| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya |
೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತಂ
8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ
೩೦೦. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತತ್ರ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆವುಸೋ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ। ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸುಂ। ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆವುಸೋ, ಯಾನಿ ಕಾನಿಚಿ ಜಙ್ಗಲಾನಂ ಪಾಣಾನಂ ಪದಜಾತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಹತ್ಥಿಪದೇ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಪದಂ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ ಯದಿದಂ ಮಹನ್ತತ್ತೇನ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇತೇ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಕತಮೇಸು ಚತೂಸು? ದುಕ್ಖೇ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ , ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ’’।
300. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti. ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘seyyathāpi, āvuso, yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti, hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena; evameva kho, āvuso, ye keci kusalā dhammā sabbete catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchanti. Katamesu catūsu? Dukkhe ariyasacce , dukkhasamudaye ariyasacce, dukkhanirodhe ariyasacce, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce’’.
೩೦೧. ‘‘ಕತಮಞ್ಚಾವುಸೋ, ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ? ಜಾತಿಪಿ ದುಕ್ಖಾ, ಜರಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ, ಮರಣಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ, ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ, ಯಮ್ಪಿಚ್ಛಂ ನ ಲಭತಿ ತಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಂ; ಸಂಖಿತ್ತೇನ, ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖಾ। ಕತಮೇ ಚಾವುಸೋ, ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ? ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ವೇದನುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಞ್ಞುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಙ್ಖಾರುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಞ್ಞಾಣುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ।
301. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhaṃ ariyasaccaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ; saṃkhittena, pañcupādānakkhandhā dukkhā. Katame cāvuso, pañcupādānakkhandhā? Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
‘‘ಕತಮೋ ಚಾವುಸೋ, ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೋ? ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಿ, ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ರೂಪಂ।
‘‘Katamo cāvuso, rūpupādānakkhandho? Cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.
‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಭೂತಾ? ಪಥವೀಧಾತು, ಆಪೋಧಾತು , ತೇಜೋಧಾತು, ವಾಯೋಧಾತು।
‘‘Katamā cāvuso, cattāro mahābhūtā? Pathavīdhātu, āpodhātu , tejodhātu, vāyodhātu.
೩೦೨. ‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಪಥವೀಧಾತು? ಪಥವೀಧಾತು ಸಿಯಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ, ಸಿಯಾ ಬಾಹಿರಾ। ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತು? ಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಕಕ್ಖಳಂ ಖರಿಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ ನಖಾ ದನ್ತಾ ತಚೋ ಮಂಸಂ ನ್ಹಾರು ಅಟ್ಠಿ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ವಕ್ಕಂ ಹದಯಂ ಯಕನಂ ಕಿಲೋಮಕಂ ಪಿಹಕಂ ಪಪ್ಫಾಸಂ ಅನ್ತಂ ಅನ್ತಗುಣಂ ಉದರಿಯಂ ಕರೀಸಂ, ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಕಕ್ಖಳಂ ಖರಿಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತು। ಯಾ ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತು, ಯಾ ಚ ಬಾಹಿರಾ ಪಥವೀಧಾತು, ಪಥವೀಧಾತುರೇವೇಸಾ। ‘ತಂ ನೇತಂ ಮಮ, ನೇಸೋಹಮಸ್ಮಿ, ನ ಮೇಸೋ ಅತ್ತಾ’ತಿ – ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಿಸ್ವಾ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಾಜೇತಿ।
302. ‘‘Katamā cāvuso, pathavīdhātu? Pathavīdhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ. Ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu, yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಬಾಹಿರಾ ಆಪೋಧಾತು ಪಕುಪ್ಪತಿ 1। ಅನ್ತರಹಿತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬಾಹಿರಾ ಪಥವೀಧಾತು ಹೋತಿ। ತಸ್ಸಾ ಹಿ ನಾಮ, ಆವುಸೋ, ಬಾಹಿರಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ತಾವ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಖಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ। ಕಿಂ ಪನಿಮಸ್ಸ ಮತ್ತಟ್ಠಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ತಣ್ಹುಪಾದಿನ್ನಸ್ಸ ‘ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಅಸ್ಮೀ’ತಿ ವಾ? ಅಥ ಖ್ವಾಸ್ಸ ನೋತೇವೇತ್ಥ ಹೋತಿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati 2. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya pathavīdhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘ತಞ್ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ ರೋಸೇನ್ತಿ ವಿಹೇಸೇನ್ತಿ, ಸೋ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ – ‘ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಖೋ ಮೇ ಅಯಂ ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾ । ಸಾ ಚ ಖೋ ಪಟಿಚ್ಚ, ನೋ ಅಪಟಿಚ್ಚ। ಕಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ? ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ’। ಸೋ 3 ಫಸ್ಸೋ ಅನಿಚ್ಚೋತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಞ್ಞಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸ ಧಾತಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ಪಸೀದತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ಅಧಿಮುಚ್ಚತಿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti, so evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhavedanā . Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca’. So 4 phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati, saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘ತಞ್ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರೇ ಅನಿಟ್ಠೇಹಿ ಅಕನ್ತೇಹಿ ಅಮನಾಪೇಹಿ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ – ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ ಲೇಡ್ಡುಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ ದಣ್ಡಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ। ಸೋ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ – ‘ತಥಾಭೂತೋ ಖೋ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಯಥಾಭೂತಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ, ಲೇಡ್ಡುಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ, ದಣ್ಡಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ, ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ। ವುತ್ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗವತಾ ಕಕಚೂಪಮೋವಾದೇ – ‘‘ಉಭತೋದಣ್ಡಕೇನ ಚೇಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಕಚೇನ ಚೋರಾ ಓಚರಕಾ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನಿ ಓಕನ್ತೇಯ್ಯುಂ, ತತ್ರಾಪಿ ಯೋ ಮನೋ ಪದೂಸೇಯ್ಯ ನ ಮೇ ಸೋ ತೇನ ಸಾಸನಕರೋ’’ತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ ವೀರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಕಾಯೋ ಅಸಾರದ್ಧೋ, ಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ। ಕಾಮಂ ದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ಲೇಡ್ಡುಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ದಣ್ಡಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ಕರೀಯತಿ ಹಿದಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನ’ನ್ತಿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti – pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti – ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde – ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu, karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘ತಸ್ಸ ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಸೋ ತೇನ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ – ‘ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾ, ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧಂ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆವುಸೋ, ಸುಣಿಸಾ ಸಸುರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ತಸ್ಸ ಚೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಸೋ ತೇನ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ – ‘ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇ ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾ, ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧಂ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತೀ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಸೋ ತೇನ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹುಕತಂ ಹೋತಿ।
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti, so tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
೩೦೩. ‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಆಪೋಧಾತು? ಆಪೋಧಾತು ಸಿಯಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ, ಸಿಯಾ ಬಾಹಿರಾ। ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಆಪೋಧಾತು? ಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಆಪೋ ಆಪೋಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪಿತ್ತಂ ಸೇಮ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೋ ಲೋಹಿತಂ ಸೇದೋ ಮೇದೋ ಅಸ್ಸು ವಸಾ ಖೇಳೋ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾ ಲಸಿಕಾ ಮುತ್ತಂ, ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಆಪೋ ಆಪೋಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ – ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಆಪೋಧಾತು। ಯಾ ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಆಪೋಧಾತು ಯಾ ಚ ಬಾಹಿರಾ ಆಪೋಧಾತು, ಆಪೋಧಾತುರೇವೇಸಾ। ‘ತಂ ನೇತಂ ಮಮ, ನೇಸೋಹಮಸ್ಮಿ, ನ ಮೇಸೋ ಅತ್ತಾ’ತಿ ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಿಸ್ವಾ ಆಪೋಧಾತುಯಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಾಜೇತಿ।
303. ‘‘Katamā cāvuso, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso ajjhattikā āpodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu, āpodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಬಾಹಿರಾ ಆಪೋಧಾತು ಪಕುಪ್ಪತಿ। ಸಾ ಗಾಮಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ನಿಗಮಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ನಗರಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ಜನಪದಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ಜನಪದಪದೇಸಮ್ಪಿ ವಹತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದ್ವಿಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಿಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಚತುಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಛಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಸತ್ತಯೋಜನಸತಿಕಾನಿಪಿ ಉದಕಾನಿ ಓಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಸತ್ತತಾಲಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಛತ್ತಾಲಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಪಞ್ಚತಾಲಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಚತುತ್ತಾಲಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ತಿತಾಲಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ದ್ವಿತಾಲಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ತಾಲಮತ್ತಮ್ಪಿ 5 ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಸತ್ತಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಛಪ್ಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಪಞ್ಚಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಚತುಪ್ಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ತಿಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ದ್ವಿಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಪೋರಿಸಮತ್ತಮ್ಪಿ 6 ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಅಡ್ಢಪೋರಿಸಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಕಟಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಜಾಣುಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಗೋಪ್ಫಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ, ಯಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಅಙ್ಗುಲಿಪಬ್ಬತೇಮನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸಾ ಹಿ ನಾಮ, ಆವುಸೋ, ಬಾಹಿರಾಯ ಆಪೋಧಾತುಯಾ ತಾವ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಖಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ। ಕಿಂ ಪನಿಮಸ್ಸ ಮತ್ತಟ್ಠಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ತಣ್ಹುಪಾದಿನ್ನಸ್ಸ ‘ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಅಸ್ಮೀತಿ’ ವಾ? ಅಥ ಖ್ವಾಸ್ಸ ನೋತೇವೇತ್ಥ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ತಸ್ಸ ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಸೋ ತೇನ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹುಕತಂ ಹೋತಿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde yojanasatikānipi udakāni ogacchanti, dviyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, tiyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, catuyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, pañcayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, chayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, sattayojanasatikānipi udakāni ogacchanti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattatālampi udakaṃ saṇṭhāti, chattālampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcatālampi udakaṃ saṇṭhāti, catuttālampi udakaṃ saṇṭhāti, titālampi udakaṃ saṇṭhāti, dvitālampi udakaṃ saṇṭhāti, tālamattampi 7 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, chapporisampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, catupporisampi udakaṃ saṇṭhāti, tiporisampi udakaṃ saṇṭhāti, dviporisampi udakaṃ saṇṭhāti, porisamattampi 8 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde aḍḍhaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, kaṭimattampi udakaṃ saṇṭhāti, jāṇukamattampi udakaṃ saṇṭhāti, gopphakamattampi udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo, yaṃ mahāsamudde aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya āpodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmīti’ vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti. So tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
೩೦೪. ‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ತೇಜೋಧಾತು? ತೇಜೋಧಾತು ಸಿಯಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ, ಸಿಯಾ ಬಾಹಿರಾ। ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ತೇಜೋಧಾತು? ಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ತೇಜೋ ತೇಜೋಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಯೇನ ಚ ಸನ್ತಪ್ಪತಿ, ಯೇನ ಚ ಜೀರೀಯತಿ, ಯೇನ ಚ ಪರಿಡಯ್ಹತಿ, ಯೇನ ಚ ಅಸಿತಪೀತಖಾಯಿತಸಾಯಿತಂ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ತೇಜೋ ತೇಜೋಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ – ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ತೇಜೋಧಾತು। ಯಾ ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ತೇಜೋಧಾತು ಯಾ ಚ ಬಾಹಿರಾ ತೇಜೋಧಾತು, ತೇಜೋಧಾತುರೇವೇಸಾ। ‘ತಂ ನೇತಂ ಮಮ , ನೇಸೋಹಮಸ್ಮಿ, ನ ಮೇಸೋ ಅತ್ತಾ’ತಿ ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಿಸ್ವಾ ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಾಜೇತಿ।
304. ‘‘Katamā cāvuso, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu, tejodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama , nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಬಾಹಿರಾ ತೇಜೋಧಾತು ಪಕುಪ್ಪತಿ। ಸಾ ಗಾಮಮ್ಪಿ ದಹತಿ, ನಿಗಮಮ್ಪಿ ದಹತಿ, ನಗರಮ್ಪಿ ದಹತಿ, ಜನಪದಮ್ಪಿ ದಹತಿ, ಜನಪದಪದೇಸಮ್ಪಿ ದಹತಿ। ಸಾ ಹರಿತನ್ತಂ ವಾ ಪನ್ಥನ್ತಂ ವಾ ಸೇಲನ್ತಂ ವಾ ಉದಕನ್ತಂ ವಾ ರಮಣೀಯಂ ವಾ ಭೂಮಿಭಾಗಂ ಆಗಮ್ಮ ಅನಾಹಾರಾ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತೇನಪಿ ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲೇನಪಿ ಅಗ್ಗಿಂ ಗವೇಸನ್ತಿ । ತಸ್ಸಾ ಹಿ ನಾಮ, ಆವುಸೋ, ಬಾಹಿರಾಯ ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ತಾವ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಖಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ। ಕಿಂ ಪನಿಮಸ್ಸ ಮತ್ತಟ್ಠಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ತಣ್ಹುಪಾದಿನ್ನಸ್ಸ ‘ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಅಸ್ಮೀ’ತಿ ವಾ? ಅಥ ಖ್ವಾಸ್ಸ ನೋತೇವೇತ್ಥ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ತಸ್ಸ ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಸೋ ತೇನ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹುಕತಂ ಹೋತಿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā tejodhātu pakuppati. Sā gāmampi dahati, nigamampi dahati, nagarampi dahati, janapadampi dahati, janapadapadesampi dahati. Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ kukkuṭapattenapi nhārudaddulenapi aggiṃ gavesanti . Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya tejodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
೩೦೫. ‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ವಾಯೋಧಾತು? ವಾಯೋಧಾತು ಸಿಯಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ, ಸಿಯಾ ಬಾಹಿರಾ। ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ವಾಯೋಧಾತು? ಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಾಯೋ ವಾಯೋಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಉದ್ಧಙ್ಗಮಾ ವಾತಾ, ಅಧೋಗಮಾ ವಾತಾ, ಕುಚ್ಛಿಸಯಾ ವಾತಾ, ಕೋಟ್ಠಾಸಯಾ 9 ವಾತಾ, ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನುಸಾರಿನೋ ವಾತಾ, ಅಸ್ಸಾಸೋ ಪಸ್ಸಾಸೋ ಇತಿ, ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಾಯೋ ವಾಯೋಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಂ – ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ವಾಯೋಧಾತು। ಯಾ ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ವಾಯೋಧಾತು, ಯಾ ಚ ಬಾಹಿರಾ ವಾಯೋಧಾತು, ವಾಯೋಧಾತುರೇವೇಸಾ। ‘ತಂ ನೇತಂ ಮಮ ನೇಸೋಹಮಸ್ಮಿ ನ ಮೇಸೋ ಅತ್ತಾ’ತಿ ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಮೇತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಿಸ್ವಾ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಾಜೇತಿ।
305. ‘‘Katamā cāvuso, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 10 vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso iti, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಬಾಹಿರಾ ವಾಯೋಧಾತು ಪಕುಪ್ಪತಿ। ಸಾ ಗಾಮಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ನಿಗಮಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ನಗರಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ಜನಪದಮ್ಪಿ ವಹತಿ, ಜನಪದಪದೇಸಮ್ಪಿ ವಹತಿ। ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಯೋ ಯಂ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ತಾಲವಣ್ಟೇನಪಿ ವಿಧೂಪನೇನಪಿ ವಾತಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ, ಓಸ್ಸವನೇಪಿ ತಿಣಾನಿ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ತಸ್ಸಾ ಹಿ ನಾಮ, ಆವುಸೋ, ಬಾಹಿರಾಯ ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ತಾವ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಖಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಯಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ, ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತಿ। ಕಿಂ ಪನಿಮಸ್ಸ ಮತ್ತಟ್ಠಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ತಣ್ಹುಪಾದಿನ್ನಸ್ಸ ‘ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಅಸ್ಮೀ’ತಿ ವಾ? ಅಥ ಖ್ವಾಸ್ಸ ನೋತೇವೇತ್ಥ ಹೋತಿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā vāyodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ gimhānaṃ pacchime māse tālavaṇṭenapi vidhūpanenapi vātaṃ pariyesanti, ossavanepi tiṇāni na icchanti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya vāyodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘ತಞ್ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ ರೋಸೇನ್ತಿ ವಿಹೇಸೇನ್ತಿ। ಸೋ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಖೋ ಮೇ ಅಯಂ ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ। ಸಾ ಚ ಖೋ ಪಟಿಚ್ಚ, ನೋ ಅಪಟಿಚ್ಚ। ಕಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ? ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಸೋಪಿ ಫಸ್ಸೋ ಅನಿಚ್ಚೋತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ , ಸಞ್ಞಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸ ಧಾತಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ಪಸೀದತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ಅಧಿಮುಚ್ಚತಿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti. So evaṃ pajānāti, uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca. Sopi phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati , saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘ತಞ್ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುಂ ಪರೇ ಅನಿಟ್ಠೇಹಿ ಅಕನ್ತೇಹಿ ಅಮನಾಪೇಹಿ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ ಲೇಡ್ಡುಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ ದಣ್ಡಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಪಿ। ಸೋ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ ‘ತಥಾಭೂತೋ ಖೋ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಯಥಾಭೂತಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ, ಲೇಡ್ಡುಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ, ದಣ್ಡಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ, ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತಿ। ವುತ್ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗವತಾ ಕಕಚೂಪಮೋವಾದೇ ‘‘ಉಭತೋದಣ್ಡಕೇನ ಚೇಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಕಚೇನ ಚೋರಾ ಓಚರಕಾ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನಿ ಓಕನ್ತೇಯ್ಯುಂ। ತತ್ರಾಪಿ ಯೋ ಮನೋ ಪದೂಸೇಯ್ಯ, ನ ಮೇ ಸೋ ತೇನ ಸಾಸನಕರೋ’’ತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ ವೀರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಪಸ್ಸದ್ಧೋ ಕಾಯೋ ಅಸಾರದ್ಧೋ, ಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ। ಕಾಮಂ ದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ಲೇಡ್ಡುಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ದಣ್ಡಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು, ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಾಪಿ ಕಮನ್ತು। ಕರೀಯತಿ ಹಿದಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಸನ’ನ್ತಿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti, pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ. Tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu. Karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘ತಸ್ಸ ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಸೋ ತೇನ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ – ‘ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾ, ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧಂ। ಯಸ್ಸ ಮೇ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತೀ’ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆವುಸೋ, ಸುಣಿಸಾ ಸಸುರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ತಸ್ಸ ಚೇ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಸೋ ತೇನ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ – ‘ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾ, ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧಂ। ಯಸ್ಸ ಮೇ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತೀ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಚೇ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಸೋ ತೇನ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹುಕತಂ ಹೋತಿ।
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
೩೦೬. ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಆವುಸೋ, ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ವಲ್ಲಿಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ತಿಣಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಮತ್ತಿಕಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಆಕಾಸೋ ಪರಿವಾರಿತೋ ಅಗಾರಂ ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅಟ್ಠಿಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ನ್ಹಾರುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಮಂಸಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಚಮ್ಮಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಆಕಾಸೋ ಪರಿವಾರಿತೋ ರೂಪಂ ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ, ಆವುಸೋ, ಚಕ್ಖುಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಬಾಹಿರಾ ಚ ರೂಪಾ ನ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನೋ ಚ ತಜ್ಜೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ, ನೇವ ತಾವ ತಜ್ಜಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ 11, ಆವುಸೋ, ಚಕ್ಖುಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ ಬಾಹಿರಾ ಚ ರೂಪಾ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನೋ ಚ ತಜ್ಜೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ, ನೇವ ತಾವ ತಜ್ಜಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಯತೋ ಚ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ ಚಕ್ಖುಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ಬಾಹಿರಾ ಚ ರೂಪಾ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಜ್ಜೋ ಚ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ತಜ್ಜಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಯಂ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ರೂಪಂ ತಂ ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ವೇದನಾ ಸಾ ವೇದನುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ ಸಾ ಸಞ್ಞುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯೇ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾ ತೇ ಸಙ್ಖಾರುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಂ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ।
306. ‘‘Seyyathāpi, āvuso, kaṭṭhañca paṭicca valliñca paṭicca tiṇañca paṭicca mattikañca paṭicca ākāso parivārito agāraṃ tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, āvuso, aṭṭhiñca paṭicca nhāruñca paṭicca maṃsañca paṭicca cammañca paṭicca ākāso parivārito rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchati. Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā na āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattikañceva 12, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattikañceva cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti. Evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati.
‘‘ಸೋ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ – ‘ಏವಞ್ಹಿ ಕಿರ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಸಮವಾಯೋ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘ಯೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಸ್ಸತಿ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ; ಯೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ ಸೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಖೋ ಪನಿಮೇ ಯದಿದಂ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ। ಯೋ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಛನ್ದೋ ಆಲಯೋ ಅನುನಯೋ ಅಜ್ಝೋಸಾನಂ ಸೋ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ। ಯೋ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಛನ್ದರಾಗವಿನಯೋ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ, ಸೋ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ’ತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹುಕತಂ ಹೋತಿ।
‘‘So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatīti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ, ಆವುಸೋ, ಸೋತಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಘಾನಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ಹೋತಿ… ಜಿವ್ಹಾ ಅಪರಿಭಿನ್ನಾ ಹೋತಿ… ಕಾಯೋ ಅಪರಿಭಿನ್ನೋ ಹೋತಿ… ಮನೋ ಅಪರಿಭಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಬಾಹಿರಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ ನೋ ಚ ತಜ್ಜೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ, ನೇವ ತಾವ ತಜ್ಜಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಚೇವ, ಆವುಸೋ, ಮನೋ ಅಪರಿಭಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಬಾಹಿರಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ನೋ ಚ ತಜ್ಜೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ, ನೇವ ತಾವ ತಜ್ಜಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಯತೋ ಚ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಚೇವ ಮನೋ ಅಪರಿಭಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಬಾಹಿರಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಜ್ಜೋ ಚ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತಜ್ಜಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಯಂ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ರೂಪಂ ತಂ ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ವೇದನಾ ಸಾ ವೇದನುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ ಸಾ ಸಞ್ಞುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯೇ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾ ತೇ ಸಙ್ಖಾರುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಂ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ – ‘ಏವಞ್ಹಿ ಕಿರ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಸಮವಾಯೋ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಯೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಸ್ಸತಿ ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ; ಯೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತಿ ಸೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಖೋ ಪನಿಮೇ ಯದಿದಂ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ। ಯೋ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಛನ್ದೋ ಆಲಯೋ ಅನುನಯೋ ಅಜ್ಝೋಸಾನಂ ಸೋ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ। ಯೋ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಛನ್ದರಾಗವಿನಯೋ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಸೋ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ’ತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಹುಕತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ।
‘‘Ajjhattikañceva, āvuso, sotaṃ aparibhinnaṃ hoti…pe… ghānaṃ aparibhinnaṃ hoti… jivhā aparibhinnā hoti… kāyo aparibhinno hoti… mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā na āpāthaṃ āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattiko ceva, āvuso, mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattiko ceva mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti, evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati. So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatī’’ti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hotī’’ti.
ಇದಮವೋಚ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ। ಅತ್ತಮನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದುನ್ತಿ।
Idamavoca āyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಅಟ್ಠಮಂ।
Mahāhatthipadopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
