Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ദീഘനികായ • Dīghanikāya |
൬. മഹാഗോവിന്ദസുത്തം
6. Mahāgovindasuttaṃ
൨൯൩. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ രാജഗഹേ വിഹരതി ഗിജ്ഝകൂടേ പബ്ബതേ. അഥ ഖോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബപുത്തോ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ അഭിക്കന്തവണ്ണോ കേവലകപ്പം ഗിജ്ഝകൂടം പബ്ബതം ഓഭാസേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബപുത്തോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘യം ഖോ മേ, ഭന്തേ, ദേവാനം താവതിംസാനം സമ്മുഖാ സുതം സമ്മുഖാ പടിഗ്ഗഹിതം, ആരോചേമി തം ഭഗവതോ’’തി. ‘‘ആരോചേഹി മേ ത്വം, പഞ്ചസിഖാ’’തി ഭഗവാ അവോച.
293. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Atha kho pañcasikho gandhabbaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ pabbataṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho gandhabbaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yaṃ kho me, bhante, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ, ārocemi taṃ bhagavato’’ti. ‘‘Ārocehi me tvaṃ, pañcasikhā’’ti bhagavā avoca.
ദേവസഭാ
Devasabhā
൨൯൪. ‘‘പുരിമാനി, ഭന്തേ, ദിവസാനി പുരിമതരാനി തദഹുപോസഥേ പന്നരസേ പവാരണായ പുണ്ണായ പുണ്ണമായ രത്തിയാ കേവലകപ്പാ ച ദേവാ താവതിംസാ സുധമ്മായം സഭായം സന്നിസിന്നാ ഹോന്തി സന്നിപതിതാ; മഹതീ ച ദിബ്ബപരിസാ സമന്തതോ നിസിന്നാ ഹോന്തി, ചത്താരോ ച മഹാരാജാനോ ചതുദ്ദിസാ നിസിന്നാ ഹോന്തി; പുരത്ഥിമായ ദിസായ ധതരട്ഠോ മഹാരാജാ പച്ഛിമാഭിമുഖോ നിസിന്നോ ഹോതി ദേവേ പുരക്ഖത്വാ; ദക്ഖിണായ ദിസായ വിരൂള്ഹകോ മഹാരാജാ ഉത്തരാഭിമുഖോ നിസിന്നോ ഹോതി ദേവേ പുരക്ഖത്വാ; പച്ഛിമായ ദിസായ വിരൂപക്ഖോ മഹാരാജാ പുരത്ഥാഭിമുഖോ നിസിന്നോ ഹോതി ദേവേ പുരക്ഖത്വാ; ഉത്തരായ ദിസായ വേസ്സവണോ മഹാരാജാ ദക്ഖിണാഭിമുഖോ നിസിന്നോ ഹോതി ദേവേ പുരക്ഖത്വാ. യദാ ഭന്തേ, കേവലകപ്പാ ച ദേവാ താവതിംസാ സുധമ്മായം സഭായം സന്നിസിന്നാ ഹോന്തി സന്നിപതിതാ, മഹതീ ച ദിബ്ബപരിസാ സമന്തതോ നിസിന്നാ ഹോന്തി, ചത്താരോ ച മഹാരാജാനോ ചതുദ്ദിസാ നിസിന്നാ ഹോന്തി, ഇദം നേസം ഹോതി ആസനസ്മിം; അഥ പച്ഛാ അമ്ഹാകം ആസനം ഹോതി.
294. ‘‘Purimāni, bhante, divasāni purimatarāni tadahuposathe pannarase pavāraṇāya puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā; mahatī ca dibbaparisā samantato nisinnā honti, cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti; puratthimāya disāya dhataraṭṭho mahārājā pacchimābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; dakkhiṇāya disāya virūḷhako mahārājā uttarābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; pacchimāya disāya virūpakkho mahārājā puratthābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā; uttarāya disāya vessavaṇo mahārājā dakkhiṇābhimukho nisinno hoti deve purakkhatvā. Yadā bhante, kevalakappā ca devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā, mahatī ca dibbaparisā samantato nisinnā honti, cattāro ca mahārājāno catuddisā nisinnā honti, idaṃ nesaṃ hoti āsanasmiṃ; atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hoti.
‘‘യേ തേ, ഭന്തേ, ദേവാ ഭഗവതി ബ്രഹ്മചരിയം ചരിത്വാ അധുനൂപപന്നാ താവതിംസകായം, തേ അഞ്ഞേ ദേവേ അതിരോചന്തി വണ്ണേന ചേവ യസസാ ച. തേന സുദം, ഭന്തേ, ദേവാ താവതിംസാ അത്തമനാ ഹോന്തി പമുദിതാ പീതിസോമനസ്സജാതാ; ‘ദിബ്ബാ വത, ഭോ, കായാ പരിപൂരേന്തി, ഹായന്തി അസുരകായാ’തി.
‘‘Ye te, bhante, devā bhagavati brahmacariyaṃ caritvā adhunūpapannā tāvatiṃsakāyaṃ, te aññe deve atirocanti vaṇṇena ceva yasasā ca. Tena sudaṃ, bhante, devā tāvatiṃsā attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā; ‘dibbā vata, bho, kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’ti.
൨൯൫. ‘‘അഥ ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവാനം താവതിംസാനം സമ്പസാദം വിദിത്വാ ഇമാഹി ഗാഥാഹി അനുമോദി –
295. ‘‘Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā imāhi gāthāhi anumodi –
‘മോദന്തി വത ഭോ ദേവാ, താവതിംസാ സഹിന്ദകാ;
‘Modanti vata bho devā, tāvatiṃsā sahindakā;
തഥാഗതം നമസ്സന്താ, ധമ്മസ്സ ച സുധമ്മതം.
Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammataṃ.
നവേ ദേവേ ച പസ്സന്താ, വണ്ണവന്തേ യസസ്സിനേ;
Nave deve ca passantā, vaṇṇavante yasassine;
സുഗതസ്മിം ബ്രഹ്മചരിയം, ചരിത്വാന ഇധാഗതേ.
Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ, caritvāna idhāgate.
തേ അഞ്ഞേ അതിരോചന്തി, വണ്ണേന യസസായുനാ;
Te aññe atirocanti, vaṇṇena yasasāyunā;
സാവകാ ഭൂരിപഞ്ഞസ്സ, വിസേസൂപഗതാ ഇധ.
Sāvakā bhūripaññassa, visesūpagatā idha.
ഇദം ദിസ്വാന നന്ദന്തി, താവതിംസാ സഹിന്ദകാ;
Idaṃ disvāna nandanti, tāvatiṃsā sahindakā;
തഥാഗതം നമസ്സന്താ, ധമ്മസ്സ ച സുധമ്മത’ന്തി.
Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammata’nti.
‘‘തേന സുദം , ഭന്തേ, ദേവാ താവതിംസാ ഭിയ്യോസോ മത്തായ അത്തമനാ ഹോന്തി പമുദിതാ പീതിസോമനസ്സജാതാ; ‘ദിബ്ബാ വത, ഭോ, കായാ പരിപൂരേന്തി, ഹായന്തി അസുരകായാ’’’തി.
‘‘Tena sudaṃ , bhante, devā tāvatiṃsā bhiyyoso mattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā; ‘dibbā vata, bho, kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’’’ti.
അട്ഠ യഥാഭുച്ചവണ്ണാ
Aṭṭha yathābhuccavaṇṇā
൨൯൬. ‘‘അഥ ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവാനം താവതിംസാനം സമ്പസാദം വിദിത്വാ ദേവേ താവതിംസേ ആമന്തേസി – ‘ഇച്ഛേയ്യാഥ നോ തുമ്ഹേ, മാരിസാ, തസ്സ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ സോതു’ന്തി? ‘ഇച്ഛാമ മയം, മാരിസ, തസ്സ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ സോതു’ന്തി. അഥ ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവാനം താവതിംസാനം ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ പയിരുദാഹാസി – ‘തം കിം മഞ്ഞന്തി, ഭോന്തോ ദേവാ താവതിംസാ? യാവഞ്ച സോ ഭഗവാ ബഹുജനഹിതായ പടിപന്നോ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാനം. ഏവം ബഹുജനഹിതായ പടിപന്നം ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാനം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
296. ‘‘Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā deve tāvatiṃse āmantesi – ‘iccheyyātha no tumhe, mārisā, tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotu’nti? ‘Icchāma mayaṃ, mārisa, tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sotu’nti. Atha kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi – ‘taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā? Yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Evaṃ bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘സ്വാക്ഖാതോ ഖോ പന തേന ഭഗവതാ ധമ്മോ സന്ദിട്ഠികോ അകാലികോ ഏഹിപസ്സികോ ഓപനേയ്യികോ പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ വിഞ്ഞൂഹി. ഏവം ഓപനേയ്യികസ്സ ധമ്മസ്സ ദേസേതാരം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Svākkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi. Evaṃ opaneyyikassa dhammassa desetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘ഇദം കുസലന്തി ഖോ പന തേന ഭഗവതാ സുപഞ്ഞത്തം, ഇദം അകുസലന്തി സുപഞ്ഞത്തം. ഇദം സാവജ്ജം ഇദം അനവജ്ജം, ഇദം സേവിതബ്ബം ഇദം ന സേവിതബ്ബം, ഇദം ഹീനം ഇദം പണീതം, ഇദം കണ്ഹസുക്കസപ്പടിഭാഗന്തി സുപഞ്ഞത്തം. ഏവം കുസലാകുസലസാവജ്ജാനവജ്ജസേവിതബ്ബാസേവിതബ്ബഹീന-പണീതകണ്ഹസുക്കസപ്പടിഭാഗാനം ധമ്മാനം പഞ്ഞപേതാരം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Idaṃ kusalanti kho pana tena bhagavatā supaññattaṃ, idaṃ akusalanti supaññattaṃ. Idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāganti supaññattaṃ. Evaṃ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīna-paṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgānaṃ dhammānaṃ paññapetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘സുപഞ്ഞത്താ ഖോ പന തേന ഭഗവതാ സാവകാനം നിബ്ബാനഗാമിനീ പടിപദാ, സംസന്ദതി നിബ്ബാനഞ്ച പടിപദാ ച. സേയ്യഥാപി നാമ ഗങ്ഗോദകം യമുനോദകേന സംസന്ദതി സമേതി, ഏവമേവ സുപഞ്ഞത്താ തേന ഭഗവതാ സാവകാനം നിബ്ബാനഗാമിനീ പടിപദാ, സംസന്ദതി നിബ്ബാനഞ്ച പടിപദാ ച. ഏവം നിബ്ബാനഗാമിനിയാ പടിപദായ പഞ്ഞപേതാരം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Supaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā, saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saṃsandati sameti, evameva supaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā, saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Evaṃ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññapetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘അഭിനിപ്ഫന്നോ 1 ഖോ പന തസ്സ ഭഗവതോ ലാഭോ അഭിനിപ്ഫന്നോ സിലോകോ, യാവ മഞ്ഞേ ഖത്തിയാ സമ്പിയായമാനരൂപാ വിഹരന്തി, വിഗതമദോ ഖോ പന സോ ഭഗവാ ആഹാരം ആഹാരേതി. ഏവം വിഗതമദം ആഹാരം ആഹരയമാനം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Abhinipphanno 2 kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno siloko, yāva maññe khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti, vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti. Evaṃ vigatamadaṃ āhāraṃ āharayamānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘ലദ്ധസഹായോ ഖോ പന സോ ഭഗവാ സേഖാനഞ്ചേവ പടിപന്നാനം ഖീണാസവാനഞ്ച വുസിതവതം. തേ ഭഗവാ അപനുജ്ജ ഏകാരാമതം അനുയുത്തോ വിഹരതി. ഏവം ഏകാരാമതം അനുയുത്തം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṃ khīṇāsavānañca vusitavataṃ. Te bhagavā apanujja ekārāmataṃ anuyutto viharati. Evaṃ ekārāmataṃ anuyuttaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘യഥാവാദീ ഖോ പന സോ ഭഗവാ തഥാകാരീ, യഥാകാരീ തഥാവാദീ, ഇതി യഥാവാദീ തഥാകാരീ, യഥാകാരീ തഥാവാദീ. ഏവം ധമ്മാനുധമ്മപ്പടിപന്നം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī, iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Evaṃ dhammānudhammappaṭipannaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘തിണ്ണവിചികിച്ഛോ ഖോ പന സോ ഭഗവാ വിഗതകഥംകഥോ പരിയോസിതസങ്കപ്പോ അജ്ഝാസയം ആദിബ്രഹ്മചരിയം. ഏവം തിണ്ണവിചികിച്ഛം വിഗതകഥംകഥം പരിയോസിതസങ്കപ്പം അജ്ഝാസയം ആദിബ്രഹ്മചരിയം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ’തി.
‘‘Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṃkatho pariyositasaṅkappo ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Evaṃ tiṇṇavicikicchaṃ vigatakathaṃkathaṃ pariyositasaṅkappaṃ ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā’ti.
൨൯൭. ‘‘ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവാനം താവതിംസാനം ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ പയിരുദാഹാസി. തേന സുദം, ഭന്തേ, ദേവാ താവതിംസാ ഭിയ്യോസോ മത്തായ അത്തമനാ ഹോന്തി പമുദിതാ പീതിസോമനസ്സജാതാ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ സുത്വാ. തത്ര, ഭന്തേ, ഏകച്ചേ ദേവാ ഏവമാഹംസു – ‘അഹോ വത, മാരിസാ, ചത്താരോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും ധമ്മഞ്ച ദേസേയ്യും യഥരിവ ഭഗവാ. തദസ്സ ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. ഏകച്ചേ ദേവാ ഏവമാഹംസു – ‘തിട്ഠന്തു, മാരിസാ, ചത്താരോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ, അഹോ വത, മാരിസാ, തയോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും ധമ്മഞ്ച ദേസേയ്യും യഥരിവ ഭഗവാ. തദസ്സ ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. ഏകച്ചേ ദേവാ ഏവമാഹംസു – ‘തിട്ഠന്തു, മാരിസാ, തയോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ, അഹോ വത, മാരിസാ, ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും ധമ്മഞ്ച ദേസേയ്യും യഥരിവ ഭഗവാ. തദസ്സ ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി.
297. ‘‘Ime kho, bhante, sakko devānamindo devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṃ, bhante, devā tāvatiṃsā bhiyyoso mattāya attamanā honti pamuditā pītisomanassajātā bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Tatra, bhante, ekacce devā evamāhaṃsu – ‘aho vata, mārisā, cattāro sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Ekacce devā evamāhaṃsu – ‘tiṭṭhantu, mārisā, cattāro sammāsambuddhā, aho vata, mārisā, tayo sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Ekacce devā evamāhaṃsu – ‘tiṭṭhantu, mārisā, tayo sammāsambuddhā, aho vata, mārisā, dve sammāsambuddhā loke uppajjeyyuṃ dhammañca deseyyuṃ yathariva bhagavā. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.
൨൯൮. ‘‘ഏവം വുത്തേ , ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവേ താവതിംസേ ഏതദവോച – ‘അട്ഠാനം ഖോ ഏതം, മാരിസാ, അനവകാസോ, യം ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാ ദ്വേ അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ അപുബ്ബം അചരിമം ഉപ്പജ്ജേയ്യും, നേതം ഠാനം വിജ്ജതി. അഹോ വത, മാരിസാ, സോ ഭഗവാ അപ്പാബാധോ അപ്പാതങ്കോ ചിരം ദീഘമദ്ധാനം തിട്ഠേയ്യ. തദസ്സ ബഹുജനഹിതായ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി. അഥ ഖോ, ഭന്തേ, യേനത്ഥേന ദേവാ താവതിംസാ സുധമ്മായം സഭായം സന്നിസിന്നാ ഹോന്തി സന്നിപതിതാ, തം അത്ഥം ചിന്തയിത്വാ തം അത്ഥം മന്തയിത്വാ വുത്തവചനാപി തം ചത്താരോ മഹാരാജാനോ തസ്മിം അത്ഥേ ഹോന്തി. പച്ചാനുസിട്ഠവചനാപി തം ചത്താരോ മഹാരാജാനോ തസ്മിം അത്ഥേ ഹോന്തി, സകേസു സകേസു ആസനേസു ഠിതാ അവിപക്കന്താ.
298. ‘‘Evaṃ vutte , bhante, sakko devānamindo deve tāvatiṃse etadavoca – ‘aṭṭhānaṃ kho etaṃ, mārisā, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Aho vata, mārisā, so bhagavā appābādho appātaṅko ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Atha kho, bhante, yenatthena devā tāvatiṃsā sudhammāyaṃ sabhāyaṃ sannisinnā honti sannipatitā, taṃ atthaṃ cintayitvā taṃ atthaṃ mantayitvā vuttavacanāpi taṃ cattāro mahārājāno tasmiṃ atthe honti. Paccānusiṭṭhavacanāpi taṃ cattāro mahārājāno tasmiṃ atthe honti, sakesu sakesu āsanesu ṭhitā avipakkantā.
തേ വുത്തവാക്യാ രാജാനോ, പടിഗ്ഗയ്ഹാനുസാസനിം;
Te vuttavākyā rājāno, paṭiggayhānusāsaniṃ;
വിപ്പസന്നമനാ സന്താ, അട്ഠംസു സമ്ഹി ആസനേതി.
Vippasannamanā santā, aṭṭhaṃsu samhi āsaneti.
൨൯൯. ‘‘അഥ ഖോ, ഭന്തേ, ഉത്തരായ ദിസായ ഉളാരോ ആലോകോ സഞ്ജായി, ഓഭാസോ പാതുരഹോസി അതിക്കമ്മേവ ദേവാനം ദേവാനുഭാവം. അഥ ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവേ താവതിംസേ ആമന്തേസി – ‘യഥാ ഖോ, മാരിസാ, നിമിത്താനി ദിസ്സന്തി, ഉളാരോ ആലോകോ സഞ്ജായതി, ഓഭാസോ പാതുഭവതി , ബ്രഹ്മാ പാതുഭവിസ്സതി; ബ്രഹ്മുനോ ഹേതം പുബ്ബനിമിത്തം പാതുഭാവായ, യദിദം ആലോകോ സഞ്ജായതി ഓഭാസോ പാതുഭവതീതി.
299. ‘‘Atha kho, bhante, uttarāya disāya uḷāro āloko sañjāyi, obhāso pāturahosi atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Atha kho, bhante, sakko devānamindo deve tāvatiṃse āmantesi – ‘yathā kho, mārisā, nimittāni dissanti, uḷāro āloko sañjāyati, obhāso pātubhavati , brahmā pātubhavissati; brahmuno hetaṃ pubbanimittaṃ pātubhāvāya, yadidaṃ āloko sañjāyati obhāso pātubhavatīti.
‘യഥാ നിമിത്താ ദിസ്സന്തി, ബ്രഹ്മാ പാതുഭവിസ്സതി;
‘Yathā nimittā dissanti, brahmā pātubhavissati;
ബ്രഹ്മുനോ ഹേതം നിമിത്തം, ഓഭാസോ വിപുലോ മഹാ’തി.
Brahmuno hetaṃ nimittaṃ, obhāso vipulo mahā’ti.
സനങ്കുമാരകഥാ
Sanaṅkumārakathā
൩൦൦. ‘‘അഥ ഖോ, ഭന്തേ, ദേവാ താവതിംസാ യഥാസകേസു ആസനേസു നിസീദിംസു – ‘ഓഭാസമേതം ഞസ്സാമ, യംവിപാകോ ഭവിസ്സതി, സച്ഛികത്വാവ നം ഗമിസ്സാമാ’തി. ചത്താരോപി മഹാരാജാനോ യഥാസകേസു ആസനേസു നിസീദിംസു – ‘ഓഭാസമേതം ഞസ്സാമ, യംവിപാകോ ഭവിസ്സതി, സച്ഛികത്വാവ നം ഗമിസ്സാമാ’തി. ഇദം സുത്വാ ദേവാ താവതിംസാ ഏകഗ്ഗാ സമാപജ്ജിംസു – ‘ഓഭാസമേതം ഞസ്സാമ, യംവിപാകോ ഭവിസ്സതി, സച്ഛികത്വാവ നം ഗമിസ്സാമാ’തി.
300. ‘‘Atha kho, bhante, devā tāvatiṃsā yathāsakesu āsanesu nisīdiṃsu – ‘obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati, sacchikatvāva naṃ gamissāmā’ti. Cattāropi mahārājāno yathāsakesu āsanesu nisīdiṃsu – ‘obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati, sacchikatvāva naṃ gamissāmā’ti. Idaṃ sutvā devā tāvatiṃsā ekaggā samāpajjiṃsu – ‘obhāsametaṃ ñassāma, yaṃvipāko bhavissati, sacchikatvāva naṃ gamissāmā’ti.
‘‘യദാ, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ ദേവാനം താവതിംസാനം പാതുഭവതി, ഓളാരികം അത്തഭാവം അഭിനിമ്മിനിത്വാ പാതുഭവതി. യോ ഖോ പന, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മുനോ പകതിവണ്ണോ, അനഭിസമ്ഭവനീയോ സോ ദേവാനം താവതിംസാനം ചക്ഖുപഥസ്മിം. യദാ, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ ദേവാനം താവതിംസാനം പാതുഭവതി, സോ അഞ്ഞേ ദേവേ അതിരോചതി വണ്ണേന ചേവ യസസാ ച. സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, സോവണ്ണോ വിഗ്ഗഹോ മാനുസം വിഗ്ഗഹം അതിരോചതി, ഏവമേവ ഖോ, ഭന്തേ, യദാ ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ ദേവാനം താവതിംസാനം പാതുഭവതി, സോ അഞ്ഞേ ദേവേ അതിരോചതി വണ്ണേന ചേവ യസസാ ച. യദാ, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ ദേവാനം താവതിംസാനം പാതുഭവതി, ന തസ്സം പരിസായം കോചി ദേവോ അഭിവാദേതി വാ പച്ചുട്ഠേതി വാ ആസനേന വാ നിമന്തേതി. സബ്ബേവ തുണ്ഹീഭൂതാ പഞ്ജലികാ പല്ലങ്കേന നിസീദന്തി – ‘യസ്സദാനി ദേവസ്സ പല്ലങ്കം ഇച്ഛിസ്സതി ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ, തസ്സ ദേവസ്സ പല്ലങ്കേ നിസീദിസ്സതീ’തി. യസ്സ ഖോ പന, ഭന്തേ, ദേവസ്സ ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ പല്ലങ്കേ നിസീദതി, ഉളാരം സോ ലഭതി ദേവോ വേദപടിലാഭം, ഉളാരം സോ ലഭതി ദേവോ സോമനസ്സപടിലാഭം . സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, രാജാ ഖത്തിയോ മുദ്ധാവസിത്തോ അധുനാഭിസിത്തോ രജ്ജേന, ഉളാരം സോ ലഭതി വേദപടിലാഭം, ഉളാരം സോ ലഭതി സോമനസ്സപടിലാഭം, ഏവമേവ ഖോ, ഭന്തേ, യസ്സ ദേവസ്സ ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ പല്ലങ്കേ നിസീദതി, ഉളാരം സോ ലഭതി ദേവോ വേദപടിലാഭം, ഉളാരം സോ ലഭതി ദേവോ സോമനസ്സപടിലാഭം. അഥ, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ ദേവാനം താവതിംസാനം സമ്പസാദം വിദിത്വാ അന്തരഹിതോ ഇമാഹി ഗാഥാഹി അനുമോദി –
‘‘Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā pātubhavati. Yo kho pana, bhante, brahmuno pakativaṇṇo, anabhisambhavanīyo so devānaṃ tāvatiṃsānaṃ cakkhupathasmiṃ. Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Seyyathāpi, bhante, sovaṇṇo viggaho mānusaṃ viggahaṃ atirocati, evameva kho, bhante, yadā brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, so aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā ca. Yadā, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pātubhavati, na tassaṃ parisāyaṃ koci devo abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti. Sabbeva tuṇhībhūtā pañjalikā pallaṅkena nisīdanti – ‘yassadāni devassa pallaṅkaṃ icchissati brahmā sanaṅkumāro, tassa devassa pallaṅke nisīdissatī’ti. Yassa kho pana, bhante, devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ . Seyyathāpi, bhante, rājā khattiyo muddhāvasitto adhunābhisitto rajjena, uḷāraṃ so labhati vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati somanassapaṭilābhaṃ, evameva kho, bhante, yassa devassa brahmā sanaṅkumāro pallaṅke nisīdati, uḷāraṃ so labhati devo vedapaṭilābhaṃ, uḷāraṃ so labhati devo somanassapaṭilābhaṃ. Atha, bhante, brahmā sanaṅkumāro devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sampasādaṃ viditvā antarahito imāhi gāthāhi anumodi –
‘മോദന്തി വത ഭോ ദേവാ, താവതിംസാ സഹിന്ദകാ;
‘Modanti vata bho devā, tāvatiṃsā sahindakā;
തഥാഗതം നമസ്സന്താ, ധമ്മസ്സ ച സുധമ്മതം.
Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammataṃ.
‘നവേ ദേവേ ച പസ്സന്താ, വണ്ണവന്തേ യസസ്സിനേ;
‘Nave deve ca passantā, vaṇṇavante yasassine;
സുഗതസ്മിം ബ്രഹ്മചരിയം, ചരിത്വാന ഇധാഗതേ.
Sugatasmiṃ brahmacariyaṃ, caritvāna idhāgate.
‘തേ അഞ്ഞേ അതിരോചന്തി, വണ്ണേന യസസായുനാ;
‘Te aññe atirocanti, vaṇṇena yasasāyunā;
സാവകാ ഭൂരിപഞ്ഞസ്സ, വിസേസൂപഗതാ ഇധ.
Sāvakā bhūripaññassa, visesūpagatā idha.
‘ഇദം ദിസ്വാന നന്ദന്തി, താവതിംസാ സഹിന്ദകാ;
‘Idaṃ disvāna nandanti, tāvatiṃsā sahindakā;
തഥാഗതം നമസ്സന്താ, ധമ്മസ്സ ച സുധമ്മത’ന്തി.
Tathāgataṃ namassantā, dhammassa ca sudhammata’nti.
൩൦൧. ‘‘ഇമമത്ഥം, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ അഭാസിത്ഥ. ഇമമത്ഥം, ഭന്തേ , ബ്രഹ്മുനോ സനങ്കുമാരസ്സ ഭാസതോ അട്ഠങ്ഗസമന്നാഗതോ സരോ ഹോതി വിസ്സട്ഠോ ച വിഞ്ഞേയ്യോ ച മഞ്ജു ച സവനീയോ ച ബിന്ദു ച അവിസാരീ ച ഗമ്ഭീരോ ച നിന്നാദീ ച. യഥാപരിസം ഖോ പന, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ സരേന വിഞ്ഞാപേതി, ന ചസ്സ ബഹിദ്ധാ പരിസായ ഘോസോ നിച്ഛരതി. യസ്സ ഖോ പന, ഭന്തേ, ഏവം അട്ഠങ്ഗസമന്നാഗതോ സരോ ഹോതി, സോ വുച്ചതി ‘ബ്രഹ്മസ്സരോ’തി. അഥ ഖോ, ഭന്തേ, ദേവാ താവതിംസാ ബ്രഹ്മാനം സനങ്കുമാരം ഏതദവോചും – ‘സാധു, മഹാബ്രഹ്മേ, ഏതദേവ മയം സങ്ഖായ മോദാമ; അത്ഥി ച സക്കേന ദേവാനമിന്ദേന തസ്സ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചാ വണ്ണാ ഭാസിതാ; തേ ച മയം സങ്ഖായ മോദാമാ’തി.
301. ‘‘Imamatthaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro abhāsittha. Imamatthaṃ, bhante , brahmuno sanaṅkumārassa bhāsato aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti vissaṭṭho ca viññeyyo ca mañju ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādī ca. Yathāparisaṃ kho pana, bhante, brahmā sanaṅkumāro sarena viññāpeti, na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati. Yassa kho pana, bhante, evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato saro hoti, so vuccati ‘brahmassaro’ti. Atha kho, bhante, devā tāvatiṃsā brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ etadavocuṃ – ‘sādhu, mahābrahme, etadeva mayaṃ saṅkhāya modāma; atthi ca sakkena devānamindena tassa bhagavato aṭṭha yathābhuccā vaṇṇā bhāsitā; te ca mayaṃ saṅkhāya modāmā’ti.
അട്ഠ യഥാഭുച്ചവണ്ണാ
Aṭṭha yathābhuccavaṇṇā
൩൦൨. ‘‘അഥ , ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഏതദവോച – ‘സാധു, ദേവാനമിന്ദ, മയമ്പി തസ്സ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ സുണേയ്യാമാ’തി. ‘ഏവം മഹാബ്രഹ്മേ’തി ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ബ്രഹ്മുനോ സനങ്കുമാരസ്സ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ പയിരുദാഹാസി.
302. ‘‘Atha , bhante, brahmā sanaṅkumāro sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘sādhu, devānaminda, mayampi tassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe suṇeyyāmā’ti. ‘Evaṃ mahābrahme’ti kho, bhante, sakko devānamindo brahmuno sanaṅkumārassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi.
‘‘തം കിം മഞ്ഞതി, ഭവം മഹാബ്രഹ്മാ? യാവഞ്ച സോ ഭഗവാ ബഹുജനഹിതായ പടിപന്നോ ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാനം. ഏവം ബഹുജനഹിതായ പടിപന്നം ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാനം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Taṃ kiṃ maññati, bhavaṃ mahābrahmā? Yāvañca so bhagavā bahujanahitāya paṭipanno bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Evaṃ bahujanahitāya paṭipannaṃ bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘സ്വാക്ഖാതോ ഖോ പന തേന ഭഗവതാ ധമ്മോ സന്ദിട്ഠികോ അകാലികോ ഏഹിപസ്സികോ ഓപനേയ്യികോ പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ വിഞ്ഞൂഹി. ഏവം ഓപനേയ്യികസ്സ ധമ്മസ്സ ദേസേതാരം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Svākkhāto kho pana tena bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi. Evaṃ opaneyyikassa dhammassa desetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘ഇദം കുസല’ന്തി ഖോ പന തേന ഭഗവതാ സുപഞ്ഞത്തം, ‘ഇദം അകുസല’ന്തി സുപഞ്ഞത്തം, ‘ഇദം സാവജ്ജം ഇദം അനവജ്ജം, ഇദം സേവിതബ്ബം ഇദം ന സേവിതബ്ബം, ഇദം ഹീനം ഇദം പണീതം, ഇദം കണ്ഹസുക്കസപ്പടിഭാഗ’ന്തി സുപഞ്ഞത്തം. ഏവം കുസലാകുസലസാവജ്ജാനവജ്ജസേവിതബ്ബാസേവിതബ്ബഹീനപണീതകണ്ഹസുക്കസപ്പടിഭാഗാനം ധമ്മാനം പഞ്ഞാപേതാരം. ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Idaṃ kusala’nti kho pana tena bhagavatā supaññattaṃ, ‘idaṃ akusala’nti supaññattaṃ, ‘idaṃ sāvajjaṃ idaṃ anavajjaṃ, idaṃ sevitabbaṃ idaṃ na sevitabbaṃ, idaṃ hīnaṃ idaṃ paṇītaṃ, idaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāga’nti supaññattaṃ. Evaṃ kusalākusalasāvajjānavajjasevitabbāsevitabbahīnapaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgānaṃ dhammānaṃ paññāpetāraṃ. Imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘സുപഞ്ഞത്താ ഖോ പന തേന ഭഗവതാ സാവകാനം നിബ്ബാനഗാമിനീ പടിപദാ സംസന്ദതി നിബ്ബാനഞ്ച പടിപദാ ച. സേയ്യഥാപി നാമ ഗങ്ഗോദകം യമുനോദകേന സംസന്ദതി സമേതി, ഏവമേവ സുപഞ്ഞത്താ തേന ഭഗവതാ സാവകാനം നിബ്ബാനഗാമിനീ പടിപദാ സംസന്ദതി നിബ്ബാനഞ്ച പടിപദാ ച. ഏവം നിബ്ബാനഗാമിനിയാ പടിപദായ പഞ്ഞാപേതാരം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Supaññattā kho pana tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Seyyathāpi nāma gaṅgodakaṃ yamunodakena saṃsandati sameti, evameva supaññattā tena bhagavatā sāvakānaṃ nibbānagāminī paṭipadā saṃsandati nibbānañca paṭipadā ca. Evaṃ nibbānagāminiyā paṭipadāya paññāpetāraṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘അഭിനിപ്ഫന്നോ ഖോ പന തസ്സ ഭഗവതോ ലാഭോ അഭിനിപ്ഫന്നോ സിലോകോ, യാവ മഞ്ഞേ ഖത്തിയാ സമ്പിയായമാനരൂപാ വിഹരന്തി. വിഗതമദോ ഖോ പന സോ ഭഗവാ ആഹാരം ആഹാരേതി. ഏവം വിഗതമദം ആഹാരം ആഹരയമാനം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābho abhinipphanno siloko, yāva maññe khattiyā sampiyāyamānarūpā viharanti. Vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti. Evaṃ vigatamadaṃ āhāraṃ āharayamānaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘ലദ്ധസഹായോ ഖോ പന സോ ഭഗവാ സേഖാനഞ്ചേവ പടിപന്നാനം ഖീണാസവാനഞ്ച വുസിതവതം, തേ ഭഗവാ അപനുജ്ജ ഏകാരാമതം അനുയുത്തോ വിഹരതി. ഏവം ഏകാരാമതം അനുയുത്തം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Laddhasahāyo kho pana so bhagavā sekhānañceva paṭipannānaṃ khīṇāsavānañca vusitavataṃ, te bhagavā apanujja ekārāmataṃ anuyutto viharati. Evaṃ ekārāmataṃ anuyuttaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘യഥാവാദീ ഖോ പന സോ ഭഗവാ തഥാകാരീ, യഥാകാരീ തഥാവാദീ; ഇതി യഥാവാദീ തഥാകാരീ, യഥാകാരീ തഥാവാദീ. ഏവം ധമ്മാനുധമ്മപ്പടിപ്പന്നം ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ.
‘‘Yathāvādī kho pana so bhagavā tathākārī, yathākārī tathāvādī; iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Evaṃ dhammānudhammappaṭippannaṃ imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā.
‘‘തിണ്ണവിചികിച്ഛോ ഖോ പന സോ ഭഗവാ വിഗതകഥംകഥോ പരിയോസിതസങ്കപ്പോ അജ്ഝാസയം ആദിബ്രഹ്മചരിയം . ഏവം തിണ്ണവിചികിച്ഛം വിഗതകഥംകഥം പരിയോസിതസങ്കപ്പം അജ്ഝാസയം ആദിബ്രഹ്മചരിയം. ഇമിനാപങ്ഗേന സമന്നാഗതം സത്ഥാരം നേവ അതീതംസേ സമനുപസ്സാമ, ന പനേതരഹി, അഞ്ഞത്ര തേന ഭഗവതാ’തി.
‘‘Tiṇṇavicikiccho kho pana so bhagavā vigatakathaṃkatho pariyositasaṅkappo ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ . Evaṃ tiṇṇavicikicchaṃ vigatakathaṃkathaṃ pariyositasaṅkappaṃ ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Imināpaṅgena samannāgataṃ satthāraṃ neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahi, aññatra tena bhagavatā’ti.
൩൦൩. ‘‘ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ബ്രഹ്മുനോ സനങ്കുമാരസ്സ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ പയിരുദാഹാസി. തേന സുദം, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ അത്തമനോ ഹോതി പമുദിതോ പീതിസോമനസ്സജാതോ ഭഗവതോ അട്ഠ യഥാഭുച്ചേ വണ്ണേ സുത്വാ. അഥ, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ ഓളാരികം അത്തഭാവം അഭിനിമ്മിനിത്വാ കുമാരവണ്ണീ ഹുത്വാ പഞ്ചസിഖോ ദേവാനം താവതിംസാനം പാതുരഹോസി . സോ വേഹാസം അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ ആകാസേ അന്തലിക്ഖേ പല്ലങ്കേന നിസീദി. സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, ബലവാ പുരിസോ സുപച്ചത്ഥതേ വാ പല്ലങ്കേ സമേ വാ ഭൂമിഭാഗേ പല്ലങ്കേന നിസീദേയ്യ, ഏവമേവ ഖോ, ഭന്തേ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ വേഹാസം അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ ആകാസേ അന്തലിക്ഖേ പല്ലങ്കേന നിസീദിത്വാ ദേവേ താവതിംസേ ആമന്തേസി –
303. ‘‘Ime kho, bhante, sakko devānamindo brahmuno sanaṅkumārassa bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe payirudāhāsi. Tena sudaṃ, bhante, brahmā sanaṅkumāro attamano hoti pamudito pītisomanassajāto bhagavato aṭṭha yathābhucce vaṇṇe sutvā. Atha, bhante, brahmā sanaṅkumāro oḷārikaṃ attabhāvaṃ abhinimminitvā kumāravaṇṇī hutvā pañcasikho devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāturahosi . So vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaṅkena nisīdi. Seyyathāpi, bhante, balavā puriso supaccatthate vā pallaṅke same vā bhūmibhāge pallaṅkena nisīdeyya, evameva kho, bhante, brahmā sanaṅkumāro vehāsaṃ abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaṅkena nisīditvā deve tāvatiṃse āmantesi –
ഗോവിന്ദബ്രാഹ്മണവത്ഥു
Govindabrāhmaṇavatthu
൩൦൪. ‘‘തം കിം മഞ്ഞന്തി, ഭോന്തോ ദേവാ താവതിംസാ, യാവ ദീഘരത്തം മഹാപഞ്ഞോവ സോ ഭഗവാ അഹോസി. ഭൂതപുബ്ബം, ഭോ, രാജാ ദിസമ്പതി നാമ അഹോസി. ദിസമ്പതിസ്സ രഞ്ഞോ ഗോവിന്ദോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ പുരോഹിതോ അഹോസി. ദിസമ്പതിസ്സ രഞ്ഞോ രേണു നാമ കുമാരോ പുത്തോ അഹോസി. ഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ജോതിപാലോ നാമ മാണവോ പുത്തോ അഹോസി. ഇതി രേണു ച രാജപുത്തോ ജോതിപാലോ ച മാണവോ അഞ്ഞേ ച ഛ ഖത്തിയാ ഇച്ചേതേ അട്ഠ സഹായാ അഹേസും. അഥ ഖോ, ഭോ, അഹോരത്താനം അച്ചയേന ഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ കാലമകാസി. ഗോവിന്ദേ ബ്രാഹ്മണേ കാലങ്കതേ രാജാ ദിസമ്പതി പരിദേവേസി – ‘‘യസ്മിം വത, ഭോ, മയം സമയേ ഗോവിന്ദേ ബ്രാഹ്മണേ സബ്ബകിച്ചാനി സമ്മാ വോസ്സജ്ജിത്വാ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതാ സമങ്ഗീഭൂതാ പരിചാരേമ, തസ്മിം നോ സമയേ ഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ കാലങ്കതോ’’തി. ഏവം വുത്തേ ഭോ രേണു രാജപുത്തോ രാജാനം ദിസമ്പതിം ഏതദവോച – ‘‘മാ ഖോ ത്വം, ദേവ, ഗോവിന്ദേ ബ്രാഹ്മണേ കാലങ്കതേ അതിബാള്ഹം പരിദേവേസി. അത്ഥി, ദേവ, ഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ജോതിപാലോ നാമ മാണവോ പുത്തോ പണ്ഡിതതരോ ചേവ പിതരാ, അലമത്ഥദസതരോ ചേവ പിതരാ; യേപിസ്സ പിതാ അത്ഥേ അനുസാസി, തേപി ജോതിപാലസ്സേവ മാണവസ്സ അനുസാസനിയാ’’തി. ‘‘ഏവം കുമാരാ’’തി? ‘‘ഏവം ദേവാ’’തി.
304. ‘‘Taṃ kiṃ maññanti, bhonto devā tāvatiṃsā, yāva dīgharattaṃ mahāpaññova so bhagavā ahosi. Bhūtapubbaṃ, bho, rājā disampati nāma ahosi. Disampatissa rañño govindo nāma brāhmaṇo purohito ahosi. Disampatissa rañño reṇu nāma kumāro putto ahosi. Govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto ahosi. Iti reṇu ca rājaputto jotipālo ca māṇavo aññe ca cha khattiyā iccete aṭṭha sahāyā ahesuṃ. Atha kho, bho, ahorattānaṃ accayena govindo brāhmaṇo kālamakāsi. Govinde brāhmaṇe kālaṅkate rājā disampati paridevesi – ‘‘yasmiṃ vata, bho, mayaṃ samaye govinde brāhmaṇe sabbakiccāni sammā vossajjitvā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārema, tasmiṃ no samaye govindo brāhmaṇo kālaṅkato’’ti. Evaṃ vutte bho reṇu rājaputto rājānaṃ disampatiṃ etadavoca – ‘‘mā kho tvaṃ, deva, govinde brāhmaṇe kālaṅkate atibāḷhaṃ paridevesi. Atthi, deva, govindassa brāhmaṇassa jotipālo nāma māṇavo putto paṇḍitataro ceva pitarā, alamatthadasataro ceva pitarā; yepissa pitā atthe anusāsi, tepi jotipālasseva māṇavassa anusāsaniyā’’ti. ‘‘Evaṃ kumārā’’ti? ‘‘Evaṃ devā’’ti.
മഹാഗോവിന്ദവത്ഥു
Mahāgovindavatthu
൩൦൫. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, രാജാ ദിസമ്പതി അഞ്ഞതരം പുരിസം ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, അമ്ഭോ പുരിസ, യേന ജോതിപാലോ നാമ മാണവോ തേനുപസങ്കമ; ഉപസങ്കമിത്വാ ജോതിപാലം മാണവം ഏവം വദേഹി – ‘ഭവമത്ഥു ഭവന്തം ജോതിപാലം, രാജാ ദിസമ്പതി ഭവന്തം ജോതിപാലം മാണവം ആമന്തയതി, രാജാ ദിസമ്പതി ഭോതോ ജോതിപാലസ്സ മാണവസ്സ ദസ്സനകാമോ’’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ, ഭോ, സോ പുരിസോ ദിസമ്പതിസ്സ രഞ്ഞോ പടിസ്സുത്വാ യേന ജോതിപാലോ മാണവോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ജോതിപാലം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘ഭവമത്ഥു ഭവന്തം ജോതിപാലം, രാജാ ദിസമ്പതി ഭവന്തം ജോതിപാലം മാണവം ആമന്തയതി , രാജാ ദിസമ്പതി ഭോതോ ജോതിപാലസ്സ മാണവസ്സ ദസ്സനകാമോ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭോ’’തി ഖോ ഭോ ജോതിപാലോ മാണവോ തസ്സ പുരിസസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന രാജാ ദിസമ്പതി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ദിസമ്പതിനാ രഞ്ഞാ സദ്ധിം സമ്മോദി; സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ, ഭോ, ജോതിപാലം മാണവം രാജാ ദിസമ്പതി ഏതദവോച – ‘‘അനുസാസതു നോ ഭവം ജോതിപാലോ, മാ നോ ഭവം ജോതിപാലോ അനുസാസനിയാ പച്ചബ്യാഹാസി. പേത്തികേ തം ഠാനേ ഠപേസ്സാമി, ഗോവിന്ദിയേ അഭിസിഞ്ചിസ്സാമീ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭോ’’തി ഖോ, ഭോ, സോ ജോതിപാലോ മാണവോ ദിസമ്പതിസ്സ രഞ്ഞോ പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ, ഭോ, രാജാ ദിസമ്പതി ജോതിപാലം മാണവം ഗോവിന്ദിയേ അഭിസിഞ്ചി, തം പേത്തികേ ഠാനേ ഠപേസി. അഭിസിത്തോ ജോതിപാലോ മാണവോ ഗോവിന്ദിയേ പേത്തികേ ഠാനേ ഠപിതോ യേപിസ്സ പിതാ അത്ഥേ അനുസാസി തേപി അത്ഥേ അനുസാസതി, യേപിസ്സ പിതാ അത്ഥേ നാനുസാസി, തേപി അത്ഥേ അനുസാസതി; യേപിസ്സ പിതാ കമ്മന്തേ അഭിസമ്ഭോസി, തേപി കമ്മന്തേ അഭിസമ്ഭോതി, യേപിസ്സ പിതാ കമ്മന്തേ നാഭിസമ്ഭോസി, തേപി കമ്മന്തേ അഭിസമ്ഭോതി. തമേനം മനുസ്സാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ഗോവിന്ദോ വത, ഭോ, ബ്രാഹ്മണോ, മഹാഗോവിന്ദോ വത, ഭോ, ബ്രാഹ്മണോ’’തി. ഇമിനാ ഖോ ഏവം, ഭോ, പരിയായേന ജോതിപാലസ്സ മാണവസ്സ ഗോവിന്ദോ മഹാഗോവിന്ദോത്വേവ സമഞ്ഞാ ഉദപാദി.
305. ‘‘Atha kho, bho, rājā disampati aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena jotipālo nāma māṇavo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā jotipālaṃ māṇavaṃ evaṃ vadehi – ‘bhavamatthu bhavantaṃ jotipālaṃ, rājā disampati bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ āmantayati, rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho, bho, so puriso disampatissa rañño paṭissutvā yena jotipālo māṇavo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jotipālaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘bhavamatthu bhavantaṃ jotipālaṃ, rājā disampati bhavantaṃ jotipālaṃ māṇavaṃ āmantayati , rājā disampati bhoto jotipālassa māṇavassa dassanakāmo’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho bho jotipālo māṇavo tassa purisassa paṭissutvā yena rājā disampati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā disampatinā raññā saddhiṃ sammodi; sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho, bho, jotipālaṃ māṇavaṃ rājā disampati etadavoca – ‘‘anusāsatu no bhavaṃ jotipālo, mā no bhavaṃ jotipālo anusāsaniyā paccabyāhāsi. Pettike taṃ ṭhāne ṭhapessāmi, govindiye abhisiñcissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho, bho, so jotipālo māṇavo disampatissa rañño paccassosi. Atha kho, bho, rājā disampati jotipālaṃ māṇavaṃ govindiye abhisiñci, taṃ pettike ṭhāne ṭhapesi. Abhisitto jotipālo māṇavo govindiye pettike ṭhāne ṭhapito yepissa pitā atthe anusāsi tepi atthe anusāsati, yepissa pitā atthe nānusāsi, tepi atthe anusāsati; yepissa pitā kammante abhisambhosi, tepi kammante abhisambhoti, yepissa pitā kammante nābhisambhosi, tepi kammante abhisambhoti. Tamenaṃ manussā evamāhaṃsu – ‘‘govindo vata, bho, brāhmaṇo, mahāgovindo vata, bho, brāhmaṇo’’ti. Iminā kho evaṃ, bho, pariyāyena jotipālassa māṇavassa govindo mahāgovindotveva samaññā udapādi.
രജ്ജസംവിഭജനം
Rajjasaṃvibhajanaṃ
൩൦൬. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന തേ ഛ ഖത്തിയാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഛ ഖത്തിയേ ഏതദവോച – ‘‘ദിസമ്പതി ഖോ, ഭോ, രാജാ ജിണ്ണോ വുദ്ധോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ, കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി ജീവിതം? ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം ദിസമ്പതിമ്ഹി രഞ്ഞേ കാലങ്കതേ രാജകത്താരോ രേണും രാജപുത്തം രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചേയ്യും. ആയന്തു, ഭോന്തോ, യേന രേണു രാജപുത്തോ തേനുപസങ്കമഥ; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണും രാജപുത്തം ഏവം വദേഥ – ‘‘മയം ഖോ ഭോതോ രേണുസ്സ സഹായാ പിയാ മനാപാ അപ്പടികൂലാ, യംസുഖോ ഭവം തംസുഖാ മയം, യംദുക്ഖോ ഭവം തംദുക്ഖാ മയം. ദിസമ്പതി ഖോ, ഭോ, രാജാ ജിണ്ണോ വുദ്ധോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ, കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി ജീവിതം? ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം ദിസമ്പതിമ്ഹി രഞ്ഞേ കാലങ്കതേ രാജകത്താരോ ഭവന്തം രേണും രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചേയ്യും. സചേ ഭവം രേണു രജ്ജം ലഭേഥ, സംവിഭജേഥ നോ രജ്ജേനാ’’തി. ‘‘ഏവം ഭോ’’തി ഖോ, ഭോ, തേ ഛ ഖത്തിയാ മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന രേണു രാജപുത്തോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണും രാജപുത്തം ഏതദവോചും – ‘‘മയം ഖോ ഭോതോ രേണുസ്സ സഹായാ പിയാ മനാപാ അപ്പടികൂലാ ; യംസുഖോ ഭവം തംസുഖാ മയം, യംദുക്ഖോ ഭവം തംദുക്ഖാ മയം. ദിസമ്പതി ഖോ, ഭോ, രാജാ ജിണ്ണോ വുദ്ധോ മഹല്ലകോ അദ്ധഗതോ വയോഅനുപ്പത്തോ, കോ നു ഖോ പന ഭോ ജാനാതി ജീവിതം? ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം ദിസമ്പതിമ്ഹി രഞ്ഞേ കാലങ്കതേ രാജകത്താരോ ഭവന്തം രേണും രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചേയ്യും. സചേ ഭവം രേണു രജ്ജം ലഭേഥ, സംവിഭജേഥ നോ രജ്ജേനാ’’തി. ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ, അഞ്ഞോ മമ വിജിതേ സുഖോ ഭവേഥ 3, അഞ്ഞത്ര ഭവന്തേഭി? സചാഹം, ഭോ, രജ്ജം ലഭിസ്സാമി, സംവിഭജിസ്സാമി വോ രജ്ജേനാ’’’തി.
306. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘disampati kho, bho, rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitaṃ? Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro reṇuṃ rājaputtaṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Āyantu, bhonto, yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājaputtaṃ evaṃ vadetha – ‘‘mayaṃ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikūlā, yaṃsukho bhavaṃ taṃsukhā mayaṃ, yaṃdukkho bhavaṃ taṃdukkhā mayaṃ. Disampati kho, bho, rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitaṃ? Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro bhavantaṃ reṇuṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Sace bhavaṃ reṇu rajjaṃ labhetha, saṃvibhajetha no rajjenā’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho, bho, te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājaputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘mayaṃ kho bhoto reṇussa sahāyā piyā manāpā appaṭikūlā ; yaṃsukho bhavaṃ taṃsukhā mayaṃ, yaṃdukkho bhavaṃ taṃdukkhā mayaṃ. Disampati kho, bho, rājā jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, ko nu kho pana bho jānāti jīvitaṃ? Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro bhavantaṃ reṇuṃ rajje abhisiñceyyuṃ. Sace bhavaṃ reṇu rajjaṃ labhetha, saṃvibhajetha no rajjenā’’ti. ‘‘Ko nu kho, bho, añño mama vijite sukho bhavetha 4, aññatra bhavantebhi? Sacāhaṃ, bho, rajjaṃ labhissāmi, saṃvibhajissāmi vo rajjenā’’’ti.
൩൦൭. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, അഹോരത്താനം അച്ചയേന രാജാ ദിസമ്പതി കാലമകാസി. ദിസമ്പതിമ്ഹി രഞ്ഞേ കാലങ്കതേ രാജകത്താരോ രേണും രാജപുത്തം രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചിംസു. അഭിസിത്തോ രേണു രജ്ജേന പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതോ സമങ്ഗീഭൂതോ പരിചാരേതി. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന തേ ഛ ഖത്തിയാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഛ ഖത്തിയേ ഏതദവോച – ‘‘ദിസമ്പതി ഖോ, ഭോ, രാജാ കാലങ്കതോ. അഭിസിത്തോ രേണു രജ്ജേന പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതോ സമങ്ഗീഭൂതോ പരിചാരേതി. കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി, മദനീയാ കാമാ? ആയന്തു, ഭോന്തോ, യേന രേണു രാജാ തേനുപസങ്കമഥ; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണും രാജാനം ഏവം വദേഥ – ദിസമ്പതി ഖോ, ഭോ, രാജാ കാലങ്കതോ, അഭിസിത്തോ ഭവം രേണു രജ്ജേന, സരതി ഭവം തം വചന’’’ന്തി?
307. ‘‘Atha kho, bho, ahorattānaṃ accayena rājā disampati kālamakāsi. Disampatimhi raññe kālaṅkate rājakattāro reṇuṃ rājaputtaṃ rajje abhisiñciṃsu. Abhisitto reṇu rajjena pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘disampati kho, bho, rājā kālaṅkato. Abhisitto reṇu rajjena pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Ko nu kho pana, bho, jānāti, madanīyā kāmā? Āyantu, bhonto, yena reṇu rājā tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ evaṃ vadetha – disampati kho, bho, rājā kālaṅkato, abhisitto bhavaṃ reṇu rajjena, sarati bhavaṃ taṃ vacana’’’nti?
൩൦൮. ‘‘‘ഏവം , ഭോ’’തി ഖോ, ഭോ, തേ ഛ ഖത്തിയാ മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന രേണു രാജാ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണും രാജാനം ഏതദവോചും – ‘‘ദിസമ്പതി ഖോ, ഭോ, രാജാ കാലങ്കതോ, അഭിസിത്തോ ഭവം രേണു രജ്ജേന, സരതി ഭവം തം വചന’’ന്തി? ‘‘സരാമഹം, ഭോ, തം വചനം 5. കോ നു ഖോ, ഭോ, പഹോതി ഇമം മഹാപഥവിം ഉത്തരേന ആയതം ദക്ഖിണേന സകടമുഖം സത്തധാ സമം സുവിഭത്തം വിഭജിതു’’ന്തി? ‘‘കോ നു ഖോ, ഭോ, അഞ്ഞോ പഹോതി, അഞ്ഞത്ര മഹാഗോവിന്ദേന ബ്രാഹ്മണേനാ’’തി? അഥ ഖോ, ഭോ, രേണു രാജാ അഞ്ഞതരം പുരിസം ആമന്തേസി – ‘‘ഏഹി ത്വം, അമ്ഭോ പുരിസ, യേന മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ തേനുപസങ്കമ; ഉപസങ്കമിത്വാ മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ഏവം വദേഹി – ‘രാജാ തം, ഭന്തേ, രേണു ആമന്തേതീ’’’തി. ‘‘ഏവം ദേവാ’’തി ഖോ, ഭോ, സോ പുരിസോ രേണുസ്സ രഞ്ഞോ പടിസ്സുത്വാ യേന മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ഏതദവോച – ‘‘രാജാ തം, ഭന്തേ, രേണു ആമന്തേതീ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭോ’’തി ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ തസ്സ പുരിസസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന രേണു രാജാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണുനാ രഞ്ഞാ സദ്ധിം സമ്മോദി. സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം രേണു രാജാ ഏതദവോച – ‘‘ഏതു, ഭവം ഗോവിന്ദോ, ഇമം മഹാപഥവിം ഉത്തരേന ആയതം ദക്ഖിണേന സകടമുഖം സത്തധാ സമം സുവിഭത്തം വിഭജതൂ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭോ’’തി ഖോ മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ രേണുസ്സ രഞ്ഞോ പടിസ്സുത്വാ ഇമം മഹാപഥവിം ഉത്തരേന ആയതം ദക്ഖിണേന സകടമുഖം സത്തധാ സമം സുവിഭത്തം വിഭജി. സബ്ബാനി സകടമുഖാനി പട്ഠപേസി 6. തത്ര സുദം മജ്ഝേ രേണുസ്സ രഞ്ഞോ ജനപദോ ഹോതി.
308. ‘‘‘Evaṃ , bho’’ti kho, bho, te cha khattiyā mahāgovindassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena reṇu rājā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavocuṃ – ‘‘disampati kho, bho, rājā kālaṅkato, abhisitto bhavaṃ reṇu rajjena, sarati bhavaṃ taṃ vacana’’nti? ‘‘Sarāmahaṃ, bho, taṃ vacanaṃ 7. Ko nu kho, bho, pahoti imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajitu’’nti? ‘‘Ko nu kho, bho, añño pahoti, aññatra mahāgovindena brāhmaṇenā’’ti? Atha kho, bho, reṇu rājā aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ evaṃ vadehi – ‘rājā taṃ, bhante, reṇu āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ devā’’ti kho, bho, so puriso reṇussa rañño paṭissutvā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, bhante, reṇu āmantetī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo tassa purisassa paṭissutvā yena reṇu rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā reṇunā raññā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho, bho, mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ reṇu rājā etadavoca – ‘‘etu, bhavaṃ govindo, imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajatū’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho mahāgovindo brāhmaṇo reṇussa rañño paṭissutvā imaṃ mahāpathaviṃ uttarena āyataṃ dakkhiṇena sakaṭamukhaṃ sattadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhaji. Sabbāni sakaṭamukhāni paṭṭhapesi 8. Tatra sudaṃ majjhe reṇussa rañño janapado hoti.
മിഥിലാ ച വിദേഹാനം, ചമ്പാ അങ്ഗേസു മാപിതാ;
Mithilā ca videhānaṃ, campā aṅgesu māpitā;
ബാരാണസീ ച കാസീനം, ഏതേ ഗോവിന്ദമാപിതാതി.
Bārāṇasī ca kāsīnaṃ, ete govindamāpitāti.
൩൧൦. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, തേ ഛ ഖത്തിയാ യഥാസകേന ലാഭേന അത്തമനാ അഹേസും പരിപുണ്ണസങ്കപ്പാ – ‘‘യം വത നോ അഹോസി ഇച്ഛിതം, യം ആകങ്ഖിതം, യം അധിപ്പേതം, യം അഭിപത്ഥിതം, തം നോ ലദ്ധ’’ന്തി.
310. ‘‘Atha kho, bho, te cha khattiyā yathāsakena lābhena attamanā ahesuṃ paripuṇṇasaṅkappā – ‘‘yaṃ vata no ahosi icchitaṃ, yaṃ ākaṅkhitaṃ, yaṃ adhippetaṃ, yaṃ abhipatthitaṃ, taṃ no laddha’’nti.
‘‘സത്തഭൂ ബ്രഹ്മദത്തോ ച, വേസ്സഭൂ ഭരതോ സഹ;
‘‘Sattabhū brahmadatto ca, vessabhū bharato saha;
രേണു ദ്വേ ധതരട്ഠാ ച, തദാസും സത്ത ഭാരധാ’തി.
Reṇu dve dhataraṭṭhā ca, tadāsuṃ satta bhāradhā’ti.
പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
കിത്തിസദ്ദഅബ്ഭുഗ്ഗമനം
Kittisaddaabbhuggamanaṃ
൩൧൧. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, തേ ഛ ഖത്തിയാ യേന മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ഏതദവോചും – ‘‘യഥാ ഖോ ഭവം ഗോവിന്ദോ രേണുസ്സ രഞ്ഞോ സഹായോ പിയോ മനാപോ അപ്പടികൂലോ. ഏവമേവ ഖോ ഭവം ഗോവിന്ദോ അമ്ഹാകമ്പി സഹായോ പിയോ മനാപോ അപ്പടികൂലോ, അനുസാസതു നോ ഭവം ഗോവിന്ദോ; മാ നോ ഭവം ഗോവിന്ദോ അനുസാസനിയാ പച്ചബ്യാഹാസീ’’തി. ‘‘ഏവം, ഭോ’’തി ഖോ മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ തേസം ഛന്നം ഖത്തിയാനം പച്ചസ്സോസി. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ സത്ത ച രാജാനോ ഖത്തിയേ മുദ്ധാവസിത്തേ രജ്ജേ 13 അനുസാസി, സത്ത ച ബ്രാഹ്മണമഹാസാലേ സത്ത ച ന്ഹാതകസതാനി മന്തേ വാചേസി.
311. ‘‘Atha kho, bho, te cha khattiyā yena mahāgovindo brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘yathā kho bhavaṃ govindo reṇussa rañño sahāyo piyo manāpo appaṭikūlo. Evameva kho bhavaṃ govindo amhākampi sahāyo piyo manāpo appaṭikūlo, anusāsatu no bhavaṃ govindo; mā no bhavaṃ govindo anusāsaniyā paccabyāhāsī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho mahāgovindo brāhmaṇo tesaṃ channaṃ khattiyānaṃ paccassosi. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo satta ca rājāno khattiye muddhāvasitte rajje 14 anusāsi, satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni mante vācesi.
൩൧൨. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ അപരേന സമയേന ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗച്ഛി 15 – ‘‘സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി സല്ലപതി മന്തേതീ’’തി. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മയ്ഹം ഖോ ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി സല്ലപതി മന്തേതീ’തി. ന ഖോ പനാഹം ബ്രഹ്മാനം പസ്സാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപാമി , ന ബ്രഹ്മുനാ മന്തേമി. സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം – ‘യോ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയതി, കരുണം ഝാനം ഝായതി, സോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപതി ബ്രഹ്മുനാ മന്തേതീ’തി. യംനൂനാഹം വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയേയ്യം, കരുണം ഝാനം ഝായേയ്യ’’ന്തി.
312. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa aparena samayena evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchi 16 – ‘‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’’ti. Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘mayhaṃ kho evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi , na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Yaṃnūnāhaṃ vassike cattāro māse paṭisallīyeyyaṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyeyya’’nti.
൩൧൩. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന രേണു രാജാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണും രാജാനം ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹം ഖോ, ഭോ, ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി സല്ലപതി മന്തേതീ’തി. ന ഖോ പനാഹം, ഭോ, ബ്രഹ്മാനം പസ്സാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ മന്തേമി. സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം – ‘യോ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയതി, കരുണം ഝാനം ഝായതി, സോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപതി ബ്രഹ്മുനാ മന്തേതീ’തി. ഇച്ഛാമഹം, ഭോ, വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയിതും, കരുണം ഝാനം ഝായിതും; നമ്ഹി കേനചി ഉപസങ്കമിതബ്ബോ അഞ്ഞത്ര ഏകേന ഭത്താഭിഹാരേനാ’’തി. ‘‘യസ്സദാനി ഭവം ഗോവിന്ദോ കാലം മഞ്ഞതീ’’തി.
313. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bho, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bho, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Icchāmahaṃ, bho, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassadāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’ti.
൩൧൪. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന തേ ഛ ഖത്തിയാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഛ ഖത്തിയേ ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹം ഖോ, ഭോ, ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി സല്ലപതി മന്തേതീ’തി. ന ഖോ പനാഹം, ഭോ, ബ്രഹ്മാനം പസ്സാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ മന്തേമി. സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം, ‘യോ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയതി, കരുണം ഝാനം ഝായതി, സോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപതി ബ്രഹ്മുനാ മന്തേതീ’തി. ഇച്ഛാമഹം, ഭോ, വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയിതും, കരുണം ഝാനം ഝായിതും; നമ്ഹി കേനചി ഉപസങ്കമിതബ്ബോ അഞ്ഞത്ര ഏകേന ഭത്താഭിഹാരേനാ’’തി. ‘‘യസ്സദാനി ഭവം ഗോവിന്ദോ കാലം മഞ്ഞതീ’’’തി.
314. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bho, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bho, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ, ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Icchāmahaṃ, bho, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassadāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’’ti.
൩൧൫. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന തേ സത്ത ച ബ്രാഹ്മണമഹാസാലാ സത്ത ച ന്ഹാതകസതാനി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ സത്ത ച ബ്രാഹ്മണമഹാസാലേ സത്ത ച ന്ഹാതകസതാനി ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹം ഖോ, ഭോ, ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി സല്ലപതി മന്തേതീ’തി. ന ഖോ പനാഹം, ഭോ, ബ്രഹ്മാനം പസ്സാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ മന്തേമി. സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം – ‘യോ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയതി, കരുണം ഝാനം ഝായതി, സോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി, ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപതി, ബ്രഹ്മുനാ മന്തേതീ’തി. തേന ഹി, ഭോ, യഥാസുതേ യഥാപരിയത്തേ മന്തേ വിത്ഥാരേന സജ്ഝായം കരോഥ, അഞ്ഞമഞ്ഞഞ്ച മന്തേ വാചേഥ; ഇച്ഛാമഹം, ഭോ, വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയിതും, കരുണം ഝാനം ഝായിതും; നമ്ഹി കേനചി ഉപസങ്കമിതബ്ബോ അഞ്ഞത്ര ഏകേന ഭത്താഭിഹാരേനാ’’തി. ‘‘യസ്സ ദാനി ഭവം ഗോവിന്ദോ കാലം മഞ്ഞതീ’’തി.
315. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nhātakasatāni tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bho, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bho, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti, brahmunā sallapati, brahmunā mantetī’ti. Tena hi, bho, yathāsute yathāpariyatte mante vitthārena sajjhāyaṃ karotha, aññamaññañca mante vācetha; icchāmahaṃ, bho, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassa dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’ti.
൩൧൬. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന ചത്താരീസാ ഭരിയാ സാദിസിയോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ചത്താരീസാ ഭരിയാ സാദിസിയോ ഏതദവോച – ‘‘മയ്ഹം ഖോ, ഭോതീ, ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, സക്ഖി മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി സല്ലപതി മന്തേതീ’തി. ന ഖോ പനാഹം, ഭോതീ, ബ്രഹ്മാനം പസ്സാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ മന്തേമി. സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം ‘യോ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയതി, കരുണം ഝാനം ഝായതി, സോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി, ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപതി, ബ്രഹ്മുനാ മന്തേതീതി, ഇച്ഛാമഹം, ഭോതീ, വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയിതും, കരുണം ഝാനം ഝായിതും; നമ്ഹി കേനചി ഉപസങ്കമിതബ്ബോ അഞ്ഞത്ര ഏകേന ഭത്താഭിഹാരേനാ’’തി. ‘‘യസ്സ ദാനി ഭവം ഗോവിന്ദോ കാലം മഞ്ഞതീ’’’തി.
316. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārīsā bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā cattārīsā bhariyā sādisiyo etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bhotī, evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti. Na kho panāhaṃ, bhotī, brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi, na brahmunā sallapāmi, na brahmunā mantemi. Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti, brahmunā sallapati, brahmunā mantetīti, icchāmahaṃ, bhotī, vassike cattāro māse paṭisallīyituṃ, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena bhattābhihārenā’’ti. ‘‘Yassa dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’’ti.
൩൧൭. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ പുരത്ഥിമേന നഗരസ്സ നവം സന്ധാഗാരം കാരാപേത്വാ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയി, കരുണം ഝാനം ഝായി; നാസ്സുധ കോചി ഉപസങ്കമതി 17 അഞ്ഞത്ര ഏകേന ഭത്താഭിഹാരേന. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ചതുന്നം മാസാനം അച്ചയേന അഹുദേവ ഉക്കണ്ഠനാ അഹു പരിതസ്സനാ – ‘‘സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം – ‘യോ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ പടിസല്ലീയതി, കരുണം ഝാനം ഝായതി, സോ ബ്രഹ്മാനം പസ്സതി, ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേതി ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപതി ബ്രഹ്മുനാ മന്തേതീ’തി. ന ഖോ പനാഹം ബ്രഹ്മാനം പസ്സാമി, ന ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛേമി ന ബ്രഹ്മുനാ സല്ലപാമി ന ബ്രഹ്മുനാ മന്തേമീ’’’തി.
317. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo puratthimena nagarassa navaṃ sandhāgāraṃ kārāpetvā vassike cattāro māse paṭisallīyi, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyi; nāssudha koci upasaṅkamati 18 aññatra ekena bhattābhihārena. Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa catunnaṃ māsānaṃ accayena ahudeva ukkaṇṭhanā ahu paritassanā – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘yo vassike cattāro māse paṭisallīyati, karuṇaṃ jhānaṃ jhāyati, so brahmānaṃ passati, brahmunā sākaccheti brahmunā sallapati brahmunā mantetī’ti. Na kho panāhaṃ brahmānaṃ passāmi, na brahmunā sākacchemi na brahmunā sallapāmi na brahmunā mantemī’’’ti.
ബ്രഹ്മുനാ സാകച്ഛാ
Brahmunā sākacchā
൩൧൮. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, ബ്രഹ്മാ സനങ്കുമാരോ മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ചേതസാ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ, ഏവമേവ, ബ്രഹ്മലോകേ അന്തരഹിതോ മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ സമ്മുഖേ പാതുരഹോസി. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ അഹുദേവ ഭയം അഹു ഛമ്ഭിതത്തം അഹു ലോമഹംസോ യഥാ തം അദിട്ഠപുബ്ബം രൂപം ദിസ്വാ. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ഭീതോ സംവിഗ്ഗോ ലോമഹട്ഠജാതോ ബ്രഹ്മാനം സനങ്കുമാരം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –
318. ‘‘Atha kho, bho, brahmā sanaṅkumāro mahāgovindassa brāhmaṇassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva, brahmaloke antarahito mahāgovindassa brāhmaṇassa sammukhe pāturahosi. Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa ahudeva bhayaṃ ahu chambhitattaṃ ahu lomahaṃso yathā taṃ adiṭṭhapubbaṃ rūpaṃ disvā. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘‘വണ്ണവാ യസവാ സിരിമാ, കോ നു ത്വമസി മാരിസ;
‘‘‘Vaṇṇavā yasavā sirimā, ko nu tvamasi mārisa;
അജാനന്താ തം പുച്ഛാമ, കഥം ജാനേമു തം മയ’’ന്തി.
Ajānantā taṃ pucchāma, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti.
സബ്ബേ ജാനന്തി മം ദേവാ, ഏവം ഗോവിന്ദ ജാനഹി’’.
Sabbe jānanti maṃ devā, evaṃ govinda jānahi’’.
അഗ്ഘേ ഭവന്തം പുച്ഛാമ, അഗ്ഘം കുരുതു നോ ഭവം’’.
Agghe bhavantaṃ pucchāma, agghaṃ kurutu no bhavaṃ’’.
‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാമ തേ അഗ്ഘം, യം ത്വം ഗോവിന്ദ ഭാസസി;
‘‘Paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi;
ദിട്ഠധമ്മഹിതത്ഥായ, സമ്പരായ സുഖായ ച;
Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāya sukhāya ca;
കതാവകാസോ പുച്ഛസ്സു, യം കിഞ്ചി അഭിപത്ഥിത’’ന്തി.
Katāvakāso pucchassu, yaṃ kiñci abhipatthita’’nti.
൩൧൯. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘കതാവകാസോ ഖോമ്ഹി ബ്രഹ്മുനാ സനങ്കുമാരേന. കിം നു ഖോ അഹം ബ്രഹ്മാനം സനങ്കുമാരം പുച്ഛേയ്യം ദിട്ഠധമ്മികം വാ അത്ഥം സമ്പരായികം വാ’തി? അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഏതദഹോസി – ‘കുസലോ ഖോ അഹം ദിട്ഠധമ്മികാനം അത്ഥാനം, അഞ്ഞേപി മം ദിട്ഠധമ്മികം അത്ഥം പുച്ഛന്തി. യംനൂനാഹം ബ്രഹ്മാനം സനങ്കുമാരം സമ്പരായികഞ്ഞേവ അത്ഥം പുച്ഛേയ്യ’ന്തി. അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മാനം സനങ്കുമാരം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –
319. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘katāvakāso khomhi brahmunā sanaṅkumārena. Kiṃ nu kho ahaṃ brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ puccheyyaṃ diṭṭhadhammikaṃ vā atthaṃ samparāyikaṃ vā’ti? Atha kho, bho, mahāgovindassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘kusalo kho ahaṃ diṭṭhadhammikānaṃ atthānaṃ, aññepi maṃ diṭṭhadhammikaṃ atthaṃ pucchanti. Yaṃnūnāhaṃ brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ samparāyikaññeva atthaṃ puccheyya’nti. Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘പുച്ഛാമി ബ്രഹ്മാനം സനങ്കുമാരം,
‘‘Pucchāmi brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ,
കങ്ഖീ അകങ്ഖിം പരവേദിയേസു;
Kaṅkhī akaṅkhiṃ paravediyesu;
കത്ഥട്ഠിതോ കിമ്ഹി ച സിക്ഖമാനോ,
Katthaṭṭhito kimhi ca sikkhamāno,
പപ്പോതി മച്ചോ അമതം ബ്രഹ്മലോക’’ന്തി.
Pappoti macco amataṃ brahmaloka’’nti.
‘‘ഹിത്വാ മമത്തം മനുജേസു ബ്രഹ്മേ,
‘‘Hitvā mamattaṃ manujesu brahme,
നിരാമഗന്ധോ വിരതോ മേഥുനസ്മാ,
Nirāmagandho virato methunasmā,
ഏത്ഥട്ഠിതോ ഏത്ഥ ച സിക്ഖമാനോ;
Etthaṭṭhito ettha ca sikkhamāno;
പപ്പോതി മച്ചോ അമതം ബ്രഹ്മലോക’’ന്തി.
Pappoti macco amataṃ brahmaloka’’nti.
൩൨൦. ‘‘ഹിത്വാ മമത്ത’ന്തി അഹം ഭോതോ ആജാനാമി. ഇധേകച്ചോ അപ്പം വാ ഭോഗക്ഖന്ധം പഹായ മഹന്തം വാ ഭോഗക്ഖന്ധം പഹായ അപ്പം വാ ഞാതിപരിവട്ടം പഹായ മഹന്തം വാ ഞാതിപരിവട്ടം പഹായ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി, ‘ഇതി ഹിത്വാ മമത്ത’ന്തി അഹം ഭോതോ ആജാനാമി. ‘ഏകോദിഭൂതോ’തി അഹം ഭോതോ ആജാനാമി. ഇധേകച്ചോ വിവിത്തം സേനാസനം ഭജതി അരഞ്ഞം രുക്ഖമൂലം പബ്ബതം കന്ദരം ഗിരിഗുഹം സുസാനം വനപത്ഥം അബ്ഭോകാസം പലാലപുഞ്ജം, ഇതി ഏകോദിഭൂതോ’തി അഹം ഭോതോ ആജാനാമി. ‘കരുണേധിമുത്തോ’തി അഹം ഭോതോ ആജാനാമി. ഇധേകച്ചോ കരുണാസഹഗതേന ചേതസാ ഏകം ദിസം ഫരിത്വാ വിഹരതി, തഥാ ദുതിയം, തഥാ തതിയം, തഥാ ചതുത്ഥം. ഇതി ഉദ്ധമധോതിരിയം സബ്ബധി സബ്ബത്തതായ സബ്ബാവന്തം ലോകം കരുണാസഹഗതേന ചേതസാ വിപുലേന മഹഗ്ഗതേന അപ്പമാണേന അവേരേന അബ്യാപജ്ജേന ഫരിത്വാ വിഹരതി. ഇതി ‘കരുണേധിമുത്തോ’തി അഹം ഭോതോ ആജാനാമി. ആമഗന്ധേ ച ഖോ അഹം ഭോതോ ഭാസമാനസ്സ ന ആജാനാമി.
320. ‘‘Hitvā mamatta’nti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, ‘iti hitvā mamatta’nti ahaṃ bhoto ājānāmi. ‘Ekodibhūto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ, iti ekodibhūto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. ‘Karuṇedhimutto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Idhekacco karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadhotiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Iti ‘karuṇedhimutto’ti ahaṃ bhoto ājānāmi. Āmagandhe ca kho ahaṃ bhoto bhāsamānassa na ājānāmi.
‘‘കേ ആമഗന്ധാ മനുജേസു ബ്രഹ്മേ,
‘‘Ke āmagandhā manujesu brahme,
ഏതേ അവിദ്വാ ഇധ ബ്രൂഹി ധീര;
Ete avidvā idha brūhi dhīra;
ആപായികാ നിവുതബ്രഹ്മലോകാ’’തി.
Āpāyikā nivutabrahmalokā’’ti.
‘‘കോധോ മോസവജ്ജം നികതി ച ദുബ്ഭോ,
‘‘Kodho mosavajjaṃ nikati ca dubbho,
കദരിയതാ അതിമാനോ ഉസൂയാ;
Kadariyatā atimāno usūyā;
ഇച്ഛാ വിവിച്ഛാ പരഹേഠനാ ച,
Icchā vivicchā paraheṭhanā ca,
ലോഭോ ച ദോസോ ച മദോ ച മോഹോ;
Lobho ca doso ca mado ca moho;
ഏതേസു യുത്താ അനിരാമഗന്ധാ,
Etesu yuttā anirāmagandhā,
ആപായികാ നിവുതബ്രഹ്മലോകാ’’തി.
Āpāyikā nivutabrahmalokā’’ti.
‘‘യഥാ ഖോ അഹം ഭോതോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ ആജാനാമി. തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ. പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. ‘‘യസ്സദാനി ഭവം ഗോവിന്ദോ കാലം മഞ്ഞതീ’’തി.
‘‘Yathā kho ahaṃ bhoto āmagandhe bhāsamānassa ājānāmi. Te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Yassadāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatī’’ti.
രേണുരാജആമന്തനാ
Reṇurājaāmantanā
൩൨൧. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന രേണു രാജാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രേണും രാജാനം ഏതദവോച – ‘‘അഞ്ഞം ദാനി ഭവം പുരോഹിതം പരിയേസതു, യോ ഭോതോ രജ്ജം അനുസാസിസ്സതി. ഇച്ഛാമഹം, ഭോ , അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ. പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി.
321. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena reṇu rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā reṇuṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘aññaṃ dāni bhavaṃ purohitaṃ pariyesatu, yo bhoto rajjaṃ anusāsissati. Icchāmahaṃ, bho , agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti.
‘‘ആമന്തയാമി രാജാനം, രേണും ഭൂമിപതിം അഹം;
‘‘Āmantayāmi rājānaṃ, reṇuṃ bhūmipatiṃ ahaṃ;
ത്വം പജാനസ്സു രജ്ജേന, നാഹം പോരോഹിച്ചേ രമേ’’.
Tvaṃ pajānassu rajjena, nāhaṃ porohicce rame’’.
‘‘സചേ തേ ഊനം കാമേഹി, അഹം പരിപൂരയാമി തേ;
‘‘Sace te ūnaṃ kāmehi, ahaṃ paripūrayāmi te;
യോ തം ഹിംസതി വാരേമി, ഭൂമിസേനാപതി അഹം;
Yo taṃ hiṃsati vāremi, bhūmisenāpati ahaṃ;
‘‘നമത്ഥി ഊനം കാമേഹി, ഹിംസിതാ മേ ന വിജ്ജതി;
‘‘Namatthi ūnaṃ kāmehi, hiṃsitā me na vijjati;
അമനുസ്സവചോ സുത്വാ, തസ്മാഹം ന ഗഹേ രമേ’’.
Amanussavaco sutvā, tasmāhaṃ na gahe rame’’.
‘‘അമനുസ്സോ കഥംവണ്ണോ, കിം തേ അത്ഥം അഭാസഥ;
‘‘Amanusso kathaṃvaṇṇo, kiṃ te atthaṃ abhāsatha;
യഞ്ച സുത്വാ ജഹാസി നോ, ഗേഹേ അമ്ഹേ ച കേവലീ’’.
Yañca sutvā jahāsi no, gehe amhe ca kevalī’’.
‘‘ഉപവുത്ഥസ്സ മേ പുബ്ബേ, യിട്ഠുകാമസ്സ മേ സതോ;
‘‘Upavutthassa me pubbe, yiṭṭhukāmassa me sato;
അഗ്ഗി പജ്ജലിതോ ആസി, കുസപത്തപരിത്ഥതോ’’.
Aggi pajjalito āsi, kusapattaparitthato’’.
‘‘തതോ മേ ബ്രഹ്മാ പാതുരഹു, ബ്രഹ്മലോകാ സനന്തനോ;
‘‘Tato me brahmā pāturahu, brahmalokā sanantano;
സോ മേ പഞ്ഹം വിയാകാസി, തം സുത്വാ ന ഗഹേ രമേ’’.
So me pañhaṃ viyākāsi, taṃ sutvā na gahe rame’’.
‘‘സദ്ദഹാമി അഹം ഭോതോ, യം ത്വം ഗോവിന്ദ ഭാസസി;
‘‘Saddahāmi ahaṃ bhoto, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi;
അമനുസ്സവചോ സുത്വാ, കഥം വത്തേഥ അഞ്ഞഥാ.
Amanussavaco sutvā, kathaṃ vattetha aññathā.
‘‘തേ തം അനുവത്തിസ്സാമ, സത്ഥാ ഗോവിന്ദ നോ ഭവം;
‘‘Te taṃ anuvattissāma, satthā govinda no bhavaṃ;
മണി യഥാ വേളുരിയോ, അകാചോ വിമലോ സുഭോ;
Maṇi yathā veḷuriyo, akāco vimalo subho;
ഏവം സുദ്ധാ ചരിസ്സാമ, ഗോവിന്ദസ്സാനുസാസനേ’’തി.
Evaṃ suddhā carissāma, govindassānusāsane’’ti.
‘‘‘സചേ ഭവം ഗോവിന്ദോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സതി, മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ. അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘‘Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma. Atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
ഛ ഖത്തിയആമന്തനാ
Cha khattiyaāmantanā
൩൨൨. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന തേ ഛ ഖത്തിയാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഛ ഖത്തിയേ ഏതദവോച – ‘‘അഞ്ഞം ദാനി ഭവന്തോ പുരോഹിതം പരിയേസന്തു, യോ ഭവന്താനം രജ്ജേ അനുസാസിസ്സതി. ഇച്ഛാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ. പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. അഥ ഖോ, ഭോ, തേ ഛ ഖത്തിയാ ഏകമന്തം അപക്കമ്മ ഏവം സമചിന്തേസും – ‘‘ഇമേ ഖോ ബ്രാഹ്മണാ നാമ ധനലുദ്ധാ; യംനൂന മയം മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ധനേന സിക്ഖേയ്യാമാ’’തി. തേ മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘സംവിജ്ജതി ഖോ, ഭോ, ഇമേസു സത്തസു രജ്ജേസു പഹൂതം സാപതേയ്യം, തതോ ഭോതോ യാവതകേന അത്ഥോ, താവതകം ആഹരീയത’’ന്തി. ‘‘അലം, ഭോ, മമപിദം പഹൂതം സാപതേയ്യം ഭവന്താനംയേവ വാഹസാ. തമഹം സബ്ബം പഹായ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമി. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. അഥ ഖോ, ഭോ, തേ ഛ ഖത്തിയാ ഏകമന്തം അപക്കമ്മ ഏവം സമചിന്തേസും – ‘‘ഇമേ ഖോ ബ്രാഹ്മണാ നാമ ഇത്ഥിലുദ്ധാ; യംനൂന മയം മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ഇത്ഥീഹി സിക്ഖേയ്യാമാ’’തി. തേ മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവമാഹംസു – ‘‘സംവിജ്ജന്തി ഖോ, ഭോ, ഇമേസു സത്തസു രജ്ജേസു പഹൂതാ ഇത്ഥിയോ, തതോ ഭോതോ യാവതികാഹി അത്ഥോ, താവതികാ ആനീയത’’ന്തി. ‘‘അലം, ഭോ, മമപിമാ 31 ചത്താരീസാ ഭരിയാ സാദിസിയോ. താപാഹം സബ്ബാ പഹായ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമി. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയന്തി’’.
322. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te cha khattiyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te cha khattiye etadavoca – ‘‘aññaṃ dāni bhavanto purohitaṃ pariyesantu, yo bhavantānaṃ rajje anusāsissati. Icchāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. Atha kho, bho, te cha khattiyā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘ime kho brāhmaṇā nāma dhanaluddhā; yaṃnūna mayaṃ mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ dhanena sikkheyyāmā’’ti. Te mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘‘saṃvijjati kho, bho, imesu sattasu rajjesu pahūtaṃ sāpateyyaṃ, tato bhoto yāvatakena attho, tāvatakaṃ āharīyata’’nti. ‘‘Alaṃ, bho, mamapidaṃ pahūtaṃ sāpateyyaṃ bhavantānaṃyeva vāhasā. Tamahaṃ sabbaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. Atha kho, bho, te cha khattiyā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘ime kho brāhmaṇā nāma itthiluddhā; yaṃnūna mayaṃ mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ itthīhi sikkheyyāmā’’ti. Te mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘‘saṃvijjanti kho, bho, imesu sattasu rajjesu pahūtā itthiyo, tato bhoto yāvatikāhi attho, tāvatikā ānīyata’’nti. ‘‘Alaṃ, bho, mamapimā 32 cattārīsā bhariyā sādisiyo. Tāpāhaṃ sabbā pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriyanti’’.
൩൨൩. ‘‘സചേ ഭവം ഗോവിന്ദോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സതി, മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീതി.
323. ‘‘Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatīti.
‘‘സചേ ജഹഥ കാമാനി, യത്ഥ സത്തോ പുഥുജ്ജനോ;
‘‘Sace jahatha kāmāni, yattha satto puthujjano;
ആരമ്ഭവ്ഹോ ദള്ഹാ ഹോഥ, ഖന്തിബലസമാഹിതാ.
Ārambhavho daḷhā hotha, khantibalasamāhitā.
‘‘ഏസ മഗ്ഗോ ഉജുമഗ്ഗോ, ഏസ മഗ്ഗോ അനുത്തരോ;
‘‘Esa maggo ujumaggo, esa maggo anuttaro;
സദ്ധമ്മോ സബ്ഭി രക്ഖിതോ, ബ്രഹ്മലോകൂപപത്തിയാതി.
Saddhammo sabbhi rakkhito, brahmalokūpapattiyāti.
‘‘തേന ഹി ഭവം ഗോവിന്ദോ സത്ത വസ്സാനി ആഗമേതു. സത്തന്നം വസ്സാനം അച്ചയേന മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘Tena hi bhavaṃ govindo satta vassāni āgametu. Sattannaṃ vassānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
‘‘‘അതിചിരം ഖോ, ഭോ, സത്ത വസ്സാനി, നാഹം സക്കോമി, ഭവന്തേ, സത്ത വസ്സാനി ആഗമേതും. കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി ജീവിതാനം! ഗമനീയോ സമ്പരായോ, മന്തായം 33 ബോദ്ധബ്ബം, കത്തബ്ബം കുസലം, ചരിതബ്ബം ബ്രഹ്മചരിയം, നത്ഥി ജാതസ്സ അമരണം. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി ഭവം ഗോവിന്ദോ ഛബ്ബസ്സാനി ആഗമേതു…പേ॰… പഞ്ച വസ്സാനി ആഗമേതു… ചത്താരി വസ്സാനി ആഗമേതു… തീണി വസ്സാനി ആഗമേതു… ദ്വേ വസ്സാനി ആഗമേതു… ഏകം വസ്സം ആഗമേതു, ഏകസ്സ വസ്സസ്സ അച്ചയേന മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, satta vassāni, nāhaṃ sakkomi, bhavante, satta vassāni āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ! Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ 34 boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’’nti. ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo chabbassāni āgametu…pe… pañca vassāni āgametu… cattāri vassāni āgametu… tīṇi vassāni āgametu… dve vassāni āgametu… ekaṃ vassaṃ āgametu, ekassa vassassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
‘‘‘അതിചിരം ഖോ, ഭോ, ഏകം വസ്സം, നാഹം സക്കോമി ഭവന്തേ ഏകം വസ്സം ആഗമേതും. കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി ജീവിതാനം! ഗമനീയോ സമ്പരായോ, മന്തായം ബോദ്ധബ്ബം, കത്തബ്ബം കുസലം , ചരിതബ്ബം ബ്രഹ്മചരിയം, നത്ഥി ജാതസ്സ അമരണം. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി ഭവം ഗോവിന്ദോ സത്ത മാസാനി ആഗമേതു, സത്തന്നം മാസാനം അച്ചയേന മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, ekaṃ vassaṃ, nāhaṃ sakkomi bhavante ekaṃ vassaṃ āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ! Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ , caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo satta māsāni āgametu, sattannaṃ māsānaṃ accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
‘‘‘അതിചിരം ഖോ, ഭോ, സത്ത മാസാനി, നാഹം സക്കോമി ഭവന്തേ സത്ത മാസാനി ആഗമേതും. കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി ജീവിതാനം. ഗമനീയോ സമ്പരായോ, മന്തായം ബോദ്ധബ്ബം , കത്തബ്ബം കുസലം, ചരിതബ്ബം ബ്രഹ്മചരിയം, നത്ഥി ജാതസ്സ അമരണം. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി.
‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, satta māsāni, nāhaṃ sakkomi bhavante satta māsāni āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ. Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ boddhabbaṃ , kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti.
‘‘‘തേന ഹി ഭവം ഗോവിന്ദോ ഛ മാസാനി ആഗമേതു…പേ॰… പഞ്ച മാസാനി ആഗമേതു… ചത്താരി മാസാനി ആഗമേതു… തീണി മാസാനി ആഗമേതു… ദ്വേ മാസാനി ആഗമേതു… ഏകം മാസം ആഗമേതു… അദ്ധമാസം ആഗമേതു, അദ്ധമാസസ്സ അച്ചയേന മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
‘‘‘Tena hi bhavaṃ govindo cha māsāni āgametu…pe… pañca māsāni āgametu… cattāri māsāni āgametu… tīṇi māsāni āgametu… dve māsāni āgametu… ekaṃ māsaṃ āgametu… addhamāsaṃ āgametu, addhamāsassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
‘‘‘അതിചിരം ഖോ, ഭോ, അദ്ധമാസോ, നാഹം സക്കോമി ഭവന്തേ അദ്ധമാസം ആഗമേതും. കോ നു ഖോ പന, ഭോ, ജാനാതി ജീവിതാനം! ഗമനീയോ സമ്പരായോ, മന്തായം ബോദ്ധബ്ബം, കത്തബ്ബം കുസലം, ചരിതബ്ബം ബ്രഹ്മചരിയം, നത്ഥി ജാതസ്സ അമരണം. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി ഭവം ഗോവിന്ദോ സത്താഹം ആഗമേതു, യാവ മയം സകേ പുത്തഭാതരോ രജ്ജേന 35 അനുസാസിസ്സാമ, സത്താഹസ്സ അച്ചയേന മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി. ‘‘ന ചിരം ഖോ, ഭോ, സത്താഹം, ആഗമേസ്സാമഹം ഭവന്തേ സത്താഹ’’ന്തി.
‘‘‘Aticiraṃ kho, bho, addhamāso, nāhaṃ sakkomi bhavante addhamāsaṃ āgametuṃ. Ko nu kho pana, bho, jānāti jīvitānaṃ! Gamanīyo samparāyo, mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇaṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Tena hi bhavaṃ govindo sattāhaṃ āgametu, yāva mayaṃ sake puttabhātaro rajjena 36 anusāsissāma, sattāhassa accayena mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti. ‘‘Na ciraṃ kho, bho, sattāhaṃ, āgamessāmahaṃ bhavante sattāha’’nti.
ബ്രാഹ്മണമഹാസാലാദീനം ആമന്തനാ
Brāhmaṇamahāsālādīnaṃ āmantanā
൩൨൪. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന തേ സത്ത ച ബ്രാഹ്മണമഹാസാലാ സത്ത ച ന്ഹാതകസതാനി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ സത്ത ച ബ്രാഹ്മണമഹാസാലേ സത്ത ച ന്ഹാതകസതാനി ഏതദവോച – ‘‘അഞ്ഞം ദാനി ഭവന്തോ ആചരിയം പരിയേസന്തു, യോ ഭവന്താനം മന്തേ വാചേസ്സതി. ഇച്ഛാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ. തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ, പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. ‘‘മാ ഭവം ഗോവിന്ദോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജി. പബ്ബജ്ജാ, ഭോ, അപ്പേസക്ഖാ ച അപ്പലാഭാ ച; ബ്രഹ്മഞ്ഞം മഹേസക്ഖഞ്ച മഹാലാഭഞ്ചാ’’തി. ‘‘മാ ഭവന്തോ ഏവം അവചുത്ഥ – ‘‘പബ്ബജ്ജാ അപ്പേസക്ഖാ ച അപ്പലാഭാ ച, ബ്രഹ്മഞ്ഞം മഹേസക്ഖഞ്ച മഹാലാഭഞ്ചാ’’തി. കോ നു ഖോ, ഭോ, അഞ്ഞത്ര മയാ മഹേസക്ഖതരോ വാ മഹാലാഭതരോ വാ! അഹഞ്ഹി, ഭോ, ഏതരഹി രാജാവ രഞ്ഞം ബ്രഹ്മാവ ബ്രാഹ്മണാനം 37 ദേവതാവ ഗഹപതികാനം. തമഹം സബ്ബം പഹായ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമി. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ. പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. ‘‘സചേ ഭവം ഗോവിന്ദോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സതി, മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
324. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena te satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nhātakasatāni tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni etadavoca – ‘‘aññaṃ dāni bhavanto ācariyaṃ pariyesantu, yo bhavantānaṃ mante vācessati. Icchāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa. Te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā, pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Mā bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Pabbajjā, bho, appesakkhā ca appalābhā ca; brahmaññaṃ mahesakkhañca mahālābhañcā’’ti. ‘‘Mā bhavanto evaṃ avacuttha – ‘‘pabbajjā appesakkhā ca appalābhā ca, brahmaññaṃ mahesakkhañca mahālābhañcā’’ti. Ko nu kho, bho, aññatra mayā mahesakkhataro vā mahālābhataro vā! Ahañhi, bho, etarahi rājāva raññaṃ brahmāva brāhmaṇānaṃ 38 devatāva gahapatikānaṃ. Tamahaṃ sabbaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmi. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bho, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
ഭരിയാനം ആമന്തനാ
Bhariyānaṃ āmantanā
൩൨൫. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ യേന ചത്താരീസാ ഭരിയാ സാദിസിയോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ചത്താരീസാ ഭരിയാ സാദിസിയോ ഏതദവോച – ‘‘യാ ഭോതീനം ഇച്ഛതി, സകാനി വാ ഞാതികുലാനി ഗച്ഛതു അഞ്ഞം വാ ഭത്താരം പരിയേസതു. ഇച്ഛാമഹം, ഭോതീ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതും. യഥാ ഖോ പന മേ സുതം ബ്രഹ്മുനോ ആമഗന്ധേ ഭാസമാനസ്സ, തേ ന സുനിമ്മദയാ അഗാരം അജ്ഝാവസതാ. പബ്ബജിസ്സാമഹം, ഭോതീ, അഗാരസ്മാ അനഗാരിയ’’ന്തി. ‘‘ത്വഞ്ഞേവ നോ ഞാതി ഞാതികാമാനം, ത്വം പന ഭത്താ ഭത്തുകാമാനം. സചേ ഭവം ഗോവിന്ദോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സതി, മയമ്പി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിസ്സാമ, അഥ യാ തേ ഗതി, സാ നോ ഗതി ഭവിസ്സതീ’’തി.
325. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo yena cattārīsā bhariyā sādisiyo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā cattārīsā bhariyā sādisiyo etadavoca – ‘‘yā bhotīnaṃ icchati, sakāni vā ñātikulāni gacchatu aññaṃ vā bhattāraṃ pariyesatu. Icchāmahaṃ, bhotī, agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yathā kho pana me sutaṃ brahmuno āmagandhe bhāsamānassa, te na sunimmadayā agāraṃ ajjhāvasatā. Pabbajissāmahaṃ, bhotī, agārasmā anagāriya’’nti. ‘‘Tvaññeva no ñāti ñātikāmānaṃ, tvaṃ pana bhattā bhattukāmānaṃ. Sace bhavaṃ govindo agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, mayampi agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāma, atha yā te gati, sā no gati bhavissatī’’ti.
മഹാഗോവിന്ദപബ്ബജ്ജാ
Mahāgovindapabbajjā
൩൨൬. ‘‘അഥ ഖോ, ഭോ, മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ തസ്സ സത്താഹസ്സ അച്ചയേന കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജി. പബ്ബജിതം പന മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം സത്ത ച രാജാനോ ഖത്തിയാ മുദ്ധാവസിത്താ സത്ത ച ബ്രാഹ്മണമഹാസാലാ സത്ത ച ന്ഹാതകസതാനി ചത്താരീസാ ച ഭരിയാ സാദിസിയോ അനേകാനി ച ഖത്തിയസഹസ്സാനി അനേകാനി ച ബ്രാഹ്മണസഹസ്സാനി അനേകാനി ച ഗഹപതിസഹസ്സാനി അനേകേഹി ച ഇത്ഥാഗാരേഹി ഇത്ഥിയോ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ മഹാഗോവിന്ദം ബ്രാഹ്മണം അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതം അനുപബ്ബജിംസു. തായ സുദം, ഭോ, പരിസായ പരിവുതോ മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ഗാമനിഗമരാജധാനീസു ചാരികം ചരതി. യം ഖോ പന, ഭോ, തേന സമയേന മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ ഗാമം വാ നിഗമം വാ ഉപസങ്കമതി, തത്ഥ രാജാവ ഹോതി രഞ്ഞം, ബ്രഹ്മാവ ബ്രാഹ്മണാനം, ദേവതാവ ഗഹപതികാനം. തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ ഖിപന്തി വാ ഉപക്ഖലന്തി വാ തേ ഏവമാഹംസു – ‘‘നമത്ഥു മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ, നമത്ഥു സത്ത പുരോഹിതസ്സാ’’’തി.
326. ‘‘Atha kho, bho, mahāgovindo brāhmaṇo tassa sattāhassa accayena kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Pabbajitaṃ pana mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ satta ca rājāno khattiyā muddhāvasittā satta ca brāhmaṇamahāsālā satta ca nhātakasatāni cattārīsā ca bhariyā sādisiyo anekāni ca khattiyasahassāni anekāni ca brāhmaṇasahassāni anekāni ca gahapatisahassāni anekehi ca itthāgārehi itthiyo kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā mahāgovindaṃ brāhmaṇaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ, bho, parisāya parivuto mahāgovindo brāhmaṇo gāmanigamarājadhānīsu cārikaṃ carati. Yaṃ kho pana, bho, tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo gāmaṃ vā nigamaṃ vā upasaṅkamati, tattha rājāva hoti raññaṃ, brahmāva brāhmaṇānaṃ, devatāva gahapatikānaṃ. Tena kho pana samayena manussā khipanti vā upakkhalanti vā te evamāhaṃsu – ‘‘namatthu mahāgovindassa brāhmaṇassa, namatthu satta purohitassā’’’ti.
൩൨൭. ‘‘മഹാഗോവിന്ദോ, ഭോ, ബ്രാഹ്മണോ മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ ഏകം ദിസം ഫരിത്വാ വിഹാസി, തഥാ ദുതിയം, തഥാ തതിയം, തഥാ ചതുത്ഥം. ഇതി ഉദ്ധമധോ തിരിയം സബ്ബധി സബ്ബത്തതായ സബ്ബാവന്തം ലോകം മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ വിപുലേന മഹഗ്ഗതേന അപ്പമാണേന അവേരേന അബ്യാപജ്ജേന ഫരിത്വാ വിഹാസി. കരുണാസഹഗതേന ചേതസാ…പേ॰… മുദിതാസഹഗതേന ചേതസാ…പേ॰… ഉപേക്ഖാസഹഗതേന ചേതസാ…പേ॰… അബ്യാപജ്ജേന ഫരിത്വാ വിഹാസി സാവകാനഞ്ച ബ്രഹ്മലോകസഹബ്യതായ മഗ്ഗം ദേസേസി.
327. ‘‘Mahāgovindo, bho, brāhmaṇo mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihāsi, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā vihāsi. Karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā…pe… abyāpajjena pharitvā vihāsi sāvakānañca brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesi.
൩൨൮. ‘‘യേ ഖോ പന, ഭോ, തേന സമയേന മഹാഗോവിന്ദസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ സാവകാ സബ്ബേന സബ്ബം സാസനം ആജാനിംസു. തേ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം ബ്രഹ്മലോകം ഉപപജ്ജിംസു. യേ ന സബ്ബേന സബ്ബം സാസനം ആജാനിംസു, തേ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപ്പേകച്ചേ പരനിമ്മിതവസവത്തീനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജിംസു; അപ്പേകച്ചേ നിമ്മാനരതീനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജിംസു; അപ്പേകച്ചേ തുസിതാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജിംസു; അപ്പേകച്ചേ യാമാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജിംസു; അപ്പേകച്ചേ താവതിംസാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജിംസു; അപ്പേകച്ചേ ചാതുമഹാരാജികാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജിംസു; യേ സബ്ബനിഹീനം കായം പരിപൂരേസും തേ ഗന്ധബ്ബകായം പരിപൂരേസും. ഇതി ഖോ, ഭോ 39, സബ്ബേസംയേവ തേസം കുലപുത്താനം അമോഘാ പബ്ബജ്ജാ അഹോസി അവഞ്ഝാ സഫലാ സഉദ്രയാ’’’തി.
328. ‘‘Ye kho pana, bho, tena samayena mahāgovindassa brāhmaṇassa sāvakā sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsu. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ brahmalokaṃ upapajjiṃsu. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsu, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā appekacce paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce nimmānaratīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce tusitānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce yāmānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce tāvatiṃsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; appekacce cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu; ye sabbanihīnaṃ kāyaṃ paripūresuṃ te gandhabbakāyaṃ paripūresuṃ. Iti kho, bho 40, sabbesaṃyeva tesaṃ kulaputtānaṃ amoghā pabbajjā ahosi avañjhā saphalā saudrayā’’’ti.
൩൨൯. ‘‘സരതി തം ഭഗവാ’’തി? ‘‘സരാമഹം, പഞ്ചസിഖ. അഹം തേന സമയേന മഹാഗോവിന്ദോ ബ്രാഹ്മണോ അഹോസിം. അഹം തേസം സാവകാനം ബ്രഹ്മലോകസഹബ്യതായ മഗ്ഗം ദേസേസിം. തം ഖോ പന മേ, പഞ്ചസിഖ, ബ്രഹ്മചരിയം ന നിബ്ബിദായ ന വിരാഗായ ന നിരോധായ ന ഉപസമായ ന അഭിഞ്ഞായ ന സമ്ബോധായ ന നിബ്ബാനായ സംവത്തതി, യാവദേവ ബ്രഹ്മലോകൂപപത്തിയാ.
329. ‘‘Sarati taṃ bhagavā’’ti? ‘‘Sarāmahaṃ, pañcasikha. Ahaṃ tena samayena mahāgovindo brāhmaṇo ahosiṃ. Ahaṃ tesaṃ sāvakānaṃ brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesiṃ. Taṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva brahmalokūpapattiyā.
ഇദം ഖോ പന മേ, പഞ്ചസിഖ, ബ്രഹ്മചരിയം ഏകന്തനിബ്ബിദായ വിരാഗായ നിരോധായ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതി. കതമഞ്ച തം, പഞ്ചസിഖ, ബ്രഹ്മചരിയം ഏകന്തനിബ്ബിദായ വിരാഗായ നിരോധായ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതി? അയമേവ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ. സേയ്യഥിദം – സമ്മാദിട്ഠി സമ്മാസങ്കപ്പോ സമ്മാവാചാ സമ്മാകമ്മന്തോ സമ്മാആജീവോ സമ്മാവായാമോ സമ്മാസതി സമ്മാസമാധി. ഇദം ഖോ തം, പഞ്ചസിഖ, ബ്രഹ്മചരിയം ഏകന്തനിബ്ബിദായ വിരാഗായ നിരോധായ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതി.
Idaṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati. Katamañca taṃ, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Idaṃ kho taṃ, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
൩൩൦. ‘‘യേ ഖോ പന മേ, പഞ്ചസിഖ, സാവകാ സബ്ബേന സബ്ബം സാസനം ആജാനന്തി, തേ ആസവാനം ഖയാ അനാസവം ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരന്തി; യേ ന സബ്ബേന സബ്ബം സാസനം ആജാനന്തി, തേ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികാ ഹോന്തി തത്ഥ പരിനിബ്ബായിനോ അനാവത്തിധമ്മാ തസ്മാ ലോകാ. യേ ന സബ്ബേന സബ്ബം സാസനം ആജാനന്തി, അപ്പേകച്ചേ തിണ്ണം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ രാഗദോസമോഹാനം തനുത്താ സകദാഗാമിനോ ഹോന്തി സകിദേവ ഇമം ലോകം ആഗന്ത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സന്തി 41. യേ ന സബ്ബേന സബ്ബം സാസനം ആജാനന്തി, അപ്പേകച്ചേ തിണ്ണം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ സോതാപന്നാ ഹോന്തി അവിനിപാതധമ്മാ നിയതാ സമ്ബോധിപരായണാ. ഇതി ഖോ, പഞ്ചസിഖ, സബ്ബേസംയേവ ഇമേസം കുലപുത്താനം അമോഘാ പബ്ബജ്ജാ 42 അവഞ്ഝാ സഫലാ സഉദ്രയാ’’തി.
330. ‘‘Ye kho pana me, pañcasikha, sāvakā sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, te āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti; ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, te pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātikā honti tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, appekacce tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino honti sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti 43. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājānanti, appekacce tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpannā honti avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā. Iti kho, pañcasikha, sabbesaṃyeva imesaṃ kulaputtānaṃ amoghā pabbajjā 44 avañjhā saphalā saudrayā’’ti.
ഇദമവോച ഭഗവാ. അത്തമനോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബപുത്തോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ തത്ഥേവന്തരധായീതി.
Idamavoca bhagavā. Attamano pañcasikho gandhabbaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyīti.
മഹാഗോവിന്ദസുത്തം നിട്ഠിതം ഛട്ഠം.
Mahāgovindasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ദീഘ നികായ (അട്ഠകഥാ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ൬. മഹാഗോവിന്ദസുത്തവണ്ണനാ • 6. Mahāgovindasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ദീഘനികായ (ടീകാ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ൬. മഹാഗോവിന്ദസുത്തവണ്ണനാ • 6. Mahāgovindasuttavaṇṇanā