| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
೩೦೦. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಜಙ್ಗಲಾನನ್ತಿ ಪಥವೀತಲಚಾರೀನಂ। ಪಾಣಾನನ್ತಿ ಸಪಾದಕಪಾಣಾನಂ। ಪದಜಾತಾನೀತಿ ಪದಾನಿ। ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಓಧಾನಂ ಪಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಅಕ್ಖಾಯತಿ। ಯದಿದಂ ಮಹನ್ತತ್ತೇನಾತಿ ಮಹನ್ತಭಾವೇನ ಅಗ್ಗಂ ಅಕ್ಖಾಯತಿ, ನ ಗುಣವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇ ಕೇಚಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಲೋಕಿಯಾ ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ವಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಸಙ್ಗಹೋ – ಸಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ, ಸಞ್ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ, ಕಿರಿಯಸಙ್ಗಹೋ, ಗಣನಸಙ್ಗಹೋತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಖತ್ತಿಯಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು ಸಬ್ಬೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮಾನಜಾತಿವಸೇನ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಕೋಸಲಕಾ ಸಬ್ಬೇ ಮಾಗಧಕಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಜಾತಿದೇಸವಸೇನ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಞ್ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ‘‘ಸಬ್ಬೇ ರಥಿಕಾ ಸಬ್ಬೇ ಧನುಗ್ಗಹಾ’’ತಿ ಏವಂ ಕಿರಿಯವಸೇನ ಸಙ್ಗಹೋ ಕಿರಿಯಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಕತಮಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ? ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಹಞ್ಚಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಗಣನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇನ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಕಥಾ॰ ೪೭೧), ಅಯಂ ಗಣನಸಙ್ಗಹೋ ನಾಮ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಠಾನೇ ಅಯಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।
300.Evaṃme sutanti mahāhatthipadopamasuttaṃ. Tattha jaṅgalānanti pathavītalacārīnaṃ. Pāṇānanti sapādakapāṇānaṃ. Padajātānīti padāni. Samodhānaṃ gacchantīti odhānaṃ pakkhepaṃ gacchanti. Aggamakkhāyatīti seṭṭhaṃ akkhāyati. Yadidaṃ mahantattenāti mahantabhāvena aggaṃ akkhāyati, na guṇavasenāti attho. Ye keci kusalā dhammāti ye keci lokiyā vā lokuttarā vā kusalā dhammā. Saṅgahaṃ gacchantīti ettha catubbidho saṅgaho – sajātisaṅgaho, sañjātisaṅgaho, kiriyasaṅgaho, gaṇanasaṅgahoti. Tattha ‘‘sabbe khattiyā āgacchantu sabbe brāhmaṇā’’ti evaṃ samānajātivasena saṅgaho sajātisaṅgaho nāma. ‘‘Sabbe kosalakā sabbe māgadhakā’’ti evaṃ sañjātidesavasena saṅgaho sañjātisaṅgaho nāma. ‘‘Sabbe rathikā sabbe dhanuggahā’’ti evaṃ kiriyavasena saṅgaho kiriyasaṅgaho nāma. ‘‘Cakkhāyatanaṃ katamakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti? Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati. Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahita’’nti (kathā. 471), ayaṃ gaṇanasaṅgaho nāma. Imasmimpi ṭhāne ayameva adhippeto.
ನನು ಚ ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಕತಿ ಕುಸಲಾ ಕತಿ ಅಕುಸಲಾ ಕತಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾತಿ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ಅಕುಸಲಂ, ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಕುಸಲಂ, ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ಅಬ್ಯಾಕತಂ, ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಂ, ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ, ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೨೧೬-೨೧೭) ಆಗತತ್ತಾ ಚತುಭೂಮಕಮ್ಪಿ ಕುಸಲಂ ದಿಯಡ್ಢಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಭಜತಿ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾಥೇರೋ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಗಣನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಆಹಾತಿ? ಸಚ್ಚಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ‘‘ಸಾಧಿಕಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿಯಡ್ಢಸಿಕ್ಖಾಪದಸತಂ ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸಂ ಉದ್ದೇಸಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಯತ್ಥ ಅತ್ತಕಾಮಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ। ತಿಸ್ಸೋ ಇಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೮೮) ಏತ್ಥ ಸಾಧಿಕಮಿದಂ ದಿಯಡ್ಢಸಿಕ್ಖಾಪದಸತಂ ಏಕಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾವ ಹೋತಿ, ತಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋಪಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ದಸ್ಸಿತೋ, ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ। ಯಥಾ ಚ ಏಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಪದಸ್ಸ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಓತಿಣ್ಣಾನಿಪಿ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಓತಿಣ್ಣಾನಿಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಸಸಮಿಗಾದೀನಂ ಪಾದಾನಿ ಹತ್ಥಿಪದೇ ಸಮೋಧಾನಂ ಗತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ಹತ್ಥಿಪದತೋ ಅಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ। ಏವಮೇವ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ತೀಸುಪಿ ಚತೂಸುಪಿ ಸಚ್ಚೇಸು ಗಣನಂ ಗತಾ ಧಮ್ಮಾ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಗಣನಂ ಗತಾವ ಹೋನ್ತಿ; ಸಚ್ಚಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾತಿ ದಿಯಡ್ಢಸಚ್ಚಗಣನಂ ಗತೇಪಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇ’’ತಿಆದೀಸು ಉದ್ದೇಸಪದೇಸು ಚೇವ ಜಾತಿಪಿ ದುಕ್ಖಾತಿಆದೀಸು ನಿದ್ದೇಸಪದೇಸು ಚ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಮೇವ। ಕೇವಲಂ ಪನೇತ್ಥ ದೇಸನಾನುಕ್ಕಮೋವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Nanu ca ‘‘catunnaṃ ariyasaccānaṃ kati kusalā kati akusalā kati abyākatāti pañhassa vissajjane samudayasaccaṃ akusalaṃ, maggasaccaṃ kusalaṃ, nirodhasaccaṃ abyākataṃ, dukkhasaccaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākata’’nti (vibha. 216-217) āgatattā catubhūmakampi kusalaṃ diyaḍḍhameva saccaṃ bhajati. Atha kasmā mahāthero catūsu ariyasaccesu gaṇanaṃ gacchatīti āhāti? Saccānaṃ antogadhattā. Yathā hi ‘‘sādhikamidaṃ, bhikkhave, diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchati, yattha attakāmā kulaputtā sikkhanti. Tisso imā, bhikkhave, sikkhā adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhā’’ti (a. ni. 3.88) ettha sādhikamidaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ ekā adhisīlasikkhāva hoti, taṃ sikkhantopi tisso sikkhā sikkhatīti dassito, sikkhānaṃ antogadhattā. Yathā ca ekassa hatthipadassa catūsu koṭṭhāsesu ekasmiṃ koṭṭhāse otiṇṇānipi dvīsu tīsu catūsu koṭṭhāsesu otiṇṇānipi siṅgālasasamigādīnaṃ pādāni hatthipade samodhānaṃ gatāneva honti. Hatthipadato amuccitvā tasseva antogadhattā. Evameva ekasmimpi dvīsupi tīsupi catūsupi saccesu gaṇanaṃ gatā dhammā catūsu saccesu gaṇanaṃ gatāva honti; saccānaṃ antogadhattāti diyaḍḍhasaccagaṇanaṃ gatepi kusaladhamme ‘‘sabbe te catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchantī’’ti āha. ‘‘Dukkhe ariyasacce’’tiādīsu uddesapadesu ceva jātipi dukkhātiādīsu niddesapadesu ca yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimagge vuttameva. Kevalaṃ panettha desanānukkamova veditabbo.
೩೦೧. ಯಥಾ ಹಿ ಛೇಕೋ ವಿಲೀವಕಾರೋ ಸುಜಾತಂ ವೇಳುಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚತುಧಾ ಛೇತ್ವಾ ತತೋ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಧಾ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ, ತತೋಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಫಾಲೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಪೇಸಿಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ತತೋ ಚತಸ್ಸೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಭಾಗಂ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗನ್ತಿ ದ್ವಿಧಾ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಭಾಗಂ ಆದಾಯ ತತೋ ಸಮುಗ್ಗಬೀಜನಿತಾಲವಣ್ಟಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ವೇಳುವಿಕತಿಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಸೋ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗಞ್ಚ ಇತರಾ ಚ ಚತಸ್ಸೋ ಪೇಸಿಯೋ ಇತರೇ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಇತರೇ ಚ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕಮ್ಮಾಯ ನ ಉಪನೇಸ್ಸತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಪನ ಉಪನೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಉಪನೇಸ್ಸತಿ। ಏವಮೇವ ಅಯಂ ಮಹಾಥೇರೋಪಿ ವಿಲೀವಕಾರೋ ಸುಜಾತಂ ವೇಳುಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವಿಯ, ಇಮಂ ಮಹನ್ತಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಚತುಅರಿಯಸಚ್ಚವಸೇನ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇಸಿ। ವಿಲೀವಕಾರಸ್ಸ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಧಾ ಕರಣಂ ವಿಯ ಥೇರಸ್ಸ ತೀಣಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಾಜೇನ್ತಸ್ಸ ಖನ್ಧವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಕರಣಂ। ತತೋ ಯಥಾ ಸೋ ವಿಲೀವಕಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಧಾ ಫಾಲೇಸಿ, ಏವಂ ಥೇರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇ ಠಪೇತ್ವಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ರೂಪನ್ತಿ ಪಞ್ಚಧಾ ಅಕಾಸಿ। ತತೋ ಯಥಾ ಸೋ ವಿಲೀವಕಾರೋ ಚತಸ್ಸೋ ಪೇಸಿಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಭಾಗಂ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗನ್ತಿ ದ್ವಿಧಾ ಫಾಲೇಸಿ, ಏವಂ ಥೇರೋ ಉಪಾದಾಯ ರೂಪಞ್ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಚ ಧಾತುಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಥವೀಧಾತುಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಯಥಾ ಸೋ ವಿಲೀವಕಾರೋ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಭಾಗಂ ಆದಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ವಿಲೀವವಿಕತಿಂ ಅಕಾಸಿ, ಏವಂ ಥೇರೋ ಬಾಹಿರಂ ಪಥವೀಧಾತುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ ಪಥವೀಧಾತುಂ ವೀಸತಿಯಾ ಆಕಾರೇಹಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತೂತಿಆದಿಮಾಹ।
301. Yathā hi cheko vilīvakāro sujātaṃ veḷuṃ labhitvā catudhā chetvā tato tayo koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā pañcadhā bhindeyya, tatopi cattāro ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā phālento pañca pesiyo kareyya, tato catasso ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā kucchibhāgaṃ piṭṭhibhāganti dvidhā phāletvā piṭṭhibhāgaṃ ṭhapetvā kucchibhāgaṃ ādāya tato samuggabījanitālavaṇṭādinānappakāraṃ veḷuvikatiṃ kareyya, so piṭṭhibhāgañca itarā ca catasso pesiyo itare ca cattāro koṭṭhāse itare ca tayo koṭṭhāse kammāya na upanessatīti na vattabbo. Ekappahārena pana upanetuṃ na sakkā, anupubbena upanessati. Evameva ayaṃ mahātheropi vilīvakāro sujātaṃ veḷuṃ labhitvā cattāro koṭṭhāse viya, imaṃ mahantaṃ suttantaṃ ārabhitvā catuariyasaccavasena mātikaṃ ṭhapesi. Vilīvakārassa tayo koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ gahetvā tassa pañcadhā karaṇaṃ viya therassa tīṇi ariyasaccāni ṭhapetvā ekaṃ dukkhasaccaṃ gahetvā bhājentassa khandhavasena pañcadhā karaṇaṃ. Tato yathā so vilīvakāro cattāro koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ bhāgaṃ gahetvā pañcadhā phālesi, evaṃ thero cattāro arūpakkhandhe ṭhapetvā rūpakkhandhaṃ vibhajanto cattāri ca mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpanti pañcadhā akāsi. Tato yathā so vilīvakāro catasso pesiyo ṭhapetvā ekaṃ gahetvā kucchibhāgaṃ piṭṭhibhāganti dvidhā phālesi, evaṃ thero upādāya rūpañca tisso ca dhātuyo ṭhapetvā ekaṃ pathavīdhātuṃ vibhajanto ajjhattikabāhiravasena dvidhā dassesi. Yathā so vilīvakāro piṭṭhibhāgaṃ ṭhapetvā kucchibhāgaṃ ādāya nānappakāraṃ vilīvavikatiṃ akāsi, evaṃ thero bāhiraṃ pathavīdhātuṃ ṭhapetvā ajjhattikaṃ pathavīdhātuṃ vīsatiyā ākārehi vibhajitvā dassetuṃ katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātūtiādimāha.
ಯಥಾ ಪನ ವಿಲೀವಕಾರೋ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗಞ್ಚ ಇತರಾ ಚ ಚತ್ತಸ್ಸೋ ಪೇಸಿಯೋ ಇತರೇ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಇತರೇ ಚ ತಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಕಮ್ಮಾಯ ಉಪನೇಸ್ಸತಿ, ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಉಪನೇತುಂ, ಏವಂ ಥೇರೋಪಿ ಬಾಹಿರಞ್ಚ ಪಥವೀಧಾತುಂ ಇತರಾ ಚ ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ಉಪಾದಾರೂಪಞ್ಚ ಇತರೇ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧೇ ಇತರಾನಿ ಚ ತೀಣಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸ್ಸತಿ, ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ। ಅಪಿಚ ರಾಜಪುತ್ತೂಪಮಾಯಪಿ ಅಯಂ ಕಮೋ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋ –
Yathā pana vilīvakāro piṭṭhibhāgañca itarā ca cattasso pesiyo itare ca cattāro koṭṭhāse itare ca tayo koṭṭhāse anupubbena kammāya upanessati, na hi sakkā ekappahārena upanetuṃ, evaṃ theropi bāhirañca pathavīdhātuṃ itarā ca tisso dhātuyo upādārūpañca itare ca cattāro arūpino khandhe itarāni ca tīṇi ariyasaccāni anupubbena vibhajitvā dassessati, na hi sakkā ekappahārena dassetuṃ. Apica rājaputtūpamāyapi ayaṃ kamo vibhāvetabbo –
ಏಕೋ ಕಿರ ಮಹಾರಾಜಾ, ತಸ್ಸ ಪರೋಸಹಸ್ಸಂ ಪುತ್ತಾ। ಸೋ ತೇಸಂ ಪಿಳನ್ಧನಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಚತೂಸು ಪೇಳಾಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ತೇ, ತಾತ, ಭಾತಿಕಾನಂ ಪಿಳನ್ಧನಭಣ್ಡಂ ತಥಾರೂಪೇ ಛಣೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಪಿಳನ್ಧನಂ ನೋ ದೇಹೀತಿ ಯಾಚನ್ತಾನಂ ದದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು ದೇವಾ’’ತಿ ಸಾರಗಬ್ಭೇ ಪಟಿಸಾಮೇಸಿ, ತಥಾರೂಪೇ ಛಣದಿವಸೇ ರಾಜಪುತ್ತಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಪಿಳನ್ಧನಂ ನೋ, ತಾತ, ದೇಥ, ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತಾತಾ, ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ವೋ ಹತ್ಥೇ ಮಯಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಠಪಿತಂ, ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧಥಾತಿ। ತೇ ಸಾಧೂತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿರ ನೋ ಹತ್ಥೇ ಪಿಳನ್ಧನಭಣ್ಡಂ, ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಬ್ಭಂ ವಿವರಿತ್ವಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಪೇಳಾಯೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ, ತತೋ ಪಞ್ಚ ಸಮುಗ್ಗೇ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ, ತತೋ ಪಞ್ಚಸು ಕರಣ್ಡೇಸು ನೀಹರಿತೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪಿಧಾನಂ ಪಸ್ಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಹತ್ಥೂಪಗಪಾದೂಪಗಾದೀನಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪಿಳನ್ಧನಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇತರೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಕರಣ್ಡೇಹಿ ಇತರೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಮುಗ್ಗೇಹಿ ಇತರಾಹಿ ತೀಹಿ ಪೇಳಾಹಿ ನ ತಾವ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದೇತಿ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪನ ದಸ್ಸತಿ, ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ದಾತುಂ।
Eko kira mahārājā, tassa parosahassaṃ puttā. So tesaṃ piḷandhanaparikkhāraṃ catūsu peḷāsu ṭhapetvā jeṭṭhaputtassa appesi – ‘‘idaṃ te, tāta, bhātikānaṃ piḷandhanabhaṇḍaṃ tathārūpe chaṇe sampatte piḷandhanaṃ no dehīti yācantānaṃ dadeyyāsī’’ti. So ‘‘sādhu devā’’ti sāragabbhe paṭisāmesi, tathārūpe chaṇadivase rājaputtā rañño santikaṃ gantvā ‘‘piḷandhanaṃ no, tāta, detha, nakkhattaṃ kīḷissāmā’’ti āhaṃsu. Tātā, jeṭṭhabhātikassa vo hatthe mayā piḷandhanaṃ ṭhapitaṃ, taṃ āharāpetvā piḷandhathāti. Te sādhūti paṭissuṇitvā tassa santikaṃ gantvā, ‘‘tumhākaṃ kira no hatthe piḷandhanabhaṇḍaṃ, taṃ dethā’’ti āhaṃsu. So evaṃ karissāmīti gabbhaṃ vivaritvā, catasso peḷāyo nīharitvā tisso ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā, tato pañca samugge nīharitvā cattāro ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā, tato pañcasu karaṇḍesu nīharitesu cattāro ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā pidhānaṃ passe ṭhapetvā tato hatthūpagapādūpagādīni nānappakārāni piḷandhanāni nīharitvā adāsi. So kiñcāpi itarehi catūhi karaṇḍehi itarehi catūhi samuggehi itarāhi tīhi peḷāhi na tāva bhājetvā deti, anupubbena pana dassati, na hi sakkā ekappahārena dātuṃ.
ತತ್ಥ ಮಹಾರಾಜಾ ವಿಯ ಭಗವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ರಾಜಾಹಮಸ್ಮಿ ಸೇಲಾತಿ ಭಗವಾ, ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅನುತ್ತರೋ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೫೫೯)। ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ, ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಯಂ ಖೋ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮ್ಮಾ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯ, ‘ಭಗವತೋ ಪುತ್ತೋ ಓರಸೋ ಮುಖತೋ ಜಾತೋ ಧಮ್ಮಜೋ ಧಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ ಧಮ್ಮದಾಯಾದೋ, ನೋ ಆಮಿಸದಾಯಾದೋ’ತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೇವ ತಂ ಸಮ್ಮಾ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯ, ಭಗವತೋ ಪುತ್ತೋ…ಪೇ॰… ನೋ ಆಮಿಸದಾಯಾದೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೯೭)। ಪರೋಸಹಸ್ಸರಾಜಪುತ್ತಾ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Tattha mahārājā viya bhagavā daṭṭhabbo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘rājāhamasmi selāti bhagavā, dhammarājā anuttaro’’ti (su. ni. 559). Jeṭṭhaputto viya sāriputtatthero, vuttampi cetaṃ – ‘‘yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, ‘bhagavato putto oraso mukhato jāto dhammajo dhammanimmito dhammadāyādo, no āmisadāyādo’ti sāriputtameva taṃ sammā vadamāno vadeyya, bhagavato putto…pe… no āmisadāyādo’’ti (ma. ni. 3.97). Parosahassarājaputtā viya bhikkhusaṅgho daṭṭhabbo. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ಪರೋಸಹಸ್ಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ, ಸುಗತಂ ಪಯಿರುಪಾಸತಿ।
‘‘Parosahassaṃ bhikkhūnaṃ, sugataṃ payirupāsati;
ದೇಸೇನ್ತಂ ವಿರಜಂ ಧಮ್ಮಂ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಕುತೋಭಯ’’ನ್ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೬)।
Desentaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ akutobhaya’’nti. (saṃ. ni. 1.216);
ರಞ್ಞೋ ತೇಸಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಚತೂಸು ಪೇಳಾಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಚತುಸಚ್ಚಪ್ಪಕಾಸನಾಯ ಠಪಿತಕಾಲೋ, ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಹೋತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ದೇಸೇತುಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಪಟ್ಠಪೇತುಂ ವಿವರಿತುಂ ವಿಭಜಿತುಂ ಉತ್ತಾನೀಕಾತು’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೭೧)। ತಥಾರೂಪೇ ಖಣೇ ತೇಸಂ ರಾಜಪುತ್ತಾನಂ ತಂ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಯಾಚನಕಾಲೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಸಮಯೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಯಾಚಿತಕಾಲೋ। ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ಕಿರ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ದೇಸಿತಂ। ರಞ್ಞೋ, ‘‘ತಾತಾ, ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ವೋ ಹತ್ಥೇ ಮಯಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಠಪಿತಂ ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನಾಪಿ, ‘‘ಸೇವೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ, ಭಜಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ। ಪಣ್ಡಿತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನುಗ್ಗಾಹಕಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪೇಸಿತಕಾಲೋ।
Rañño tesaṃ puttānaṃ piḷandhanaṃ catūsu peḷāsu pakkhipitvā jeṭṭhaputtassa hatthe ṭhapitakālo viya bhagavato dhammasenāpatissa hatthe catusaccappakāsanāya ṭhapitakālo, tenevāha – ‘‘sāriputto, bhikkhave, pahoti cattāri ariyasaccāni vitthārena ācikkhituṃ desetuṃ paññāpetuṃ paṭṭhapetuṃ vivarituṃ vibhajituṃ uttānīkātu’’nti (ma. ni. 3.371). Tathārūpe khaṇe tesaṃ rājaputtānaṃ taṃ rājānaṃ upasaṅkamitvā piḷandhanaṃ yācanakālo viya bhikkhusaṅghassa vassūpanāyikasamaye āgantvā dhammadesanāya yācitakālo. Upakaṭṭhāya kira vassūpanāyikāya idaṃ suttaṃ desitaṃ. Rañño, ‘‘tātā, jeṭṭhabhātikassa vo hatthe mayā piḷandhanaṃ ṭhapitaṃ taṃ āharāpetvā piḷandhathā’’ti vuttakālo viya sambuddhenāpi, ‘‘sevetha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne, bhajatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne. Paṇḍitā bhikkhū anuggāhakā sabrahmacārīna’’nti evaṃ dhammasenāpatino santike bhikkhūnaṃ pesitakālo.
ರಾಜಪುತ್ತೇಹಿ ರಞ್ಞೋ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಯಾಚಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸತ್ಥುಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಯಾಚಿತಕಾಲೋ। ಜೇಟ್ಠಭಾತಿಕಸ್ಸ ಗಬ್ಭಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪೇಳಾಯೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಠಪನಂ ವಿಯ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಇಮಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ವಸೇನ ಮಾತಿಕಾಯ ಠಪನಂ। ತಿಸ್ಸೋ ಪೇಳಾಯೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಞ್ಚಸಮುಗ್ಗನೀಹರಣಂ ವಿಯ ತೀಣಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ ವಿಭಜನ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧದಸ್ಸನಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಸಮುಗ್ಗೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಞ್ಚಕರಣ್ಡನೀಹರಣಂ ವಿಯ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಭಜನ್ತಸ್ಸ ಚತುಮಹಾಭೂತಉಪಾದಾರೂಪವಸೇನ ಪಞ್ಚಕೋಟ್ಠಾಸದಸ್ಸನಂ।
Rājaputtehi rañño kathaṃ sutvā jeṭṭhabhātikassa santikaṃ gantvā piḷandhanaṃ yācitakālo viya bhikkhūhi satthukathaṃ sutvā dhammasenāpatiṃ upasaṅkamma dhammadesanaṃ āyācitakālo. Jeṭṭhabhātikassa gabbhaṃ vivaritvā catasso peḷāyo nīharitvā ṭhapanaṃ viya dhammasenāpatissa imaṃ suttantaṃ ārabhitvā catunnaṃ ariyasaccānaṃ vasena mātikāya ṭhapanaṃ. Tisso peḷāyo ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā tato pañcasamugganīharaṇaṃ viya tīṇi ariyasaccāni ṭhapetvā dukkhaṃ ariyasaccaṃ vibhajantassa pañcakkhandhadassanaṃ. Cattāro samugge ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā tato pañcakaraṇḍanīharaṇaṃ viya cattāro arūpakkhandhe ṭhapetvā ekaṃ rūpakkhandhaṃ vibhajantassa catumahābhūtaupādārūpavasena pañcakoṭṭhāsadassanaṃ.
೩೦೨. ಚತ್ತಾರೋ ಕರಣ್ಡೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪಿಧಾನಂ ಪಸ್ಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೂಪಗಪಾದೂಪಗಾದಿಪಿಳನ್ಧನದಾನಂ ವಿಯ ತೀಣಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಉಪಾದಾರೂಪಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಥವೀಧಾತುಂ ವಿಭಜನ್ತಸ್ಸ ಬಾಹಿರಂ ತಾವ ಪಿಧಾನಂ ವಿಯ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ನಾನಾಸಭಾವತೋ ವೀಸತಿಯಾ ಆಕಾರೇಹಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತೂ’’ತಿಆದಿವಚನಂ।
302. Cattāro karaṇḍe ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā pidhānaṃ passe ṭhapetvā hatthūpagapādūpagādipiḷandhanadānaṃ viya tīṇi mahābhūtāni upādārūpañca ṭhapetvā ekaṃ pathavīdhātuṃ vibhajantassa bāhiraṃ tāva pidhānaṃ viya ṭhapetvā ajjhattikāya pathavīdhātuyā nānāsabhāvato vīsatiyā ākārehi dassanatthaṃ ‘‘katamā cāvuso ajjhattikā pathavīdhātū’’tiādivacanaṃ.
ತಸ್ಸ ಪನ ರಾಜಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಕರಣ್ಡೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಮುಗ್ಗೇಹಿ ತೀಹಿ ಚ ಪೇಳಾಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನದಾನಂ ವಿಯ ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಇತರೇಸಞ್ಚ ತಿಣ್ಣಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಞ್ಚ ತಿಣ್ಣಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಞ್ಚ ಪಚ್ಛಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಂ ಪನೇತಂ ‘‘ಕತಮಾ ಚಾವುಸೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಪಚ್ಚತ್ತನ್ತಿ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ನಿಯಕಾಧಿವಚನಮೇವ। ಕಕ್ಖಳನ್ತಿ ಥದ್ಧಂ। ಖರಿಗತನ್ತಿ ಫರುಸಂ। ಉಪಾದಿನ್ನನ್ತಿ ನ ಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಮೇವ, ಅವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಸರೀರಟ್ಠಕಸ್ಸೇತಂ ಗಹಣಂ। ಸರೀರಟ್ಠಕಞ್ಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನಂ ವಾ ಹೋತು, ಅನುಪಾದಿನ್ನಂ ವಾ, ಆದಿನ್ನಗಹಿತಪರಾಮಟ್ಠವಸೇನ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಾದಿನ್ನಮೇವ ನಾಮ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ…ಪೇ॰… ಉದರಿಯಂ ಕರೀಸನ್ತಿ ಇದಂ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಪಥವೀಧಾತುವಸೇನ ತಾವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಭತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಪನ ಮನಸಿಕಾರಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಹೇತುಕಾಮೇನ ಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಪನ ನ ಇಧ ಪಾಳಿಆರುಳ್ಹಂ। ತಮ್ಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ, ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಅಚೇತನಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಸುಞ್ಞಾ ಥದ್ಧಾ ಪಥವೀಧಾತು ಏವಾ’’ತಿ ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಯಂ ವಾ ಪನಞ್ಞಮ್ಪೀತಿ ಇದಂ ಇತರೇಸು ತೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅನುಗತಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಗಹಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಯಾ ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತೂತಿ ಯಾ ಚ ಅಯಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತು। ಯಾ ಚ ಬಾಹಿರಾತಿ ಯಾ ಚ ವಿಭಙ್ಗೇ, ‘‘ಅಯೋ ಲೋಹಂ ತಿಪು ಸೀಸ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೧೭೩) ನಯೇನ ಆಗತಾ ಬಾಹಿರಾ ಪಥವೀಧಾತು।
Tassa pana rājaputtassa tehi catūhi karaṇḍehi catūhi samuggehi tīhi ca peḷāhi pacchā anupubbena nīharitvā piḷandhanadānaṃ viya therassāpi itaresañca tiṇṇaṃ mahābhūtānaṃ upādārūpānañca catunnaṃ arūpakkhandhānañca tiṇṇaṃ ariyasaccānañca pacchā anupubbena bhājetvā dassanaṃ veditabbaṃ. Yaṃ panetaṃ ‘‘katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātū’’tiādi vuttaṃ. Tattha ajjhattaṃ paccattanti ubhayampetaṃ niyakādhivacanameva. Kakkhaḷanti thaddhaṃ. Kharigatanti pharusaṃ. Upādinnanti na kammasamuṭṭhānameva, avisesena pana sarīraṭṭhakassetaṃ gahaṇaṃ. Sarīraṭṭhakañhi upādinnaṃ vā hotu, anupādinnaṃ vā, ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena sabbaṃ upādinnameva nāma. Seyyathidaṃ – kesā lomā…pe… udariyaṃ karīsanti idaṃ dhātukammaṭṭhānikassa kulaputtassa ajjhattikapathavīdhātuvasena tāva kammaṭṭhānaṃ vibhattaṃ. Ettha pana manasikāraṃ ārabhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gahetukāmena yaṃ kātabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vitthāritameva. Matthaluṅgaṃ pana na idha pāḷiāruḷhaṃ. Tampi āharitvā, visuddhimagge vuttanayeneva vaṇṇasaṇṭhānādivasena vavatthapetvā, ‘‘ayampi acetanā abyākatā suññā thaddhā pathavīdhātu evā’’ti manasi kātabbaṃ. Yaṃ vā panaññampīti idaṃ itaresu tīsu koṭṭhāsesu anugatāya pathavīdhātuyā gahaṇatthaṃ vuttaṃ. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātūti yā ca ayaṃ vuttappakārā ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ca bāhirāti yā ca vibhaṅge, ‘‘ayo lohaṃ tipu sīsa’’ntiādinā (vibha. 173) nayena āgatā bāhirā pathavīdhātu.
ಏತ್ತಾವತಾ ಥೇರೇನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಪಥವೀಧಾತು ನಾನಾಸಭಾವತೋ ವೀಸತಿಯಾ ಆಕಾರೇಹಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ದಸ್ಸಿತಾ, ಬಾಹಿರಾ ಸಙ್ಖೇಪೇನ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಾನೇ ಸತ್ತಾನಂ ಆಲಯೋ ನಿಕನ್ತಿ ಪತ್ಥನಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಗಹಣಂ ಪರಾಮಾಸೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಆಲಯಾದೀನಂ ಉದ್ಧರಣತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಾ ವಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾ ವಾ ವಿತ್ಥಾರಕಥಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಯತ್ಥ ಪನ ನ ಬಲವಾ, ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾಭಾವತೋ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕಥೇನ್ತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಕಸ್ಸಕೋ ಖೇತ್ತಂ ಕಸಮಾನೋ ಯತ್ಥ ಮೂಲಸನ್ತಾನಕಾನಂ ಬಲವತಾಯ ನಙ್ಗಲಂ ಲಗ್ಗತಿ, ತತ್ಥ ಗೋಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಂಸುಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ಮೂಲಸನ್ತಾನಕಾನಿ ಛೇತ್ವಾ ಛೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರನ್ತೋ ಬಹುಂ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋತಿ। ಯತ್ಥ ತಾನಿ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಬಲವಂ ಪಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಗೋಣೇ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಮಾನೋ ಕಸತಿಯೇವ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Ettāvatā therena ajjhattikā pathavīdhātu nānāsabhāvato vīsatiyā ākārehi vitthārena dassitā, bāhirā saṅkhepena. Kasmā? Yasmiñhi ṭhāne sattānaṃ ālayo nikanti patthanā pariyuṭṭhānaṃ gahaṇaṃ parāmāso balavā hoti, tattha tesaṃ ālayādīnaṃ uddharaṇatthaṃ buddhā vā buddhasāvakā vā vitthārakathaṃ kathenti. Yattha pana na balavā, tattha kattabbakiccābhāvato saṅkhepena kathenti. Yathā hi kassako khettaṃ kasamāno yattha mūlasantānakānaṃ balavatāya naṅgalaṃ laggati, tattha goṇe ṭhapetvā paṃsuṃ viyūhitvā mūlasantānakāni chetvā chetvā uddharanto bahuṃ vāyāmaṃ karoti. Yattha tāni natthi, tattha balavaṃ payogaṃ katvā goṇe piṭṭhiyaṃ paharamāno kasatiyeva, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
ಪಥವೀಧಾತುರೇವೇಸಾತಿ ದುವಿಧಾಪೇಸಾ ಥದ್ಧಟ್ಠೇನ ಕಕ್ಖಳಟ್ಠೇನ ಫರುಸಟ್ಠೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣಾ ಪಥವೀಧಾತುಯೇವ , ಆವುಸೋತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ ಬಾಹಿರಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಬಾಹಿರಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಅಚೇತನಾಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ, ನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯ, ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಬಾಹಿರಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಸದಿಸಾ ಅಚೇತನಾಯೇವಾತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸುಖಪರಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಯಥಾ ದನ್ತೇನ ಗೋಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜಿತೋ ಅದನ್ತೋ ಕತಿಪಾಹಮೇವ ವಿಸೂಕಾಯತಿ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಅಥ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ದಮಥಂ ಉಪೇತಿ। ಏವಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಪಿ ಬಾಹಿರಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಸದಿಸಾತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಕತಿಪಾಹಮೇವ ಅಚೇತನಾಭಾವೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಅಥ ನ ಚಿರೇನೇವಸ್ಸಾ ಅಚೇತನಾಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ತಂ ನೇತಂ ಮಮಾತಿ ತಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ನ ಏತಂ ಮಮ, ನ ಏಸೋಹಮಸ್ಮಿ, ನ ಏಸೋ ಮೇ ಅತ್ತಾತಿ ಏವಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವಂ, ತಞ್ಹಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಮನತ್ತಾತಿ ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Pathavīdhāturevesāti duvidhāpesā thaddhaṭṭhena kakkhaḷaṭṭhena pharusaṭṭhena ekalakkhaṇā pathavīdhātuyeva , āvusoti ajjhattikaṃ bāhirāya saddhiṃ yojetvā dasseti. Yasmā bāhirāya pathavīdhātuyā acetanābhāvo pākaṭo, na ajjhattikāya, tasmā sā bāhirāya saddhiṃ ekasadisā acetanāyevāti gaṇhantassa sukhapariggaho hoti. Yathā kiṃ? Yathā dantena goṇena saddhiṃ yojito adanto katipāhameva visūkāyati vipphandati, atha na cirasseva damathaṃ upeti. Evaṃ ajjhattikāpi bāhirāya saddhiṃ ekasadisāti gaṇhantassa katipāhameva acetanābhāvo na upaṭṭhāti, atha na cirenevassā acetanābhāvo pākaṭo hoti. Taṃ netaṃ mamāti taṃ ubhayampi na etaṃ mama, na esohamasmi, na eso me attāti evaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ, tañhi aniccādisabhāvaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattāti evaṃ daṭṭhabbanti attho.
ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ಆವುಸೋತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ಬಾಹಿರಆಪೋಧಾತುವಸೇನ ಬಾಹಿರಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ವಿನಾಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತತೋ ವಿಸೇಸತರೇನ ಉಪಾದಿನ್ನಾಯ ಸರೀರಟ್ಠಕಪಥವೀಧಾತುಯಾ ವಿನಾಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಪಕುಪ್ಪತೀತಿ ಆಪೋಸಂವಟ್ಟವಸೇನ ವಡ್ಢಮಾನಾ ಕುಪ್ಪತಿ। ಅನ್ತರಹಿತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಬಾಹಿರಾ ಪಥವೀಧಾತು ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಖಾರೋದಕೇನ ವಿಲೀಯಮಾನಾ ಉದಕಾನುಗತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾ ಪಬ್ಬತಾದಿವಸೇನ ಸಣ್ಠಿತಾ ಪಥವೀಧಾತು ಅನ್ತರಹಿತಾ ಹೋತಿ। ವಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಉದಕಮೇವ ಹೋತಿ। ತಾವ ಮಹಲ್ಲಿಕಾಯಾತಿ ತಾವ ಮಹನ್ತಾಯ।
Hoti kho so, āvusoti kasmā ārabhi? Bāhiraāpodhātuvasena bāhirāya pathavīdhātuyā vināsaṃ dassetvā tato visesatarena upādinnāya sarīraṭṭhakapathavīdhātuyā vināsadassanatthaṃ. Pakuppatīti āposaṃvaṭṭavasena vaḍḍhamānā kuppati. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hotīti tasmiṃ samaye koṭisatasahassacakkavāḷe khārodakena vilīyamānā udakānugatā hutvā sabbā pabbatādivasena saṇṭhitā pathavīdhātu antarahitā hoti. Vilīyitvā udakameva hoti. Tāva mahallikāyāti tāva mahantāya.
ದುವೇ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ನಹುತಾನಿ ಚ।
Duve satasahassāni, cattāri nahutāni ca;
ಏತ್ತಕಂ ಬಹಲತ್ತೇನ, ಸಙ್ಖಾತಾಯಂ ವಸುನ್ಧರಾತಿ॥ –
Ettakaṃ bahalattena, saṅkhātāyaṃ vasundharāti. –
ಏವಂ ಬಹಲತ್ತೇನೇವ ಮಹನ್ತಾಯ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಪ್ಪಮಾಣಾಯ। ಅನಿಚ್ಚತಾತಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವತಾ। ಖಯಧಮ್ಮತಾತಿ ಖಯಂ ಗಮನಸಭಾವತಾ । ವಯಧಮ್ಮತಾತಿ ವಯಂ ಗಮನಸಭಾವತಾ। ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮತಾತಿ ಪಕತಿವಿಜಹನಸಭಾವತಾ, ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನ ಅನಿಚ್ಚಂ, ತಂ ದುಕ್ಖಂ। ಯಂ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ಅನತ್ತಾತಿ ತೀಣಿಪಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಆಗತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ಮತ್ತಟ್ಠಕಸ್ಸಾತಿ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಿತಿಕಸ್ಸ, ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಿತಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಠಿತಿಪರಿತ್ತತಾಯ ಚ ಸರಸಪರಿತ್ತತಾಯ ಚ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅತೀತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿತ್ಥ, ನ ಜೀವತಿ, ನ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಜೀವತಿ, ನ ಜೀವಿತ್ಥ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವತಿ , ನ ಜೀವಿತ್ಥ, ನ ಜೀವಿಸ್ಸತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Evaṃ bahalatteneva mahantāya, vitthārato pana koṭisatasahassacakkavāḷappamāṇāya. Aniccatāti hutvā abhāvatā. Khayadhammatāti khayaṃ gamanasabhāvatā . Vayadhammatāti vayaṃ gamanasabhāvatā. Vipariṇāmadhammatāti pakativijahanasabhāvatā, iti sabbehipi imehi padehi aniccalakkhaṇameva vuttaṃ. Yaṃ pana aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ. Yaṃ dukkhaṃ, taṃ anattāti tīṇipi lakkhaṇāni āgatāneva honti. Mattaṭṭhakassāti parittaṭṭhitikassa, tattha dvīhākārehi imassa kāyassa parittaṭṭhititā veditabbā ṭhitiparittatāya ca sarasaparittatāya ca. Ayañhi atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati, na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvati, na jīvittha. Paccuppanne cittakkhaṇe jīvati , na jīvittha, na jīvissatīti vuccati.
‘‘ಜೀವಿತಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಚ, ಸುಖದುಕ್ಖಾ ಚ ಕೇವಲಾ।
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ಏಕಚಿತ್ತಸಮಾಯುತ್ತಾ, ಲಹು ಸೋ ವತ್ತತೇ ಖಣೋ’’ತಿ॥ –
Ekacittasamāyuttā, lahu so vattate khaṇo’’ti. –
ಇದಂ ಏತಸ್ಸೇವ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಿತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಠಿತಿಪರಿತ್ತತಾಯ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಿತಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Idaṃ etasseva parittaṭṭhitidassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ ṭhitiparittatāya parittaṭṭhititā veditabbā.
ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೂಪನಿಬದ್ಧಾದಿಭಾವೇನ ಪನಸ್ಸ ಸರಸಪರಿತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ ಅಸ್ಸಾಸೂಪನಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತಂ, ಪಸ್ಸಾಸೂಪನಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತಂ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೂಪನಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತಂ, ಮಹಾಭೂತೂಪನಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತಂ, ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೂಪನಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತಂ, ವಿಞ್ಞಾಣೂಪನಿಬದ್ಧಂ ಜೀವಿತನ್ತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ।
Assāsapassāsūpanibaddhādibhāvena panassa sarasaparittatā veditabbā. Sattānañhi assāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, passāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, assāsapassāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, mahābhūtūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, kabaḷīkārāhārūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, viññāṇūpanibaddhaṃ jīvitanti visuddhimagge vitthāritaṃ.
ತಣ್ಹುಪಾದಿನ್ನಸ್ಸಾತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಆದಿನ್ನಗಹಿತಪರಾಮಟ್ಠಸ್ಸ ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಅಸ್ಮೀತಿ ವಾ। ಅಥ ಖ್ವಾಸ್ಸ ನೋತೇವೇತ್ಥ ಹೋತೀತಿ ಅಥ ಖೋ ಅಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಏತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಅಹನ್ತಿ ವಾತಿಆದಿ ತಿವಿಧೋ ತಣ್ಹಾಮಾನದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಾಹೋ ನೋತೇವ ಹೋತಿ, ನ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಚ ಆಪೋಧಾತುವಸೇನ, ಏವಂ ತೇಜೋಧಾತುವಾಯೋಧಾತುವಸೇನಪಿ ಬಾಹಿರಾಯ ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಅನ್ತರಧಾನಂ ಹೋತಿ। ಇಧ ಪನ ಏಕಂಯೇವ ಆಗತಂ। ಇತರಾನಿಪಿ ಅತ್ಥತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Taṇhupādinnassāti taṇhāya ādinnagahitaparāmaṭṭhassa ahanti vā mamanti vā asmīti vā. Atha khvāssa notevettha hotīti atha kho assa bhikkhuno evaṃ tīṇi lakkhaṇāni āropetvā passantassa ettha ajjhattikāya pathavīdhātuyā ahanti vātiādi tividho taṇhāmānadiṭṭhiggāho noteva hoti, na hotiyevāti attho. Yathā ca āpodhātuvasena, evaṃ tejodhātuvāyodhātuvasenapi bāhirāya pathavīdhātuyā antaradhānaṃ hoti. Idha pana ekaṃyeva āgataṃ. Itarānipi atthato veditabbāni.
ತಞ್ಚೇ, ಆವುಸೋತಿ ಇಧ ತಸ್ಸ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೋತದ್ವಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಹಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಬಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀತಿ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ। ಪರಿಭಾಸನ್ತೀತಿ ತಯಾ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತಂ, ಏವಞ್ಚ ಏವಞ್ಚ ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಾಚಾಯ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ। ರೋಸೇನ್ತೀತಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಿ। ವಿಹೇಸೇನ್ತೀತಿ ದುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ವಾಚಾಯ ಘಟ್ಟನಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಏವನ್ತಿ ಸೋ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೋ ಏವಂ ಸಮ್ಪಜಾನಾತಿ। ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಖೋ ಮೇ ಅಯನ್ತಿ ಸಮ್ಪತಿವತ್ತಮಾನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಚ ಸಮುದಾಚಾರುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸತೋ ಜಾತಾ ಸೋತದ್ವಾರಜವನವೇದನಾ, ಫಸ್ಸೋ ಅನಿಚ್ಚೋತಿ ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚೋತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ವೇದನಾದಯೋಪಿ ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಧಾತಾರಮ್ಮಣಮೇವಾತಿ ಧಾತುಸಙ್ಖಾತಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಂ। ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಓತರತಿ। ಪಸೀದತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಸೀದತಿ, ಭುಮ್ಮವಚನಮೇವ ವಾ ಏತಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನಸನ್ಧಿವಸೇನ ‘‘ಧಾತಾರಮ್ಮಣಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಧಾತಾರಮ್ಮಣೇಯೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಅಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಧಾತುವಸೇನ ಏವನ್ತಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಂ ಲಭತಿ, ನ ರಜ್ಜತಿ, ನ ದುಸ್ಸತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಸೋತದ್ವಾರಮ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಮೂಲಪರಿಞ್ಞಾಆಗನ್ತುಕತಾವಕಾಲಿಕವಸೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಪಬ್ಬೇ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಪನ ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಸೋತದ್ವಾರವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Tañce, āvusoti idha tassa dhātukammaṭṭhānikassa bhikkhuno sotadvāre pariggahaṃ paṭṭhapento balaṃ dasseti. Akkosantīti dasahi akkosavatthūhi akkosanti. Paribhāsantīti tayā idañcidañca kataṃ, evañca evañca taṃ karissāmāti vācāya paribhāsanti. Rosentīti ghaṭṭenti. Vihesentīti dukkhāpenti, sabbaṃ vācāya ghaṭṭanameva vuttaṃ. So evanti so dhātukammaṭṭhāniko evaṃ sampajānāti. Uppannā kho me ayanti sampativattamānuppannabhāvena ca samudācāruppannabhāvena ca uppannā. Sotasamphassajāti upanissayavasena sotasamphassato jātā sotadvārajavanavedanā, phasso aniccoti sotasamphasso hutvā abhāvaṭṭhena aniccoti passati. Vedanādayopi sotasamphassasampayuttāva veditabbā. Dhātārammaṇamevāti dhātusaṅkhātameva ārammaṇaṃ. Pakkhandatīti otarati. Pasīdatīti tasmiṃ ārammaṇe pasīdati, bhummavacanameva vā etaṃ. Byañjanasandhivasena ‘‘dhātārammaṇamevā’’ti vuttaṃ, dhātārammaṇeyevāti ayamettha attho. Adhimuccatīti dhātuvasena evanti adhimokkhaṃ labhati, na rajjati, na dussati. Ayañhi sotadvāramhi ārammaṇe āpāthagate mūlapariññāāgantukatāvakālikavasena pariggahaṃ karoti, tassa vitthārakathā satipaṭṭhāne satisampajaññapabbe vuttā. Sā pana tattha cakkhudvāravasena vuttā, idha sotadvāravasena veditabbā.
ಏವಂ ಕತಪರಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಹಿ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಬಲವವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಸಚೇಪಿ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಅಯೋನಿಸೋ ಆವಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಪತ್ವಾ ಏಕಂ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಆಸೇವನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಭವಙ್ಗಮೇವ ಓತರತಿ, ನ ರಾಗಾದಿವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತೋ ತಿಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ। ಅಪರಸ್ಸ ರಾಗಾದಿವಸೇನ ಏಕಂ ವಾರಂ ಜವನಂ ಜವತಿ, ಜವನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ರಾಗಾದಿವಸೇನ ಏವಂ ಮೇ ಜವನಂ ಜವಿತನ್ತಿ ಆವಜ್ಜತೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ಪುನ ವಾರಂ ತಥಾ ನ ಜವತಿ। ಅಪರಸ್ಸ ಏಕವಾರಂ ಏವಂ ಆವಜ್ಜತೋ ಪುನ ದುತಿಯವಾರಂ ರಾಗಾದಿವಸೇನ ಜವನಂ ಜವತಿಯೇವ, ದುತಿಯವಾರಾವಸಾನೇ ಪನ ಏವಂ ಮೇ ಜವನಂ ಜವಿತನ್ತಿ ಆವಜ್ಜತೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ತತಿಯವಾರೇ ತಥಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏತ್ಥ ಪನ ಪಠಮೋ ಅತಿತಿಕ್ಖೋ, ತತಿಯೋ ಅತಿಮನ್ದೋ, ದುತಿಯಸ್ಸ ಪನ ವಸೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ, ಲಟುಕಿಕೋಪಮೇ, ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನೇ ಚ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Evaṃ katapariggahassa hi dhātukammaṭṭhānikassa balavavipassakassa sacepi cakkhudvārādīsu ārammaṇe āpāthagate ayoniso āvajjanaṃ uppajjati, voṭṭhabbanaṃ patvā ekaṃ dve vāre āsevanaṃ labhitvā cittaṃ bhavaṅgameva otarati, na rāgādivasena uppajjati, ayaṃ koṭippatto tikkhavipassako. Aparassa rāgādivasena ekaṃ vāraṃ javanaṃ javati, javanapariyosāne pana rāgādivasena evaṃ me javanaṃ javitanti āvajjato ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti, puna vāraṃ tathā na javati. Aparassa ekavāraṃ evaṃ āvajjato puna dutiyavāraṃ rāgādivasena javanaṃ javatiyeva, dutiyavārāvasāne pana evaṃ me javanaṃ javitanti āvajjato ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti, tatiyavāre tathā na uppajjati. Ettha pana paṭhamo atitikkho, tatiyo atimando, dutiyassa pana vasena imasmiṃ sutte, laṭukikopame, indriyabhāvane ca ayamattho veditabbo.
ಏವಂ ಸೋತದ್ವಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಹಿತವಸೇನ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಬಲಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ದೀಪೇನ್ತೋ ತಞ್ಚೇ, ಆವುಸೋತಿಆದಿಮಾಹ। ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಞ್ಹಿ ಪತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ವಾರೇಸು ಕಿಲಮತಿ ಸೋತದ್ವಾರೇ ಚ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಚ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಖೇತ್ತಸ್ಸಾಮೀ ಪುರಿಸೋ ಕುದಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಅನುಸಞ್ಚರನ್ತೋ ಯತ್ಥ ವಾ ತತ್ಥ ವಾ ಮತ್ತಿಕಪಿಣ್ಡಂ ಅದತ್ವಾ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನೇಸುಯೇವ ಕುದಾಲೇನ ಭೂಮಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸತಿಣಮತ್ತಿಕಪಿಣ್ಡಂ ದೇತಿ। ಏವಮೇವ ಮಹಾಥೇರೋ ಅನಾಗತೇ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾ ಪಧಾನಕಮ್ಮಿಕಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಇಮೇಸು ದ್ವಾರೇಸು ಸಂವರಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಇಮೇಸುಯೇವ ದ್ವೀಸು ದ್ವಾರೇಸು ಗಾಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಸಂವರಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ।
Evaṃ sotadvāre pariggahitavasena dhātukammaṭṭhānikassa balaṃ dassetvā idāni kāyadvāre dīpento tañce, āvusotiādimāha. Aniṭṭhārammaṇañhi patvā dvīsu vāresu kilamati sotadvāre ca kāyadvāre ca. Tasmā yathā nāma khettassāmī puriso kudālaṃ gahetvā khettaṃ anusañcaranto yattha vā tattha vā mattikapiṇḍaṃ adatvā dubbalaṭṭhānesuyeva kudālena bhūmiṃ bhinditvā satiṇamattikapiṇḍaṃ deti. Evameva mahāthero anāgate sikkhākāmā padhānakammikā kulaputtā imesu dvāresu saṃvaraṃ paṭṭhapetvā khippameva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissantīti imesuyeva dvīsu dvāresu gāḷhaṃ katvā saṃvaraṃ desento imaṃ desanaṃ ārabhi.
ತತ್ಥ ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಪಾಣಿಸಮ್ಫಸ್ಸೇನಾತಿ ಪಾಣಿಪ್ಪಹಾರೇನ, ಇತರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಥಾಭೂತೋತಿ ತಥಾಸಭಾವೋ। ಯಥಾಭೂತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವೇ। ಕಮನ್ತೀತಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಏವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತೋತಿಆದೀಸು ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ವುತ್ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಭಗವತಾತಿ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಅನುಸ್ಸರತಿಯೇವ। ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಕಕಚೂಪಮೋವಾದಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಅನುಸ್ಸರತಿಯೇವ। ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಘಂ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಕಕಚೋಕನ್ತನಂ ಅಧಿವಾಸಯಮಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗುಣಂ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೋಪಿ ಅನುಸ್ಸರತಿಯೇವ।
Tattha samudācarantīti upakkamanti. Pāṇisamphassenāti pāṇippahārena, itaresupi eseva nayo. Tathābhūtoti tathāsabhāvo. Yathābhūtasminti yathāsabhāve. Kamantīti pavattanti. Evaṃ buddhaṃ anussaratotiādīsu itipi so bhagavātiādinā nayena anussarantopi buddhaṃ anussarati, vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatāti anussarantopi anussaratiyeva. Svākkhāto bhagavatā dhammotiādinā nayena anussarantopi dhammaṃ anussarati, kakacūpamovādaṃ anussarantopi anussaratiyeva. Suppaṭipannotiādinā nayena anussarantopi saṅghaṃ anussarati, kakacokantanaṃ adhivāsayamānassa bhikkhuno guṇaṃ anussaramānopi anussaratiyeva.
ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ನ ಸಣ್ಠಾತೀತಿ ಇಧ ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಉಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲನಿಸ್ಸಿತಾ ಸಣ್ಠಾತೀತಿ ಇಧ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ, ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅರಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ವೀರಿಯಬಲೇನ ಭಾವನಾಸಿದ್ಧಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಠಾನೇ ಠಪೇತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾವ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ ಜಾತಾ।
Upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātīti idha vipassanupekkhā adhippetā. Upekkhā kusalanissitā saṇṭhātīti idha chaḷaṅgupekkhā, sā panesā kiñcāpi khīṇāsavassa iṭṭhāniṭṭhesu ārammaṇesu arajjanādivasena pavattati, ayaṃ pana bhikkhu vīriyabalena bhāvanāsiddhiyā attano vipassanaṃ khīṇāsavassa chaḷaṅgupekkhāṭhāne ṭhapetīti vipassanāva chaḷaṅgupekkhā nāma jātā.
೩೦೩. ಆಪೋಧಾತುನಿದ್ದೇಸೇ ಆಪೋಗತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಆಪೇಸು ಗತಂ ಅಲ್ಲಯೂಸಭಾವಲಕ್ಖಣಂ। ಪಿತ್ತಂ ಸೇಮ್ಹನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾವನಾನಯೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ। ಪಕುಪ್ಪತೀತಿ ಓಘವಸೇನ ವಡ್ಢತಿ, ಸಮುದ್ದತೋ ವಾ ಉದಕಂ ಉತ್ತರತಿ, ಅಯಮಸ್ಸ ಪಾಕತಿಕೋ ಪಕೋಪೋ, ಆಪೋಸಂವಟ್ಟಕಾಲೇ ಪನ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಂ ಉದಕಪೂರಮೇವ ಹೋತಿ। ಓಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉದ್ಧನೇ ಆರೋಪಿತಉದಕಂ ವಿಯ ಖಯಂ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
303. Āpodhātuniddese āpogatanti sabbaāpesu gataṃ allayūsabhāvalakkhaṇaṃ. Pittaṃ semhantiādīsu pana yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ. Pakuppatīti oghavasena vaḍḍhati, samuddato vā udakaṃ uttarati, ayamassa pākatiko pakopo, āposaṃvaṭṭakāle pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ udakapūrameva hoti. Ogacchantīti heṭṭhā gacchanti, uddhane āropitaudakaṃ viya khayaṃ vināsaṃ pāpuṇanti. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
೩೦೪. ತೇಜೋಧಾತುನಿದ್ದೇಸೇ ತೇಜೋಗತನ್ತಿ ಸಬ್ಬತೇಜೇಸು ಗತಂ ಉಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಂ। ತೇಜೋ ಏವ ವಾ ತೇಜೋಭಾವಂ ಗತನ್ತಿ ತೇಜೋಗತಂ। ಪುರಿಮೇ ಆಪೋಗತೇಪಿ ಪಚ್ಛಿಮೇ ವಾಯೋಗತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯೇನ ಚಾತಿ ಯೇನ ತೇಜೋಗತೇನ। ತಸ್ಮಿಂ ಕುಪ್ಪಿತೇ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಸನ್ತಪ್ಪತಿ, ಏಕಾಹಿಕಜರಾದಿಭಾವೇನ ಉಸುಮಜಾತೋ ಹೋತಿ। ಯೇನ ಚ ಜೀರೀಯತೀತಿ ಯೇನ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಜೀರತಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯವೇಕಲ್ಲತ್ತಂ ಬಲಪರಿಕ್ಖಯಂ ವಲಿಪಲಿತಾದಿಭಾವಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಯೇನ ಚ ಪರಿಡಯ್ಹತೀತಿ ಯೇನ ಕುಪ್ಪಿತೇನ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ದಯ್ಹತಿ, ಸೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಯ್ಹಾಮಿ ದಯ್ಹಾಮೀತಿ ಕನ್ದನ್ತೋ ಸತಧೋತಸಪ್ಪಿಗೋಸೀತಚನ್ದನಾದಿಲೇಪಞ್ಚ ತಾಲವಣ್ಟವಾತಞ್ಚ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ। ಯೇನ ಚ ಅಸಿತಪೀತಖಾಯಿತಸಾಯಿತಂ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯೇನ ತಂ ಅಸಿತಂ ವಾ ಓದನಾದಿ, ಪೀತಂ ವಾ ಪಾನಕಾದಿ, ಖಾಯಿತಂ ವಾ ಪಿಟ್ಠಖಜ್ಜಕಾದಿ, ಸಾಯಿತಂ ವಾ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಮಧುಫಾಣಿತಾದಿ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛತಿ, ರಸಾದಿಭಾವೇನ ವಿವೇಕಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾವನಾನಯೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ।
304. Tejodhātuniddese tejogatanti sabbatejesu gataṃ uṇhattalakkhaṇaṃ. Tejo eva vā tejobhāvaṃ gatanti tejogataṃ. Purime āpogatepi pacchime vāyogatepi eseva nayo. Yena cāti yena tejogatena. Tasmiṃ kuppite ayaṃ kāyo santappati, ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti. Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jīrati, indriyavekallattaṃ balaparikkhayaṃ valipalitādibhāvañca pāpuṇāti. Yena ca pariḍayhatīti yena kuppitena ayaṃ kāyo dayhati, so ca puggalo dayhāmi dayhāmīti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepañca tālavaṇṭavātañca paccāsīsati. Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti yena taṃ asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ.
ಹರಿತನ್ತನ್ತಿ ಹರಿತಮೇವ। ಅಲ್ಲತಿಣಾದಿಂ ಆಗಮ್ಮ ನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪನ್ಥನ್ತನ್ತಿ ಮಹಾಮಗ್ಗಮೇವ। ಸೇಲನ್ತನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಂ। ಉದಕನ್ತನ್ತಿ ಉದಕಂ। ರಮಣೀಯಂ ವಾ ಭೂಮಿಭಾಗನ್ತಿ ತಿಣಗುಮ್ಬಾದಿರಹಿತಂ, ವಿವಿತ್ತಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಂ ಭೂಮಿಭಾಗಂ। ಅನಾಹಾರಾತಿ ನಿರಾಹಾರಾ ನಿರುಪಾದಾನಾ, ಅಯಮ್ಪಿ ಪಕತಿಯಾವ ತೇಜೋವಿಕಾರೋ ವುತ್ತೋ, ತೇಜೋಸಂವಟ್ಟಕಾಲೇ ಪನ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಛಾರಿಕಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ। ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲೇನಾತಿ ಚಮ್ಮನಿಲ್ಲೇಖನೇನ। ಅಗ್ಗಿಂ ಗವೇಸನ್ತೀತಿ ಏವರೂಪಂ ಸುಖುಮಂ ಉಪಾದಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ, ಯಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಉಸುಮಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಜ್ಜಲತಿ, ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Haritantanti haritameva. Allatiṇādiṃ āgamma nibbāyatīti attho. Panthantanti mahāmaggameva. Selantanti pabbataṃ. Udakantanti udakaṃ. Ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāganti tiṇagumbādirahitaṃ, vivittaṃ abbhokāsaṃ bhūmibhāgaṃ. Anāhārāti nirāhārā nirupādānā, ayampi pakatiyāva tejovikāro vutto, tejosaṃvaṭṭakāle pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ jhāpetvā chārikāmattampi na tiṭṭhati. Nhārudaddulenāti cammanillekhanena. Aggiṃ gavesantīti evarūpaṃ sukhumaṃ upādānaṃ gahetvā aggiṃ pariyesanti, yaṃ appamattakampi usumaṃ labhitvā pajjalati, sesamidhāpi purimanayeneva veditabbaṃ.
೩೦೫. ವಾಯೋಧಾತುನಿದ್ದೇಸೇ ಉದ್ಧಙ್ಗಮಾ ವಾತಾತಿ ಉಗ್ಗಾರಹಿಕ್ಕಾರಾದಿಪವತ್ತಕಾ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹನವಾತಾ। ಅಧೋಗಮಾ ವಾತಾತಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದಿನೀಹರಣಕಾ ಅಧೋ ಓರೋಹನವಾತಾ। ಕುಚ್ಛಿಸಯಾ ವಾತಾತಿ ಅನ್ತಾನಂ ಬಹಿವಾತಾ। ಕೋಟ್ಠಾಸಯಾ ವಾತಾತಿ ಅನ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋವಾತಾ। ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನುಸಾರಿನೋತಿ ಧಮನೀಜಾಲಾನುಸಾರೇನ ಸಕಲಸರೀರೇ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನಿ ಅನುಸಟಾ ಸಮಿಞ್ಜನಪಸಾರಣಾದಿನಿಬ್ಬತ್ತಕವಾತಾ। ಅಸ್ಸಾಸೋತಿ ಅನ್ತೋಪವಿಸನನಾಸಿಕವಾತೋ । ಪಸ್ಸಾಸೋತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನನಾಸಿಕವಾತೋ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಾವನಾನಯೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತಂ।
305. Vāyodhātuniddese uddhaṅgamā vātāti uggārahikkārādipavattakā uddhaṃ ārohanavātā. Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā. Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā. Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā. Aṅgamaṅgānusārinoti dhamanījālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakavātā. Assāsoti antopavisananāsikavāto . Passāsoti bahinikkhamananāsikavāto. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ.
ಗಾಮಮ್ಪಿ ವಹತೀತಿ ಸಕಲಗಾಮಮ್ಪಿ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕುರುಮಾನಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ನಿಗಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಧ ವಾಯೋಸಂವಟ್ಟಕಾಲೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳವಿದ್ಧಂಸನವಸೇನ ವಾಯೋಧಾತುವಿಕಾರೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ವಿಧೂಪನೇನಾತಿ ಅಗ್ಗಿಬೀಜನಕೇನ। ಓಸ್ಸವನೇತಿ ಛದನಗ್ಗೇ, ತೇನ ಹಿ ಉದಕಂ ಸವತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ‘‘ಓಸ್ಸವನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Gāmampi vahatīti sakalagāmampi cuṇṇavicuṇṇaṃ kurumānā ādāya gacchati, nigamādīsupi eseva nayo. Idha vāyosaṃvaṭṭakāle koṭisatasahassacakkavāḷaviddhaṃsanavasena vāyodhātuvikāro dassito. Vidhūpanenāti aggibījanakena. Ossavaneti chadanagge, tena hi udakaṃ savati, tasmā taṃ ‘‘ossavana’’nti vuccati. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.
೩೦೬. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ , ಆವುಸೋತಿ ಇಧ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಹೇಟ್ಠಾ ಕಥಿತಾನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ನಿಸ್ಸತ್ತಭಾವಂ। ಕಟ್ಠನ್ತಿ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ। ವಲ್ಲಿನ್ತಿ ಆಬನ್ಧನವಲ್ಲಿಂ। ತಿಣನ್ತಿ ಛದನತಿಣಂ। ಮತ್ತಿಕನ್ತಿ ಅನುಲೇಪಮತ್ತಿಕಂ। ಆಕಾಸೋ ಪರಿವಾರಿತೋತಿ ಏತಾನಿ ಕಟ್ಠಾದೀನಿ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೋ ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಗಾರಂತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಗಾರನ್ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಟ್ಠಾದೀಸು ಪನ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ರಾಸಿಕತೇಸು ಕಟ್ಠರಾಸಿವಲ್ಲಿರಾಸೀತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏವಮೇವ ಅಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಆಕಾಸೋ, ತಾನೇವ ಅಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪಂತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸರೀರನ್ತಿ ವೋಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಯಥಾ ಕಟ್ಠಾದೀನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಗೇಹನ್ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಂ ಅಗಾರಂ ಖತ್ತಿಯಗೇಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗೇಹನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯಸರೀರಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸರೀರನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಹೇತ್ಥ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ ವಾ ಜೀವೋ ವಾ ವಿಜ್ಜತಿ।
306.Seyyathāpi, āvusoti idha kiṃ dasseti? Heṭṭhā kathitānaṃ mahābhūtānaṃ nissattabhāvaṃ. Kaṭṭhanti dabbasambhāraṃ. Vallinti ābandhanavalliṃ. Tiṇanti chadanatiṇaṃ. Mattikanti anulepamattikaṃ. Ākāso parivāritoti etāni kaṭṭhādīni anto ca bahi ca parivāretvā ākāso ṭhitoti attho. Agāraṃtveva saṅkhaṃ gacchatīti agāranti paṇṇattimattaṃ hoti. Kaṭṭhādīsu pana visuṃ visuṃ rāsikatesu kaṭṭharāsivallirāsītveva vuccati. Evameva khoti evameva aṭṭhiādīni anto ca bahi ca parivāretvā ṭhito ākāso, tāneva aṭṭhiādīni paṭicca rūpaṃtveva saṅkhaṃ gacchati, sarīranti vohāraṃ gacchati. Yathā kaṭṭhādīni paṭicca gehanti saṅkhaṃ gataṃ agāraṃ khattiyagehaṃ brāhmaṇagehanti vuccati, evamidampi khattiyasarīraṃ brāhmaṇasarīranti vuccati, na hettha koci satto vā jīvo vā vijjati.
ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ, ಆವುಸೋ, ಚಕ್ಖೂತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರದ್ಧಂ? ಹೇಟ್ಠಾ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ತೀಣಿ ಚ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ನ ಕಥಿತಾನಿ, ಇದಾನಿ ತಾನಿ ಕಥೇತುಂ ಅಯಂ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾತಿ। ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೇ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಉಪಹತೇಪಿ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಲೋಹಿತೇಹಿ ಪಲಿಬುದ್ಧೇಪಿ ಚಕ್ಖು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪರಿಭಿನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ನಾಮ। ಬಾಹಿರಾ ಚ ರೂಪಾತಿ ಬಾಹಿರಾ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಾ। ತಜ್ಜೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋತಿ ತಂ ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಭವಙ್ಗಂ ಆವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಮನಸಿಕಾರೋ, ಭವಙ್ಗಾವಟ್ಟನಸಮತ್ಥಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಕಿರಿಯಮನೋಧಾತುಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ರೂಪಾನಂ ಅನಾಪಾಥಗತತ್ತಾಪಿ ಅಞ್ಞಾವಿಹಿತಸ್ಸಪಿ ನ ಹೋತಿ, ತಜ್ಜಸ್ಸಾತಿ ತದನುರೂಪಸ್ಸ। ವಿಞ್ಞಾಣಭಾಗಸ್ಸಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ।
Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhūti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Heṭṭhā upādārūpaṃ cattāro ca arūpino khandhā tīṇi ca ariyasaccāni na kathitāni, idāni tāni kathetuṃ ayaṃ desanā āraddhāti. Tattha cakkhuṃ aparibhinnanti cakkhupasāde niruddhepi upahatepi pittasemhalohitehi palibuddhepi cakkhu cakkhuviññāṇassa paccayo bhavituṃ na sakkoti, paribhinnameva hoti, cakkhuviññāṇassa pana paccayo bhavituṃ samatthaṃ aparibhinnaṃ nāma. Bāhirā ca rūpāti bāhirā catusamuṭṭhānikarūpā. Tajjo samannāhāroti taṃ cakkhuñca rūpe ca paṭicca bhavaṅgaṃ āvaṭṭetvā uppajjanamanasikāro, bhavaṅgāvaṭṭanasamatthaṃ cakkhudvāre kiriyamanodhātucittanti attho. Taṃ rūpānaṃ anāpāthagatattāpi aññāvihitassapi na hoti, tajjassāti tadanurūpassa. Viññāṇabhāgassāti viññāṇakoṭṭhāsassa.
ಯಂ ತಥಾಭೂತಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ದ್ವಾರವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ತಥಾಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಸಹಭೂತಸ್ಸ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮಙ್ಗಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪನ್ತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನ ರೂಪಜನಕತ್ತಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖಣೇ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಂ, ತದನನ್ತರಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಗಣನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ವೇದನಾದಯೋ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ। ವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಚೇತನಾವ ವುತ್ತಾ। ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಏಕತೋ ಸಙ್ಗಹೋ। ಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ಸಮಾಗಮೋ। ಸಮವಾಯೋತಿ ರಾಸಿ। ಯೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಸ್ಸತಿ। ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಸೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೇ ಪಸ್ಸತಿ, ಛನ್ದೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ತಣ್ಹಾವೇವಚನಮೇವ , ತಣ್ಹಾ ಹಿ ಛನ್ದಕರಣವಸೇನ ಛನ್ದೋ। ಆಲಯಕರಣವಸೇನ ಆಲಯೋ। ಅನುನಯಕರಣವಸೇನ ಅನುನಯೋ। ಅಜ್ಝೋಗಾಹಿತ್ವಾ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಗಹನವಸೇನ ಅಜ್ಝೋಸಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಛನ್ದರಾಗವಿನಯೋ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ, ಇತಿ ತೀಣಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನೇವ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಯಾ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಠಾನೇಸು ದಿಟ್ಠಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ವಾಚಾ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ಆಜೀವೋ ವಾಯಾಮೋ ಸತಿ ಸಮಾಧಿ ಭಾವನಾಪಟಿವೇಧೋ, ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋತಿ। ಬಹುಕತಂ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಬಹುಂ ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಞ್ಚೇವ, ಆವುಸೋ, ಸೋತನ್ತಿಆದಿವಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Yaṃ tathābhūtassātiādīsu dvāravasena cattāri saccāni dasseti. Tattha tathābhūtassāti cakkhuviññāṇena sahabhūtassa, cakkhuviññāṇasamaṅginoti attho. Rūpanti cakkhuviññāṇassa na rūpajanakattā cakkhuviññāṇakkhaṇe tisamuṭṭhānarūpaṃ, tadanantaracittakkhaṇe catusamuṭṭhānampi labbhati. Saṅgahaṃ gacchatīti gaṇanaṃ gacchati. Vedanādayo cakkhuviññāṇasampayuttāva. Viññāṇampi cakkhuviññāṇameva. Ettha ca saṅkhārāti cetanāva vuttā. Saṅgahoti ekato saṅgaho. Sannipātoti samāgamo. Samavāyoti rāsi. Yo paṭiccasamuppādaṃ passatīti yo paccaye passati. So dhammaṃ passatīti so paṭiccasamuppannadhamme passati, chandotiādi sabbaṃ taṇhāvevacanameva , taṇhā hi chandakaraṇavasena chando. Ālayakaraṇavasena ālayo. Anunayakaraṇavasena anunayo. Ajjhogāhitvā gilitvā gahanavasena ajjhosānanti vuccati. Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānasseva vevacanaṃ, iti tīṇi saccāni pāḷiyaṃ āgatāneva maggasaccaṃ āharitvā gahetabbaṃ, yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi bhāvanāpaṭivedho, ayaṃ maggoti. Bahukataṃ hotīti ettāvatāpi bahuṃ bhagavato sāsanaṃ kataṃ hoti, ajjhattikañceva, āvuso, sotantiādivāresupi eseva nayo.
ಮನೋದ್ವಾರೇ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕೋ ಮನೋ ನಾಮ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ। ತಂ ನಿರುದ್ಧಮ್ಪಿ ಆವಜ್ಜನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಂ ಮನ್ದಥಾಮಗತಮೇವ ಪವತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಭಿನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಆವಜ್ಜನಸ್ಸ ಪನ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಅಪರಿಭಿನ್ನಂ ನಾಮ। ಬಾಹಿರಾ ಚ ಧಮ್ಮಾತಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ। ನೇವ ತಾವ ತಜ್ಜಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಭವಙ್ಗಸಮಯೇನೇವ ಕಥಿತಂ। ದುತಿಯವಾರೋ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ವಾ, ಪಗುಣಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೇನ ವಾ, ಪಗುಣಬುದ್ಧವಚನಸಜ್ಝಾಯಕರಣಾದಿನಾ ವಾ, ಅಞ್ಞವಿಹಿತಕಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ರೂಪನ್ತಿ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಹಿ ರೂಪಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ವೇದನಾದಯೋ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ , ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ। ಸಙ್ಖಾರಾ ಪನೇತ್ಥ ಫಸ್ಸಚೇತನಾವಸೇನೇವ ಗಹಿತಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ಮಹಾಥೇರೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಏಕದೇಸಮೇವ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪರಿಹೀನದೇಸನಂ ಸಬ್ಬಂ ತಂತಂದ್ವಾರವಸೇನ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ಸುತ್ತನ್ತಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ।
Manodvāre pana ajjhattiko mano nāma bhavaṅgacittaṃ. Taṃ niruddhampi āvajjanacittassa paccayo bhavituṃ asamatthaṃ mandathāmagatameva pavattamānampi paribhinnaṃ nāma hoti. Āvajjanassa pana paccayo bhavituṃ samatthaṃ aparibhinnaṃ nāma. Bāhirā ca dhammāti dhammārammaṇaṃ. Neva tāva tajjassāti idaṃ bhavaṅgasamayeneva kathitaṃ. Dutiyavāro paguṇajjhānapaccavekkhaṇena vā, paguṇakammaṭṭhānamanasikārena vā, paguṇabuddhavacanasajjhāyakaraṇādinā vā, aññavihitakaṃ sandhāya vutto. Imasmiṃ vāre rūpanti catusamuṭṭhānampi labbhati. Manoviññāṇañhi rūpaṃ samuṭṭhāpeti, vedanādayo manoviññāṇasampayuttā , viññāṇaṃ manoviññāṇameva. Saṅkhārā panettha phassacetanāvaseneva gahitā. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Iti mahāthero heṭṭhā ekadesameva sammasanto āgantvā imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā heṭṭhā parihīnadesanaṃ sabbaṃ taṃtaṃdvāravasena bhājetvā dassento yathānusandhināva suttantaṃ niṭṭhapesīti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತಂ • 8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೮. ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
