඨිතා අවිපක්‌කන්‌තා.

    298. ‘‘Evaṃ vutte , bhante, sakko devānamindo deve tāvatiṃse etadavoca – ‘aṭṭhānaṃ kho etaṃ, mārisā, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Aho vata, mārisā, so bhagavā appābādho appātaṅko ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Atha kho, bhante, yenatthena devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā, taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvā vuttavacanāpi taṃ cattāro mahārājāno tasmiṃ atthe honti. Paccānusiṭṭhavacanāpi taṃ cattāro mahārājāno tasmiṃ atthe honti, sakesu sakesu āsanesu ṭhitā avipakkantā.

    තෙ වුත්‌තවාක්‍යා රාජානො, පටිග්‌ගය්‌හානුසාසනිං;

    Te vuttavākyā rājāno, paṭiggayhānusāsaniṃ;

    විප්‌පසන්‌නමනා සන්‌තා, අට්‌ඨංසු සම්‌හි ආසනෙති.

    Vippasannamanā santā, aṭṭhaṃsu samhi āsaneti.

    299. ‘‘අථ ඛො, භන්‌තෙ, උත්‌තරාය දිසාය උළාරො ආලොකො සඤ්‌ජායි, ඔභාසො පාතුරහොසි අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො දෙවෙ තාවතිංසෙ ආමන්‌තෙසි – ‘යථා ඛො, මාරිසා, නිමිත්‌තානි දිස්‌සන්‌ති, උළාරො ආලොකො සඤ්‌ජායති, ඔභාසො පාතුභවති , බ්‍රහ්‌මා පාතුභවිස්‌සති; බ්‍රහ්‌මුනො හෙතං පුබ්‌බනිමිත්‌තං පාතුභාවාය, යදිදං ආලොකො සඤ්‌ජායති ඔභාසො පාතුභවතීති.

    299. ‘‘Atha kho, bhante, uttarāya disāya uḷāro āloko sañjāyi, obhāso pāturahosi atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Atha kho, bhante, sakko devānamindo deve tāvatiṃse āmantesi – ‘yathā kho, mārisā, nimittāni dissanti, uḷāro āloko sañjāyati, obhāso pātubhavati , brahmā pātubhavissati; brahmuno hetaṃ pubbanimittaṃ pātubhāvāya, yadidaṃ āloko sañjāyati obhāso pātubhavatīti.

    ‘යථා නිමිත්‌තා දිස්‌සන්‌ති, බ්‍රහ්‌මා පාතුභවිස්‌සති;

    ‘Yathā nimittā dissanti, brahmā pātubhavissati;

    බ්‍රහ්‌මුනො හෙතං නිමිත්‌තං, ඔභාසො විපුලො මහා’ති.

    Brahmuno hetaṃ nimittaṃ, obhāso vipulo mahā’ti.

    සනඞ්‌කුමාරකථා

    Sanaṅkumārakathā

    300. ‘‘අථ ඛො, භන්‌තෙ, දෙවා තාවතිංසා යථාසකෙසු ආසනෙසු නිසීදිංසු – ‘ඔභාසමෙතං ඤස්‌සාම, යංවිපාකො භවිස්‌සති, සච්‌ඡිකත්‌වාව නං ගමිස්‌සාමා’ති. චත්‌තාරොපි මහාරාජානො යථාසකෙසු ආසනෙසු නිසීදිංසු – ‘ඔභාසමෙතං ඤස්‌සාම, යංවිපාකො භවිස්‌සති, සච්‌ඡිකත්‌වාව නං ගමිස්‌සාමා’ති. ඉදං සුත්‌වා දෙවා තාවතිංසා එකග්‌ගා සමාපජ්‌ජිංසු – ‘ඔභාසමෙතං ඤස්‌සාම, යංවිපාකො භවිස්‌සති, සච්‌ඡිකත්‌වාව නං ගමිස්‌සාමා’ති.

    300. ‘‘Atha kho, bhante, devā tāvatiṃsā yathāsakesu āsanesu nisīdiṃsu – ‘obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati, sacchikatvāva naṃ gamissāmā’ti. Cattāropi mahārājāno yathāsakesu āsanesu nisīdiṃsu – ‘obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati, sacchikatvāva naṃ gamissāmā’ti. Idaṃ sutvā devā tāvatiṃsā ekaggā samāpajjiṃsu – ‘obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati, sacchikatvāva naṃ gamissāmā’ti.

    ‘‘යදා, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො දෙවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, ඔළාරිකං අත්‌තභාවං අභිනිම්‌මිනිත්‌වා පාතුභවති. යො ඛො පන, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මුනො පකතිවණ්‌ණො, අනභිසම්‌භවනීයො සො දෙවානං තාවතිංසානං චක්‌ඛුපථස්‌මිං. යදා, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො දෙවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, සො අඤ්‌ඤෙ දෙවෙ අතිරොචති වණ්‌ණෙන චෙව යසසා ච. සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, සොවණ්‌ණො විග්‌ගහො මානුසං විග්‌ගහං අතිරොචති, එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, යදා බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො දෙවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, සො අඤ්‌ඤෙ දෙවෙ අතිරොචති වණ්‌ණෙන චෙව යසසා ච. යදා, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො දෙවානං තාවතිංසානං පාතුභවති, න තස්‌සං පරිසායං කොචි දෙවො අභිවාදෙති වා පච්‌චුට්‌ඨෙති වා ආසනෙන වා නිමන්‌තෙති. සබ්‌බෙව තුණ්‌හීභූතා පඤ්‌ජලිකා පල්‌ලඞ්‌කෙන නිසීදන්‌ති – ‘යස්‌සදානි දෙවස්‌ස පල්‌ලඞ්‌කං ඉච්‌ඡිස්‌සති බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො, තස්‌ස දෙවස්‌ස පල්‌ලඞ්‌කෙ නිසීදිස්‌සතී’ති. යස්‌ස ඛො පන, භන්‌තෙ, දෙවස්‌ස බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො පල්‌ලඞ්‌කෙ නිසීදති, උළාරං සො ලභති දෙවො වෙදපටිලාභං, උළාරං සො ලභති දෙවො සොමනස්‌සපටිලාභං . සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, රාජා ඛත්‌තියො මුද්‌ධාවසිත්‌තො අධුනාභිසිත්‌තො රජ්‌ජෙන, උළාරං සො ලභති වෙදපටිලාභං, උළාරං සො ලභති සොමනස්‌සපටිලාභං, එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, යස්‌ස දෙවස්‌ස බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො පල්‌ලඞ්‌කෙ නිසීදති, උළාරං සො ලභති දෙවො වෙදපටිලාභං, උළාරං සො ලභති දෙවො සොමනස්‌සපටිලාභං. අථ, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො දෙවානං තාවතිංසානං සම්‌පසාදං විදිත්‌වා අන්‌තරහිතො ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

    ‘‘Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā pātubhavati. Yo kho pana, bhante, brahmuno pakativaṇṇo, anabhisambhavanīyo so devānaṃ tāvatiṃsānaṃ cakkhupathasmiṃ. Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Seyyathāpi, bhante, sovaṇṇo viggaho mānusaṃ viggahaṃ atirocati, evameva kho, bhante, yadā brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, na tassaṃ parisāyaṃ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti. Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti – ‘yassadāni devassa pallaṅkaṃ icchissati brahmā sanaṅkumāro, tassa devassa pallaṅke nisīdissatī’ti. Yassa kho pana, bhante, devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ . Seyyathāpi, bhante, rājā khattiyo muddhāvasitto adhunābhisitto rajjena, uḷāraṃ so labhati vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati somanassapaṭilābhaṃ, evameva kho, bhante, yassa devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ. Atha, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā antarahito imāhi gāthāhi anumodi –

    ‘මොදන්‌ති වත භො දෙවා, තාවතිංසා සහින්‌දකා;

    ‘Modanti vata bho devā, tāvatiṃsā sahindakā;

    තථාගතං නමස්‌සන්‌තා, ධම්‌මස්‌ස ච සුධම්‌මතං.

    Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammataṃ.

    ‘නවෙ දෙවෙ ච පස්‌සන්‌තා, වණ්‌ණවන්‌තෙ යසස්‌සිනෙ;

    ‘Nave deve ca passantā, vaṇṇavante yasassine;

    සුගතස්‌මිං බ්‍රහ්‌මචරියං, චරිත්‌වාන ඉධාගතෙ.

    Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ, caritvāna idhāgate.

    ‘තෙ අඤ්‌ඤෙ අතිරොචන්‌ති, වණ්‌ණෙන යසසායුනා;

    ‘Te aññe atirocanti, vaṇṇena yasasāyunā;

    සාවකා භූරිපඤ්‌ඤස්‌ස, විසෙසූපගතා ඉධ.

    Sāvakā bhūripaññassa, visesūpagatā idha.

    ‘ඉදං දිස්‌වාන නන්‌දන්‌ති, තාවතිංසා සහින්‌දකා;

    ‘Idaṃ disvāna nandanti, tāvatiṃsā sahindakā;

    තථාගතං නමස්‌සන්‌තා, ධම්‌මස්‌ස ච සුධම්‌මත’න්‌ති.

    Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammata’nti.

    301. ‘‘ඉමමත්‌ථං, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො අභාසිත්‌ථ. ඉමමත්‌ථං, භන්‌තෙ , බ්‍රහ්‌මුනො සනඞ්‌කුමාරස්‌ස භාසතො අට්‌ඨඞ්‌ගසමන්‌නාගතො සරො හොති විස්‌සට්‌ඨො ච විඤ්‌ඤෙය්‍යො ච මඤ්‌ජු ච සවනීයො ච බින්‌දු ච අවිසාරී ච ගම්‌භීරො ච නින්‌නාදී ච. යථාපරිසං ඛො පන, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො සරෙන විඤ්‌ඤාපෙති, න චස්‌ස බහිද්‌ධා පරිසාය ඝොසො නිච්‌ඡරති. යස්‌ස ඛො පන, භන්‌තෙ, එවං අට්‌ඨඞ්‌ගසමන්‌නාගතො සරො හොති, සො වුච්‌චති ‘බ්‍රහ්‌මස්‌සරො’ති. අථ ඛො, භන්‌තෙ, දෙවා තාවතිංසා බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං එතදවොචුං – ‘සාධු, මහාබ්‍රහ්‌මෙ, එතදෙව මයං සඞ්‌ඛාය මොදාම; අත්‌ථි ච සක්‌කෙන දෙවානමින්‌දෙන තස්‌ස භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චා වණ්‌ණා භාසිතා; තෙ ච මයං සඞ්‌ඛාය මොදාමා’ති.

    301. ‘‘Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro abhāsittha. Imamatthaṃ, bhante , brahmuno sanaṅkumārassa bhāsato aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti vissaṭṭho ca viññeyyo ca mañju ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathāparisaṃ kho pana, bhante, brahmā sanaṅkumāro sarena viññāpeti, na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Yassa kho pana, bhante, evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti, so vuccati ‘brahmassaro’ti. Atha kho, bhante, devā tāvatiṃsā brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ etadavocuṃ – ‘sādhu, mahābrahme, etadeva mayaṃ saṅkhāya modāma; atthi ca sakkena devānamindena tassa bhagavato aṭṭha yathābhuccā vaṇṇā bhāsitā; te ca mayaṃ saṅkhāya modāmā’ti.

    අට්‌ඨ යථාභුච්‌චවණ්‌ණා

    Aṭṭha yathābhuccavaṇṇā

    302. ‘‘අථ , භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො සක්‌කං දෙවානමින්‌දං එතදවොච – ‘සාධු, දෙවානමින්‌ද, මයම්‌පි තස්‌ස භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ සුණෙය්‍යාමා’ති. ‘එවං මහාබ්‍රහ්‌මෙ’ති ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො බ්‍රහ්‌මුනො සනඞ්‌කුමාරස්‌ස භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ පයිරුදාහාසි.

    302. ‘‘Atha , bhante, brahmā sanaṅkumāro sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘sādhu, devānaminda, mayampi tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe suṇeyyāmā’ti. ‘Evaṃ mahābrahme’ti kho, bhante, sakko devānamindo brahmuno sanaṅkumārassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi.

    ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤති, භවං මහාබ්‍රහ්‌මා? යාවඤ්‌ච සො භගවා බහුජනහිතාය පටිපන්‌නො බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං. එවං බහුජනහිතාය පටිපන්‌නං බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññati, bhavaṃ mahābrahmā? Yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Evaṃ bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘ස්‌වාක්‌ඛාතො ඛො පන තෙන භගවතා ධම්‌මො සන්‌දිට්‌ඨිකො අකාලිකො එහිපස්‌සිකො ඔපනෙය්‍යිකො පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහි. එවං ඔපනෙය්‍යිකස්‌ස ධම්‌මස්‌ස දෙසෙතාරං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Svākkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi. Evaṃ opaneyyikassa dhammassa desetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘ඉදං කුසල’න්‌ති ඛො පන තෙන භගවතා සුපඤ්‌ඤත්‌තං, ‘ඉදං අකුසල’න්‌ති සුපඤ්‌ඤත්‌තං, ‘ඉදං සාවජ්‌ජං ඉදං අනවජ්‌ජං, ඉදං සෙවිතබ්‌බං ඉදං න සෙවිතබ්‌බං, ඉදං හීනං ඉදං පණීතං, ඉදං කණ්‌හසුක්‌කසප්‌පටිභාග’න්‌ති සුපඤ්‌ඤත්‌තං. එවං කුසලාකුසලසාවජ්‌ජානවජ්‌ජසෙවිතබ්‌බාසෙවිතබ්‌බහීනපණීතකණ්‌හසුක්‌කසප්‌පටිභාගානං ධම්‌මානං පඤ්‌ඤාපෙතාරං. ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Idaṃ kusala’nti kho pana tena bhagavatā supaññattaṃ, ‘idaṃ akusala’nti supaññattaṃ, ‘idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāga’nti supaññattaṃ. Evaṃ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīnapaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgānaṃ dhammānaṃ paññāpetāraṃ. Imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘සුපඤ්‌ඤත්‌තා ඛො පන තෙන භගවතා සාවකානං නිබ්‌බානගාමිනී පටිපදා සංසන්‌දති නිබ්‌බානඤ්‌ච පටිපදා ච. සෙය්‍යථාපි නාම ගඞ්‌ගොදකං යමුනොදකෙන සංසන්‌දති සමෙති, එවමෙව සුපඤ්‌ඤත්‌තා තෙන භගවතා සාවකානං නිබ්‌බානගාමිනී පටිපදා සංසන්‌දති නිබ්‌බානඤ්‌ච පටිපදා ච. එවං නිබ්‌බානගාමිනියා පටිපදාය පඤ්‌ඤාපෙතාරං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Supaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saṃsandati sameti, evameva supaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Evaṃ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññāpetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘අභිනිප්‌ඵන්‌නො ඛො පන තස්‌ස භගවතො ලාභො අභිනිප්‌ඵන්‌නො සිලොකො, යාව මඤ්‌ඤෙ ඛත්‌තියා සම්‌පියායමානරූපා විහරන්‌ති. විගතමදො ඛො පන සො භගවා ආහාරං ආහාරෙති. එවං විගතමදං ආහාරං ආහරයමානං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno siloko, yāva maññe khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti. Vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti. Evaṃ vigatamadaṃ āhāraṃ āharayamānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘ලද්‌ධසහායො ඛො පන සො භගවා සෙඛානඤ්‌චෙව පටිපන්‌නානං ඛීණාසවානඤ්‌ච වුසිතවතං, තෙ භගවා අපනුජ්‌ජ එකාරාමතං අනුයුත්‌තො විහරති. එවං එකාරාමතං අනුයුත්‌තං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṃ khīṇāsavānañca vusitavataṃ, te bhagavā apanujja ekārāmataṃ anuyutto viharati. Evaṃ ekārāmataṃ anuyuttaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘යථාවාදී ඛො පන සො භගවා තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී; ඉති යථාවාදී තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී. එවං ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිප්‌පන්‌නං ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා.

    ‘‘Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī; iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Evaṃ dhammānudhammappaṭippannaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.

    ‘‘තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො ඛො පන සො භගවා විගතකථංකථො පරියොසිතසඞ්‌කප්‌පො අජ්‌ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්‌මචරියං . එවං තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡං විගතකථංකථං පරියොසිතසඞ්‌කප්‌පං අජ්‌ඣාසයං ආදිබ්‍රහ්‌මචරියං. ඉමිනාපඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතං සත්‌ථාරං නෙව අතීතංසෙ සමනුපස්‌සාම, න පනෙතරහි, අඤ්‌ඤත්‍ර තෙන භගවතා’ති.

    ‘‘Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṃkatho pariyositasaṅkappo ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ . Evaṃ tiṇṇavicikicchaṃ vigatakathaṃkathaṃ pariyositasaṅkappaṃ ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā’ti.

    303. ‘‘ඉමෙ ඛො, භන්‌තෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො බ්‍රහ්‌මුනො සනඞ්‌කුමාරස්‌ස භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ පයිරුදාහාසි. තෙන සුදං, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො අත්‌තමනො හොති පමුදිතො පීතිසොමනස්‌සජාතො භගවතො අට්‌ඨ යථාභුච්‌චෙ වණ්‌ණෙ සුත්‌වා. අථ, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො ඔළාරිකං අත්‌තභාවං අභිනිම්‌මිනිත්‌වා කුමාරවණ්‌ණී හුත්‌වා පඤ්‌චසිඛො දෙවානං තාවතිංසානං පාතුරහොසි . සො වෙහාසං අබ්‌භුග්‌ගන්‌ත්‌වා ආකාසෙ අන්‌තලික්‌ඛෙ පල්‌ලඞ්‌කෙන නිසීදි. සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, බලවා පුරිසො සුපච්‌චත්‌ථතෙ වා පල්‌ලඞ්‌කෙ සමෙ වා භූමිභාගෙ පල්‌ලඞ්‌කෙන නිසීදෙය්‍ය, එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො වෙහාසං අබ්‌භුග්‌ගන්‌ත්‌වා ආකාසෙ අන්‌තලික්‌ඛෙ පල්‌ලඞ්‌කෙන නිසීදිත්‌වා දෙවෙ තාවතිංසෙ ආමන්‌තෙසි –

    303. ‘‘Ime kho, bhante, sakko devānamindo brahmuno sanaṅkumārassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro attamano hoti pamudito pītisomanassajāto bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Atha, bhante, brahmā sanaṅkumāro oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā kumāravaṇṇī hutvā pañcasikho devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāturahosi . So vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaṅkena nisīdi. Seyyathāpi, bhante, balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke same vā bhūmibhāge pallaṅkena nisīdeyya, evameva kho, bhante, brahmā sanaṅkumāro vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṃse āmantesi –

    ගොවින්‌දබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු

    Govindabrāhmaṇavatthu

    304. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤන්‌ති, භොන්‌තො දෙවා තාවතිංසා, යාව දීඝරත්‌තං මහාපඤ්‌ඤොව සො භගවා අහොසි. භූතපුබ්‌බං, භො, රාජා දිසම්‌පති නාම අහොසි. දිසම්‌පතිස්‌ස රඤ්‌ඤො ගොවින්‌දො නාම බ්‍රාහ්‌මණො පුරොහිතො අහොසි. දිසම්‌පතිස්‌ස රඤ්‌ඤො රෙණු නාම කුමාරො පුත්‌තො අහොසි. ගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ජොතිපාලො නාම මාණවො පුත්‌තො අහොසි. ඉති රෙණු ච රාජපුත්‌තො ජොතිපාලො ච මාණවො අඤ්‌ඤෙ ච ඡ ඛත්‌තියා ඉච්‌චෙතෙ අට්‌ඨ සහායා අහෙසුං. අථ ඛො, භො, අහොරත්‌තානං අච්‌චයෙන ගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො කාලමකාසි. ගොවින්‌දෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ කාලඞ්‌කතෙ රාජා දිසම්‌පති පරිදෙවෙසි – ‘‘යස්‌මිං වත, භො, මයං සමයෙ ගොවින්‌දෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ සබ්‌බකිච්‌චානි සම්‌මා වොස්‌සජ්‌ජිත්‌වා පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතා සමඞ්‌ගීභූතා පරිචාරෙම, තස්‌මිං නො සමයෙ ගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො කාලඞ්‌කතො’’ති. එවං වුත්‌තෙ භො රෙණු රාජපුත්‌තො රාජානං දිසම්‌පතිං එතදවොච – ‘‘මා ඛො ත්‌වං, දෙව, ගොවින්‌දෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ කාලඞ්‌කතෙ අතිබාළ්‌හං පරිදෙවෙසි. අත්‌ථි, දෙව, ගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ජොතිපාලො නාම මාණවො පුත්‌තො පණ්‌ඩිතතරො චෙව පිතරා, අලමත්‌ථදසතරො චෙව පිතරා; යෙපිස්‌ස පිතා අත්‌ථෙ අනුසාසි, තෙපි ජොතිපාලස්‌සෙව මාණවස්‌ස අනුසාසනියා’’ති. ‘‘එවං කුමාරා’’ති? ‘‘එවං දෙවා’’ති.

    304. ‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāva dīgharattaṃ mahāpaññova so bhagavā ahosi. Bhūtapubbaṃ, bho, rājā disampati nāma ahosi. Disampatissa rañño govindo nāma brāhmaṇo purohito ahosi. Disampatissa rañño reṇu nāma kumāro putto ahosi. Govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto ahosi. Iti reṇu ca rājaputto jotipālo ca māṇavo aññe ca cha khattiyā iccete aṭṭha sahāyā ahesuṃ. Atha kho, bho, ahorattānaṃ accayena govindo brāhmaṇo kālamakāsi. Govinde brāhmaṇe kālaṅkate rājā disampati paridevesi – ‘‘yasmiṃ vata, bho, mayaṃ samaye govinde brāhmaṇe sabbakiccāni sammā vossajjitvā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārema, tasmiṃ no samaye govindo brāhmaṇo kālaṅkato’’ti. Evaṃ vutte bho reṇu rājaputto rājānaṃ disampatiṃ etadavoca – ‘‘mā kho tvaṃ, deva, govinde brāhmaṇe kālaṅkate atibāḷhaṃ paridevesi. Atthi, deva, govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto paṇḍitataro ceva pitarā, alamatthadasataro ceva pitarā; yepissa pitā atthe anusāsi, tepi jotipālasseva māṇavassa anusāsaniyā’’ti. ‘‘Evaṃ kumārā’’ti? ‘‘Evaṃ devā’’ti.

    මහාගොවින්‌දවත්‌ථු

    Mahāgovindavatthu

    305. ‘‘අථ ඛො, භො, රාජා දිසම්‌පති අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, යෙන ජොතිපාලො නාම මාණවො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ජොතිපාලං මාණවං එවං වදෙහි – ‘භවමත්‌ථු භවන්‌තං ජොතිපාලං, රාජා දිසම්‌පති භවන්‌තං ජොතිපාලං මාණවං ආමන්‌තයති, රාජා දිසම්‌පති භොතො ජොතිපාලස්‌ස මාණවස්‌ස දස්‌සනකාමො’’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො, භො, සො පුරිසො දිසම්‌පතිස්‌ස රඤ්‌ඤො පටිස්‌සුත්‌වා යෙන ජොතිපාලො මාණවො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ජොතිපාලං මාණවං එතදවොච – ‘‘භවමත්‌ථු භවන්‌තං ජොතිපාලං, රාජා දිසම්‌පති භවන්‌තං ජොතිපාලං මාණවං ආමන්‌තයති , රාජා දිසම්‌පති භොතො ජොතිපාලස්‌ස මාණවස්‌ස දස්‌සනකාමො’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො භො ජොතිපාලො මාණවො තස්‌ස පුරිසස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන රාජා දිසම්‌පති තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා දිසම්‌පතිනා රඤ්‌ඤා සද්‌ධිං සම්‌මොදි; සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො, භො, ජොතිපාලං මාණවං රාජා දිසම්‌පති එතදවොච – ‘‘අනුසාසතු නො භවං ජොතිපාලො, මා නො භවං ජොතිපාලො අනුසාසනියා පච්‌චබ්‍යාහාසි. පෙත්‌තිකෙ තං ඨානෙ ඨපෙස්‌සාමි, ගොවින්‌දියෙ අභිසිඤ්‌චිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො, භො, සො ජොතිපාලො මාණවො දිසම්‌පතිස්‌ස රඤ්‌ඤො පච්‌චස්‌සොසි. අථ ඛො, භො, රාජා දිසම්‌පති ජොතිපාලං මාණවං ගොවින්‌දියෙ අභිසිඤ්‌චි, තං පෙත්‌තිකෙ ඨානෙ ඨපෙසි. අභිසිත්‌තො ජොතිපාලො මාණවො ගොවින්‌දියෙ පෙත්‌තිකෙ ඨානෙ ඨපිතො යෙපිස්‌ස පිතා අත්‌ථෙ අනුසාසි තෙපි අත්‌ථෙ අනුසාසති, යෙපිස්‌ස පිතා අත්‌ථෙ නානුසාසි, තෙපි අත්‌ථෙ අනුසාසති; යෙපිස්‌ස පිතා කම්‌මන්‌තෙ අභිසම්‌භොසි, තෙපි කම්‌මන්‌තෙ අභිසම්‌භොති, යෙපිස්‌ස පිතා කම්‌මන්‌තෙ නාභිසම්‌භොසි, තෙපි කම්‌මන්‌තෙ අභිසම්‌භොති. තමෙනං මනුස්‌සා එවමාහංසු – ‘‘ගොවින්‌දො වත, භො, බ්‍රාහ්‌මණො, මහාගොවින්‌දො වත, භො, බ්‍රාහ්‌මණො’’ති. ඉමිනා ඛො එවං, භො, පරියායෙන ජොතිපාලස්‌ස මාණවස්‌ස ගොවින්‌දො මහාගොවින්‌දොත්‌වෙව සමඤ්‌ඤා උදපාදි.

    305. ‘‘Atha kho, bho, rājā disampati aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena jotipālo nāma māṇavo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā jotipālaṃ māṇavaṃ evaṃ vadehi – ‘bhavamatthu bhavantaṃ jotipālaṃ, rājā disampati bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ āmantayati, rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho, bho, so puriso disampatissa rañño paṭissutvā yena jotipālo māṇavo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jotipālaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘bhavamatthu bhavantaṃ jotipālaṃ, rājā disampati bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ āmantayati , rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho bho jotipālo māṇavo tassa purisassa paṭissutvā yena rājā disampati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā disampatinā raññā saddhiṃ sammodi; sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho, bho, jotipālaṃ māṇavaṃ rājā disampati etadavoca – ‘‘anusāsatu no bhavaṃ jotipālo, mā no bhavaṃ jotipālo anusāsaniyā paccabyāhāsi. Pettike taṃ ṭhāne ṭhapessāmi, govindiye abhisiñcissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho, bho, so jotipālo māṇavo disampatissa rañño paccassosi. Atha kho, bho, rājā disampati jotipālaṃ māṇavaṃ govindiye abhisiñci, taṃ pettike ṭhāne ṭhapesi. Abhisitto jotipālo māṇavo govindiye pettike ṭhāne ṭhapito yepissa pitā atthe anusāsi tepi atthe anusāsati, yepissa pitā atthe nānusāsi, tepi atthe anusāsati; yepissa pitā kammante abhisambhosi, tepi kammante abhisambhoti, yepissa pitā kammante nābhisambhosi, tepi kammante abhisambhoti. Tamenaṃ manussā evamāhaṃsu – ‘‘govindo vata, bho, brāhmaṇo, mahāgovindo vata, bho, brāhmaṇo’’ti. Iminā kho evaṃ, bho, pariyāyena jotipālassa māṇavassa govindo mahāgovindotveva samaññā udapādi.

    රජ්‌ජසංවිභජනං

    Rajjasaṃvibhajanaṃ

    306. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන තෙ ඡ ඛත්‌තියා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ ඡ ඛත්‌තියෙ එතදවොච – ‘‘දිසම්‌පති ඛො, භො, රාජා ජිණ්‌ණො වුද්‌ධො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො, කො නු ඛො පන, භො, ජානාති ජීවිතං? ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති, යං දිසම්‌පතිම්‌හි රඤ්‌ඤෙ කාලඞ්‌කතෙ රාජකත්‌තාරො රෙණුං රාජපුත්‌තං රජ්‌ජෙ අභිසිඤ්‌චෙය්‍යුං. ආයන්‌තු, භොන්‌තො, යෙන රෙණු රාජපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමථ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුං රාජපුත්‌තං එවං වදෙථ – ‘‘මයං ඛො භොතො රෙණුස්‌ස සහායා පියා මනාපා අප්‌පටිකූලා, යංසුඛො භවං තංසුඛා මයං, යංදුක්‌ඛො භවං තංදුක්‌ඛා මයං. දිසම්‌පති ඛො, භො, රාජා ජිණ්‌ණො වුද්‌ධො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො, කො නු ඛො පන, භො, ජානාති ජීවිතං? ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති, යං දිසම්‌පතිම්‌හි රඤ්‌ඤෙ කාලඞ්‌කතෙ රාජකත්‌තාරො භවන්‌තං රෙණුං රජ්‌ජෙ අභිසිඤ්‌චෙය්‍යුං. සචෙ භවං රෙණු රජ්‌ජං ලභෙථ, සංවිභජෙථ නො රජ්‌ජෙනා’’ති. ‘‘එවං භො’’ති ඛො, භො, තෙ ඡ ඛත්‌තියා මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන රෙණු රාජපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුං රාජපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘මයං ඛො භොතො රෙණුස්‌ස සහායා පියා මනාපා අප්‌පටිකූලා ; යංසුඛො භවං තංසුඛා මයං, යංදුක්‌ඛො භවං තංදුක්‌ඛා මයං. දිසම්‌පති ඛො, භො, රාජා ජිණ්‌ණො වුද්‌ධො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො, කො නු ඛො පන භො ජානාති ජීවිතං? ඨානං ඛො පනෙතං විජ්‌ජති, යං දිසම්‌පතිම්‌හි රඤ්‌ඤෙ කාලඞ්‌කතෙ රාජකත්‌තාරො භවන්‌තං රෙණුං රජ්‌ජෙ අභිසිඤ්‌චෙය්‍යුං. සචෙ භවං රෙණු රජ්‌ජං ලභෙථ, සංවිභජෙථ නො රජ්‌ජෙනා’’ති. ‘‘කො නු ඛො, භො, අඤ්‌ඤො මම විජිතෙ සුඛො භවෙථ 3, අඤ්‌ඤත්‍ර භවන්‌තෙභි? සචාහං, භො, රජ්‌ජං ලභිස්‌සාමි, සංවිභජිස්‌සාමි වො රජ්‌ජෙනා’’’ති.

    306. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘disampati kho, bho, rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitaṃ? Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro reṇuṃ rājaputtaṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Āyantu, bhonto, yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājaputtaṃ evaṃ vadetha – ‘‘mayaṃ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikūlā, yaṃsukho bhavaṃ taṃsukhā mayaṃ, yaṃdukkho bhavaṃ taṃdukkhā mayaṃ. Disampati kho, bho, rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitaṃ? Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro bhavantaṃ reṇuṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Sace bhavaṃ reṇu rajjaṃ labhetha, saṃvibhajetha no rajjenā’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho, bho, te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘mayaṃ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikūlā ; yaṃsukho bhavaṃ taṃsukhā mayaṃ, yaṃdukkho bhavaṃ taṃdukkhā mayaṃ. Disampati kho, bho, rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana bho jānāti jīvitaṃ? Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro bhavantaṃ reṇuṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Sace bhavaṃ reṇu rajjaṃ labhetha, saṃvibhajetha no rajjenā’’ti. ‘‘Ko nu kho, bho, añño mama vijite sukho bhavetha 4, aññatra bhavantebhi? Sacāhaṃ, bho, rajjaṃ labhissāmi, saṃvibhajissāmi vo rajjenā’’’ti.

    307. ‘‘අථ ඛො, භො, අහොරත්‌තානං අච්‌චයෙන රාජා දිසම්‌පති කාලමකාසි. දිසම්‌පතිම්‌හි රඤ්‌ඤෙ කාලඞ්‌කතෙ රාජකත්‌තාරො රෙණුං රාජපුත්‌තං රජ්‌ජෙ අභිසිඤ්‌චිංසු. අභිසිත්‌තො රෙණු රජ්‌ජෙන පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන තෙ ඡ ඛත්‌තියා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ ඡ ඛත්‌තියෙ එතදවොච – ‘‘දිසම්‌පති ඛො, භො, රාජා කාලඞ්‌කතො. අභිසිත්‌තො රෙණු රජ්‌ජෙන පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති. කො නු ඛො පන, භො, ජානාති, මදනීයා කාමා? ආයන්‌තු, භොන්‌තො, යෙන රෙණු රාජා තෙනුපසඞ්‌කමථ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුං රාජානං එවං වදෙථ – දිසම්‌පති ඛො, භො, රාජා කාලඞ්‌කතො, අභිසිත්‌තො භවං රෙණු රජ්‌ජෙන, සරති භවං තං වචන’’’න්‌ති?

    307. ‘‘Atha kho, bho, ahorattānaṃ accayena rājā disampati kālamakāsi. Disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro reṇuṃ rājaputtaṃ rajje abhisiñciṃsu. Abhisitto reṇu rajjena pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘disampati kho, bho, rājā kālaṅkato. Abhisitto reṇu rajjena pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Ko nu kho pana, bho, jānāti, madanīyā kāmā? Āyantu, bhonto, yena reṇu rājā tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ evaṃ vadetha – disampati kho, bho, rājā kālaṅkato, abhisitto bhavaṃ reṇu rajjena, sarati bhavaṃ taṃ vacana’’’nti?

    308. ‘‘‘එවං , භො’’ති ඛො, භො, තෙ ඡ ඛත්‌තියා මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන රෙණු රාජා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුං රාජානං එතදවොචුං – ‘‘දිසම්‌පති ඛො, භො, රාජා කාලඞ්‌කතො, අභිසිත්‌තො භවං රෙණු රජ්‌ජෙන, සරති භවං තං වචන’’න්‌ති? ‘‘සරාමහං, භො, තං වචනං 5. කො නු ඛො, භො, පහොති ඉමං මහාපථවිං උත්‌තරෙන ආයතං දක්‌ඛිණෙන සකටමුඛං සත්‌තධා සමං සුවිභත්‌තං විභජිතු’’න්‌ති? ‘‘කො නු ඛො, භො, අඤ්‌ඤො පහොති, අඤ්‌ඤත්‍ර මහාගොවින්‌දෙන බ්‍රාහ්‌මණෙනා’’ති? අථ ඛො, භො, රෙණු රාජා අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, යෙන මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං එවං වදෙහි – ‘රාජා තං, භන්‌තෙ, රෙණු ආමන්‌තෙතී’’’ති. ‘‘එවං දෙවා’’ති ඛො, භො, සො පුරිසො රෙණුස්‌ස රඤ්‌ඤො පටිස්‌සුත්‌වා යෙන මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොච – ‘‘රාජා තං, භන්‌තෙ, රෙණු ආමන්‌තෙතී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌ස පුරිසස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන රෙණු රාජා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුනා රඤ්‌ඤා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො, භො, මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං රෙණු රාජා එතදවොච – ‘‘එතු, භවං ගොවින්‌දො, ඉමං මහාපථවිං උත්‌තරෙන ආයතං දක්‌ඛිණෙන සකටමුඛං සත්‌තධා සමං සුවිභත්‌තං විභජතූ’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො රෙණුස්‌ස රඤ්‌ඤො පටිස්‌සුත්‌වා ඉමං මහාපථවිං උත්‌තරෙන ආයතං දක්‌ඛිණෙන සකටමුඛං සත්‌තධා සමං සුවිභත්‌තං විභජි. සබ්‌බානි සකටමුඛානි පට්‌ඨපෙසි 6. තත්‍ර සුදං මජ්‌ඣෙ රෙණුස්‌ස රඤ්‌ඤො ජනපදො හොති.

    308. ‘‘‘Evaṃ , bho’’ti kho, bho, te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavocuṃ – ‘‘disampati kho, bho, rājā kālaṅkato, abhisitto bhavaṃ reṇu rajjena, sarati bhavaṃ taṃ vacana’’nti? ‘‘Sarāmahaṃ, bho, taṃ vacanaṃ 7. Ko nu kho, bho, pahoti imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajitu’’nti? ‘‘Ko nu kho, bho, añño pahoti, aññatra mahāgovindena brāhmaṇenā’’ti? Atha kho, bho, reṇu rājā aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ evaṃ vadehi – ‘rājā taṃ, bhante, reṇu āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ devā’’ti kho, bho, so puriso reṇussa rañño paṭissutvā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, bhante, reṇu āmantetī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo tassa purisassa paṭissutvā yena reṇu rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā reṇunā raññā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho, bho, mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ reṇu rājā etadavoca – ‘‘etu, bhavaṃ govindo, imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajatū’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho mahāgovindo brāhmaṇo reṇussa rañño paṭissutvā imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhaji. Sabbāni sakaṭamukhāni paṭṭhapesi 8. Tatra sudaṃ majjhe reṇussa rañño janapado hoti.

    309. දන්‌තපුරං කලිඞ්‌ගානං 9, අස්‌සකානඤ්‌ච පොතනං.

    309. Dantapuraṃ kaliṅgānaṃ 10, assakānañca potanaṃ.

    මහෙසයං 11 අවන්‌තීනං, සොවීරානඤ්‌ච රොරුකං.

    Mahesayaṃ 12 avantīnaṃ, sovīrānañca rorukaṃ.

    මිථිලා ච විදෙහානං, චම්‌පා අඞ්‌ගෙසු මාපිතා;

    Mithilā ca videhānaṃ, campā aṅgesu māpitā;

    බාරාණසී ච කාසීනං, එතෙ ගොවින්‌දමාපිතාති.

    Bārāṇasī ca kāsīnaṃ, ete govindamāpitāti.

    310. ‘‘අථ ඛො, භො, තෙ ඡ ඛත්‌තියා යථාසකෙන ලාභෙන අත්‌තමනා අහෙසුං පරිපුණ්‌ණසඞ්‌කප්‌පා – ‘‘යං වත නො අහොසි ඉච්‌ඡිතං, යං ආකඞ්‌ඛිතං, යං අධිප්‌පෙතං, යං අභිපත්‌ථිතං, තං නො ලද්‌ධ’’න්‌ති.

    310. ‘‘Atha kho, bho, te cha khattiyā yathāsakena lābhena attamanā ahesuṃ paripuṇṇasaṅkappā – ‘‘yaṃ vata no ahosi icchitaṃ, yaṃ ākaṅkhitaṃ, yaṃ adhippetaṃ, yaṃ abhipatthitaṃ, taṃ no laddha’’nti.

    ‘‘සත්‌තභූ බ්‍රහ්‌මදත්‌තො ච, වෙස්‌සභූ භරතො සහ;

    ‘‘Sattabhū brahmadatto ca, vessabhū bharato saha;

    රෙණු ද්‌වෙ ධතරට්‌ඨා ච, තදාසුං සත්‌ත භාරධා’ති.

    Reṇu dve dhataraṭṭhā ca, tadāsuṃ satta bhāradhā’ti.

    පඨමභාණවාරො නිට්‌ඨිතො.

    Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.

    කිත්‌තිසද්‌දඅබ්‌භුග්‌ගමනං

    Kittisaddaabbhuggamanaṃ

    311. ‘‘අථ ඛො, භො, තෙ ඡ ඛත්‌තියා යෙන මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොචුං – ‘‘යථා ඛො භවං ගොවින්‌දො රෙණුස්‌ස රඤ්‌ඤො සහායො පියො මනාපො අප්‌පටිකූලො. එවමෙව ඛො භවං ගොවින්‌දො අම්‌හාකම්‌පි සහායො පියො මනාපො අප්‌පටිකූලො, අනුසාසතු නො භවං ගොවින්‌දො; මා නො භවං ගොවින්‌දො අනුසාසනියා පච්‌චබ්‍යාහාසී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො තෙසං ඡන්‌නං ඛත්‌තියානං පච්‌චස්‌සොසි. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො සත්‌ත ච රාජානො ඛත්‌තියෙ මුද්‌ධාවසිත්‌තෙ රජ්‌ජෙ 13 අනුසාසි, සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලෙ සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි මන්‌තෙ වාචෙසි.

    311. ‘‘Atha kho, bho, te cha khattiyā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘yathā kho bhavaṃ govindo reṇussa rañño sahāyo piyo manāpo appaṭikūlo. Evameva kho bhavaṃ govindo amhākampi sahāyo piyo manāpo appaṭikūlo, anusāsatu no bhavaṃ govindo; mā no bhavaṃ govindo anusāsaniyā paccabyāhāsī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho mahāgovindo brāhmaṇo tesaṃ channaṃ khattiyānaṃ paccassosi. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo satta ca rājāno khattiye muddhāvasitte rajje 14 anusāsi, satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni mante vācesi.

    312. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස අපරෙන සමයෙන එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගච්‌ඡි 15 – ‘‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’’ති. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස එතදහොසි – ‘‘මය්‌හං ඛො එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’ති. න ඛො පනාහං බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපාමි , න බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙමි. සුතං ඛො පන මෙතං බ්‍රාහ්‌මණානං වුද්‌ධානං මහල්‌ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං – ‘යො වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපති බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙතී’ති. යංනූනාහං වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයෙය්‍යං, කරුණං ඣානං ඣායෙය්‍ය’’න්‌ති.

    312. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa aparena samayena evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchi 16 – ‘‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’’ti. Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘mayhaṃ kho evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi , na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Yaṃnūnāhaṃ vassike cattāro māse paṭisallīyeyyaṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyeyya’’nti.

    313. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන රෙණු රාජා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුං රාජානං එතදවොච – ‘‘මය්‌හං ඛො, භො, එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’ති. න ඛො පනාහං, භො, බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙමි. සුතං ඛො පන මෙතං බ්‍රාහ්‌මණානං වුද්‌ධානං මහල්‌ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං – ‘යො වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපති බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙතී’ති. ඉච්‌ඡාමහං, භො, වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්‌හි කෙනචි උපසඞ්‌කමිතබ්‌බො අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙන භත්‌තාභිහාරෙනා’’ති. ‘‘යස්‌සදානි භවං ගොවින්‌දො කාලං මඤ්‌ඤතී’’ති.

    313. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bho, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bho, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Icchāmahaṃ, bho, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassadāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’ti.

    314. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන තෙ ඡ ඛත්‌තියා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ ඡ ඛත්‌තියෙ එතදවොච – ‘‘මය්‌හං ඛො, භො, එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’ති. න ඛො පනාහං, භො, බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙමි. සුතං ඛො පන මෙතං බ්‍රාහ්‌මණානං වුද්‌ධානං මහල්‌ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං, ‘යො වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපති බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙතී’ති. ඉච්‌ඡාමහං, භො, වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්‌හි කෙනචි උපසඞ්‌කමිතබ්‌බො අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙන භත්‌තාභිහාරෙනා’’ති. ‘‘යස්‌සදානි භවං ගොවින්‌දො කාලං මඤ්‌ඤතී’’’ති.

    314. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bho, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bho, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ, ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Icchāmahaṃ, bho, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassadāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’’ti.

    315. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන තෙ සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලෙ සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි එතදවොච – ‘‘මය්‌හං ඛො, භො, එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’ති. න ඛො පනාහං, භො, බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙමි. සුතං ඛො පන මෙතං බ්‍රාහ්‌මණානං වුද්‌ධානං මහල්‌ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං – ‘යො වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති, බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපති, බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙතී’ති. තෙන හි, භො, යථාසුතෙ යථාපරියත්‌තෙ මන්‌තෙ විත්‌ථාරෙන සජ්‌ඣායං කරොථ, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤඤ්‌ච මන්‌තෙ වාචෙථ; ඉච්‌ඡාමහං, භො, වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්‌හි කෙනචි උපසඞ්‌කමිතබ්‌බො අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙන භත්‌තාභිහාරෙනා’’ති. ‘‘යස්‌ස දානි භවං ගොවින්‌දො කාලං මඤ්‌ඤතී’’ති.

    315. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nhātakasatāni tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bho, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bho, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti, brahmunā sallapati, brahmunā mantetī’ti. Tena hi, bho, yathāsute yathāpariyatte mante vitthārena sajjhāyaṃ karotha, aññamaññañca mante vācetha; icchāmahaṃ, bho, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassa dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’ti.

    316. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන චත්‌තාරීසා භරියා සාදිසියො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා චත්‌තාරීසා භරියා සාදිසියො එතදවොච – ‘‘මය්‌හං ඛො, භොතී, එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’ති. න ඛො පනාහං, භොතී, බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙමි. සුතං ඛො පන මෙතං බ්‍රාහ්‌මණානං වුද්‌ධානං මහල්‌ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං ‘යො වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති, බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපති, බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙතීති, ඉච්‌ඡාමහං, භොතී, වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයිතුං, කරුණං ඣානං ඣායිතුං; නම්‌හි කෙනචි උපසඞ්‌කමිතබ්‌බො අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙන භත්‌තාභිහාරෙනා’’ති. ‘‘යස්‌ස දානි භවං ගොවින්‌දො කාලං මඤ්‌ඤතී’’’ති.

    316. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārīsā bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā cattārīsā bhariyā sādisiyo etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bhotī, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bhotī, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti, brahmunā sallapati, brahmunā mantetīti, icchāmahaṃ, bhotī, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassa dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’’ti.

    317. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො පුරත්‌ථිමෙන නගරස්‌ස නවං සන්‌ධාගාරං කාරාපෙත්‌වා වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයි, කරුණං ඣානං ඣායි; නාස්‌සුධ කොචි උපසඞ්‌කමති 17 අඤ්‌ඤත්‍ර එකෙන භත්‌තාභිහාරෙන. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස චතුන්‌නං මාසානං අච්‌චයෙන අහුදෙව උක්‌කණ්‌ඨනා අහු පරිතස්‌සනා – ‘‘සුතං ඛො පන මෙතං බ්‍රාහ්‌මණානං වුද්‌ධානං මහල්‌ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං – ‘යො වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ පටිසල්‌ලීයති, කරුණං ඣානං ඣායති, සො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපති බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙතී’ති. න ඛො පනාහං බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සාමි, න බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙමි න බ්‍රහ්‌මුනා සල්‌ලපාමි න බ්‍රහ්‌මුනා මන්‌තෙමී’’’ති.

    317. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo puratthimena nagarassa navaṃ sandhāgāraṃ kārāpetvā vassike cattāro māse paṭisallīyi, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyi; nāssudha koci upasaṅkamati 18 aññatra ekena bhattābhihārena. Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa catunnaṃ māsānaṃ accayena ahudeva ukkaṇṭhanā ahu paritassanā – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Na kho panāhaṃ brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemī’’’ti.

    බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡා

    Brahmunā sākacchā

    318. ‘‘අථ ඛො, භො, බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව, බ්‍රහ්‌මලොකෙ අන්‌තරහිතො මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස සම්‌මුඛෙ පාතුරහොසි. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස අහුදෙව භයං අහු ඡම්‌භිතත්‌තං අහු ලොමහංසො යථා තං අදිට්‌ඨපුබ්‌බං රූපං දිස්‌වා. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො භීතො සංවිග්‌ගො ලොමහට්‌ඨජාතො බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං ගාථාය අජ්‌ඣභාසි –

    318. ‘‘Atha kho, bho, brahmā sanaṅkumāro mahāgovindassa brāhmaṇassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva, brahmaloke antarahito mahāgovindassa brāhmaṇassa sammukhe pāturahosi. Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa ahudeva bhayaṃ ahu chambhitattaṃ ahu lomahaṃso yathā taṃ adiṭṭhapubbaṃ rūpaṃ disvā. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    ‘‘‘වණ්‌ණවා යසවා සිරිමා, කො නු ත්‌වමසි මාරිස;

    ‘‘‘Vaṇṇavā yasavā sirimā, ko nu tvamasi mārisa;

    අජානන්‌තා තං පුච්‌ඡාම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්‌ති.

    Ajānantā taṃ pucchāma, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti.

    ‘‘මං වෙ කුමාරං ජානන්‌ති, බ්‍රහ්‌මලොකෙ සනන්‌තනං 19;

    ‘‘Maṃ ve kumāraṃ jānanti, brahmaloke sanantanaṃ 20;

    සබ්‌බෙ ජානන්‌ති මං දෙවා, එවං ගොවින්‌ද ජානහි’’.

    Sabbe jānanti maṃ devā, evaṃ govinda jānahi’’.

    ‘‘‘ආසනං උදකං පජ්‌ජං, මධුසාකඤ්‌ච 21 බ්‍රහ්‌මුනො;

    ‘‘‘Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ, madhusākañca 22 brahmuno;

    අග්‌ඝෙ භවන්‌තං පුච්‌ඡාම, අග්‌ඝං කුරුතු නො භවං’’.

    Agghe bhavantaṃ pucchāma, agghaṃ kurutu no bhavaṃ’’.

    ‘‘පටිග්‌ගණ්‌හාම තෙ අග්‌ඝං, යං ත්‌වං ගොවින්‌ද භාසසි;

    ‘‘Paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi;

    දිට්‌ඨධම්‌මහිතත්‌ථාය, සම්‌පරාය සුඛාය ච;

    Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāya sukhāya ca;

    කතාවකාසො පුච්‌ඡස්‌සු, යං කිඤ්‌චි අභිපත්‌ථිත’’න්‌ති.

    Katāvakāso pucchassu, yaṃ kiñci abhipatthita’’nti.

    319. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස එතදහොසි – ‘‘කතාවකාසො ඛොම්‌හි බ්‍රහ්‌මුනා සනඞ්‌කුමාරෙන. කිං නු ඛො අහං බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං පුච්‌ඡෙය්‍යං දිට්‌ඨධම්‌මිකං වා අත්‌ථං සම්‌පරායිකං වා’ති? අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස එතදහොසි – ‘කුසලො ඛො අහං දිට්‌ඨධම්‌මිකානං අත්‌ථානං, අඤ්‌ඤෙපි මං දිට්‌ඨධම්‌මිකං අත්‌ථං පුච්‌ඡන්‌ති. යංනූනාහං බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං සම්‌පරායිකඤ්‌ඤෙව අත්‌ථං පුච්‌ඡෙය්‍ය’න්‌ති. අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං ගාථාය අජ්‌ඣභාසි –

    319. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘katāvakāso khomhi brahmunā sanaṅkumārena. Kiṃ nu kho ahaṃ brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ puccheyyaṃ diṭṭhadhammikaṃ vā atthaṃ samparāyikaṃ vā’ti? Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘kusalo kho ahaṃ diṭṭhadhammikānaṃ atthānaṃ, aññepi maṃ diṭṭhadhammikaṃ atthaṃ pucchanti. Yaṃnūnāhaṃ brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ samparāyikaññeva atthaṃ puccheyya’nti. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    ‘‘පුච්‌ඡාමි බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං,

    ‘‘Pucchāmi brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ,

    කඞ්‌ඛී අකඞ්‌ඛිං පරවෙදියෙසු;

    Kaṅkhī akaṅkhiṃ paravediyesu;

    කත්‌ථට්‌ඨිතො කිම්‌හි ච සික්‌ඛමානො,

    Katthaṭṭhito kimhi ca sikkhamāno,

    පප්‌පොති මච්‌චො අමතං බ්‍රහ්‌මලොක’’න්‌ති.

    Pappoti macco amataṃ brahmaloka’’nti.

    ‘‘හිත්‌වා මමත්‌තං මනුජෙසු බ්‍රහ්‌මෙ,

    ‘‘Hitvā mamattaṃ manujesu brahme,

    එකොදිභූතො කරුණෙධිමුත්‌තො 23;

    Ekodibhūto karuṇedhimutto 24;

    නිරාමගන්‌ධො විරතො මෙථුනස්‌මා,

    Nirāmagandho virato methunasmā,

    එත්‌ථට්‌ඨිතො එත්‌ථ ච සික්‌ඛමානො;

    Etthaṭṭhito ettha ca sikkhamāno;

    පප්‌පොති මච්‌චො අමතං බ්‍රහ්‌මලොක’’න්‌ති.

    Pappoti macco amataṃ brahmaloka’’nti.

    320. ‘‘හිත්‌වා මමත්‌ත’න්‌ති අහං භොතො ආජානාමි. ඉධෙකච්‌චො අප්‌පං වා භොගක්‌ඛන්‌ධං පහාය මහන්‌තං වා භොගක්‌ඛන්‌ධං පහාය අප්‌පං වා ඤාතිපරිවට්‌ටං පහාය මහන්‌තං වා ඤාතිපරිවට්‌ටං පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති, ‘ඉති හිත්‌වා මමත්‌ත’න්‌ති අහං භොතො ආජානාමි. ‘එකොදිභූතො’ති අහං භොතො ආජානාමි. ඉධෙකච්‌චො විවිත්‌තං සෙනාසනං භජති අරඤ්‌ඤං රුක්‌ඛමූලං පබ්‌බතං කන්‌දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්‌ථං අබ්‌භොකාසං පලාලපුඤ්‌ජං, ඉති එකොදිභූතො’ති අහං භොතො ආජානාමි. ‘කරුණෙධිමුත්‌තො’ති අහං භොතො ආජානාමි. ඉධෙකච්‌චො කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්‌ථං. ඉති උද්‌ධමධොතිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං කරුණාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති. ඉති ‘කරුණෙධිමුත්‌තො’ති අහං භොතො ආජානාමි. ආමගන්‌ධෙ ච ඛො අහං භොතො භාසමානස්‌ස න ආජානාමි.

    320. ‘‘Hitvā mamatta’nti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, ‘iti hitvā mamatta’nti ahaṃ bhoto ājānāmi. ‘Ekodibhūto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ, iti ekodibhūto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. ‘Karuṇedhimutto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadhotiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Iti ‘karuṇedhimutto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Āmagandhe ca kho ahaṃ bhoto bhāsamānassa na ājānāmi.

    ‘‘කෙ ආමගන්‌ධා මනුජෙසු බ්‍රහ්‌මෙ,

    ‘‘Ke āmagandhā manujesu brahme,

    එතෙ අවිද්‌වා ඉධ බ්‍රූහි ධීර;

    Ete avidvā idha brūhi dhīra;

    කෙනාවටා 25 වාති පජා කුරුතු 26,

    Kenāvaṭā 27 vāti pajā kurutu 28,

    ආපායිකා නිවුතබ්‍රහ්‌මලොකා’’ති.

    Āpāyikā nivutabrahmalokā’’ti.

    ‘‘කොධො මොසවජ්‌ජං නිකති ච දුබ්‌භො,

    ‘‘Kodho mosavajjaṃ nikati ca dubbho,

    කදරියතා අතිමානො උසූයා;

    Kadariyatā atimāno usūyā;

    ඉච්‌ඡා විවිච්‌ඡා පරහෙඨනා ච,

    Icchā vivicchā paraheṭhanā ca,

    ලොභො ච දොසො ච මදො ච මොහො;

    Lobho ca doso ca mado ca moho;

    එතෙසු යුත්‌තා අනිරාමගන්‌ධා,

    Etesu yuttā anirāmagandhā,

    ආපායිකා නිවුතබ්‍රහ්‌මලොකා’’ති.

    Āpāyikā nivutabrahmalokā’’ti.

    ‘‘යථා ඛො අහං භොතො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස ආජානාමි. තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා. පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. ‘‘යස්‌සදානි භවං ගොවින්‌දො කාලං මඤ්‌ඤතී’’ති.

    ‘‘Yathā kho ahaṃ bhoto āmagandhe bhāsamānassa ājānāmi. Te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Yassadāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’ti.

    රෙණුරාජආමන්‌තනා

    Reṇurājaāmantanā

    321. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන රෙණු රාජා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රෙණුං රාජානං එතදවොච – ‘‘අඤ්‌ඤං දානි භවං පුරොහිතං පරියෙසතු, යො භොතො රජ්‌ජං අනුසාසිස්‌සති. ඉච්‌ඡාමහං, භො , අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා. පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති.

    321. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘aññaṃ dāni bhavaṃ purohitaṃ pariyesatu, yo bhoto rajjaṃ anusāsissati. Icchāmahaṃ, bho , agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti.

    ‘‘ආමන්‌තයාමි රාජානං, රෙණුං භූමිපතිං අහං;

    ‘‘Āmantayāmi rājānaṃ, reṇuṃ bhūmipatiṃ ahaṃ;

    ත්‌වං පජානස්‌සු රජ්‌ජෙන, නාහං පොරොහිච්‌චෙ රමෙ’’.

    Tvaṃ pajānassu rajjena, nāhaṃ porohicce rame’’.

    ‘‘සචෙ තෙ ඌනං කාමෙහි, අහං පරිපූරයාමි තෙ;

    ‘‘Sace te ūnaṃ kāmehi, ahaṃ paripūrayāmi te;

    යො තං හිංසති වාරෙමි, භූමිසෙනාපති අහං;

    Yo taṃ hiṃsati vāremi, bhūmisenāpati ahaṃ;

    තුවං පිතා අහං පුත්‌තො, මා නො ගොවින්‌ද පාජහි’’ 29.

    Tuvaṃ pitā ahaṃ putto, mā no govinda pājahi’’ 30.

    ‘‘නමත්‌ථි ඌනං කාමෙහි, හිංසිතා මෙ න විජ්‌ජති;

    ‘‘Namatthi ūnaṃ kāmehi, hiṃsitā me na vijjati;

    අමනුස්‌සවචො සුත්‌වා, තස්‌මාහං න ගහෙ රමෙ’’.

    Amanussavaco sutvā, tasmāhaṃ na gahe rame’’.

    ‘‘අමනුස්‌සො කථංවණ්‌ණො, කිං තෙ අත්‌ථං අභාසථ;

    ‘‘Amanusso kathaṃvaṇṇo, kiṃ te atthaṃ abhāsatha;

    යඤ්‌ච සුත්‌වා ජහාසි නො, ගෙහෙ අම්‌හෙ ච කෙවලී’’.

    Yañca sutvā jahāsi no, gehe amhe ca kevalī’’.

    ‘‘උපවුත්‌ථස්‌ස මෙ පුබ්‌බෙ, යිට්‌ඨුකාමස්‌ස මෙ සතො;

    ‘‘Upavutthassa me pubbe, yiṭṭhukāmassa me sato;

    අග්‌ගි පජ්‌ජලිතො ආසි, කුසපත්‌තපරිත්‌ථතො’’.

    Aggi pajjalito āsi, kusapattaparitthato’’.

    ‘‘තතො මෙ බ්‍රහ්‌මා පාතුරහු, බ්‍රහ්‌මලොකා සනන්‌තනො;

    ‘‘Tato me brahmā pāturahu, brahmalokā sanantano;

    සො මෙ පඤ්‌හං වියාකාසි, තං සුත්‌වා න ගහෙ රමෙ’’.

    So me pañhaṃ viyākāsi, taṃ sutvā na gahe rame’’.

    ‘‘සද්‌දහාමි අහං භොතො, යං ත්‌වං ගොවින්‌ද භාසසි;

    ‘‘Saddahāmi ahaṃ bhoto, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi;

    අමනුස්‌සවචො සුත්‌වා, කථං වත්‌තෙථ අඤ්‌ඤථා.

    Amanussavaco sutvā, kathaṃ vattetha aññathā.

    ‘‘තෙ තං අනුවත්‌තිස්‌සාම, සත්‌ථා ගොවින්‌ද නො භවං;

    ‘‘Te taṃ anuvattissāma, satthā govinda no bhavaṃ;

    මණි යථා වෙළුරියො, අකාචො විමලො සුභො;

    Maṇi yathā veḷuriyo, akāco vimalo subho;

    එවං සුද්‌ධා චරිස්‌සාම, ගොවින්‌දස්‌සානුසාසනෙ’’ති.

    Evaṃ suddhā carissāma, govindassānusāsane’’ti.

    ‘‘‘සචෙ භවං ගොවින්‌දො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සති, මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම. අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    ‘‘‘Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    ඡ ඛත්‌තියආමන්‌තනා

    Cha khattiyaāmantanā

    322. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන තෙ ඡ ඛත්‌තියා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ ඡ ඛත්‌තියෙ එතදවොච – ‘‘අඤ්‌ඤං දානි භවන්‌තො පුරොහිතං පරියෙසන්‌තු, යො භවන්‌තානං රජ්‌ජෙ අනුසාසිස්‌සති. ඉච්‌ඡාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා. පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. අථ ඛො, භො, තෙ ඡ ඛත්‌තියා එකමන්‌තං අපක්‌කම්‌ම එවං සමචින්‌තෙසුං – ‘‘ඉමෙ ඛො බ්‍රාහ්‌මණා නාම ධනලුද්‌ධා; යංනූන මයං මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං ධනෙන සික්‌ඛෙය්‍යාමා’’ති. තෙ මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහංසු – ‘‘සංවිජ්‌ජති ඛො, භො, ඉමෙසු සත්‌තසු රජ්‌ජෙසු පහූතං සාපතෙය්‍යං, තතො භොතො යාවතකෙන අත්‌ථො, තාවතකං ආහරීයත’’න්‌ති. ‘‘අලං, භො, මමපිදං පහූතං සාපතෙය්‍යං භවන්‌තානංයෙව වාහසා. තමහං සබ්‌බං පහාය අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාමි. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. අථ ඛො, භො, තෙ ඡ ඛත්‌තියා එකමන්‌තං අපක්‌කම්‌ම එවං සමචින්‌තෙසුං – ‘‘ඉමෙ ඛො බ්‍රාහ්‌මණා නාම ඉත්‌ථිලුද්‌ධා; යංනූන මයං මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං ඉත්‌ථීහි සික්‌ඛෙය්‍යාමා’’ති. තෙ මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහංසු – ‘‘සංවිජ්‌ජන්‌ති ඛො, භො, ඉමෙසු සත්‌තසු රජ්‌ජෙසු පහූතා ඉත්‌ථියො, තතො භොතො යාවතිකාහි අත්‌ථො, තාවතිකා ආනීයත’’න්‌ති. ‘‘අලං, භො, මමපිමා 31 චත්‌තාරීසා භරියා සාදිසියො. තාපාහං සබ්‌බා පහාය අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාමි. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරියන්‌ති’’.

    322. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘aññaṃ dāni bhavanto purohitaṃ pariyesantu, yo bhavantānaṃ rajje anusāsissati. Icchāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. Atha kho, bho, te cha khattiyā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘ime kho brāhmaṇā nāma dhanaluddhā; yaṃnūna mayaṃ mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ dhanena sikkheyyāmā’’ti. Te mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘‘saṃvijjati kho, bho, imesu sattasu rajjesu pahūtaṃ sāpateyyaṃ, tato bhoto yāvatakena attho, tāvatakaṃ āharīyata’’nti. ‘‘Alaṃ, bho, mamapidaṃ pahūtaṃ sāpateyyaṃ bhavantānaṃyeva vāhasā. Tamahaṃ sabbaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. Atha kho, bho, te cha khattiyā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘ime kho brāhmaṇā nāma itthiluddhā; yaṃnūna mayaṃ mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ itthīhi sikkheyyāmā’’ti. Te mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘‘saṃvijjanti kho, bho, imesu sattasu rajjesu pahūtā itthiyo, tato bhoto yāvatikāhi attho, tāvatikā ānīyata’’nti. ‘‘Alaṃ, bho, mamapimā 32 cattārīsā bhariyā sādisiyo. Tāpāhaṃ sabbā pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriyanti’’.

    323. ‘‘සචෙ භවං ගොවින්‌දො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සති, මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතීති.

    323. ‘‘Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatīti.

    ‘‘සචෙ ජහථ කාමානි, යත්‌ථ සත්‌තො පුථුජ්‌ජනො;

    ‘‘Sace jahatha kāmāni, yattha satto puthujjano;

    ආරම්‌භව්‌හො දළ්‌හා හොථ, ඛන්‌තිබලසමාහිතා.

    Ārambhavho daḷhā hotha, khantibalasamāhitā.

    ‘‘එස මග්‌ගො උජුමග්‌ගො, එස මග්‌ගො අනුත්‌තරො;

    ‘‘Esa maggo ujumaggo, esa maggo anuttaro;

    සද්‌ධම්‌මො සබ්‌භි රක්‌ඛිතො, බ්‍රහ්‌මලොකූපපත්‌තියාති.

    Saddhammo sabbhi rakkhito, brahmalokūpapattiyāti.

    ‘‘තෙන හි භවං ගොවින්‌දො සත්‌ත වස්‌සානි ආගමෙතු. සත්‌තන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo satta vassāni āgametu. Sattannaṃ vassānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    ‘‘‘අතිචිරං ඛො, භො, සත්‌ත වස්‌සානි, නාහං සක්‌කොමි, භවන්‌තෙ, සත්‌ත වස්‌සානි ආගමෙතුං. කො නු ඛො පන, භො, ජානාති ජීවිතානං! ගමනීයො සම්‌පරායො, මන්‌තායං 33 බොද්‌ධබ්‌බං, කත්‌තබ්‌බං කුසලං, චරිතබ්‌බං බ්‍රහ්‌මචරියං, නත්‌ථි ජාතස්‌ස අමරණං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’’න්‌ති. ‘‘තෙන හි භවං ගොවින්‌දො ඡබ්‌බස්‌සානි ආගමෙතු…පෙ.… පඤ්‌ච වස්‌සානි ආගමෙතු… චත්‌තාරි වස්‌සානි ආගමෙතු… තීණි වස්‌සානි ආගමෙතු… ද්‌වෙ වස්‌සානි ආගමෙතු… එකං වස්‌සං ආගමෙතු, එකස්‌ස වස්‌සස්‌ස අච්‌චයෙන මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    ‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, satta vassāni, nāhaṃ sakkomi, bhavante, satta vassāni āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ! Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ 34 boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’’nti. ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo chabbassāni āgametu…pe… pañca vassāni āgametu… cattāri vassāni āgametu… tīṇi vassāni āgametu… dve vassāni āgametu… ekaṃ vassaṃ āgametu, ekassa vassassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    ‘‘‘අතිචිරං ඛො, භො, එකං වස්‌සං, නාහං සක්‌කොමි භවන්‌තෙ එකං වස්‌සං ආගමෙතුං. කො නු ඛො පන, භො, ජානාති ජීවිතානං! ගමනීයො සම්‌පරායො, මන්‌තායං බොද්‌ධබ්‌බං, කත්‌තබ්‌බං කුසලං , චරිතබ්‌බං බ්‍රහ්‌මචරියං, නත්‌ථි ජාතස්‌ස අමරණං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. ‘‘තෙන හි භවං ගොවින්‌දො සත්‌ත මාසානි ආගමෙතු, සත්‌තන්‌නං මාසානං අච්‌චයෙන මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    ‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, ekaṃ vassaṃ, nāhaṃ sakkomi bhavante ekaṃ vassaṃ āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ! Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ , caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo satta māsāni āgametu, sattannaṃ māsānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    ‘‘‘අතිචිරං ඛො, භො, සත්‌ත මාසානි, නාහං සක්‌කොමි භවන්‌තෙ සත්‌ත මාසානි ආගමෙතුං. කො නු ඛො පන, භො, ජානාති ජීවිතානං. ගමනීයො සම්‌පරායො, මන්‌තායං බොද්‌ධබ්‌බං , කත්‌තබ්‌බං කුසලං, චරිතබ්‌බං බ්‍රහ්‌මචරියං, නත්‌ථි ජාතස්‌ස අමරණං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති.

    ‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, satta māsāni, nāhaṃ sakkomi bhavante satta māsāni āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ. Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ boddhabbaṃ , kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti.

    ‘‘‘තෙන හි භවං ගොවින්‌දො ඡ මාසානි ආගමෙතු…පෙ.… පඤ්‌ච මාසානි ආගමෙතු… චත්‌තාරි මාසානි ආගමෙතු… තීණි මාසානි ආගමෙතු… ද්‌වෙ මාසානි ආගමෙතු… එකං මාසං ආගමෙතු… අද්‌ධමාසං ආගමෙතු, අද්‌ධමාසස්‌ස අච්‌චයෙන මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    ‘‘‘Tena hi bhavaṃ govindo cha māsāni āgametu…pe… pañca māsāni āgametu… cattāri māsāni āgametu… tīṇi māsāni āgametu… dve māsāni āgametu… ekaṃ māsaṃ āgametu… addhamāsaṃ āgametu, addhamāsassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    ‘‘‘අතිචිරං ඛො, භො, අද්‌ධමාසො, නාහං සක්‌කොමි භවන්‌තෙ අද්‌ධමාසං ආගමෙතුං. කො නු ඛො පන, භො, ජානාති ජීවිතානං! ගමනීයො සම්‌පරායො, මන්‌තායං බොද්‌ධබ්‌බං, කත්‌තබ්‌බං කුසලං, චරිතබ්‌බං බ්‍රහ්‌මචරියං, නත්‌ථි ජාතස්‌ස අමරණං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. ‘‘තෙන හි භවං ගොවින්‌දො සත්‌තාහං ආගමෙතු, යාව මයං සකෙ පුත්‌තභාතරො රජ්‌ජෙන 35 අනුසාසිස්‌සාම, සත්‌තාහස්‌ස අච්‌චයෙන මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති. ‘‘න චිරං ඛො, භො, සත්‌තාහං, ආගමෙස්‌සාමහං භවන්‌තෙ සත්‌තාහ’’න්‌ති.

    ‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, addhamāso, nāhaṃ sakkomi bhavante addhamāsaṃ āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ! Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo sattāhaṃ āgametu, yāva mayaṃ sake puttabhātaro rajjena 36 anusāsissāma, sattāhassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti. ‘‘Na ciraṃ kho, bho, sattāhaṃ, āgamessāmahaṃ bhavante sattāha’’nti.

    බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලාදීනං ආමන්‌තනා

    Brāhmaṇamahāsālādīnaṃ āmantanā

    324. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන තෙ සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලෙ සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි එතදවොච – ‘‘අඤ්‌ඤං දානි භවන්‌තො ආචරියං පරියෙසන්‌තු, යො භවන්‌තානං මන්‌තෙ වාචෙස්‌සති. ඉච්‌ඡාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස. තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා, පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. ‘‘මා භවං ගොවින්‌දො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජි. පබ්‌බජ්‌ජා, භො, අප්‌පෙසක්‌ඛා ච අප්‌පලාභා ච; බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤං මහෙසක්‌ඛඤ්‌ච මහාලාභඤ්‌චා’’ති. ‘‘මා භවන්‌තො එවං අවචුත්‌ථ – ‘‘පබ්‌බජ්‌ජා අප්‌පෙසක්‌ඛා ච අප්‌පලාභා ච, බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤං මහෙසක්‌ඛඤ්‌ච මහාලාභඤ්‌චා’’ති. කො නු ඛො, භො, අඤ්‌ඤත්‍ර මයා මහෙසක්‌ඛතරො වා මහාලාභතරො වා! අහඤ්‌හි, භො, එතරහි රාජාව රඤ්‌ඤං බ්‍රහ්‌මාව බ්‍රාහ්‌මණානං 37 දෙවතාව ගහපතිකානං. තමහං සබ්‌බං පහාය අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාමි. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා. පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භො, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. ‘‘සචෙ භවං ගොවින්‌දො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සති, මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    324. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nhātakasatāni tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni etadavoca – ‘‘aññaṃ dāni bhavanto ācariyaṃ pariyesantu, yo bhavantānaṃ mante vācessati. Icchāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa. Te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Mā bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Pabbajjā, bho, appesakkhā ca appalābhā ca; brahmaññaṃ mahesakkhañca mahālābhañcā’’ti. ‘‘Mā bhavanto evaṃ avacuttha – ‘‘pabbajjā appesakkhā ca appalābhā ca, brahmaññaṃ mahesakkhañca mahālābhañcā’’ti. Ko nu kho, bho, aññatra mayā mahesakkhataro vā mahālābhataro vā! Ahañhi, bho, etarahi rājāva raññaṃ brahmāva brāhmaṇānaṃ 38 devatāva gahapatikānaṃ. Tamahaṃ sabbaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    භරියානං ආමන්‌තනා

    Bhariyānaṃ āmantanā

    325. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො යෙන චත්‌තාරීසා භරියා සාදිසියො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා චත්‌තාරීසා භරියා සාදිසියො එතදවොච – ‘‘යා භොතීනං ඉච්‌ඡති, සකානි වා ඤාතිකුලානි ගච්‌ඡතු අඤ්‌ඤං වා භත්‌තාරං පරියෙසතු. ඉච්‌ඡාමහං, භොතී, අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. යථා ඛො පන මෙ සුතං බ්‍රහ්‌මුනො ආමගන්‌ධෙ භාසමානස්‌ස, තෙ න සුනිම්‌මදයා අගාරං අජ්‌ඣාවසතා. පබ්‌බජිස්‌සාමහං, භොතී, අගාරස්‌මා අනගාරිය’’න්‌ති. ‘‘ත්‌වඤ්‌ඤෙව නො ඤාති ඤාතිකාමානං, ත්‌වං පන භත්‌තා භත්‌තුකාමානං. සචෙ භවං ගොවින්‌දො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සති, මයම්‌පි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාම, අථ යා තෙ ගති, සා නො ගති භවිස්‌සතී’’ති.

    325. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārīsā bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā cattārīsā bhariyā sādisiyo etadavoca – ‘‘yā bhotīnaṃ icchati, sakāni vā ñātikulāni gacchatu aññaṃ vā bhattāraṃ pariyesatu. Icchāmahaṃ, bhotī, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bhotī, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Tvaññeva no ñāti ñātikāmānaṃ, tvaṃ pana bhattā bhattukāmānaṃ. Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.

    මහාගොවින්‌දපබ්‌බජ්‌ජා

    Mahāgovindapabbajjā

    326. ‘‘අථ ඛො, භො, මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌ස සත්‌තාහස්‌ස අච්‌චයෙන කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජි. පබ්‌බජිතං පන මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං සත්‌ත ච රාජානො ඛත්‌තියා මුද්‌ධාවසිත්‌තා සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලා සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි චත්‌තාරීසා ච භරියා සාදිසියො අනෙකානි ච ඛත්‌තියසහස්‌සානි අනෙකානි ච බ්‍රාහ්‌මණසහස්‌සානි අනෙකානි ච ගහපතිසහස්‌සානි අනෙකෙහි ච ඉත්‌ථාගාරෙහි ඉත්‌ථියො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා මහාගොවින්‌දං බ්‍රාහ්‌මණං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතං අනුපබ්‌බජිංසු. තාය සුදං, භො, පරිසාය පරිවුතො මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො ගාමනිගමරාජධානීසු චාරිකං චරති. යං ඛො පන, භො, තෙන සමයෙන මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො ගාමං වා නිගමං වා උපසඞ්‌කමති, තත්‌ථ රාජාව හොති රඤ්‌ඤං, බ්‍රහ්‌මාව බ්‍රාහ්‌මණානං, දෙවතාව ගහපතිකානං. තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්‌සා ඛිපන්‌ති වා උපක්‌ඛලන්‌ති වා තෙ එවමාහංසු – ‘‘නමත්‌ථු මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස, නමත්‌ථු සත්‌ත පුරොහිතස්‌සා’’’ති.

    326. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo tassa sattāhassa accayena kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Pabbajitaṃ pana mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ satta ca rājāno khattiyā muddhāvasittā satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nhātakasatāni cattārīsā ca bhariyā sādisiyo anekāni ca khattiyasahassāni anekāni ca brāhmaṇasahassāni anekāni ca gahapatisahassāni anekehi ca itthāgārehi itthiyo kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ, bho, parisāya parivuto mahāgovindo brāhmaṇo gāmanigamarājadhānīsu cārikaṃ carati. Yaṃ kho pana, bho, tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo gāmaṃ vā nigamaṃ vā upasaṅkamati, tattha rājāva hoti raññaṃ, brahmāva brāhmaṇānaṃ, devatāva gahapatikānaṃ. Tena kho pana samayena manussā khipanti vā upakkhalanti vā te evamāhaṃsu – ‘‘namatthu mahāgovindassa brāhmaṇassa, namatthu satta purohitassā’’’ti.

    327. ‘‘මහාගොවින්‌දො, භො, බ්‍රාහ්‌මණො මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහාසි, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්‌ථං. ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහාසි. කරුණාසහගතෙන චෙතසා…පෙ.… මුදිතාසහගතෙන චෙතසා…පෙ.… උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා…පෙ.… අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහාසි සාවකානඤ්‌ච බ්‍රහ්‌මලොකසහබ්‍යතාය මග්‌ගං දෙසෙසි.

    327. ‘‘Mahāgovindo, bho, brāhmaṇo mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā…pe… abyāpajjena pharitvā vihāsi sāvakānañca brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesi.

    328. ‘‘යෙ ඛො පන, භො, තෙන සමයෙන මහාගොවින්‌දස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස සාවකා සබ්‌බෙන සබ්‌බං සාසනං ආජානිංසු. තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං බ්‍රහ්‌මලොකං උපපජ්‌ජිංසු. යෙ න සබ්‌බෙන සබ්‌බං සාසනං ආජානිංසු, තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අප්‌පෙකච්‌චෙ පරනිම්‌මිතවසවත්‌තීනං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ නිම්‌මානරතීනං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ තුසිතානං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ යාමානං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ තාවතිංසානං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු; යෙ සබ්‌බනිහීනං කායං පරිපූරෙසුං තෙ ගන්‌ධබ්‌බකායං පරිපූරෙසුං. ඉති ඛො, භො 39, සබ්‌බෙසංයෙව තෙසං කුලපුත්‌තානං අමොඝා පබ්‌බජ්‌ජා අහොසි අවඤ්‌ඣා සඵලා සඋද්‍රයා’’’ති.

    328. ‘‘Ye kho pana, bho, tena samayena mahāgovindassa brāhmaṇassa sāvakā sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsu. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ brahmalokaṃ upapajjiṃsu. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsu, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā appekacce paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce nimmānaratīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce tusitānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce yāmānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce tāvatiṃsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; ye sabbanihīnaṃ kāyaṃ paripūresuṃ te gandhabbakāyaṃ paripūresuṃ. Iti kho, bho 40, sabbesaṃyeva tesaṃ kulaputtānaṃ amoghā pabbajjā ahosi avañjhā saphalā saudrayā’’’ti.

    329. ‘‘සරති තං භගවා’’ති? ‘‘සරාමහං, පඤ්‌චසිඛ. අහං තෙන සමයෙන මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො අහොසිං. අහං තෙසං සාවකානං බ්‍රහ්‌මලොකසහබ්‍යතාය මග්‌ගං දෙසෙසිං. තං ඛො පන මෙ, පඤ්‌චසිඛ, බ්‍රහ්‌මචරියං න නිබ්‌බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්‌ඤාය න සම්‌බොධාය න නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති, යාවදෙව බ්‍රහ්‌මලොකූපපත්‌තියා.

    329. ‘‘Sarati taṃ bhagavā’’ti? ‘‘Sarāmahaṃ, pañcasikha. Ahaṃ tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo ahosiṃ. Ahaṃ tesaṃ sāvakānaṃ brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesiṃ. Taṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva brahmalokūpapattiyā.

    ඉදං ඛො පන මෙ, පඤ්‌චසිඛ, බ්‍රහ්‌මචරියං එකන්‌තනිබ්‌බිදාය විරාගාය නිරොධාය උපසමාය අභිඤ්‌ඤාය සම්‌බොධාය නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති. කතමඤ්‌ච තං, පඤ්‌චසිඛ, බ්‍රහ්‌මචරියං එකන්‌තනිබ්‌බිදාය විරාගාය නිරොධාය උපසමාය අභිඤ්‌ඤාය සම්‌බොධාය නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති? අයමෙව අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො. සෙය්‍යථිදං – සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවාචා සම්‌මාකම්‌මන්‌තො සම්‌මාආජීවො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි. ඉදං ඛො තං, පඤ්‌චසිඛ, බ්‍රහ්‌මචරියං එකන්‌තනිබ්‌බිදාය විරාගාය නිරොධාය උපසමාය අභිඤ්‌ඤාය සම්‌බොධාය නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති.

    Idaṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Katamañca taṃ, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Idaṃ kho taṃ, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.

    330. ‘‘යෙ ඛො පන මෙ, පඤ්‌චසිඛ, සාවකා සබ්‌බෙන සබ්‌බං සාසනං ආජානන්‌ති, තෙ ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌ති; යෙ න සබ්‌බෙන සබ්‌බං සාසනං ආජානන්‌ති, තෙ පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකා හොන්‌ති තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායිනො අනාවත්‌තිධම්‌මා තස්‌මා ලොකා. යෙ න සබ්‌බෙන සබ්‌බං සාසනං ආජානන්‌ති, අප්‌පෙකච්‌චෙ තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමිනො හොන්‌ති සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සන්‌ති 41. යෙ න සබ්‌බෙන සබ්‌බං සාසනං ආජානන්‌ති, අප්‌පෙකච්‌චෙ තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා සොතාපන්‌නා හොන්‌ති අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා. ඉති ඛො, පඤ්‌චසිඛ, සබ්‌බෙසංයෙව ඉමෙසං කුලපුත්‌තානං අමොඝා පබ්‌බජ්‌ජා 42 අවඤ්‌ඣා සඵලා සඋද්‍රයා’’ති.

    330. ‘‘Ye kho pana me, pañcasikha, sāvakā sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, te āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti; ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, te pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātikā honti tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, appekacce tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino honti sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti 43. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, appekacce tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpannā honti avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā. Iti kho, pañcasikha, sabbesaṃyeva imesaṃ kulaputtānaṃ amoghā pabbajjā 44 avañjhā saphalā saudrayā’’ti.

    ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො පඤ්‌චසිඛො ගන්‌ධබ්‌බපුත්‌තො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තත්‌ථෙවන්‌තරධායීති.

    Idamavoca bhagavā. Attamano pañcasikho gandhabbaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyīti.

    මහාගොවින්‌දසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං ඡට්‌ඨං.

    Mahāgovindasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.







    Footnotes:
    1. අභිනිප්‌පන්‌නො (පී. ක.)
    2. abhinippanno (pī. ka.)
    3. සුඛා භවෙය්‍යාථ (ක.), සුඛං භවෙය්‍යාථ, සුඛමෙධෙය්‍යාථ (සී. පී.),සුඛ මෙධෙථ (?)
    4. sukhā bhaveyyātha (ka.), sukhaṃ bhaveyyātha, sukhamedheyyātha (sī. pī.),sukha medhetha (?)
    5. වචනන්‌ති (ස්‍යා. ක.)
    6. අට්‌ඨපෙසි (සී. පී.)
    7. vacananti (syā. ka.)
    8. aṭṭhapesi (sī. pī.)
    9. කාලිඞ්‌ගානං (ස්‍යා. පී. ක.)
    10. kāliṅgānaṃ (syā. pī. ka.)
    11. මාහිස්‌සති (සී. ස්‍යා. පී.)
    12. māhissati (sī. syā. pī.)
    13. මුද්‌ධාභිසිත්‌තෙ රජ්‌ජෙන (ස්‍යා.)
    14. muddhābhisitte rajjena (syā.)
    15. අබ්‌භුග්‌ගඤ්‌ඡි (සී. පී.)
    16. abbhuggañchi (sī. pī.)
    17. උපසඞ්‌කමි (පී.)
    18. upasaṅkami (pī.)
    19. සනන්‌තිච (ක.)
    20. sanantica (ka.)
    21. මධුපාකඤ්‌ච (සී. ස්‍යා. පී.)
    22. madhupākañca (sī. syā. pī.)
    23. කරුණාධිමුත්‌තො (සී. ස්‍යා. පී.)
    24. karuṇādhimutto (sī. syā. pī.)
    25. කෙනාවුටා (ස්‍යා.)
    26. කුරුරූ (ස්‍යා.), කුරුට්‌ඨරූ (පී.), කුරූරු (?)
    27. kenāvuṭā (syā.)
    28. kururū (syā.), kuruṭṭharū (pī.), kurūru (?)
    29. පාජෙහි (අට්‌ඨකථායං සංවණ්‌ණිතපාඨන්‌තරං)
    30. pājehi (aṭṭhakathāyaṃ saṃvaṇṇitapāṭhantaraṃ)
    31. මමපිතා (ක.), මමපි (සී.)
    32. mamapitā (ka.), mamapi (sī.)
    33. මන්‌තාය (බහූසු)
    34. mantāya (bahūsu)
    35. රජ්‌ජෙ (ස්‍යා.)
    36. rajje (syā.)
    37. බ්‍රහ්‌මානං (සී. පී. ක.)
    38. brahmānaṃ (sī. pī. ka.)
    39. පන (ස්‍යා. ක.)
    40. pana (syā. ka.)
    41. කරොන්‌ති (සී. පී.)
    42. පබ්‌බජා අහොසි (ක.)
    43. karonti (sī. pī.)
    44. pabbajā ahosi (ka.)



    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / දීඝ නිකාය (අට්‌ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / 6. මහාගොවින්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Mahāgovindasuttavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 6. මහාගොවින්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Mahāgovindasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact