Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
มชฺฌิม นิกาย ๒๘
The Middle-Length Suttas Collection 28
มหาหตฺถิปโทปมสุตฺต
The Longer Simile of the Elephant’s Footprint
เอวํ เม สุตํ—เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ: “อาวุโส ภิกฺขเว”ติฯ
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. There Sāriputta addressed the bhikkhus, “Friends, bhikkhus!”
“อาวุโส”ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจโสฺสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ:
“Friend,” they replied. Sāriputta said this:
“เสยฺยถาปิ, อาวุโส, ยานิ กานิจิ ชงฺคลานํ ปาณานํ ปทชาตานิ สพฺพานิ ตานิ หตฺถิปเท สโมธานํ คจฺฉนฺติ, หตฺถิปทํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ มหนฺตตฺเตน; เอวเมว โข, อาวุโส, เย เกจิ กุสลา ธมฺมา สพฺเพเต จตูสุ อริยสจฺเจสุ สงฺคหํ คจฺฉนฺติฯ กตเมสุ จตูสุ? ทุกฺเข อริยสจฺเจ, ทุกฺขสมุทเย อริยสจฺเจ, ทุกฺขนิโรเธ อริยสจฺเจ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อริยสจฺเจฯ
“The footprints of all creatures that walk can fit inside an elephant’s footprint, so an elephant’s footprint is said to be the biggest of them all. In the same way, all skillful qualities can be included in the four noble truths. What four? The noble truths of suffering, the origin of suffering, the cessation of suffering, and the practice that leads to the cessation of suffering.
กตมญฺจาวุโส, ทุกฺขํ อริยสจฺจํ? ชาติปิ ทุกฺขา, ชราปิ ทุกฺขา, มรณมฺปิ ทุกฺขํ, โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ ทุกฺขา, ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ; สงฺขิตฺเตน, ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขาฯ กตเม จาวุโส, ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา? เสยฺยถิทํ—รูปุปาทานกฺขนฺโธ, เวทนุปาทานกฺขนฺโธ, สญฺญุปาทานกฺขนฺโธ, สงฺขารุปาทานกฺขนฺโธ, วิญฺญาณุปาทานกฺขนฺโธฯ
And what is the noble truth of suffering? Rebirth is suffering; old age is suffering; death is suffering; sorrow, lamentation, pain, sadness, and distress are suffering; not getting what you wish for is suffering. In brief, the five grasping aggregates are suffering. And what are the five grasping aggregates? They are as follows: the grasping aggregates of form, feeling, perception, choices, and consciousness.
กตโม จาวุโส, รูปุปาทานกฺขนฺโธ? จตฺตาริ จ มหาภูตานิ, จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํฯ
And what is the grasping aggregate of form? The four primary elements, and form derived from the four primary elements.
กตมา จาวุโส, จตฺตาโร มหาภูตา? ปถวีธาตุ, อาโปธาตุ, เตโชธาตุ, วาโยธาตุฯ
And what are the four primary elements? The elements of earth, water, fire, and air.
กตมา จาวุโส, ปถวีธาตุ? ปถวีธาตุ สิยา อชฺฌตฺติกา, สิยา พาหิราฯ กตมา จาวุโส, อชฺฌตฺติกา ปถวีธาตุ? ยํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ กกฺขฬํ ขริคตํ อุปาทินฺนํ, เสยฺยถิทํ—เกสา โลมา นขา ทนฺตา ตโจ มํสํ นฺหารุ อฏฺฐิ อฏฺฐิมิญฺชํ วกฺกํ หทยํ ยกนํ กิโลมกํ ปิหกํ ปปฺผาสํ อนฺตํ อนฺตคุณํ อุทริยํ กรีสํ, ยํ วา ปนญฺญมฺปิ กิญฺจิ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ กกฺขฬํ ขริคตํ อุปาทินฺนํฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, อชฺฌตฺติกา ปถวีธาตุฯ ยา เจว โข ปน อชฺฌตฺติกา ปถวีธาตุ, ยา จ พาหิรา ปถวีธาตุ, ปถวีธาตุเรเวสาฯ ‘ตํ เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ—เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทฏฺฐพฺพํฯ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทิสฺวา ปถวีธาตุยา นิพฺพินฺทติ, ปถวีธาตุยา จิตฺตํ วิราเชติฯ
And what is the earth element? The earth element may be interior or exterior. And what is the interior earth element? Anything hard, solid, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This includes: head hair, body hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, mesentery, undigested food, feces, or anything else hard, solid, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This is called the interior earth element. The interior earth element and the exterior earth element are just the earth element. This should be truly seen with right understanding like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’ When you truly see with right understanding, you grow disillusioned with the earth element, detaching the mind from the earth element.
โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ พาหิรา อาโปธาตุ ปกุปฺปติฯ อนฺตรหิตา ตสฺมึ สมเย พาหิรา ปถวีธาตุ โหติฯ ตสฺสา หิ นาม, อาวุโส, พาหิราย ปถวีธาตุยา ตาว มหลฺลิกาย อนิจฺจตา ปญฺญายิสฺสติ, ขยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วิปริณามธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติฯ กึ ปนิมสฺส มตฺตฏฺฐกสฺส กายสฺส ตณฺหุปาทินฺนสฺส ‘อหนฺติ วา มมนฺติ วา อสฺมี'ติ วา? อถ ขฺวาสฺส โนเตเวตฺถ โหติฯ
There comes a time when the exterior water element flares up. At that time the exterior earth element vanishes. So for all its great age, the earth element will be revealed as impermanent, liable to end, vanish, and perish. What then of this ephemeral body appropriated by craving? Rather than take it to be ‘I’ or ‘mine’ or ‘I am’, they still just consider it to be none of these things.
ตญฺเจ, อาวุโส, ภิกฺขุํ ปเร อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรเสนฺติ วิเหเสนฺติ, โส เอวํ ปชานาติ: ‘อุปฺปนฺนา โข เม อยํ โสตสมฺผสฺสชา ทุกฺขเวทนาฯ สา จ โข ปฏิจฺจ, โน อปฏิจฺจฯ กึ ปฏิจฺจ? ผสฺสํ ปฏิจฺจ'ฯ โส ผโสฺส อนิจฺโจติ ปสฺสติ, เวทนา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, สญฺญา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, สงฺขารา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, วิญฺญาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติฯ ตสฺส ธาตารมฺมณเมว จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ อธิมุจฺจติฯ
If others abuse, attack, harass, and trouble that bhikkhu, they understand: ‘This painful feeling born of ear contact has arisen in me. That’s dependent, not independent. Dependent on what? Dependent on contact.’ They see that contact, feeling, perception, choices, and consciousness are impermanent. Based on that element alone, their mind becomes eager, confident, settled, and decided.
ตญฺเจ, อาวุโส, ภิกฺขุํ ปเร อนิฏฺเฐหิ อกนฺเตหิ อมนาเปหิ สมุทาจรนฺติ—ปาณิสมฺผเสฺสนปิ เลฑฺฑุสมฺผเสฺสนปิ ทณฺฑสมฺผเสฺสนปิ สตฺถสมฺผเสฺสนปิฯ โส เอวํ ปชานาติ: ‘ตถาภูโต โข อยํ กาโย ยถาภูตสฺมึ กาเย ปาณิสมฺผสฺสาปิ กมนฺติ, เลฑฺฑุสมฺผสฺสาปิ กมนฺติ, ทณฺฑสมฺผสฺสาปิ กมนฺติ, สตฺถสมฺผสฺสาปิ กมนฺติฯ วุตฺตํ โข ปเนตํ ภควตา กกจูปโมวาเท:
Others might treat that bhikkhu with disliking, loathing, and detestation, striking them with fists, stones, sticks, and swords. They understand: ‘This body is such that fists, stones, sticks, and swords strike it. But the Buddha has said in the Simile of the Saw:
“อุภโตทณฺฑเกน เจปิ, ภิกฺขเว, กกเจน โจรา โอจรกา องฺคมงฺคานิ โอกนฺเตยฺยุํ, ตตฺราปิ โย มโน ปทูเสยฺย น เม โส เตน สาสนกโร”ติฯ อารทฺธํ โข ปน เม วีริยํ ภวิสฺสติ อสลฺลีนํ, อุปฏฺฐิตา สติ อสมฺมุฏฺฐา, ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ กามํ ทานิ อิมสฺมึ กาเย ปาณิสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, เลฑฺฑุสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, ทณฺฑสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, สตฺถสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, กรียติ หิทํ พุทฺธานํ สาสนนฺ'ติฯ
“Even if low-down bandits were to sever you limb from limb, anyone who had a malevolent thought on that account would not be following my instructions.” My energy shall be roused up and unflagging, my mindfulness established and lucid, my body tranquil and undisturbed, and my mind immersed in samādhi. Gladly now, let fists, stones, sticks, and swords strike this body! For this is how the instructions of the Buddhas are followed.’
ตสฺส เจ, อาวุโส, ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาติฯ โส เตน สํวิชฺชติ สํเวคํ อาปชฺชติ: ‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ, ยสฺส เม เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต, อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาตี'ติฯ เสยฺยถาปิ, อาวุโส, สุณิสา สสุรํ ทิสฺวา สํวิชฺชติ สํเวคํ อาปชฺชติ; เอวเมว โข, อาวุโส, ตสฺส เจ ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต, อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาติ, โส เตน สํวิชฺชติ สํเวคํ อาปชฺชติ: ‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ, ยสฺส เม เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต, อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาตี'ติฯ ตสฺส เจ, อาวุโส, ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา สณฺฐาติ, โส เตน อตฺตมโน โหติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ภิกฺขุโน พหุกตํ โหติฯ
While recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful may not become stabilized in them. In that case they stir up a sense of urgency: ‘It’s my loss, my misfortune, that while recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful does not become stabilized in me.’ They’re like a daughter-in-law who stirs up a sense of urgency when they see their father-in-law. But if, while recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful does become stabilized in them, they’re happy with that. At this point, much has been done by that bhikkhu.
กตมา จาวุโส, อาโปธาตุ? อาโปธาตุ สิยา อชฺฌตฺติกา, สิยา พาหิราฯ กตมา จาวุโส, อชฺฌตฺติกา อาโปธาตุ? ยํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ อาโป อาโปคตํ อุปาทินฺนํ, เสยฺยถิทํ—ปิตฺตํ เสมฺหํ ปุพฺโพ โลหิตํ เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆาณิกา ลสิกา มุตฺตํ, ยํ วา ปนญฺญมฺปิ กิญฺจิ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ อาโป อาโปคตํ อุปาทินฺนํ—อยํ วุจฺจตาวุโส, อชฺฌตฺติกา อาโปธาตุฯ ยา เจว โข ปน อชฺฌตฺติกา อาโปธาตุ ยา จ พาหิรา อาโปธาตุ, อาโปธาตุเรเวสาฯ ‘ตํ เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทฏฺฐพฺพํฯ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทิสฺวา อาโปธาตุยา นิพฺพินฺทติ, อาโปธาตุยา จิตฺตํ วิราเชติฯ
And what is the water element? The water element may be interior or exterior. And what is the interior water element? Anything that’s water, watery, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This includes: bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, synovial fluid, urine, or anything else that’s water, watery, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This is called the interior water element. The interior water element and the exterior water element are just the water element. This should be truly seen with right understanding like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’ When you truly see with right understanding, you grow disillusioned with the water element, detaching the mind from the water element.
โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ พาหิรา อาโปธาตุ ปกุปฺปติฯ สา คามมฺปิ วหติ, นิคมมฺปิ วหติ, นครมฺปิ วหติ, ชนปทมฺปิ วหติ, ชนปทปเทสมฺปิ วหติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ มหาสมุทฺเท โยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติ, ทฺวิโยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติ, ติโยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติ, จตุโยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติ, ปญฺจโยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติ, ฉโยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติ, สตฺตโยชนสติกานิปิ อุทกานิ โอคจฺฉนฺติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ มหาสมุทฺเท สตฺตตาลมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ฉตฺตาลมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ปญฺจตาลมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, จตุตฺตาลมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ติตาลมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ทฺวิตาลมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ตาลมตฺตมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ มหาสมุทฺเท สตฺตโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ฉปฺโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ปญฺจโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, จตุปฺโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ติโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ทฺวิโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, โปริสมตฺตมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ มหาสมุทฺเท อฑฺฒโปริสมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, กฏิมตฺตมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, ชาณุกมตฺตมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติ, โคปฺผกมตฺตมฺปิ อุทกํ สณฺฐาติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย, ยํ มหาสมุทฺเท องฺคุลิปพฺพเตมนมตฺตมฺปิ อุทกํ น โหติฯ ตสฺสา หิ นาม, อาวุโส, พาหิราย อาโปธาตุยา ตาว มหลฺลิกาย อนิจฺจตา ปญฺญายิสฺสติ, ขยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วิปริณามธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติฯ กึ ปนิมสฺส มตฺตฏฺฐกสฺส กายสฺส ตณฺหุปาทินฺนสฺส ‘อหนฺติ วา มมนฺติ วา อสฺมี'ติ วา? อถ ขฺวาสฺส โนเตเวตฺถ โหติ …เป… ตสฺส เจ, อาวุโส, ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา สณฺฐาติฯ โส เตน อตฺตมโน โหติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ภิกฺขุโน พหุกตํ โหติฯ
There comes a time when the exterior water element flares up. It sweeps away villages, towns, cities, countries, and regions. There comes a time when the water in the ocean sinks down a hundred leagues, or two, three, four, five, six, up to seven hundred leagues. There comes a time when the water in the ocean stands just seven palm trees deep, or six, five, four, three, two, or even just one palm tree deep. There comes a time when the water in the ocean stands just seven fathoms deep, or six, five, four, three, two, or even just one fathom deep. There comes a time when the water in the ocean stands just half a fathom deep, or waist deep, or knee deep, or even just ankle deep. There comes a time when there isn’t enough water in the ocean even to wet the tip of your finger. So for all its great age, the water element will be revealed as impermanent, liable to end, vanish, and perish. What then of this ephemeral body appropriated by craving? Rather than take it to be ‘I’ or ‘mine’ or ‘I am’, they still just consider it to be none of these things. … If, while recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful does become stabilized in them, they’re happy with that. At this point, much has been done by that bhikkhu.
กตมา จาวุโส, เตโชธาตุ? เตโชธาตุ สิยา อชฺฌตฺติกา, สิยา พาหิราฯ กตมา จาวุโส, อชฺฌตฺติกา เตโชธาตุ? ยํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ เตโช เตโชคตํ อุปาทินฺนํ, เสยฺยถิทํ—เยน จ สนฺตปฺปติ, เยน จ ชีรียติ, เยน จ ปริฑยฺหติ, เยน จ อสิตปีตขายิตสายิตํ สมฺมา ปริณามํ คจฺฉติ, ยํ วา ปนญฺญมฺปิ กิญฺจิ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ เตโช เตโชคตํ อุปาทินฺนํ—อยํ วุจฺจตาวุโส, อชฺฌตฺติกา เตโชธาตุฯ ยา เจว โข ปน อชฺฌตฺติกา เตโชธาตุ ยา จ พาหิรา เตโชธาตุ, เตโชธาตุเรเวสาฯ ‘ตํ เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา'ติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทฏฺฐพฺพํฯ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทิสฺวา เตโชธาตุยา นิพฺพินฺทติ, เตโชธาตุยา จิตฺตํ วิราเชติฯ
And what is the fire element? The fire element may be interior or exterior. And what is the interior fire element? Anything that’s fire, fiery, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This includes: that which warms, that which ages, that which heats you up when feverish, that which properly digests food and drink, or anything else that’s fire, fiery, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This is called the interior fire element. The interior fire element and the exterior fire element are just the fire element. This should be truly seen with right understanding like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’ When you truly see with right understanding, you grow disillusioned with the fire element, detaching the mind from the fire element.
โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ พาหิรา เตโชธาตุ ปกุปฺปติฯ สา คามมฺปิ ทหติ, นิคมมฺปิ ทหติ, นครมฺปิ ทหติ, ชนปทมฺปิ ทหติ, ชนปทปเทสมฺปิ ทหติฯ สา หริตนฺตํ วา ปนฺถนฺตํ วา เสลนฺตํ วา อุทกนฺตํ วา รมณียํ วา ภูมิภาคํ อาคมฺม อนาหารา นิพฺพายติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ กุกฺกุฏปตฺเตนปิ นฺหารุททฺทุเลนปิ อคฺคึ คเวสนฺติฯ ตสฺสา หิ นาม, อาวุโส, พาหิราย เตโชธาตุยา ตาว มหลฺลิกาย อนิจฺจตา ปญฺญายิสฺสติ, ขยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วิปริณามธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติฯ กึ ปนิมสฺส มตฺตฏฺฐกสฺส กายสฺส ตณฺหุปาทินฺนสฺส ‘อหนฺติ วา มมนฺติ วา อสฺมี'ติ วา?
There comes a time when the exterior fire element flares up. It burns up villages, towns, cities, countries, and regions until it reaches a green field, a roadside, a cliff’s edge, a body of water, or cleared parkland, where it’s extinguished for lack of fuel. There comes a time when they go looking for a fire, taking just a chicken feather or a scrap of sinew as kindling. So for all its great age, the fire element will be revealed as impermanent, liable to end, vanish, and perish. What then of this ephemeral body appropriated by craving? Rather than take it to be ‘I’ or ‘mine’ or ‘I am’, they still just consider it to be none of these things. …
อถ ขฺวาสฺส โนเตเวตฺถ โหติ …เป… ตสฺส เจ, อาวุโส, ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา สณฺฐาติ, โส เตน อตฺตมโน โหติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ภิกฺขุโน พหุกตํ โหติฯ
If, while recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful does become stabilized in them, they’re happy with that. At this point, much has been done by that bhikkhu.
กตมา จาวุโส, วาโยธาตุ? วาโยธาตุ สิยา อชฺฌตฺติกา, สิยา พาหิราฯ กตมา จาวุโส, อชฺฌตฺติกา วาโยธาตุ? ยํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ วาโย วาโยคตํ อุปาทินฺนํ, เสยฺยถิทํ—อุทฺธงฺคมา วาตา, อโธคมา วาตา, กุจฺฉิสยา วาตา, โกฏฺฐาสยา วาตา, องฺคมงฺคานุสาริโน วาตา, อสฺสาโส ปสฺสาโส อิติ, ยํ วา ปนญฺญมฺปิ กิญฺจิ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ วาโย วาโยคตํ อุปาทินฺนํ—อยํ วุจฺจตาวุโส, อชฺฌตฺติกา วาโยธาตุฯ ยา เจว โข ปน อชฺฌตฺติกา วาโยธาตุ, ยา จ พาหิรา วาโยธาตุ, วาโยธาตุเรเวสาฯ ‘ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตา'ติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทฏฺฐพฺพํฯ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทิสฺวา วาโยธาตุยา นิพฺพินฺทติ วาโยธาตุยา จิตฺตํ วิราเชติฯ
And what is the air element? The air element may be interior or exterior. And what is the interior air element? Anything that’s wind, windy, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This includes: winds that go up or down, winds in the belly or the bowels, winds that flow through the limbs, in-breaths and out-breaths, or anything else that’s wind, windy, and appropriated that’s internal, pertaining to an individual. This is called the interior air element. The interior air element and the exterior air element are just the air element. This should be truly seen with right understanding like this: ‘This is not mine, I am not this, this is not my self.’ When you truly see with right understanding, you reject the air element, detaching the mind from the air element.
โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ พาหิรา วาโยธาตุ ปกุปฺปติฯ สา คามมฺปิ วหติ, นิคมมฺปิ วหติ, นครมฺปิ วหติ, ชนปทมฺปิ วหติ, ชนปทปเทสมฺปิ วหติฯ โหติ โข โส, อาวุโส, สมโย ยํ คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส ตาลวณฺเฏนปิ วิธูปเนนปิ วาตํ ปริเยสนฺติ, โอสฺสวเนปิ ติณานิ น อิจฺฉนฺติฯ ตสฺสา หิ นาม, อาวุโส, พาหิราย วาโยธาตุยา ตาว มหลฺลิกาย อนิจฺจตา ปญฺญายิสฺสติ, ขยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วยธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติ, วิปริณามธมฺมตา ปญฺญายิสฺสติฯ กึ ปนิมสฺส มตฺตฏฺฐกสฺส กายสฺส ตณฺหุปาทินฺนสฺส ‘อหนฺติ วา มมนฺติ วา อสฺมี'ติ วา? อถ ขฺวาสฺส โนเตเวตฺถ โหติฯ
There comes a time when the exterior air element flares up. It sweeps away villages, towns, cities, countries, and regions. There comes a time, in the last month of summer, when they look for wind by using a palm-leaf or fan, and even the grasses in the drip-fringe of a thatch roof don’t stir. So for all its great age, the air element will be revealed as impermanent, liable to end, vanish, and perish. What then of this ephemeral body appropriated by craving? Rather than take it to be ‘I’ or ‘mine’ or ‘I am’, they still just consider it to be none of these things. …
ตญฺเจ, อาวุโส, ภิกฺขุํ ปเร อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรเสนฺติ วิเหเสนฺติฯ โส เอวํ ปชานาติ, อุปฺปนฺนา โข เม อยํ โสตสมฺผสฺสชา ทุกฺขา เวทนาฯ สา จ โข ปฏิจฺจ, โน อปฏิจฺจฯ กึ ปฏิจฺจ? ผสฺสํ ปฏิจฺจฯ โสปิ ผโสฺส อนิจฺโจติ ปสฺสติ, เวทนา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, สญฺญา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, สงฺขารา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, วิญฺญาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติฯ ตสฺส ธาตารมฺมณเมว จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ อธิมุจฺจติฯ
If others abuse, attack, harass, and trouble that bhikkhu, they understand: ‘This painful feeling born of ear contact has arisen in me. That’s dependent, not independent. Dependent on what? Dependent on contact. They see that contact, feeling, perception, choices, and consciousness are impermanent. Based on that element alone, their mind becomes eager, confident, settled, and decided.
ตญฺเจ, อาวุโส, ภิกฺขุํ ปเร อนิฏฺเฐหิ อกนฺเตหิ อมนาเปหิ สมุทาจรนฺติ, ปาณิสมฺผเสฺสนปิ เลฑฺฑุสมฺผเสฺสนปิ ทณฺฑสมฺผเสฺสนปิ สตฺถสมฺผเสฺสนปิฯ โส เอวํ ปชานาติ ‘ตถาภูโต โข อยํ กาโย ยถาภูตสฺมึ กาเย ปาณิสมฺผสฺสาปิ กมนฺติ, เลฑฺฑุสมฺผสฺสาปิ กมนฺติ, ทณฺฑสมฺผสฺสาปิ กมนฺติ, สตฺถสมฺผสฺสาปิ กมนฺติฯ วุตฺตํ โข ปเนตํ ภควตา กกจูปโมวาเท “อุภโตทณฺฑเกน เจปิ, ภิกฺขเว, กกเจน โจรา โอจรกา องฺคมงฺคานิ โอกนฺเตยฺยุํฯ ตตฺราปิ โย มโน ปทูเสยฺย, น เม โส เตน สาสนกโร”ติฯ อารทฺธํ โข ปน เม วีริยํ ภวิสฺสติ อสลฺลีนํ, อุปฏฺฐิตา สติ อสมฺมุฏฺฐา, ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ กามํ ทานิ อิมสฺมึ กาเย ปาณิสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, เลฑฺฑุสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, ทณฺฑสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุ, สตฺถสมฺผสฺสาปิ กมนฺตุฯ กรียติ หิทํ พุทฺธานํ สาสนนฺ'ติฯ
Others might treat that bhikkhu with disliking, loathing, and detestation, striking them with fists, stones, sticks, and swords. They understand: ‘This body is such that fists, stones, sticks, and swords strike it. But the Buddha has said in the Simile of the Saw: “Even if low-down bandits were to sever you limb from limb, anyone who had a thought of hate on that account would not be following my instructions.” My energy shall be roused up and unflagging, my mindfulness established and lucid, my body tranquil and undisturbed, and my mind immersed in samādhi. Gladly now, let fists, stones, sticks, and swords strike this body! For this is how the instructions of the Buddhas are followed.’
ตสฺส เจ, อาวุโส, ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาติฯ โส เตน สํวิชฺชติ สํเวคํ อาปชฺชติ: ‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํฯ ยสฺส เม เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาตี'ติฯ เสยฺยถาปิ, อาวุโส, สุณิสา สสุรํ ทิสฺวา สํวิชฺชติ สํเวคํ อาปชฺชติ; เอวเมว โข, อาวุโส, ตสฺส เจ ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต, อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาติฯ โส เตน สํวิชฺชติ สํเวคํ อาปชฺชติ: ‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํฯ ยสฺส เม เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต, อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา น สณฺฐาตี'ติฯ ตสฺส เจ, อาวุโส, ภิกฺขุโน เอวํ พุทฺธํ อนุสฺสรโต, เอวํ ธมฺมํ อนุสฺสรโต, เอวํ สงฺฆํ อนุสฺสรโต, อุเปกฺขา กุสลนิสฺสิตา สณฺฐาติ, โส เตน อตฺตมโน โหติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ภิกฺขุโน พหุกตํ โหติฯ
While recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful may not become stabilized in them. In that case they stir up a sense of urgency: ‘It’s my loss, my misfortune, that while recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful does not become stabilized in me.’ They’re like a daughter-in-law who stirs up a sense of urgency when they see their father-in-law. But if, while recollecting the Buddha, the teaching, and the Saṅgha in this way, equanimity based on the skillful does become stabilized in them, they’re happy with that. At this point, much has been done by that bhikkhu.
เสยฺยถาปิ, อาวุโส, กฏฺฐญฺจ ปฏิจฺจ วลฺลิญฺจ ปฏิจฺจ ติณญฺจ ปฏิจฺจ มตฺติกญฺจ ปฏิจฺจ อากาโส ปริวาริโต อคารนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ; เอวเมว โข, อาวุโส, อฏฺฐิญฺจ ปฏิจฺจ นฺหารุญฺจ ปฏิจฺจ มํสญฺจ ปฏิจฺจ จมฺมญฺจ ปฏิจฺจ อากาโส ปริวาริโต รูปนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติฯ
When a space is enclosed by sticks, creepers, grass, and mud it becomes known as a ‘building’. In the same way, when a space is enclosed by bones, sinews, flesh, and skin it becomes known as a ‘form’.
อชฺฌตฺติกญฺเจว, อาวุโส, จกฺขุํ อปริภินฺนํ โหติ, พาหิรา จ รูปา น อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ ตชฺโช สมนฺนาหาโร โหติ, เนว ตาว ตชฺชสฺส วิญฺญาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติฯ อชฺฌตฺติกญฺเจว, อาวุโส, จกฺขุํ อปริภินฺนํ โหติ พาหิรา จ รูปา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ ตชฺโช สมนฺนาหาโร โหติ, เนว ตาว ตชฺชสฺส วิญฺญาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติฯ ยโต จ โข, อาวุโส, อชฺฌตฺติกญฺเจว จกฺขุํ อปริภินฺนํ โหติ, พาหิรา จ รูปา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, ตชฺโช จ สมนฺนาหาโร โหติฯ เอวํ ตชฺชสฺส วิญฺญาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติฯ
Friends, though the eye is intact internally, so long as exterior sights don’t come into range and there’s no corresponding engagement, there’s no manifestation of the corresponding type of consciousness. Though the eye is intact internally and exterior sights come into range, so long as there’s no corresponding engagement, there’s no manifestation of the corresponding type of consciousness. But when the eye is intact internally and exterior sights come into range and there is corresponding engagement, there is the manifestation of the corresponding type of consciousness.
ยํ ตถาภูตสฺส รูปํ ตํ รูปุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติ, ยา ตถาภูตสฺส เวทนา สา เวทนุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติ, ยา ตถาภูตสฺส สญฺญา สา สญฺญุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติ, เย ตถาภูตสฺส สงฺขารา เต สงฺขารุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉนฺติ, ยํ ตถาภูตสฺส วิญฺญาณํ ตํ วิญฺญาณุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติฯ
The form produced in this way is included in the grasping aggregate of form. The feeling, perception, choices, and consciousness produced in this way are each included in the corresponding grasping aggregate.
โส เอวํ ปชานาติ: ‘เอวญฺหิ กิร อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ สงฺคโห สนฺนิปาโต สมวาโย โหติฯ วุตฺตํ โข ปเนตํ ภควตา: “โย ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ปสฺสติ โส ธมฺมํ ปสฺสติ; โย ธมฺมํ ปสฺสติ โส ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ปสฺสตี”ติฯ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา โข ปนิเม ยทิทํ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาฯ โย อิเมสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺโท อาลโย อนุนโย อชฺโฌสานํ โส ทุกฺขสมุทโยฯ โย อิเมสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ, โส ทุกฺขนิโรโธ'ติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ภิกฺขุโน พหุกตํ โหติฯ
They understand: ‘So this is how there comes to be inclusion, gathering together, and joining together into these five grasping aggregates. But the Buddha has said: “One who sees dependent origination sees the teaching. One who sees the teaching sees dependent origination.” And these five grasping aggregates are indeed dependently originated. The desire, clinging, attraction, and attachment for these five grasping aggregates is the origin of suffering. Giving up and getting rid of desire and greed for these five grasping aggregates is the cessation of suffering.’ At this point, much has been done by that bhikkhu.
อชฺฌตฺติกญฺเจว, อาวุโส, โสตํ อปริภินฺนํ โหติ …เป… ฆานํ อปริภินฺนํ โหติ … ชิวฺหา อปริภินฺนา โหติ … กาโย อปริภินฺโน โหติ … มโน อปริภินฺโน โหติ, พาหิรา จ ธมฺมา น อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ โน จ ตชฺโช สมนฺนาหาโร โหติ, เนว ตาว ตชฺชสฺส วิญฺญาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติฯ
Though the ear … nose … tongue … body … mind is intact internally, so long as exterior thoughts don’t come into range and there’s no corresponding engagement, there’s no manifestation of the corresponding type of consciousness.
อชฺฌตฺติโก เจว, อาวุโส, มโน อปริภินฺโน โหติ, พาหิรา จ ธมฺมา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ ตชฺโช สมนฺนาหาโร โหติ, เนว ตาว ตชฺชสฺส วิญฺญาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติฯ ยโต จ โข, อาวุโส, อชฺฌตฺติโก เจว มโน อปริภินฺโน โหติ, พาหิรา จ ธมฺมา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, ตชฺโช จ สมนฺนาหาโร โหติ, เอวํ ตชฺชสฺส วิญฺญาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติฯ
Though the mind is intact internally and exterior thoughts come into range, so long as there’s no corresponding engagement, there’s no manifestation of the corresponding type of consciousness. But when the mind is intact internally and exterior thoughts come into range and there is corresponding engagement, there is the manifestation of the corresponding type of consciousness.
ยํ ตถาภูตสฺส รูปํ ตํ รูปุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติ, ยา ตถาภูตสฺส เวทนา สา เวทนุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติ, ยา ตถาภูตสฺส สญฺญา สา สญฺญุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติ, เย ตถาภูตสฺส สงฺขารา เต สงฺขารุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉนฺติ, ยํ ตถาภูตสฺส วิญฺญาณํ ตํ วิญฺญาณุปาทานกฺขนฺเธ สงฺคหํ คจฺฉติฯ โส เอวํ ปชานาติ: ‘เอวญฺหิ กิร อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ สงฺคโห สนฺนิปาโต สมวาโย โหติฯ
The form produced in this way is included in the grasping aggregate of form. The feeling, perception, choices, and consciousness produced in this way are each included in the corresponding grasping aggregate. They understand: ‘So this is how there comes to be inclusion, gathering together, and joining together into these five grasping aggregates.
วุตฺตํ โข ปเนตํ ภควตา: “โย ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ปสฺสติ โส ธมฺมํ ปสฺสติ; โย ธมฺมํ ปสฺสติ โส ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ปสฺสตี”ติฯ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา โข ปนิเม ยทิทํ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาฯ โย อิเมสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺโท อาลโย อนุนโย อชฺโฌสานํ โส ทุกฺขสมุทโยฯ โย อิเมสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ โส ทุกฺขนิโรโธ'ติฯ เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ภิกฺขุโน พหุกตํ โหตี”ติฯ
But the Buddha has also said: “One who sees dependent origination sees the teaching. One who sees the teaching sees dependent origination.” And these five grasping aggregates are indeed dependently originated. The desire, clinging, attraction, and attachment for these five grasping aggregates is the origin of suffering. Giving up and getting rid of desire and greed for these five grasping aggregates is the cessation of suffering.’ At this point, much has been done by that bhikkhu.”
อิทมโวจ อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ
That’s what Venerable Sāriputta said. Satisfied, the bhikkhus approved what Sāriputta said.
มหาหตฺถิปโทปมสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํฯ
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]