Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ౮. మహాహత్థిపదోపమసుత్తవణ్ణనా

    8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā

    ౩౦౦. ఏవం మే సుతన్తి మహాహత్థిపదోపమసుత్తం. తత్థ జఙ్గలానన్తి పథవీతలచారీనం. పాణానన్తి సపాదకపాణానం. పదజాతానీతి పదాని. సమోధానం గచ్ఛన్తీతి ఓధానం పక్ఖేపం గచ్ఛన్తి. అగ్గమక్ఖాయతీతి సేట్ఠం అక్ఖాయతి. యదిదం మహన్తత్తేనాతి మహన్తభావేన అగ్గం అక్ఖాయతి, న గుణవసేనాతి అత్థో. యే కేచి కుసలా ధమ్మాతి యే కేచి లోకియా వా లోకుత్తరా వా కుసలా ధమ్మా. సఙ్గహం గచ్ఛన్తీతి ఏత్థ చతుబ్బిధో సఙ్గహో – సజాతిసఙ్గహో, సఞ్జాతిసఙ్గహో, కిరియసఙ్గహో, గణనసఙ్గహోతి. తత్థ ‘‘సబ్బే ఖత్తియా ఆగచ్ఛన్తు సబ్బే బ్రాహ్మణా’’తి ఏవం సమానజాతివసేన సఙ్గహో సజాతిసఙ్గహో నామ. ‘‘సబ్బే కోసలకా సబ్బే మాగధకా’’తి ఏవం సఞ్జాతిదేసవసేన సఙ్గహో సఞ్జాతిసఙ్గహో నామ. ‘‘సబ్బే రథికా సబ్బే ధనుగ్గహా’’తి ఏవం కిరియవసేన సఙ్గహో కిరియసఙ్గహో నామ. ‘‘చక్ఖాయతనం కతమక్ఖన్ధగణనం గచ్ఛతీతి? చక్ఖాయతనం రూపక్ఖన్ధగణనం గచ్ఛతి. హఞ్చి చక్ఖాయతనం రూపక్ఖన్ధగణనం గచ్ఛతి, తేన వత రే వత్తబ్బే చక్ఖాయతనం రూపక్ఖన్ధేన సఙ్గహిత’’న్తి (కథా॰ ౪౭౧), అయం గణనసఙ్గహో నామ. ఇమస్మిమ్పి ఠానే అయమేవ అధిప్పేతో.

    300.Evaṃme sutanti mahāhatthipadopamasuttaṃ. Tattha jaṅgalānanti pathavītalacārīnaṃ. Pāṇānanti sapādakapāṇānaṃ. Padajātānīti padāni. Samodhānaṃ gacchantīti odhānaṃ pakkhepaṃ gacchanti. Aggamakkhāyatīti seṭṭhaṃ akkhāyati. Yadidaṃ mahantattenāti mahantabhāvena aggaṃ akkhāyati, na guṇavasenāti attho. Ye keci kusalā dhammāti ye keci lokiyā vā lokuttarā vā kusalā dhammā. Saṅgahaṃ gacchantīti ettha catubbidho saṅgaho – sajātisaṅgaho, sañjātisaṅgaho, kiriyasaṅgaho, gaṇanasaṅgahoti. Tattha ‘‘sabbe khattiyā āgacchantu sabbe brāhmaṇā’’ti evaṃ samānajātivasena saṅgaho sajātisaṅgaho nāma. ‘‘Sabbe kosalakā sabbe māgadhakā’’ti evaṃ sañjātidesavasena saṅgaho sañjātisaṅgaho nāma. ‘‘Sabbe rathikā sabbe dhanuggahā’’ti evaṃ kiriyavasena saṅgaho kiriyasaṅgaho nāma. ‘‘Cakkhāyatanaṃ katamakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti? Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati. Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahita’’nti (kathā. 471), ayaṃ gaṇanasaṅgaho nāma. Imasmimpi ṭhāne ayameva adhippeto.

    నను చ ‘‘చతున్నం అరియసచ్చానం కతి కుసలా కతి అకుసలా కతి అబ్యాకతాతి పఞ్హస్స విస్సజ్జనే సముదయసచ్చం అకుసలం, మగ్గసచ్చం కుసలం, నిరోధసచ్చం అబ్యాకతం, దుక్ఖసచ్చం సియా కుసలం, సియా అకుసలం, సియా అబ్యాకత’’న్తి (విభ॰ ౨౧౬-౨౧౭) ఆగతత్తా చతుభూమకమ్పి కుసలం దియడ్ఢమేవ సచ్చం భజతి. అథ కస్మా మహాథేరో చతూసు అరియసచ్చేసు గణనం గచ్ఛతీతి ఆహాతి? సచ్చానం అన్తోగధత్తా. యథా హి ‘‘సాధికమిదం, భిక్ఖవే, దియడ్ఢసిక్ఖాపదసతం అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతి, యత్థ అత్తకామా కులపుత్తా సిక్ఖన్తి. తిస్సో ఇమా, భిక్ఖవే, సిక్ఖా అధిసీలసిక్ఖా అధిచిత్తసిక్ఖా అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా’’తి (అ॰ ని॰ ౩.౮౮) ఏత్థ సాధికమిదం దియడ్ఢసిక్ఖాపదసతం ఏకా అధిసీలసిక్ఖావ హోతి, తం సిక్ఖన్తోపి తిస్సో సిక్ఖా సిక్ఖతీతి దస్సితో, సిక్ఖానం అన్తోగధత్తా. యథా చ ఏకస్స హత్థిపదస్స చతూసు కోట్ఠాసేసు ఏకస్మిం కోట్ఠాసే ఓతిణ్ణానిపి ద్వీసు తీసు చతూసు కోట్ఠాసేసు ఓతిణ్ణానిపి సిఙ్గాలససమిగాదీనం పాదాని హత్థిపదే సమోధానం గతానేవ హోన్తి. హత్థిపదతో అముచ్చిత్వా తస్సేవ అన్తోగధత్తా. ఏవమేవ ఏకస్మిమ్పి ద్వీసుపి తీసుపి చతూసుపి సచ్చేసు గణనం గతా ధమ్మా చతూసు సచ్చేసు గణనం గతావ హోన్తి; సచ్చానం అన్తోగధత్తాతి దియడ్ఢసచ్చగణనం గతేపి కుసలధమ్మే ‘‘సబ్బే తే చతూసు అరియసచ్చేసు సఙ్గహం గచ్ఛన్తీ’’తి ఆహ. ‘‘దుక్ఖే అరియసచ్చే’’తిఆదీసు ఉద్దేసపదేసు చేవ జాతిపి దుక్ఖాతిఆదీసు నిద్దేసపదేసు చ యం వత్తబ్బం, తం విసుద్ధిమగ్గే వుత్తమేవ. కేవలం పనేత్థ దేసనానుక్కమోవ వేదితబ్బో.

    Nanu ca ‘‘catunnaṃ ariyasaccānaṃ kati kusalā kati akusalā kati abyākatāti pañhassa vissajjane samudayasaccaṃ akusalaṃ, maggasaccaṃ kusalaṃ, nirodhasaccaṃ abyākataṃ, dukkhasaccaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākata’’nti (vibha. 216-217) āgatattā catubhūmakampi kusalaṃ diyaḍḍhameva saccaṃ bhajati. Atha kasmā mahāthero catūsu ariyasaccesu gaṇanaṃ gacchatīti āhāti? Saccānaṃ antogadhattā. Yathā hi ‘‘sādhikamidaṃ, bhikkhave, diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchati, yattha attakāmā kulaputtā sikkhanti. Tisso imā, bhikkhave, sikkhā adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhā’’ti (a. ni. 3.88) ettha sādhikamidaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ ekā adhisīlasikkhāva hoti, taṃ sikkhantopi tisso sikkhā sikkhatīti dassito, sikkhānaṃ antogadhattā. Yathā ca ekassa hatthipadassa catūsu koṭṭhāsesu ekasmiṃ koṭṭhāse otiṇṇānipi dvīsu tīsu catūsu koṭṭhāsesu otiṇṇānipi siṅgālasasamigādīnaṃ pādāni hatthipade samodhānaṃ gatāneva honti. Hatthipadato amuccitvā tasseva antogadhattā. Evameva ekasmimpi dvīsupi tīsupi catūsupi saccesu gaṇanaṃ gatā dhammā catūsu saccesu gaṇanaṃ gatāva honti; saccānaṃ antogadhattāti diyaḍḍhasaccagaṇanaṃ gatepi kusaladhamme ‘‘sabbe te catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchantī’’ti āha. ‘‘Dukkhe ariyasacce’’tiādīsu uddesapadesu ceva jātipi dukkhātiādīsu niddesapadesu ca yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimagge vuttameva. Kevalaṃ panettha desanānukkamova veditabbo.

    ౩౦౧. యథా హి ఛేకో విలీవకారో సుజాతం వేళుం లభిత్వా చతుధా ఛేత్వా తతో తయో కోట్ఠాసే ఠపేత్వా ఏకం గణ్హిత్వా పఞ్చధా భిన్దేయ్య, తతోపి చత్తారో ఠపేత్వా ఏకం గణ్హిత్వా ఫాలేన్తో పఞ్చ పేసియో కరేయ్య, తతో చతస్సో ఠపేత్వా ఏకం గణ్హిత్వా కుచ్ఛిభాగం పిట్ఠిభాగన్తి ద్విధా ఫాలేత్వా పిట్ఠిభాగం ఠపేత్వా కుచ్ఛిభాగం ఆదాయ తతో సముగ్గబీజనితాలవణ్టాదినానప్పకారం వేళువికతిం కరేయ్య, సో పిట్ఠిభాగఞ్చ ఇతరా చ చతస్సో పేసియో ఇతరే చ చత్తారో కోట్ఠాసే ఇతరే చ తయో కోట్ఠాసే కమ్మాయ న ఉపనేస్సతీతి న వత్తబ్బో. ఏకప్పహారేన పన ఉపనేతుం న సక్కా, అనుపుబ్బేన ఉపనేస్సతి. ఏవమేవ అయం మహాథేరోపి విలీవకారో సుజాతం వేళుం లభిత్వా చత్తారో కోట్ఠాసే వియ, ఇమం మహన్తం సుత్తన్తం ఆరభిత్వా చతుఅరియసచ్చవసేన మాతికం ఠపేసి. విలీవకారస్స తయో కోట్ఠాసే ఠపేత్వా ఏకం గహేత్వా తస్స పఞ్చధా కరణం వియ థేరస్స తీణి అరియసచ్చాని ఠపేత్వా ఏకం దుక్ఖసచ్చం గహేత్వా భాజేన్తస్స ఖన్ధవసేన పఞ్చధా కరణం. తతో యథా సో విలీవకారో చత్తారో కోట్ఠాసే ఠపేత్వా ఏకం భాగం గహేత్వా పఞ్చధా ఫాలేసి, ఏవం థేరో చత్తారో అరూపక్ఖన్ధే ఠపేత్వా రూపక్ఖన్ధం విభజన్తో చత్తారి చ మహాభూతాని చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయ రూపన్తి పఞ్చధా అకాసి. తతో యథా సో విలీవకారో చతస్సో పేసియో ఠపేత్వా ఏకం గహేత్వా కుచ్ఛిభాగం పిట్ఠిభాగన్తి ద్విధా ఫాలేసి, ఏవం థేరో ఉపాదాయ రూపఞ్చ తిస్సో చ ధాతుయో ఠపేత్వా ఏకం పథవీధాతుం విభజన్తో అజ్ఝత్తికబాహిరవసేన ద్విధా దస్సేసి. యథా సో విలీవకారో పిట్ఠిభాగం ఠపేత్వా కుచ్ఛిభాగం ఆదాయ నానప్పకారం విలీవవికతిం అకాసి, ఏవం థేరో బాహిరం పథవీధాతుం ఠపేత్వా అజ్ఝత్తికం పథవీధాతుం వీసతియా ఆకారేహి విభజిత్వా దస్సేతుం కతమా చావుసో, అజ్ఝత్తికా పథవీధాతూతిఆదిమాహ.

    301. Yathā hi cheko vilīvakāro sujātaṃ veḷuṃ labhitvā catudhā chetvā tato tayo koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā pañcadhā bhindeyya, tatopi cattāro ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā phālento pañca pesiyo kareyya, tato catasso ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā kucchibhāgaṃ piṭṭhibhāganti dvidhā phāletvā piṭṭhibhāgaṃ ṭhapetvā kucchibhāgaṃ ādāya tato samuggabījanitālavaṇṭādinānappakāraṃ veḷuvikatiṃ kareyya, so piṭṭhibhāgañca itarā ca catasso pesiyo itare ca cattāro koṭṭhāse itare ca tayo koṭṭhāse kammāya na upanessatīti na vattabbo. Ekappahārena pana upanetuṃ na sakkā, anupubbena upanessati. Evameva ayaṃ mahātheropi vilīvakāro sujātaṃ veḷuṃ labhitvā cattāro koṭṭhāse viya, imaṃ mahantaṃ suttantaṃ ārabhitvā catuariyasaccavasena mātikaṃ ṭhapesi. Vilīvakārassa tayo koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ gahetvā tassa pañcadhā karaṇaṃ viya therassa tīṇi ariyasaccāni ṭhapetvā ekaṃ dukkhasaccaṃ gahetvā bhājentassa khandhavasena pañcadhā karaṇaṃ. Tato yathā so vilīvakāro cattāro koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ bhāgaṃ gahetvā pañcadhā phālesi, evaṃ thero cattāro arūpakkhandhe ṭhapetvā rūpakkhandhaṃ vibhajanto cattāri ca mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpanti pañcadhā akāsi. Tato yathā so vilīvakāro catasso pesiyo ṭhapetvā ekaṃ gahetvā kucchibhāgaṃ piṭṭhibhāganti dvidhā phālesi, evaṃ thero upādāya rūpañca tisso ca dhātuyo ṭhapetvā ekaṃ pathavīdhātuṃ vibhajanto ajjhattikabāhiravasena dvidhā dassesi. Yathā so vilīvakāro piṭṭhibhāgaṃ ṭhapetvā kucchibhāgaṃ ādāya nānappakāraṃ vilīvavikatiṃ akāsi, evaṃ thero bāhiraṃ pathavīdhātuṃ ṭhapetvā ajjhattikaṃ pathavīdhātuṃ vīsatiyā ākārehi vibhajitvā dassetuṃ katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātūtiādimāha.

    యథా పన విలీవకారో పిట్ఠిభాగఞ్చ ఇతరా చ చత్తస్సో పేసియో ఇతరే చ చత్తారో కోట్ఠాసే ఇతరే చ తయో కోట్ఠాసే అనుపుబ్బేన కమ్మాయ ఉపనేస్సతి, న హి సక్కా ఏకప్పహారేన ఉపనేతుం, ఏవం థేరోపి బాహిరఞ్చ పథవీధాతుం ఇతరా చ తిస్సో ధాతుయో ఉపాదారూపఞ్చ ఇతరే చ చత్తారో అరూపినో ఖన్ధే ఇతరాని చ తీణి అరియసచ్చాని అనుపుబ్బేన విభజిత్వా దస్సేస్సతి, న హి సక్కా ఏకప్పహారేన దస్సేతుం. అపిచ రాజపుత్తూపమాయపి అయం కమో విభావేతబ్బో –

    Yathā pana vilīvakāro piṭṭhibhāgañca itarā ca cattasso pesiyo itare ca cattāro koṭṭhāse itare ca tayo koṭṭhāse anupubbena kammāya upanessati, na hi sakkā ekappahārena upanetuṃ, evaṃ theropi bāhirañca pathavīdhātuṃ itarā ca tisso dhātuyo upādārūpañca itare ca cattāro arūpino khandhe itarāni ca tīṇi ariyasaccāni anupubbena vibhajitvā dassessati, na hi sakkā ekappahārena dassetuṃ. Apica rājaputtūpamāyapi ayaṃ kamo vibhāvetabbo –

    ఏకో కిర మహారాజా, తస్స పరోసహస్సం పుత్తా. సో తేసం పిళన్ధనపరిక్ఖారం చతూసు పేళాసు ఠపేత్వా జేట్ఠపుత్తస్స అప్పేసి – ‘‘ఇదం తే, తాత, భాతికానం పిళన్ధనభణ్డం తథారూపే ఛణే సమ్పత్తే పిళన్ధనం నో దేహీతి యాచన్తానం దదేయ్యాసీ’’తి. సో ‘‘సాధు దేవా’’తి సారగబ్భే పటిసామేసి, తథారూపే ఛణదివసే రాజపుత్తా రఞ్ఞో సన్తికం గన్త్వా ‘‘పిళన్ధనం నో, తాత, దేథ, నక్ఖత్తం కీళిస్సామా’’తి ఆహంసు. తాతా, జేట్ఠభాతికస్స వో హత్థే మయా పిళన్ధనం ఠపితం, తం ఆహరాపేత్వా పిళన్ధథాతి. తే సాధూతి పటిస్సుణిత్వా తస్స సన్తికం గన్త్వా, ‘‘తుమ్హాకం కిర నో హత్థే పిళన్ధనభణ్డం, తం దేథా’’తి ఆహంసు. సో ఏవం కరిస్సామీతి గబ్భం వివరిత్వా, చతస్సో పేళాయో నీహరిత్వా తిస్సో ఠపేత్వా ఏకం వివరిత్వా, తతో పఞ్చ సముగ్గే నీహరిత్వా చత్తారో ఠపేత్వా ఏకం వివరిత్వా, తతో పఞ్చసు కరణ్డేసు నీహరితేసు చత్తారో ఠపేత్వా ఏకం వివరిత్వా పిధానం పస్సే ఠపేత్వా తతో హత్థూపగపాదూపగాదీని నానప్పకారాని పిళన్ధనాని నీహరిత్వా అదాసి. సో కిఞ్చాపి ఇతరేహి చతూహి కరణ్డేహి ఇతరేహి చతూహి సముగ్గేహి ఇతరాహి తీహి పేళాహి న తావ భాజేత్వా దేతి, అనుపుబ్బేన పన దస్సతి, న హి సక్కా ఏకప్పహారేన దాతుం.

    Eko kira mahārājā, tassa parosahassaṃ puttā. So tesaṃ piḷandhanaparikkhāraṃ catūsu peḷāsu ṭhapetvā jeṭṭhaputtassa appesi – ‘‘idaṃ te, tāta, bhātikānaṃ piḷandhanabhaṇḍaṃ tathārūpe chaṇe sampatte piḷandhanaṃ no dehīti yācantānaṃ dadeyyāsī’’ti. So ‘‘sādhu devā’’ti sāragabbhe paṭisāmesi, tathārūpe chaṇadivase rājaputtā rañño santikaṃ gantvā ‘‘piḷandhanaṃ no, tāta, detha, nakkhattaṃ kīḷissāmā’’ti āhaṃsu. Tātā, jeṭṭhabhātikassa vo hatthe mayā piḷandhanaṃ ṭhapitaṃ, taṃ āharāpetvā piḷandhathāti. Te sādhūti paṭissuṇitvā tassa santikaṃ gantvā, ‘‘tumhākaṃ kira no hatthe piḷandhanabhaṇḍaṃ, taṃ dethā’’ti āhaṃsu. So evaṃ karissāmīti gabbhaṃ vivaritvā, catasso peḷāyo nīharitvā tisso ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā, tato pañca samugge nīharitvā cattāro ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā, tato pañcasu karaṇḍesu nīharitesu cattāro ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā pidhānaṃ passe ṭhapetvā tato hatthūpagapādūpagādīni nānappakārāni piḷandhanāni nīharitvā adāsi. So kiñcāpi itarehi catūhi karaṇḍehi itarehi catūhi samuggehi itarāhi tīhi peḷāhi na tāva bhājetvā deti, anupubbena pana dassati, na hi sakkā ekappahārena dātuṃ.

    తత్థ మహారాజా వియ భగవా దట్ఠబ్బో. వుత్తమ్పి చేతం – ‘‘రాజాహమస్మి సేలాతి భగవా, ధమ్మరాజా అనుత్తరో’’తి (సు॰ ని॰ ౫౫౯). జేట్ఠపుత్తో వియ సారిపుత్తత్థేరో, వుత్తమ్పి చేతం – ‘‘యం ఖో తం, భిక్ఖవే, సమ్మా వదమానో వదేయ్య, ‘భగవతో పుత్తో ఓరసో ముఖతో జాతో ధమ్మజో ధమ్మనిమ్మితో ధమ్మదాయాదో, నో ఆమిసదాయాదో’తి సారిపుత్తమేవ తం సమ్మా వదమానో వదేయ్య, భగవతో పుత్తో…పే॰… నో ఆమిసదాయాదో’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౯౭). పరోసహస్సరాజపుత్తా వియ భిక్ఖుసఙ్ఘో దట్ఠబ్బో. వుత్తమ్పి చేతం –

    Tattha mahārājā viya bhagavā daṭṭhabbo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘rājāhamasmi selāti bhagavā, dhammarājā anuttaro’’ti (su. ni. 559). Jeṭṭhaputto viya sāriputtatthero, vuttampi cetaṃ – ‘‘yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, ‘bhagavato putto oraso mukhato jāto dhammajo dhammanimmito dhammadāyādo, no āmisadāyādo’ti sāriputtameva taṃ sammā vadamāno vadeyya, bhagavato putto…pe… no āmisadāyādo’’ti (ma. ni. 3.97). Parosahassarājaputtā viya bhikkhusaṅgho daṭṭhabbo. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘పరోసహస్సం భిక్ఖూనం, సుగతం పయిరుపాసతి;

    ‘‘Parosahassaṃ bhikkhūnaṃ, sugataṃ payirupāsati;

    దేసేన్తం విరజం ధమ్మం, నిబ్బానం అకుతోభయ’’న్తి. (సం॰ ని॰ ౧.౨౧౬);

    Desentaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ akutobhaya’’nti. (saṃ. ni. 1.216);

    రఞ్ఞో తేసం పుత్తానం పిళన్ధనం చతూసు పేళాసు పక్ఖిపిత్వా జేట్ఠపుత్తస్స హత్థే ఠపితకాలో వియ భగవతో ధమ్మసేనాపతిస్స హత్థే చతుసచ్చప్పకాసనాయ ఠపితకాలో, తేనేవాహ – ‘‘సారిపుత్తో, భిక్ఖవే, పహోతి చత్తారి అరియసచ్చాని విత్థారేన ఆచిక్ఖితుం దేసేతుం పఞ్ఞాపేతుం పట్ఠపేతుం వివరితుం విభజితుం ఉత్తానీకాతు’’న్తి (మ॰ ని॰ ౩.౩౭౧). తథారూపే ఖణే తేసం రాజపుత్తానం తం రాజానం ఉపసఙ్కమిత్వా పిళన్ధనం యాచనకాలో వియ భిక్ఖుసఙ్ఘస్స వస్సూపనాయికసమయే ఆగన్త్వా ధమ్మదేసనాయ యాచితకాలో. ఉపకట్ఠాయ కిర వస్సూపనాయికాయ ఇదం సుత్తం దేసితం. రఞ్ఞో, ‘‘తాతా, జేట్ఠభాతికస్స వో హత్థే మయా పిళన్ధనం ఠపితం తం ఆహరాపేత్వా పిళన్ధథా’’తి వుత్తకాలో వియ సమ్బుద్ధేనాపి, ‘‘సేవేథ, భిక్ఖవే, సారిపుత్తమోగ్గల్లానే, భజథ, భిక్ఖవే, సారిపుత్తమోగ్గల్లానే. పణ్డితా భిక్ఖూ అనుగ్గాహకా సబ్రహ్మచారీన’’న్తి ఏవం ధమ్మసేనాపతినో సన్తికే భిక్ఖూనం పేసితకాలో.

    Rañño tesaṃ puttānaṃ piḷandhanaṃ catūsu peḷāsu pakkhipitvā jeṭṭhaputtassa hatthe ṭhapitakālo viya bhagavato dhammasenāpatissa hatthe catusaccappakāsanāya ṭhapitakālo, tenevāha – ‘‘sāriputto, bhikkhave, pahoti cattāri ariyasaccāni vitthārena ācikkhituṃ desetuṃ paññāpetuṃ paṭṭhapetuṃ vivarituṃ vibhajituṃ uttānīkātu’’nti (ma. ni. 3.371). Tathārūpe khaṇe tesaṃ rājaputtānaṃ taṃ rājānaṃ upasaṅkamitvā piḷandhanaṃ yācanakālo viya bhikkhusaṅghassa vassūpanāyikasamaye āgantvā dhammadesanāya yācitakālo. Upakaṭṭhāya kira vassūpanāyikāya idaṃ suttaṃ desitaṃ. Rañño, ‘‘tātā, jeṭṭhabhātikassa vo hatthe mayā piḷandhanaṃ ṭhapitaṃ taṃ āharāpetvā piḷandhathā’’ti vuttakālo viya sambuddhenāpi, ‘‘sevetha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne, bhajatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne. Paṇḍitā bhikkhū anuggāhakā sabrahmacārīna’’nti evaṃ dhammasenāpatino santike bhikkhūnaṃ pesitakālo.

    రాజపుత్తేహి రఞ్ఞో కథం సుత్వా జేట్ఠభాతికస్స సన్తికం గన్త్వా పిళన్ధనం యాచితకాలో వియ భిక్ఖూహి సత్థుకథం సుత్వా ధమ్మసేనాపతిం ఉపసఙ్కమ్మ ధమ్మదేసనం ఆయాచితకాలో. జేట్ఠభాతికస్స గబ్భం వివరిత్వా చతస్సో పేళాయో నీహరిత్వా ఠపనం వియ ధమ్మసేనాపతిస్స ఇమం సుత్తన్తం ఆరభిత్వా చతున్నం అరియసచ్చానం వసేన మాతికాయ ఠపనం. తిస్సో పేళాయో ఠపేత్వా ఏకం వివరిత్వా తతో పఞ్చసముగ్గనీహరణం వియ తీణి అరియసచ్చాని ఠపేత్వా దుక్ఖం అరియసచ్చం విభజన్తస్స పఞ్చక్ఖన్ధదస్సనం. చత్తారో సముగ్గే ఠపేత్వా ఏకం వివరిత్వా తతో పఞ్చకరణ్డనీహరణం వియ చత్తారో అరూపక్ఖన్ధే ఠపేత్వా ఏకం రూపక్ఖన్ధం విభజన్తస్స చతుమహాభూతఉపాదారూపవసేన పఞ్చకోట్ఠాసదస్సనం.

    Rājaputtehi rañño kathaṃ sutvā jeṭṭhabhātikassa santikaṃ gantvā piḷandhanaṃ yācitakālo viya bhikkhūhi satthukathaṃ sutvā dhammasenāpatiṃ upasaṅkamma dhammadesanaṃ āyācitakālo. Jeṭṭhabhātikassa gabbhaṃ vivaritvā catasso peḷāyo nīharitvā ṭhapanaṃ viya dhammasenāpatissa imaṃ suttantaṃ ārabhitvā catunnaṃ ariyasaccānaṃ vasena mātikāya ṭhapanaṃ. Tisso peḷāyo ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā tato pañcasamugganīharaṇaṃ viya tīṇi ariyasaccāni ṭhapetvā dukkhaṃ ariyasaccaṃ vibhajantassa pañcakkhandhadassanaṃ. Cattāro samugge ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā tato pañcakaraṇḍanīharaṇaṃ viya cattāro arūpakkhandhe ṭhapetvā ekaṃ rūpakkhandhaṃ vibhajantassa catumahābhūtaupādārūpavasena pañcakoṭṭhāsadassanaṃ.

    ౩౦౨. చత్తారో కరణ్డే ఠపేత్వా ఏకం వివరిత్వా పిధానం పస్సే ఠపేత్వా హత్థూపగపాదూపగాదిపిళన్ధనదానం వియ తీణి మహాభూతాని ఉపాదారూపఞ్చ ఠపేత్వా ఏకం పథవీధాతుం విభజన్తస్స బాహిరం తావ పిధానం వియ ఠపేత్వా అజ్ఝత్తికాయ పథవీధాతుయా నానాసభావతో వీసతియా ఆకారేహి దస్సనత్థం ‘‘కతమా చావుసో అజ్ఝత్తికా పథవీధాతూ’’తిఆదివచనం.

    302. Cattāro karaṇḍe ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā pidhānaṃ passe ṭhapetvā hatthūpagapādūpagādipiḷandhanadānaṃ viya tīṇi mahābhūtāni upādārūpañca ṭhapetvā ekaṃ pathavīdhātuṃ vibhajantassa bāhiraṃ tāva pidhānaṃ viya ṭhapetvā ajjhattikāya pathavīdhātuyā nānāsabhāvato vīsatiyā ākārehi dassanatthaṃ ‘‘katamā cāvuso ajjhattikā pathavīdhātū’’tiādivacanaṃ.

    తస్స పన రాజపుత్తస్స తేహి చతూహి కరణ్డేహి చతూహి సముగ్గేహి తీహి చ పేళాహి పచ్ఛా అనుపుబ్బేన నీహరిత్వా పిళన్ధనదానం వియ థేరస్సాపి ఇతరేసఞ్చ తిణ్ణం మహాభూతానం ఉపాదారూపానఞ్చ చతున్నం అరూపక్ఖన్ధానఞ్చ తిణ్ణం అరియసచ్చానఞ్చ పచ్ఛా అనుపుబ్బేన భాజేత్వా దస్సనం వేదితబ్బం. యం పనేతం ‘‘కతమా చావుసో, అజ్ఝత్తికా పథవీధాతూ’’తిఆది వుత్తం. తత్థ అజ్ఝత్తం పచ్చత్తన్తి ఉభయమ్పేతం నియకాధివచనమేవ. కక్ఖళన్తి థద్ధం. ఖరిగతన్తి ఫరుసం. ఉపాదిన్నన్తి న కమ్మసముట్ఠానమేవ, అవిసేసేన పన సరీరట్ఠకస్సేతం గహణం. సరీరట్ఠకఞ్హి ఉపాదిన్నం వా హోతు, అనుపాదిన్నం వా, ఆదిన్నగహితపరామట్ఠవసేన సబ్బం ఉపాదిన్నమేవ నామ. సేయ్యథిదం – కేసా లోమా…పే॰… ఉదరియం కరీసన్తి ఇదం ధాతుకమ్మట్ఠానికస్స కులపుత్తస్స అజ్ఝత్తికపథవీధాతువసేన తావ కమ్మట్ఠానం విభత్తం. ఏత్థ పన మనసికారం ఆరభిత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం గహేతుకామేన యం కాతబ్బం, తం సబ్బం విసుద్ధిమగ్గే విత్థారితమేవ. మత్థలుఙ్గం పన న ఇధ పాళిఆరుళ్హం. తమ్పి ఆహరిత్వా, విసుద్ధిమగ్గే వుత్తనయేనేవ వణ్ణసణ్ఠానాదివసేన వవత్థపేత్వా, ‘‘అయమ్పి అచేతనా అబ్యాకతా సుఞ్ఞా థద్ధా పథవీధాతు ఏవా’’తి మనసి కాతబ్బం. యం వా పనఞ్ఞమ్పీతి ఇదం ఇతరేసు తీసు కోట్ఠాసేసు అనుగతాయ పథవీధాతుయా గహణత్థం వుత్తం. యా చేవ ఖో పన అజ్ఝత్తికా పథవీధాతూతి యా చ అయం వుత్తప్పకారా అజ్ఝత్తికా పథవీధాతు. యా చ బాహిరాతి యా చ విభఙ్గే, ‘‘అయో లోహం తిపు సీస’’న్తిఆదినా (విభ॰ ౧౭౩) నయేన ఆగతా బాహిరా పథవీధాతు.

    Tassa pana rājaputtassa tehi catūhi karaṇḍehi catūhi samuggehi tīhi ca peḷāhi pacchā anupubbena nīharitvā piḷandhanadānaṃ viya therassāpi itaresañca tiṇṇaṃ mahābhūtānaṃ upādārūpānañca catunnaṃ arūpakkhandhānañca tiṇṇaṃ ariyasaccānañca pacchā anupubbena bhājetvā dassanaṃ veditabbaṃ. Yaṃ panetaṃ ‘‘katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātū’’tiādi vuttaṃ. Tattha ajjhattaṃ paccattanti ubhayampetaṃ niyakādhivacanameva. Kakkhaḷanti thaddhaṃ. Kharigatanti pharusaṃ. Upādinnanti na kammasamuṭṭhānameva, avisesena pana sarīraṭṭhakassetaṃ gahaṇaṃ. Sarīraṭṭhakañhi upādinnaṃ vā hotu, anupādinnaṃ vā, ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena sabbaṃ upādinnameva nāma. Seyyathidaṃ – kesā lomā…pe… udariyaṃ karīsanti idaṃ dhātukammaṭṭhānikassa kulaputtassa ajjhattikapathavīdhātuvasena tāva kammaṭṭhānaṃ vibhattaṃ. Ettha pana manasikāraṃ ārabhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gahetukāmena yaṃ kātabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vitthāritameva. Matthaluṅgaṃ pana na idha pāḷiāruḷhaṃ. Tampi āharitvā, visuddhimagge vuttanayeneva vaṇṇasaṇṭhānādivasena vavatthapetvā, ‘‘ayampi acetanā abyākatā suññā thaddhā pathavīdhātu evā’’ti manasi kātabbaṃ. Yaṃ vā panaññampīti idaṃ itaresu tīsu koṭṭhāsesu anugatāya pathavīdhātuyā gahaṇatthaṃ vuttaṃ. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātūti yā ca ayaṃ vuttappakārā ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ca bāhirāti yā ca vibhaṅge, ‘‘ayo lohaṃ tipu sīsa’’ntiādinā (vibha. 173) nayena āgatā bāhirā pathavīdhātu.

    ఏత్తావతా థేరేన అజ్ఝత్తికా పథవీధాతు నానాసభావతో వీసతియా ఆకారేహి విత్థారేన దస్సితా, బాహిరా సఙ్ఖేపేన. కస్మా? యస్మిఞ్హి ఠానే సత్తానం ఆలయో నికన్తి పత్థనా పరియుట్ఠానం గహణం పరామాసో బలవా హోతి, తత్థ తేసం ఆలయాదీనం ఉద్ధరణత్థం బుద్ధా వా బుద్ధసావకా వా విత్థారకథం కథేన్తి. యత్థ పన న బలవా, తత్థ కత్తబ్బకిచ్చాభావతో సఙ్ఖేపేన కథేన్తి. యథా హి కస్సకో ఖేత్తం కసమానో యత్థ మూలసన్తానకానం బలవతాయ నఙ్గలం లగ్గతి, తత్థ గోణే ఠపేత్వా పంసుం వియూహిత్వా మూలసన్తానకాని ఛేత్వా ఛేత్వా ఉద్ధరన్తో బహుం వాయామం కరోతి. యత్థ తాని నత్థి, తత్థ బలవం పయోగం కత్వా గోణే పిట్ఠియం పహరమానో కసతియేవ, ఏవంసమ్పదమిదం వేదితబ్బం.

    Ettāvatā therena ajjhattikā pathavīdhātu nānāsabhāvato vīsatiyā ākārehi vitthārena dassitā, bāhirā saṅkhepena. Kasmā? Yasmiñhi ṭhāne sattānaṃ ālayo nikanti patthanā pariyuṭṭhānaṃ gahaṇaṃ parāmāso balavā hoti, tattha tesaṃ ālayādīnaṃ uddharaṇatthaṃ buddhā vā buddhasāvakā vā vitthārakathaṃ kathenti. Yattha pana na balavā, tattha kattabbakiccābhāvato saṅkhepena kathenti. Yathā hi kassako khettaṃ kasamāno yattha mūlasantānakānaṃ balavatāya naṅgalaṃ laggati, tattha goṇe ṭhapetvā paṃsuṃ viyūhitvā mūlasantānakāni chetvā chetvā uddharanto bahuṃ vāyāmaṃ karoti. Yattha tāni natthi, tattha balavaṃ payogaṃ katvā goṇe piṭṭhiyaṃ paharamāno kasatiyeva, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.

    పథవీధాతురేవేసాతి దువిధాపేసా థద్ధట్ఠేన కక్ఖళట్ఠేన ఫరుసట్ఠేన ఏకలక్ఖణా పథవీధాతుయేవ , ఆవుసోతి అజ్ఝత్తికం బాహిరాయ సద్ధిం యోజేత్వా దస్సేతి. యస్మా బాహిరాయ పథవీధాతుయా అచేతనాభావో పాకటో, న అజ్ఝత్తికాయ, తస్మా సా బాహిరాయ సద్ధిం ఏకసదిసా అచేతనాయేవాతి గణ్హన్తస్స సుఖపరిగ్గహో హోతి. యథా కిం? యథా దన్తేన గోణేన సద్ధిం యోజితో అదన్తో కతిపాహమేవ విసూకాయతి విప్ఫన్దతి, అథ న చిరస్సేవ దమథం ఉపేతి. ఏవం అజ్ఝత్తికాపి బాహిరాయ సద్ధిం ఏకసదిసాతి గణ్హన్తస్స కతిపాహమేవ అచేతనాభావో న ఉపట్ఠాతి, అథ న చిరేనేవస్సా అచేతనాభావో పాకటో హోతి. తం నేతం మమాతి తం ఉభయమ్పి న ఏతం మమ, న ఏసోహమస్మి, న ఏసో మే అత్తాతి ఏవం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దట్ఠబ్బం. యథాభూతన్తి యథాసభావం, తఞ్హి అనిచ్చాదిసభావం, తస్మా అనిచ్చం దుక్ఖమనత్తాతి ఏవం దట్ఠబ్బన్తి అత్థో.

    Pathavīdhāturevesāti duvidhāpesā thaddhaṭṭhena kakkhaḷaṭṭhena pharusaṭṭhena ekalakkhaṇā pathavīdhātuyeva , āvusoti ajjhattikaṃ bāhirāya saddhiṃ yojetvā dasseti. Yasmā bāhirāya pathavīdhātuyā acetanābhāvo pākaṭo, na ajjhattikāya, tasmā sā bāhirāya saddhiṃ ekasadisā acetanāyevāti gaṇhantassa sukhapariggaho hoti. Yathā kiṃ? Yathā dantena goṇena saddhiṃ yojito adanto katipāhameva visūkāyati vipphandati, atha na cirasseva damathaṃ upeti. Evaṃ ajjhattikāpi bāhirāya saddhiṃ ekasadisāti gaṇhantassa katipāhameva acetanābhāvo na upaṭṭhāti, atha na cirenevassā acetanābhāvo pākaṭo hoti. Taṃ netaṃ mamāti taṃ ubhayampi na etaṃ mama, na esohamasmi, na eso me attāti evaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ, tañhi aniccādisabhāvaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattāti evaṃ daṭṭhabbanti attho.

    హోతి ఖో సో, ఆవుసోతి కస్మా ఆరభి? బాహిరఆపోధాతువసేన బాహిరాయ పథవీధాతుయా వినాసం దస్సేత్వా తతో విసేసతరేన ఉపాదిన్నాయ సరీరట్ఠకపథవీధాతుయా వినాసదస్సనత్థం. పకుప్పతీతి ఆపోసంవట్టవసేన వడ్ఢమానా కుప్పతి. అన్తరహితా తస్మిం సమయే బాహిరా పథవీధాతు హోతీతి తస్మిం సమయే కోటిసతసహస్సచక్కవాళే ఖారోదకేన విలీయమానా ఉదకానుగతా హుత్వా సబ్బా పబ్బతాదివసేన సణ్ఠితా పథవీధాతు అన్తరహితా హోతి. విలీయిత్వా ఉదకమేవ హోతి. తావ మహల్లికాయాతి తావ మహన్తాయ.

    Hoti kho so, āvusoti kasmā ārabhi? Bāhiraāpodhātuvasena bāhirāya pathavīdhātuyā vināsaṃ dassetvā tato visesatarena upādinnāya sarīraṭṭhakapathavīdhātuyā vināsadassanatthaṃ. Pakuppatīti āposaṃvaṭṭavasena vaḍḍhamānā kuppati. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hotīti tasmiṃ samaye koṭisatasahassacakkavāḷe khārodakena vilīyamānā udakānugatā hutvā sabbā pabbatādivasena saṇṭhitā pathavīdhātu antarahitā hoti. Vilīyitvā udakameva hoti. Tāva mahallikāyāti tāva mahantāya.

    దువే సతసహస్సాని, చత్తారి నహుతాని చ;

    Duve satasahassāni, cattāri nahutāni ca;

    ఏత్తకం బహలత్తేన, సఙ్ఖాతాయం వసున్ధరాతి. –

    Ettakaṃ bahalattena, saṅkhātāyaṃ vasundharāti. –

    ఏవం బహలత్తేనేవ మహన్తాయ, విత్థారతో పన కోటిసతసహస్సచక్కవాళప్పమాణాయ. అనిచ్చతాతి హుత్వా అభావతా. ఖయధమ్మతాతి ఖయం గమనసభావతా . వయధమ్మతాతి వయం గమనసభావతా. విపరిణామధమ్మతాతి పకతివిజహనసభావతా, ఇతి సబ్బేహిపి ఇమేహి పదేహి అనిచ్చలక్ఖణమేవ వుత్తం. యం పన అనిచ్చం, తం దుక్ఖం. యం దుక్ఖం, తం అనత్తాతి తీణిపి లక్ఖణాని ఆగతానేవ హోన్తి. మత్తట్ఠకస్సాతి పరిత్తట్ఠితికస్స, తత్థ ద్వీహాకారేహి ఇమస్స కాయస్స పరిత్తట్ఠితితా వేదితబ్బా ఠితిపరిత్తతాయ చ సరసపరిత్తతాయ చ. అయఞ్హి అతీతే చిత్తక్ఖణే జీవిత్థ, న జీవతి, న జీవిస్సతి. అనాగతే చిత్తక్ఖణే జీవిస్సతి, న జీవతి, న జీవిత్థ. పచ్చుప్పన్నే చిత్తక్ఖణే జీవతి , న జీవిత్థ, న జీవిస్సతీతి వుచ్చతి.

    Evaṃ bahalatteneva mahantāya, vitthārato pana koṭisatasahassacakkavāḷappamāṇāya. Aniccatāti hutvā abhāvatā. Khayadhammatāti khayaṃ gamanasabhāvatā . Vayadhammatāti vayaṃ gamanasabhāvatā. Vipariṇāmadhammatāti pakativijahanasabhāvatā, iti sabbehipi imehi padehi aniccalakkhaṇameva vuttaṃ. Yaṃ pana aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ. Yaṃ dukkhaṃ, taṃ anattāti tīṇipi lakkhaṇāni āgatāneva honti. Mattaṭṭhakassāti parittaṭṭhitikassa, tattha dvīhākārehi imassa kāyassa parittaṭṭhititā veditabbā ṭhitiparittatāya ca sarasaparittatāya ca. Ayañhi atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati, na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvati, na jīvittha. Paccuppanne cittakkhaṇe jīvati , na jīvittha, na jīvissatīti vuccati.

    ‘‘జీవితం అత్తభావో చ, సుఖదుక్ఖా చ కేవలా;

    ‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;

    ఏకచిత్తసమాయుత్తా, లహు సో వత్తతే ఖణో’’తి. –

    Ekacittasamāyuttā, lahu so vattate khaṇo’’ti. –

    ఇదం ఏతస్సేవ పరిత్తట్ఠితిదస్సనత్థం వుత్తం. ఏవం ఠితిపరిత్తతాయ పరిత్తట్ఠితితా వేదితబ్బా.

    Idaṃ etasseva parittaṭṭhitidassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ ṭhitiparittatāya parittaṭṭhititā veditabbā.

    అస్సాసపస్సాసూపనిబద్ధాదిభావేన పనస్స సరసపరిత్తతా వేదితబ్బా. సత్తానఞ్హి అస్సాసూపనిబద్ధం జీవితం, పస్సాసూపనిబద్ధం జీవితం, అస్సాసపస్సాసూపనిబద్ధం జీవితం, మహాభూతూపనిబద్ధం జీవితం, కబళీకారాహారూపనిబద్ధం జీవితం, విఞ్ఞాణూపనిబద్ధం జీవితన్తి విసుద్ధిమగ్గే విత్థారితం.

    Assāsapassāsūpanibaddhādibhāvena panassa sarasaparittatā veditabbā. Sattānañhi assāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, passāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, assāsapassāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, mahābhūtūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, kabaḷīkārāhārūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, viññāṇūpanibaddhaṃ jīvitanti visuddhimagge vitthāritaṃ.

    తణ్హుపాదిన్నస్సాతి తణ్హాయ ఆదిన్నగహితపరామట్ఠస్స అహన్తి వా మమన్తి వా అస్మీతి వా. అథ ఖ్వాస్స నోతేవేత్థ హోతీతి అథ ఖో అస్స భిక్ఖునో ఏవం తీణి లక్ఖణాని ఆరోపేత్వా పస్సన్తస్స ఏత్థ అజ్ఝత్తికాయ పథవీధాతుయా అహన్తి వాతిఆది తివిధో తణ్హామానదిట్ఠిగ్గాహో నోతేవ హోతి, న హోతియేవాతి అత్థో. యథా చ ఆపోధాతువసేన, ఏవం తేజోధాతువాయోధాతువసేనపి బాహిరాయ పథవీధాతుయా అన్తరధానం హోతి. ఇధ పన ఏకంయేవ ఆగతం. ఇతరానిపి అత్థతో వేదితబ్బాని.

    Taṇhupādinnassāti taṇhāya ādinnagahitaparāmaṭṭhassa ahanti vā mamanti vā asmīti vā. Atha khvāssa notevettha hotīti atha kho assa bhikkhuno evaṃ tīṇi lakkhaṇāni āropetvā passantassa ettha ajjhattikāya pathavīdhātuyā ahanti vātiādi tividho taṇhāmānadiṭṭhiggāho noteva hoti, na hotiyevāti attho. Yathā ca āpodhātuvasena, evaṃ tejodhātuvāyodhātuvasenapi bāhirāya pathavīdhātuyā antaradhānaṃ hoti. Idha pana ekaṃyeva āgataṃ. Itarānipi atthato veditabbāni.

    తఞ్చే, ఆవుసోతి ఇధ తస్స ధాతుకమ్మట్ఠానికస్స భిక్ఖునో సోతద్వారే పరిగ్గహం పట్ఠపేన్తో బలం దస్సేతి. అక్కోసన్తీతి దసహి అక్కోసవత్థూహి అక్కోసన్తి. పరిభాసన్తీతి తయా ఇదఞ్చిదఞ్చ కతం, ఏవఞ్చ ఏవఞ్చ తం కరిస్సామాతి వాచాయ పరిభాసన్తి. రోసేన్తీతి ఘట్టేన్తి. విహేసేన్తీతి దుక్ఖాపేన్తి, సబ్బం వాచాయ ఘట్టనమేవ వుత్తం. సో ఏవన్తి సో ధాతుకమ్మట్ఠానికో ఏవం సమ్పజానాతి. ఉప్పన్నా ఖో మే అయన్తి సమ్పతివత్తమానుప్పన్నభావేన చ సముదాచారుప్పన్నభావేన చ ఉప్పన్నా. సోతసమ్ఫస్సజాతి ఉపనిస్సయవసేన సోతసమ్ఫస్సతో జాతా సోతద్వారజవనవేదనా, ఫస్సో అనిచ్చోతి సోతసమ్ఫస్సో హుత్వా అభావట్ఠేన అనిచ్చోతి పస్సతి. వేదనాదయోపి సోతసమ్ఫస్ససమ్పయుత్తావ వేదితబ్బా. ధాతారమ్మణమేవాతి ధాతుసఙ్ఖాతమేవ ఆరమ్మణం. పక్ఖన్దతీతి ఓతరతి. పసీదతీతి తస్మిం ఆరమ్మణే పసీదతి, భుమ్మవచనమేవ వా ఏతం. బ్యఞ్జనసన్ధివసేన ‘‘ధాతారమ్మణమేవా’’తి వుత్తం, ధాతారమ్మణేయేవాతి అయమేత్థ అత్థో. అధిముచ్చతీతి ధాతువసేన ఏవన్తి అధిమోక్ఖం లభతి, న రజ్జతి, న దుస్సతి. అయఞ్హి సోతద్వారమ్హి ఆరమ్మణే ఆపాథగతే మూలపరిఞ్ఞాఆగన్తుకతావకాలికవసేన పరిగ్గహం కరోతి, తస్స విత్థారకథా సతిపట్ఠానే సతిసమ్పజఞ్ఞపబ్బే వుత్తా. సా పన తత్థ చక్ఖుద్వారవసేన వుత్తా, ఇధ సోతద్వారవసేన వేదితబ్బా.

    Tañce, āvusoti idha tassa dhātukammaṭṭhānikassa bhikkhuno sotadvāre pariggahaṃ paṭṭhapento balaṃ dasseti. Akkosantīti dasahi akkosavatthūhi akkosanti. Paribhāsantīti tayā idañcidañca kataṃ, evañca evañca taṃ karissāmāti vācāya paribhāsanti. Rosentīti ghaṭṭenti. Vihesentīti dukkhāpenti, sabbaṃ vācāya ghaṭṭanameva vuttaṃ. So evanti so dhātukammaṭṭhāniko evaṃ sampajānāti. Uppannā kho me ayanti sampativattamānuppannabhāvena ca samudācāruppannabhāvena ca uppannā. Sotasamphassajāti upanissayavasena sotasamphassato jātā sotadvārajavanavedanā, phasso aniccoti sotasamphasso hutvā abhāvaṭṭhena aniccoti passati. Vedanādayopi sotasamphassasampayuttāva veditabbā. Dhātārammaṇamevāti dhātusaṅkhātameva ārammaṇaṃ. Pakkhandatīti otarati. Pasīdatīti tasmiṃ ārammaṇe pasīdati, bhummavacanameva vā etaṃ. Byañjanasandhivasena ‘‘dhātārammaṇamevā’’ti vuttaṃ, dhātārammaṇeyevāti ayamettha attho. Adhimuccatīti dhātuvasena evanti adhimokkhaṃ labhati, na rajjati, na dussati. Ayañhi sotadvāramhi ārammaṇe āpāthagate mūlapariññāāgantukatāvakālikavasena pariggahaṃ karoti, tassa vitthārakathā satipaṭṭhāne satisampajaññapabbe vuttā. Sā pana tattha cakkhudvāravasena vuttā, idha sotadvāravasena veditabbā.

    ఏవం కతపరిగ్గహస్స హి ధాతుకమ్మట్ఠానికస్స బలవవిపస్సకస్స సచేపి చక్ఖుద్వారాదీసు ఆరమ్మణే ఆపాథగతే అయోనిసో ఆవజ్జనం ఉప్పజ్జతి, వోట్ఠబ్బనం పత్వా ఏకం ద్వే వారే ఆసేవనం లభిత్వా చిత్తం భవఙ్గమేవ ఓతరతి, న రాగాదివసేన ఉప్పజ్జతి, అయం కోటిప్పత్తో తిక్ఖవిపస్సకో. అపరస్స రాగాదివసేన ఏకం వారం జవనం జవతి, జవనపరియోసానే పన రాగాదివసేన ఏవం మే జవనం జవితన్తి ఆవజ్జతో ఆరమ్మణం పరిగ్గహితమేవ హోతి, పున వారం తథా న జవతి. అపరస్స ఏకవారం ఏవం ఆవజ్జతో పున దుతియవారం రాగాదివసేన జవనం జవతియేవ, దుతియవారావసానే పన ఏవం మే జవనం జవితన్తి ఆవజ్జతో ఆరమ్మణం పరిగ్గహితమేవ హోతి, తతియవారే తథా న ఉప్పజ్జతి. ఏత్థ పన పఠమో అతితిక్ఖో, తతియో అతిమన్దో, దుతియస్స పన వసేన ఇమస్మిం సుత్తే, లటుకికోపమే, ఇన్ద్రియభావనే చ అయమత్థో వేదితబ్బో.

    Evaṃ katapariggahassa hi dhātukammaṭṭhānikassa balavavipassakassa sacepi cakkhudvārādīsu ārammaṇe āpāthagate ayoniso āvajjanaṃ uppajjati, voṭṭhabbanaṃ patvā ekaṃ dve vāre āsevanaṃ labhitvā cittaṃ bhavaṅgameva otarati, na rāgādivasena uppajjati, ayaṃ koṭippatto tikkhavipassako. Aparassa rāgādivasena ekaṃ vāraṃ javanaṃ javati, javanapariyosāne pana rāgādivasena evaṃ me javanaṃ javitanti āvajjato ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti, puna vāraṃ tathā na javati. Aparassa ekavāraṃ evaṃ āvajjato puna dutiyavāraṃ rāgādivasena javanaṃ javatiyeva, dutiyavārāvasāne pana evaṃ me javanaṃ javitanti āvajjato ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti, tatiyavāre tathā na uppajjati. Ettha pana paṭhamo atitikkho, tatiyo atimando, dutiyassa pana vasena imasmiṃ sutte, laṭukikopame, indriyabhāvane ca ayamattho veditabbo.

    ఏవం సోతద్వారే పరిగ్గహితవసేన ధాతుకమ్మట్ఠానికస్స బలం దస్సేత్వా ఇదాని కాయద్వారే దీపేన్తో తఞ్చే, ఆవుసోతిఆదిమాహ. అనిట్ఠారమ్మణఞ్హి పత్వా ద్వీసు వారేసు కిలమతి సోతద్వారే చ కాయద్వారే చ. తస్మా యథా నామ ఖేత్తస్సామీ పురిసో కుదాలం గహేత్వా ఖేత్తం అనుసఞ్చరన్తో యత్థ వా తత్థ వా మత్తికపిణ్డం అదత్వా దుబ్బలట్ఠానేసుయేవ కుదాలేన భూమిం భిన్దిత్వా సతిణమత్తికపిణ్డం దేతి. ఏవమేవ మహాథేరో అనాగతే సిక్ఖాకామా పధానకమ్మికా కులపుత్తా ఇమేసు ద్వారేసు సంవరం పట్ఠపేత్వా ఖిప్పమేవ జాతిజరామరణస్స అన్తం కరిస్సన్తీతి ఇమేసుయేవ ద్వీసు ద్వారేసు గాళ్హం కత్వా సంవరం దేసేన్తో ఇమం దేసనం ఆరభి.

    Evaṃ sotadvāre pariggahitavasena dhātukammaṭṭhānikassa balaṃ dassetvā idāni kāyadvāre dīpento tañce, āvusotiādimāha. Aniṭṭhārammaṇañhi patvā dvīsu vāresu kilamati sotadvāre ca kāyadvāre ca. Tasmā yathā nāma khettassāmī puriso kudālaṃ gahetvā khettaṃ anusañcaranto yattha vā tattha vā mattikapiṇḍaṃ adatvā dubbalaṭṭhānesuyeva kudālena bhūmiṃ bhinditvā satiṇamattikapiṇḍaṃ deti. Evameva mahāthero anāgate sikkhākāmā padhānakammikā kulaputtā imesu dvāresu saṃvaraṃ paṭṭhapetvā khippameva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissantīti imesuyeva dvīsu dvāresu gāḷhaṃ katvā saṃvaraṃ desento imaṃ desanaṃ ārabhi.

    తత్థ సముదాచరన్తీతి ఉపక్కమన్తి. పాణిసమ్ఫస్సేనాతి పాణిప్పహారేన, ఇతరేసుపి ఏసేవ నయో. తథాభూతోతి తథాసభావో. యథాభూతస్మిన్తి యథాసభావే. కమన్తీతి పవత్తన్తి. ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతోతిఆదీసు ఇతిపి సో భగవాతిఆదినా నయేన అనుస్సరన్తోపి బుద్ధం అనుస్సరతి, వుత్తం ఖో పనేతం భగవతాతి అనుస్సరన్తోపి అనుస్సరతియేవ. స్వాక్ఖాతో భగవతా ధమ్మోతిఆదినా నయేన అనుస్సరన్తోపి ధమ్మం అనుస్సరతి, కకచూపమోవాదం అనుస్సరన్తోపి అనుస్సరతియేవ. సుప్పటిపన్నోతిఆదినా నయేన అనుస్సరన్తోపి సఙ్ఘం అనుస్సరతి, కకచోకన్తనం అధివాసయమానస్స భిక్ఖునో గుణం అనుస్సరమానోపి అనుస్సరతియేవ.

    Tattha samudācarantīti upakkamanti. Pāṇisamphassenāti pāṇippahārena, itaresupi eseva nayo. Tathābhūtoti tathāsabhāvo. Yathābhūtasminti yathāsabhāve. Kamantīti pavattanti. Evaṃ buddhaṃ anussaratotiādīsu itipi so bhagavātiādinā nayena anussarantopi buddhaṃ anussarati, vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatāti anussarantopi anussaratiyeva. Svākkhāto bhagavatā dhammotiādinā nayena anussarantopi dhammaṃ anussarati, kakacūpamovādaṃ anussarantopi anussaratiyeva. Suppaṭipannotiādinā nayena anussarantopi saṅghaṃ anussarati, kakacokantanaṃ adhivāsayamānassa bhikkhuno guṇaṃ anussaramānopi anussaratiyeva.

    ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతీతి ఇధ విపస్సనుపేక్ఖా అధిప్పేతా. ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా సణ్ఠాతీతి ఇధ ఛళఙ్గుపేక్ఖా, సా పనేసా కిఞ్చాపి ఖీణాసవస్స ఇట్ఠానిట్ఠేసు ఆరమ్మణేసు అరజ్జనాదివసేన పవత్తతి, అయం పన భిక్ఖు వీరియబలేన భావనాసిద్ధియా అత్తనో విపస్సనం ఖీణాసవస్స ఛళఙ్గుపేక్ఖాఠానే ఠపేతీతి విపస్సనావ ఛళఙ్గుపేక్ఖా నామ జాతా.

    Upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātīti idha vipassanupekkhā adhippetā. Upekkhā kusalanissitā saṇṭhātīti idha chaḷaṅgupekkhā, sā panesā kiñcāpi khīṇāsavassa iṭṭhāniṭṭhesu ārammaṇesu arajjanādivasena pavattati, ayaṃ pana bhikkhu vīriyabalena bhāvanāsiddhiyā attano vipassanaṃ khīṇāsavassa chaḷaṅgupekkhāṭhāne ṭhapetīti vipassanāva chaḷaṅgupekkhā nāma jātā.

    ౩౦౩. ఆపోధాతునిద్దేసే ఆపోగతన్తి సబ్బఆపేసు గతం అల్లయూసభావలక్ఖణం. పిత్తం సేమ్హన్తిఆదీసు పన యం వత్తబ్బం, తం సబ్బం సద్ధిం భావనానయేన విసుద్ధిమగ్గే వుత్తం. పకుప్పతీతి ఓఘవసేన వడ్ఢతి, సముద్దతో వా ఉదకం ఉత్తరతి, అయమస్స పాకతికో పకోపో, ఆపోసంవట్టకాలే పన కోటిసతసహస్సచక్కవాళం ఉదకపూరమేవ హోతి. ఓగచ్ఛన్తీతి హేట్ఠా గచ్ఛన్తి, ఉద్ధనే ఆరోపితఉదకం వియ ఖయం వినాసం పాపుణన్తి. సేసం పురిమనయేనేవ వేదితబ్బం.

    303. Āpodhātuniddese āpogatanti sabbaāpesu gataṃ allayūsabhāvalakkhaṇaṃ. Pittaṃ semhantiādīsu pana yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ. Pakuppatīti oghavasena vaḍḍhati, samuddato vā udakaṃ uttarati, ayamassa pākatiko pakopo, āposaṃvaṭṭakāle pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ udakapūrameva hoti. Ogacchantīti heṭṭhā gacchanti, uddhane āropitaudakaṃ viya khayaṃ vināsaṃ pāpuṇanti. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.

    ౩౦౪. తేజోధాతునిద్దేసే తేజోగతన్తి సబ్బతేజేసు గతం ఉణ్హత్తలక్ఖణం. తేజో ఏవ వా తేజోభావం గతన్తి తేజోగతం. పురిమే ఆపోగతేపి పచ్ఛిమే వాయోగతేపి ఏసేవ నయో. యేన చాతి యేన తేజోగతేన. తస్మిం కుప్పితే అయం కాయో సన్తప్పతి, ఏకాహికజరాదిభావేన ఉసుమజాతో హోతి. యేన చ జీరీయతీతి యేన అయం కాయో జీరతి, ఇన్ద్రియవేకల్లత్తం బలపరిక్ఖయం వలిపలితాదిభావఞ్చ పాపుణాతి. యేన చ పరిడయ్హతీతి యేన కుప్పితేన అయం కాయో దయ్హతి, సో చ పుగ్గలో దయ్హామి దయ్హామీతి కన్దన్తో సతధోతసప్పిగోసీతచన్దనాదిలేపఞ్చ తాలవణ్టవాతఞ్చ పచ్చాసీసతి. యేన చ అసితపీతఖాయితసాయితం సమ్మా పరిణామం గచ్ఛతీతి యేన తం అసితం వా ఓదనాది, పీతం వా పానకాది, ఖాయితం వా పిట్ఠఖజ్జకాది, సాయితం వా అమ్బపక్కమధుఫాణితాది సమ్మా పరిపాకం గచ్ఛతి, రసాదిభావేన వివేకం గచ్ఛతీతి అత్థో. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారతో పన యం వత్తబ్బం సియా, తం సబ్బం సద్ధిం భావనానయేన విసుద్ధిమగ్గే వుత్తం.

    304. Tejodhātuniddese tejogatanti sabbatejesu gataṃ uṇhattalakkhaṇaṃ. Tejo eva vā tejobhāvaṃ gatanti tejogataṃ. Purime āpogatepi pacchime vāyogatepi eseva nayo. Yena cāti yena tejogatena. Tasmiṃ kuppite ayaṃ kāyo santappati, ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti. Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jīrati, indriyavekallattaṃ balaparikkhayaṃ valipalitādibhāvañca pāpuṇāti. Yena ca pariḍayhatīti yena kuppitena ayaṃ kāyo dayhati, so ca puggalo dayhāmi dayhāmīti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepañca tālavaṇṭavātañca paccāsīsati. Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti yena taṃ asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ.

    హరితన్తన్తి హరితమేవ. అల్లతిణాదిం ఆగమ్మ నిబ్బాయతీతి అత్థో. పన్థన్తన్తి మహామగ్గమేవ. సేలన్తన్తి పబ్బతం. ఉదకన్తన్తి ఉదకం. రమణీయం వా భూమిభాగన్తి తిణగుమ్బాదిరహితం, వివిత్తం అబ్భోకాసం భూమిభాగం. అనాహారాతి నిరాహారా నిరుపాదానా, అయమ్పి పకతియావ తేజోవికారో వుత్తో, తేజోసంవట్టకాలే పన కోటిసతసహస్సచక్కవాళం ఝాపేత్వా ఛారికామత్తమ్పి న తిట్ఠతి. న్హారుదద్దులేనాతి చమ్మనిల్లేఖనేన. అగ్గిం గవేసన్తీతి ఏవరూపం సుఖుమం ఉపాదానం గహేత్వా అగ్గిం పరియేసన్తి, యం అప్పమత్తకమ్పి ఉసుమం లభిత్వా పజ్జలతి, సేసమిధాపి పురిమనయేనేవ వేదితబ్బం.

    Haritantanti haritameva. Allatiṇādiṃ āgamma nibbāyatīti attho. Panthantanti mahāmaggameva. Selantanti pabbataṃ. Udakantanti udakaṃ. Ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāganti tiṇagumbādirahitaṃ, vivittaṃ abbhokāsaṃ bhūmibhāgaṃ. Anāhārāti nirāhārā nirupādānā, ayampi pakatiyāva tejovikāro vutto, tejosaṃvaṭṭakāle pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ jhāpetvā chārikāmattampi na tiṭṭhati. Nhārudaddulenāti cammanillekhanena. Aggiṃ gavesantīti evarūpaṃ sukhumaṃ upādānaṃ gahetvā aggiṃ pariyesanti, yaṃ appamattakampi usumaṃ labhitvā pajjalati, sesamidhāpi purimanayeneva veditabbaṃ.

    ౩౦౫. వాయోధాతునిద్దేసే ఉద్ధఙ్గమా వాతాతి ఉగ్గారహిక్కారాదిపవత్తకా ఉద్ధం ఆరోహనవాతా. అధోగమా వాతాతి ఉచ్చారపస్సావాదినీహరణకా అధో ఓరోహనవాతా. కుచ్ఛిసయా వాతాతి అన్తానం బహివాతా. కోట్ఠాసయా వాతాతి అన్తానం అన్తోవాతా. అఙ్గమఙ్గానుసారినోతి ధమనీజాలానుసారేన సకలసరీరే అఙ్గమఙ్గాని అనుసటా సమిఞ్జనపసారణాదినిబ్బత్తకవాతా. అస్సాసోతి అన్తోపవిసననాసికవాతో . పస్సాసోతి బహినిక్ఖమననాసికవాతో. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారతో పన యం వత్తబ్బం సియా, తం సబ్బం సద్ధిం భావనానయేన విసుద్ధిమగ్గే వుత్తం.

    305. Vāyodhātuniddese uddhaṅgamā vātāti uggārahikkārādipavattakā uddhaṃ ārohanavātā. Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā. Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā. Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā. Aṅgamaṅgānusārinoti dhamanījālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakavātā. Assāsoti antopavisananāsikavāto . Passāsoti bahinikkhamananāsikavāto. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ.

    గామమ్పి వహతీతి సకలగామమ్పి చుణ్ణవిచుణ్ణం కురుమానా ఆదాయ గచ్ఛతి, నిగమాదీసుపి ఏసేవ నయో. ఇధ వాయోసంవట్టకాలే కోటిసతసహస్సచక్కవాళవిద్ధంసనవసేన వాయోధాతువికారో దస్సితో. విధూపనేనాతి అగ్గిబీజనకేన. ఓస్సవనేతి ఛదనగ్గే, తేన హి ఉదకం సవతి, తస్మా తం ‘‘ఓస్సవన’’న్తి వుచ్చతి. సేసమిధాపి పురిమనయేనేవ యోజేతబ్బం.

    Gāmampi vahatīti sakalagāmampi cuṇṇavicuṇṇaṃ kurumānā ādāya gacchati, nigamādīsupi eseva nayo. Idha vāyosaṃvaṭṭakāle koṭisatasahassacakkavāḷaviddhaṃsanavasena vāyodhātuvikāro dassito. Vidhūpanenāti aggibījanakena. Ossavaneti chadanagge, tena hi udakaṃ savati, tasmā taṃ ‘‘ossavana’’nti vuccati. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ౩౦౬. సేయ్యథాపి , ఆవుసోతి ఇధ కిం దస్సేతి? హేట్ఠా కథితానం మహాభూతానం నిస్సత్తభావం. కట్ఠన్తి దబ్బసమ్భారం. వల్లిన్తి ఆబన్ధనవల్లిం. తిణన్తి ఛదనతిణం. మత్తికన్తి అనులేపమత్తికం. ఆకాసో పరివారితోతి ఏతాని కట్ఠాదీని అన్తో చ బహి చ పరివారేత్వా ఆకాసో ఠితోతి అత్థో. అగారంత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతీతి అగారన్తి పణ్ణత్తిమత్తం హోతి. కట్ఠాదీసు పన విసుం విసుం రాసికతేసు కట్ఠరాసివల్లిరాసీత్వేవ వుచ్చతి. ఏవమేవ ఖోతి ఏవమేవ అట్ఠిఆదీని అన్తో చ బహి చ పరివారేత్వా ఠితో ఆకాసో, తానేవ అట్ఠిఆదీని పటిచ్చ రూపంత్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి, సరీరన్తి వోహారం గచ్ఛతి. యథా కట్ఠాదీని పటిచ్చ గేహన్తి సఙ్ఖం గతం అగారం ఖత్తియగేహం బ్రాహ్మణగేహన్తి వుచ్చతి, ఏవమిదమ్పి ఖత్తియసరీరం బ్రాహ్మణసరీరన్తి వుచ్చతి, న హేత్థ కోచి సత్తో వా జీవో వా విజ్జతి.

    306.Seyyathāpi, āvusoti idha kiṃ dasseti? Heṭṭhā kathitānaṃ mahābhūtānaṃ nissattabhāvaṃ. Kaṭṭhanti dabbasambhāraṃ. Vallinti ābandhanavalliṃ. Tiṇanti chadanatiṇaṃ. Mattikanti anulepamattikaṃ. Ākāso parivāritoti etāni kaṭṭhādīni anto ca bahi ca parivāretvā ākāso ṭhitoti attho. Agāraṃtveva saṅkhaṃ gacchatīti agāranti paṇṇattimattaṃ hoti. Kaṭṭhādīsu pana visuṃ visuṃ rāsikatesu kaṭṭharāsivallirāsītveva vuccati. Evameva khoti evameva aṭṭhiādīni anto ca bahi ca parivāretvā ṭhito ākāso, tāneva aṭṭhiādīni paṭicca rūpaṃtveva saṅkhaṃ gacchati, sarīranti vohāraṃ gacchati. Yathā kaṭṭhādīni paṭicca gehanti saṅkhaṃ gataṃ agāraṃ khattiyagehaṃ brāhmaṇagehanti vuccati, evamidampi khattiyasarīraṃ brāhmaṇasarīranti vuccati, na hettha koci satto vā jīvo vā vijjati.

    అజ్ఝత్తికఞ్చేవ, ఆవుసో, చక్ఖూతి ఇదం కస్మా ఆరద్ధం? హేట్ఠా ఉపాదారూపం చత్తారో చ అరూపినో ఖన్ధా తీణి చ అరియసచ్చాని న కథితాని, ఇదాని తాని కథేతుం అయం దేసనా ఆరద్ధాతి. తత్థ చక్ఖుం అపరిభిన్నన్తి చక్ఖుపసాదే నిరుద్ధేపి ఉపహతేపి పిత్తసేమ్హలోహితేహి పలిబుద్ధేపి చక్ఖు చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స పచ్చయో భవితుం న సక్కోతి, పరిభిన్నమేవ హోతి, చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స పన పచ్చయో భవితుం సమత్థం అపరిభిన్నం నామ. బాహిరా చ రూపాతి బాహిరా చతుసముట్ఠానికరూపా. తజ్జో సమన్నాహారోతి తం చక్ఖుఞ్చ రూపే చ పటిచ్చ భవఙ్గం ఆవట్టేత్వా ఉప్పజ్జనమనసికారో, భవఙ్గావట్టనసమత్థం చక్ఖుద్వారే కిరియమనోధాతుచిత్తన్తి అత్థో. తం రూపానం అనాపాథగతత్తాపి అఞ్ఞావిహితస్సపి న హోతి, తజ్జస్సాతి తదనురూపస్స. విఞ్ఞాణభాగస్సాతి విఞ్ఞాణకోట్ఠాసస్స.

    Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhūti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Heṭṭhā upādārūpaṃ cattāro ca arūpino khandhā tīṇi ca ariyasaccāni na kathitāni, idāni tāni kathetuṃ ayaṃ desanā āraddhāti. Tattha cakkhuṃ aparibhinnanti cakkhupasāde niruddhepi upahatepi pittasemhalohitehi palibuddhepi cakkhu cakkhuviññāṇassa paccayo bhavituṃ na sakkoti, paribhinnameva hoti, cakkhuviññāṇassa pana paccayo bhavituṃ samatthaṃ aparibhinnaṃ nāma. Bāhirā ca rūpāti bāhirā catusamuṭṭhānikarūpā. Tajjo samannāhāroti taṃ cakkhuñca rūpe ca paṭicca bhavaṅgaṃ āvaṭṭetvā uppajjanamanasikāro, bhavaṅgāvaṭṭanasamatthaṃ cakkhudvāre kiriyamanodhātucittanti attho. Taṃ rūpānaṃ anāpāthagatattāpi aññāvihitassapi na hoti, tajjassāti tadanurūpassa. Viññāṇabhāgassāti viññāṇakoṭṭhāsassa.

    యం తథాభూతస్సాతిఆదీసు ద్వారవసేన చత్తారి సచ్చాని దస్సేతి. తత్థ తథాభూతస్సాతి చక్ఖువిఞ్ఞాణేన సహభూతస్స, చక్ఖువిఞ్ఞాణసమఙ్గినోతి అత్థో. రూపన్తి చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స న రూపజనకత్తా చక్ఖువిఞ్ఞాణక్ఖణే తిసముట్ఠానరూపం, తదనన్తరచిత్తక్ఖణే చతుసముట్ఠానమ్పి లబ్భతి. సఙ్గహం గచ్ఛతీతి గణనం గచ్ఛతి. వేదనాదయో చక్ఖువిఞ్ఞాణసమ్పయుత్తావ. విఞ్ఞాణమ్పి చక్ఖువిఞ్ఞాణమేవ. ఏత్థ చ సఙ్ఖారాతి చేతనావ వుత్తా. సఙ్గహోతి ఏకతో సఙ్గహో. సన్నిపాతోతి సమాగమో. సమవాయోతి రాసి. యో పటిచ్చసముప్పాదం పస్సతీతి యో పచ్చయే పస్సతి. సో ధమ్మం పస్సతీతి సో పటిచ్చసముప్పన్నధమ్మే పస్సతి, ఛన్దోతిఆది సబ్బం తణ్హావేవచనమేవ , తణ్హా హి ఛన్దకరణవసేన ఛన్దో. ఆలయకరణవసేన ఆలయో. అనునయకరణవసేన అనునయో. అజ్ఝోగాహిత్వా గిలిత్వా గహనవసేన అజ్ఝోసానన్తి వుచ్చతి. ఛన్దరాగవినయో ఛన్దరాగప్పహానన్తి నిబ్బానస్సేవ వేవచనం, ఇతి తీణి సచ్చాని పాళియం ఆగతానేవ మగ్గసచ్చం ఆహరిత్వా గహేతబ్బం, యా ఇమేసు తీసు ఠానేసు దిట్ఠి సఙ్కప్పో వాచా కమ్మన్తో ఆజీవో వాయామో సతి సమాధి భావనాపటివేధో, అయం మగ్గోతి. బహుకతం హోతీతి ఏత్తావతాపి బహుం భగవతో సాసనం కతం హోతి, అజ్ఝత్తికఞ్చేవ, ఆవుసో, సోతన్తిఆదివారేసుపి ఏసేవ నయో.

    Yaṃ tathābhūtassātiādīsu dvāravasena cattāri saccāni dasseti. Tattha tathābhūtassāti cakkhuviññāṇena sahabhūtassa, cakkhuviññāṇasamaṅginoti attho. Rūpanti cakkhuviññāṇassa na rūpajanakattā cakkhuviññāṇakkhaṇe tisamuṭṭhānarūpaṃ, tadanantaracittakkhaṇe catusamuṭṭhānampi labbhati. Saṅgahaṃ gacchatīti gaṇanaṃ gacchati. Vedanādayo cakkhuviññāṇasampayuttāva. Viññāṇampi cakkhuviññāṇameva. Ettha ca saṅkhārāti cetanāva vuttā. Saṅgahoti ekato saṅgaho. Sannipātoti samāgamo. Samavāyoti rāsi. Yo paṭiccasamuppādaṃ passatīti yo paccaye passati. So dhammaṃ passatīti so paṭiccasamuppannadhamme passati, chandotiādi sabbaṃ taṇhāvevacanameva , taṇhā hi chandakaraṇavasena chando. Ālayakaraṇavasena ālayo. Anunayakaraṇavasena anunayo. Ajjhogāhitvā gilitvā gahanavasena ajjhosānanti vuccati. Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānasseva vevacanaṃ, iti tīṇi saccāni pāḷiyaṃ āgatāneva maggasaccaṃ āharitvā gahetabbaṃ, yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi bhāvanāpaṭivedho, ayaṃ maggoti. Bahukataṃ hotīti ettāvatāpi bahuṃ bhagavato sāsanaṃ kataṃ hoti, ajjhattikañceva, āvuso, sotantiādivāresupi eseva nayo.

    మనోద్వారే పన అజ్ఝత్తికో మనో నామ భవఙ్గచిత్తం. తం నిరుద్ధమ్పి ఆవజ్జనచిత్తస్స పచ్చయో భవితుం అసమత్థం మన్దథామగతమేవ పవత్తమానమ్పి పరిభిన్నం నామ హోతి. ఆవజ్జనస్స పన పచ్చయో భవితుం సమత్థం అపరిభిన్నం నామ. బాహిరా చ ధమ్మాతి ధమ్మారమ్మణం. నేవ తావ తజ్జస్సాతి ఇదం భవఙ్గసమయేనేవ కథితం. దుతియవారో పగుణజ్ఝానపచ్చవేక్ఖణేన వా, పగుణకమ్మట్ఠానమనసికారేన వా, పగుణబుద్ధవచనసజ్ఝాయకరణాదినా వా, అఞ్ఞవిహితకం సన్ధాయ వుత్తో. ఇమస్మిం వారే రూపన్తి చతుసముట్ఠానమ్పి లబ్భతి. మనోవిఞ్ఞాణఞ్హి రూపం సముట్ఠాపేతి, వేదనాదయో మనోవిఞ్ఞాణసమ్పయుత్తా , విఞ్ఞాణం మనోవిఞ్ఞాణమేవ. సఙ్ఖారా పనేత్థ ఫస్సచేతనావసేనేవ గహితా. సేసం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. ఇతి మహాథేరో హేట్ఠా ఏకదేసమేవ సమ్మసన్తో ఆగన్త్వా ఇమస్మిం ఠానే ఠత్వా హేట్ఠా పరిహీనదేసనం సబ్బం తంతంద్వారవసేన భాజేత్వా దస్సేన్తో యథానుసన్ధినావ సుత్తన్తం నిట్ఠపేసీతి.

    Manodvāre pana ajjhattiko mano nāma bhavaṅgacittaṃ. Taṃ niruddhampi āvajjanacittassa paccayo bhavituṃ asamatthaṃ mandathāmagatameva pavattamānampi paribhinnaṃ nāma hoti. Āvajjanassa pana paccayo bhavituṃ samatthaṃ aparibhinnaṃ nāma. Bāhirā ca dhammāti dhammārammaṇaṃ. Neva tāva tajjassāti idaṃ bhavaṅgasamayeneva kathitaṃ. Dutiyavāro paguṇajjhānapaccavekkhaṇena vā, paguṇakammaṭṭhānamanasikārena vā, paguṇabuddhavacanasajjhāyakaraṇādinā vā, aññavihitakaṃ sandhāya vutto. Imasmiṃ vāre rūpanti catusamuṭṭhānampi labbhati. Manoviññāṇañhi rūpaṃ samuṭṭhāpeti, vedanādayo manoviññāṇasampayuttā , viññāṇaṃ manoviññāṇameva. Saṅkhārā panettha phassacetanāvaseneva gahitā. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Iti mahāthero heṭṭhā ekadesameva sammasanto āgantvā imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā heṭṭhā parihīnadesanaṃ sabbaṃ taṃtaṃdvāravasena bhājetvā dassento yathānusandhināva suttantaṃ niṭṭhapesīti.

    పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    మహాహత్థిపదోపమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౮. మహాహత్థిపదోపమసుత్తం • 8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౮. మహాహత్థిపదోపమసుత్తవణ్ణనా • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact