| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya |
੮. ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ
8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ
੩੦੦. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ। ‘‘ਆવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਯਾਨਿ ਕਾਨਿਚਿ ਜਙ੍ਗਲਾਨਂ ਪਾਣਾਨਂ ਪਦਜਾਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਪਦੇ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਪਦਂ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਯਦਿਦਂ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤੇਨ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਯੇ ਕੇਚਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਤੇ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ? ਦੁਕ੍ਖੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ , ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ’’।
300. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti. ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘seyyathāpi, āvuso, yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti, hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena; evameva kho, āvuso, ye keci kusalā dhammā sabbete catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchanti. Katamesu catūsu? Dukkhe ariyasacce , dukkhasamudaye ariyasacce, dukkhanirodhe ariyasacce, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce’’.
੩੦੧. ‘‘ਕਤਮਞ੍ਚਾવੁਸੋ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ? ਜਾਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਯਮ੍ਪਿਚ੍ਛਂ ਨ ਲਭਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ; ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ, ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਾ। ਕਤਮੇ ਚਾવੁਸੋ, ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ? ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਰੂਪੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, વੇਦਨੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਞ੍ਞੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, વਿਞ੍ਞਾਣੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ।
301. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhaṃ ariyasaccaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ; saṃkhittena, pañcupādānakkhandhā dukkhā. Katame cāvuso, pañcupādānakkhandhā? Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
‘‘ਕਤਮੋ ਚਾવੁਸੋ, ਰੂਪੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ? ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਚ ਮਹਾਭੂਤਾਨਿ, ਚਤੁਨ੍ਨਞ੍ਚ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਰੂਪਂ।
‘‘Katamo cāvuso, rūpupādānakkhandho? Cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.
‘‘ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾ? ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਆਪੋਧਾਤੁ , ਤੇਜੋਧਾਤੁ, વਾਯੋਧਾਤੁ।
‘‘Katamā cāvuso, cattāro mahābhūtā? Pathavīdhātu, āpodhātu , tejodhātu, vāyodhātu.
੩੦੨. ‘‘ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਪਥવੀਧਾਤੁ? ਪਥવੀਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ, ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਖਰਿਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ ਨਖਾ ਦਨ੍ਤਾ ਤਚੋ ਮਂਸਂ ਨ੍ਹਾਰੁ ਅਟ੍ਠਿ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ વਕ੍ਕਂ ਹਦਯਂ ਯਕਨਂ ਕਿਲੋਮਕਂ ਪਿਹਕਂ ਪਪ੍ਫਾਸਂ ਅਨ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤਗੁਣਂ ਉਦਰਿਯਂ ਕਰੀਸਂ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਖਰਿਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਪਥવੀਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਪਥવੀਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਪਥવੀਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
302. ‘‘Katamā cāvuso, pathavīdhātu? Pathavīdhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ. Ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu, yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਬਾਹਿਰਾ ਆਪੋਧਾਤੁ ਪਕੁਪ੍ਪਤਿ 1। ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਬਾਹਿਰਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਹਿ ਨਾਮ, ਆવੁਸੋ, ਬਾਹਿਰਾਯ ਪਥવੀਧਾਤੁਯਾ ਤਾવ ਮਹਲ੍ਲਿਕਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਖਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਿਂ ਪਨਿਮਸ੍ਸ ਮਤ੍ਤਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹੁਪਾਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ‘ਅਹਨ੍ਤਿ વਾ ਮਮਨ੍ਤਿ વਾ ਅਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ? ਅਥ ਖ੍વਾਸ੍ਸ ਨੋਤੇવੇਤ੍ਥ ਹੋਤਿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati 2. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya pathavīdhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘ਤਞ੍ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਰੇ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤਿ ਰੋਸੇਨ੍ਤਿ વਿਹੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਖੋ ਮੇ ਅਯਂ ਸੋਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ । ਸਾ ਚ ਖੋ ਪਟਿਚ੍ਚ, ਨੋ ਅਪਟਿਚ੍ਚ। ਕਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ? ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ’। ਸੋ 3 ਫਸ੍ਸੋ ਅਨਿਚ੍ਚੋਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, વੇਦਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸਞ੍ਞਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਧਾਤਾਰਮ੍ਮਣਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ ਪਸੀਦਤਿ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti, so evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhavedanā . Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca’. So 4 phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati, saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘ਤਞ੍ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਰੇ ਅਨਿਟ੍ਠੇਹਿ ਅਕਨ੍ਤੇਹਿ ਅਮਨਾਪੇਹਿ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ – ਪਾਣਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ ਲੇਡ੍ਡੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ ਦਣ੍ਡਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ ਸਤ੍ਥਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਤਥਾਭੂਤੋ ਖੋ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਪਾਣਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ, ਲੇਡ੍ਡੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ, ਦਣ੍ਡਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਭਗવਤਾ ਕਕਚੂਪਮੋવਾਦੇ – ‘‘ਉਭਤੋਦਣ੍ਡਕੇਨ ਚੇਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਕਚੇਨ ਚੋਰਾ ਓਚਰਕਾ ਅਙ੍ਗਮਙ੍ਗਾਨਿ ਓਕਨ੍ਤੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਯੋ ਮਨੋ ਪਦੂਸੇਯ੍ਯ ਨ ਮੇ ਸੋ ਤੇਨ ਸਾਸਨਕਰੋ’’ਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ વੀਰਿਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਕਾਯੋ ਅਸਾਰਦ੍ਧੋ, ਸਮਾਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ। ਕਾਮਂ ਦਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਪਾਣਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਲੇਡ੍ਡੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਦਣ੍ਡਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਸਤ੍ਥਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਕਰੀਯਤਿ ਹਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti – pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti – ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde – ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu, karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਅਲਾਭਾ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਲਾਭਾ, ਦੁਲ੍ਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਸੁਲਦ੍ਧਂ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਣਿਸਾ ਸਸੁਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਅਲਾਭਾ વਤ ਮੇ ਨ વਤ ਮੇ ਲਾਭਾ, ਦੁਲ੍ਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਸੁਲਦ੍ਧਂ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤੀ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬਹੁਕਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti, so tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
੩੦੩. ‘‘ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਆਪੋਧਾਤੁ? ਆਪੋਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ, ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਪੋਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਆਪੋ ਆਪੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਪਿਤ੍ਤਂ ਸੇਮ੍ਹਂ ਪੁਬ੍ਬੋ ਲੋਹਿਤਂ ਸੇਦੋ ਮੇਦੋ ਅਸ੍ਸੁ વਸਾ ਖੇਲ਼ੋ ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾ ਲਸਿਕਾ ਮੁਤ੍ਤਂ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਆਪੋ ਆਪੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਪੋਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਆਪੋਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਆਪੋਧਾਤੁ, ਆਪੋਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਆਪੋਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਆਪੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
303. ‘‘Katamā cāvuso, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso ajjhattikā āpodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu, āpodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਬਾਹਿਰਾ ਆਪੋਧਾਤੁ ਪਕੁਪ੍ਪਤਿ। ਸਾ ਗਾਮਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਨਿਗਮਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਨਗਰਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਜਨਪਦਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਜਨਪਦਪਦੇਸਮ੍ਪਿ વਹਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਦ੍વਿਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਿਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਚਤੁਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਚਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਛਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਸਤਿਕਾਨਿਪਿ ਉਦਕਾਨਿ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਸਤ੍ਤਤਾਲਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਛਤ੍ਤਾਲਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਪਞ੍ਚਤਾਲਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਚਤੁਤ੍ਤਾਲਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਤਿਤਾਲਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਦ੍વਿਤਾਲਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਤਾਲਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ 5 ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਸਤ੍ਤਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਛਪ੍ਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਪਞ੍ਚਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਚਤੁਪ੍ਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਤਿਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਦ੍વਿਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਪੋਰਿਸਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ 6 ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਅਡ੍ਢਪੋਰਿਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਕਟਿਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਜਾਣੁਕਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਗੋਪ੍ਫਕਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ, ਯਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਅਙ੍ਗੁਲਿਪਬ੍ਬਤੇਮਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਹਿ ਨਾਮ, ਆવੁਸੋ, ਬਾਹਿਰਾਯ ਆਪੋਧਾਤੁਯਾ ਤਾવ ਮਹਲ੍ਲਿਕਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਖਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਿਂ ਪਨਿਮਸ੍ਸ ਮਤ੍ਤਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹੁਪਾਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ‘ਅਹਨ੍ਤਿ વਾ ਮਮਨ੍ਤਿ વਾ ਅਸ੍ਮੀਤਿ’ વਾ? ਅਥ ਖ੍વਾਸ੍ਸ ਨੋਤੇવੇਤ੍ਥ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬਹੁਕਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde yojanasatikānipi udakāni ogacchanti, dviyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, tiyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, catuyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, pañcayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, chayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, sattayojanasatikānipi udakāni ogacchanti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattatālampi udakaṃ saṇṭhāti, chattālampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcatālampi udakaṃ saṇṭhāti, catuttālampi udakaṃ saṇṭhāti, titālampi udakaṃ saṇṭhāti, dvitālampi udakaṃ saṇṭhāti, tālamattampi 7 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, chapporisampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, catupporisampi udakaṃ saṇṭhāti, tiporisampi udakaṃ saṇṭhāti, dviporisampi udakaṃ saṇṭhāti, porisamattampi 8 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde aḍḍhaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, kaṭimattampi udakaṃ saṇṭhāti, jāṇukamattampi udakaṃ saṇṭhāti, gopphakamattampi udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo, yaṃ mahāsamudde aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya āpodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmīti’ vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti. So tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
੩੦੪. ‘‘ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਤੇਜੋਧਾਤੁ? ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ, ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਤੇਜੋ ਤੇਜੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਯੇਨ ਚ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਜੀਰੀਯਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਪਰਿਡਯ੍ਹਤਿ, ਯੇਨ ਚ ਅਸਿਤਪੀਤਖਾਯਿਤਸਾਯਿਤਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਤੇਜੋ ਤੇਜੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ, ਤੇਜੋਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ , ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
304. ‘‘Katamā cāvuso, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu, tejodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama , nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਬਾਹਿਰਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਪਕੁਪ੍ਪਤਿ। ਸਾ ਗਾਮਮ੍ਪਿ ਦਹਤਿ, ਨਿਗਮਮ੍ਪਿ ਦਹਤਿ, ਨਗਰਮ੍ਪਿ ਦਹਤਿ, ਜਨਪਦਮ੍ਪਿ ਦਹਤਿ, ਜਨਪਦਪਦੇਸਮ੍ਪਿ ਦਹਤਿ। ਸਾ ਹਰਿਤਨ੍ਤਂ વਾ ਪਨ੍ਥਨ੍ਤਂ વਾ ਸੇਲਨ੍ਤਂ વਾ ਉਦਕਨ੍ਤਂ વਾ ਰਮਣੀਯਂ વਾ ਭੂਮਿਭਾਗਂ ਆਗਮ੍ਮ ਅਨਾਹਾਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਕੁਕ੍ਕੁਟਪਤ੍ਤੇਨਪਿ ਨ੍ਹਾਰੁਦਦ੍ਦੁਲੇਨਪਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਗવੇਸਨ੍ਤਿ । ਤਸ੍ਸਾ ਹਿ ਨਾਮ, ਆવੁਸੋ, ਬਾਹਿਰਾਯ ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਤਾવ ਮਹਲ੍ਲਿਕਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਖਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਿਂ ਪਨਿਮਸ੍ਸ ਮਤ੍ਤਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹੁਪਾਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ‘ਅਹਨ੍ਤਿ વਾ ਮਮਨ੍ਤਿ વਾ ਅਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ? ਅਥ ਖ੍વਾਸ੍ਸ ਨੋਤੇવੇਤ੍ਥ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬਹੁਕਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā tejodhātu pakuppati. Sā gāmampi dahati, nigamampi dahati, nagarampi dahati, janapadampi dahati, janapadapadesampi dahati. Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ kukkuṭapattenapi nhārudaddulenapi aggiṃ gavesanti . Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya tejodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
੩੦੫. ‘‘ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, વਾਯੋਧਾਤੁ? વਾਯੋਧਾਤੁ ਸਿਯਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ, ਸਿਯਾ ਬਾਹਿਰਾ। ਕਤਮਾ ਚਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ વਾਯੋਧਾਤੁ? ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વਾਯੋ વਾਯੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਉਦ੍ਧਙ੍ਗਮਾ વਾਤਾ, ਅਧੋਗਮਾ વਾਤਾ, ਕੁਚ੍ਛਿਸਯਾ વਾਤਾ, ਕੋਟ੍ਠਾਸਯਾ 9 વਾਤਾ, ਅਙ੍ਗਮਙ੍ਗਾਨੁਸਾਰਿਨੋ વਾਤਾ, ਅਸ੍ਸਾਸੋ ਪਸ੍ਸਾਸੋ ਇਤਿ, ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વਾਯੋ વਾਯੋਗਤਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਂ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਾવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ વਾਯੋਧਾਤੁ। ਯਾ ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ વਾਯੋਧਾਤੁ, ਯਾ ਚ ਬਾਹਿਰਾ વਾਯੋਧਾਤੁ, વਾਯੋਧਾਤੁਰੇવੇਸਾ। ‘ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ વਾਯੋਧਾਤੁਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ વਾਯੋਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਰਾਜੇਤਿ।
305. ‘‘Katamā cāvuso, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 10 vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso iti, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਬਾਹਿਰਾ વਾਯੋਧਾਤੁ ਪਕੁਪ੍ਪਤਿ। ਸਾ ਗਾਮਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਨਿਗਮਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਨਗਰਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਜਨਪਦਮ੍ਪਿ વਹਤਿ, ਜਨਪਦਪਦੇਸਮ੍ਪਿ વਹਤਿ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯੋ ਯਂ ਗਿਮ੍ਹਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਮਾਸੇ ਤਾਲવਣ੍ਟੇਨਪਿ વਿਧੂਪਨੇਨਪਿ વਾਤਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਿ, ਓਸ੍ਸવਨੇਪਿ ਤਿਣਾਨਿ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਹਿ ਨਾਮ, ਆવੁਸੋ, ਬਾਹਿਰਾਯ વਾਯੋਧਾਤੁਯਾ ਤਾવ ਮਹਲ੍ਲਿਕਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਖਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਯਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਿਂ ਪਨਿਮਸ੍ਸ ਮਤ੍ਤਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹੁਪਾਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ‘ਅਹਨ੍ਤਿ વਾ ਮਮਨ੍ਤਿ વਾ ਅਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ? ਅਥ ਖ੍વਾਸ੍ਸ ਨੋਤੇવੇਤ੍ਥ ਹੋਤਿ।
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā vāyodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ gimhānaṃ pacchime māse tālavaṇṭenapi vidhūpanenapi vātaṃ pariyesanti, ossavanepi tiṇāni na icchanti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya vāyodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘ਤਞ੍ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਰੇ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤਿ ਰੋਸੇਨ੍ਤਿ વਿਹੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਖੋ ਮੇ ਅਯਂ ਸੋਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਸਾ ਚ ਖੋ ਪਟਿਚ੍ਚ, ਨੋ ਅਪਟਿਚ੍ਚ। ਕਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ? ਫਸ੍ਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਸੋਪਿ ਫਸ੍ਸੋ ਅਨਿਚ੍ਚੋਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, વੇਦਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ , ਸਞ੍ਞਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਧਾਤਾਰਮ੍ਮਣਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ ਪਸੀਦਤਿ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti. So evaṃ pajānāti, uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca. Sopi phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati , saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘ਤਞ੍ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਰੇ ਅਨਿਟ੍ਠੇਹਿ ਅਕਨ੍ਤੇਹਿ ਅਮਨਾਪੇਹਿ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ, ਪਾਣਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ ਲੇਡ੍ਡੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ ਦਣ੍ਡਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ ਸਤ੍ਥਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨਪਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ‘ਤਥਾਭੂਤੋ ਖੋ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਪਾਣਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ, ਲੇਡ੍ਡੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ, ਦਣ੍ਡਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਭਗવਤਾ ਕਕਚੂਪਮੋવਾਦੇ ‘‘ਉਭਤੋਦਣ੍ਡਕੇਨ ਚੇਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਕਚੇਨ ਚੋਰਾ ਓਚਰਕਾ ਅਙ੍ਗਮਙ੍ਗਾਨਿ ਓਕਨ੍ਤੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਯੋ ਮਨੋ ਪਦੂਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਮੇ ਸੋ ਤੇਨ ਸਾਸਨਕਰੋ’’ਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ વੀਰਿਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਕਾਯੋ ਅਸਾਰਦ੍ਧੋ, ਸਮਾਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ। ਕਾਮਂ ਦਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਪਾਣਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਲੇਡ੍ਡੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਦਣ੍ਡਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ, ਸਤ੍ਥਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਪਿ ਕਮਨ੍ਤੁ। ਕਰੀਯਤਿ ਹਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti, pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ. Tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu. Karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਅਲਾਭਾ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਲਾਭਾ, ਦੁਲ੍ਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਸੁਲਦ੍ਧਂ। ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਣਿਸਾ ਸਸੁਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਅਲਾਭਾ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਲਾਭਾ, ਦੁਲ੍ਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਨ વਤ ਮੇ ਸੁਲਦ੍ਧਂ। ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤੀ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਏવਂ ਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਕੁਸਲਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬਹੁਕਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
੩੦੬. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ વਲ੍ਲਿਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਿਣਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਮਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਆਕਾਸੋ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ ਅਗਾਰਂ ਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਨ੍ਹਾਰੁਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਮਂਸਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਚਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਆਕਾਸੋ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ ਰੂਪਂ ਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚੇવ, ਆવੁਸੋ, ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਬਾਹਿਰਾ ਚ ਰੂਪਾ ਨ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਤਜ੍ਜੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਨੇવ ਤਾવ ਤਜ੍ਜਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਭਾਗਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚੇવ 11, ਆવੁਸੋ, ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ ਬਾਹਿਰਾ ਚ ਰੂਪਾ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਤਜ੍ਜੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਨੇવ ਤਾવ ਤਜ੍ਜਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਭਾਗਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚੇવ ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਬਾਹਿਰਾ ਚ ਰੂਪਾ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਜ੍ਜੋ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਤਜ੍ਜਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਭਾਗਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਰੂਪਂ ਤਂ ਰੂਪੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਾ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ વੇਦਨਾ ਸਾ વੇਦਨੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਾ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਾ ਸਾ ਸਞ੍ਞੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯੇ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਯਂ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
306. ‘‘Seyyathāpi, āvuso, kaṭṭhañca paṭicca valliñca paṭicca tiṇañca paṭicca mattikañca paṭicca ākāso parivārito agāraṃ tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, āvuso, aṭṭhiñca paṭicca nhāruñca paṭicca maṃsañca paṭicca cammañca paṭicca ākāso parivārito rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchati. Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā na āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattikañceva 12, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattikañceva cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti. Evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati.
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਏવਞ੍ਹਿ ਕਿਰ ਇਮੇਸਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਸਮવਾਯੋ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘ਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ; ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਖੋ ਪਨਿਮੇ ਯਦਿਦਂ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਯੋ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਛਨ੍ਦੋ ਆਲਯੋ ਅਨੁਨਯੋ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ। ਯੋ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨਯੋ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬਹੁਕਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatīti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚੇવ, ਆવੁਸੋ, ਸੋਤਂ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਘਾਨਂ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ… ਜਿવ੍ਹਾ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨਾ ਹੋਤਿ… ਕਾਯੋ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ… ਮਨੋ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਬਾਹਿਰਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨੋ ਚ ਤਜ੍ਜੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਨੇવ ਤਾવ ਤਜ੍ਜਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਭਾਗਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕੋ ਚੇવ, ਆવੁਸੋ, ਮਨੋ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਬਾਹਿਰਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਤਜ੍ਜੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਨੇવ ਤਾવ ਤਜ੍ਜਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਭਾਗਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕੋ ਚੇવ ਮਨੋ ਅਪਰਿਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਬਾਹਿਰਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਜ੍ਜੋ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਤਜ੍ਜਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਭਾਗਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਰੂਪਂ ਤਂ ਰੂਪੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਾ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ વੇਦਨਾ ਸਾ વੇਦਨੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਾ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਾ ਸਾ ਸਞ੍ਞੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯੇ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਯਂ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਏવਞ੍ਹਿ ਕਿਰ ਇਮੇਸਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਸਮવਾਯੋ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ; ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਖੋ ਪਨਿਮੇ ਯਦਿਦਂ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਯੋ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਛਨ੍ਦੋ ਆਲਯੋ ਅਨੁਨਯੋ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ। ਯੋ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨਯੋ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬਹੁਕਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Ajjhattikañceva, āvuso, sotaṃ aparibhinnaṃ hoti…pe… ghānaṃ aparibhinnaṃ hoti… jivhā aparibhinnā hoti… kāyo aparibhinno hoti… mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā na āpāthaṃ āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattiko ceva, āvuso, mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattiko ceva mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti, evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati. So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatī’’ti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hotī’’ti.
ਇਦਮવੋਚ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
Idamavoca āyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਅਟ੍ਠਮਂ।
Mahāhatthipadopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੮. ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
