Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
मज्झिम निकाय १३३
Majjhima Nikāya 133
The Middle-Length Suttas Collection 133
महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्त
Mahākaccānabhaddekarattasutta
Mahākaccāna and One Fine Night
एवं मे सुतं—एकं समयं भगवा राजगहे विहरति तपोदारामे।
Evaṁ me sutaṁ—ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati tapodārāme.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha in the Hot Springs Monastery.
अथ खो आयस्मा समिद्धि रत्तिया पच्चूससमयं पच्चुट्ठाय येन तपोदो तेनुपसङ्कमि गत्तानि परिसिञ्चितुं। तपोदे गत्तानि परिसिञ्चित्वा पच्चुत्तरित्वा एकचीवरो अट्ठासि गत्तानि पुब्बापयमानो।
Atha kho āyasmā samiddhi rattiyā paccūsasamayaṁ paccuṭṭhāya yena tapodo1 tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṁ. Tapode gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.
Then Venerable Samiddhi rose at the crack of dawn and went to the hot springs to bathe. When he had bathed and emerged from the water he stood in one robe drying himself.
अथ खो अञ्ञतरा देवता अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं तपोदं ओभासेत्वा येनायस्मा समिद्धि तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठिता खो सा देवता आयस्मन्तं समिद्धिं एतदवोच:
Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ tapodaṁ obhāsetvā yenāyasmā samiddhi tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho sā devatā āyasmantaṁ samiddhiṁ etadavoca:
Then, late at night, a glorious deity, lighting up the entire hot springs, went up to Samiddhi, stood to one side, and said to Samiddhi:
“धारेसि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्चा”ति?
“dhāresi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā”ti?
“Bhikkhu, do you remember the recitation passage and analysis of One Fine Night?”
“न खो अहं, आवुसो, धारेमि भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च। त्वं पनावुसो, धारेसि भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्चा”ति?
“Na kho ahaṁ, āvuso, dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca. Tvaṁ panāvuso, dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā”ti?
“No, friend, I do not. Do you?”
“अहम्पि खो, भिक्खु, न धारेमि भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च। धारेसि पन त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तियो गाथा”ति?
“Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca. Dhāresi pana tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā”ti?
“I also do not. But do you remember just the verses on One Fine Night?”
“न खो अहं, आवुसो, धारेमि भद्देकरत्तियो गाथाति। त्वं पनावुसो, धारेसि भद्देकरत्तियो गाथा”ति?
“Na kho ahaṁ, āvuso, dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti. Tvaṁ panāvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā”ti?
“I do not. Do you?”
“अहम्पि खो, भिक्खु न धारेमि भद्देकरत्तियो गाथाति। उग्गण्हाहि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च; परियापुणाहि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च; धारेहि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च। अत्थसंहितो, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसो च विभङ्गो च आदिब्रह्मचरियको”ति।
“Ahampi kho, bhikkhu na dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti. Uggaṇhāhi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; pariyāpuṇāhi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; dhārehi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca. Atthasaṁhito, bhikkhu, bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyako”ti.
“I also do not. Learn the recitation passage and analysis of One Fine Night, bhikkhu, memorize it, and remember it. It is beneficial and relates to the fundamentals of the spiritual life.”
इदमवोच सा देवता। इदं वत्वा तत्थेवन्तरधायि।
Idamavoca sā devatā. Idaṁ vatvā tatthevantaradhāyi.
That’s what that deity said, before vanishing right there.
अथ खो आयस्मा समिद्धि तस्सा रत्तिया अच्चयेन येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा समिद्धि भगवन्तं एतदवोच:
Atha kho āyasmā samiddhi tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. Ekamantaṁ nisinno kho āyasmā samiddhi bhagavantaṁ etadavoca:
Then, when the night had passed, Samiddhi went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and told him what had happened. Then he added:
“इधाहं, भन्ते, रत्तिया पच्चूससमयं पच्चुट्ठाय येन तपोदो तेनुपसङ्कमिं गत्तानि परिसिञ्चितुं। तपोदे गत्तानि परिसिञ्चित्वा पच्चुत्तरित्वा एकचीवरो अट्ठासिं गत्तानि पुब्बापयमानो। अथ खो भन्ते, अञ्ञतरा देवता अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं तपोदं ओभासेत्वा येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठिता खो सा देवता मं एतदवोच: ‘धारेसि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्चाऽति?
“Idhāhaṁ, bhante, rattiyā paccūsasamayaṁ paccuṭṭhāya yena tapodo tenupasaṅkamiṁ gattāni parisiñcituṁ. Tapode gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsiṁ gattāni pubbāpayamāno. Atha kho bhante, aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ tapodaṁ obhāsetvā yenāhaṁ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. Ekamantaṁ ṭhitā kho sā devatā maṁ etadavoca: ‘dhāresi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’ti?
एवं वुत्ते, अहं, भन्ते, तं देवतं एतदवोचं: ‘न खो अहं, आवुसो, धारेमि भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च। त्वं पनावुसो, धारेसि भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्चाऽति? ‘अहम्पि खो, भिक्खु, न धारेमि भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च। धारेसि पन त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तियो गाथाऽति? ‘न खो अहं, आवुसो, धारेमि भद्देकरत्तियो गाथाति। त्वं पनावुसो, धारेसि भद्देकरत्तियो गाथाऽति? ‘अहम्पि खो, भिक्खु, न धारेमि भद्देकरत्तियो गाथाति। उग्गण्हाहि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च; परियापुणाहि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च; धारेहि त्वं, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च। अत्थसंहितो, भिक्खु, भद्देकरत्तस्स उद्देसो च विभङ्गो च आदिब्रह्मचरियकोऽति।
Evaṁ vutte, ahaṁ, bhante, taṁ devataṁ etadavocaṁ: ‘na kho ahaṁ, āvuso, dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca. Tvaṁ panāvuso, dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcā’ti? ‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca. Dhāresi pana tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattiyo gāthā’ti? ‘Na kho ahaṁ, āvuso, dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti. Tvaṁ panāvuso, dhāresi bhaddekarattiyo gāthā’ti? ‘Ahampi kho, bhikkhu, na dhāremi bhaddekarattiyo gāthāti. Uggaṇhāhi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; pariyāpuṇāhi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca; dhārehi tvaṁ, bhikkhu, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca. Atthasaṁhito, bhikkhu, bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyako’ti.
इदमवोच, भन्ते, सा देवता। इदं वत्वा तत्थेवन्तरधायि। साधु मे, भन्ते, भगवा भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च देसेतू”ति।
Idamavoca, bhante, sā devatā. Idaṁ vatvā tatthevantaradhāyi. Sādhu me, bhante, bhagavā bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca desetū”ti.
“Sir, please teach me the recitation passage and analysis of One Fine night.”
“तेन हि, भिक्खु, सुणाहि, साधुकं मनसि करोहि; भासिस्सामी”ति।
“Tena hi, bhikkhu, suṇāhi, sādhukaṁ manasi karohi; bhāsissāmī”ti.
“Well then, bhikkhu, listen and apply your mind well, I will speak.”
“एवं, भन्ते”ति खो आयस्मा समिद्धि भगवतो पच्चस्सोसि। भगवा एतदवोच:
“Evaṁ, bhante”ti kho āyasmā samiddhi bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca:
“Yes, sir,” Samiddhi replied. The Buddha said this:
“अतीतं नान्वागमेय्य, नप्पटिकङ्खे अनागतं; यदतीतं पहीनं तं, अप्पत्तञ्च अनागतं।
“Atītaṁ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṁ; Yadatītaṁ pahīnaṁ taṁ, appattañca anāgataṁ.
“Don’t run back to the past, don’t hope for the future. What’s past is left behind; the future has not arrived;
पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं, तत्थ तत्थ विपस्सति; असंहीरं असङ्कुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये।
Paccuppannañca yo dhammaṁ, tattha tattha vipassati; Asaṁhīraṁ asaṅkuppaṁ, taṁ vidvā manubrūhaye.
and phenomena in the present are clearly seen in every case. Knowing this, foster it—unfaltering, unshakable.
अज्जेव किच्चमातप्पं, को जञ्ञा मरणं सुवे; न हि नो सङ्गरं तेन, महासेनेन मच्चुना।
Ajjeva kiccamātappaṁ, ko jaññā maraṇaṁ suve; Na hi no saṅgaraṁ tena, mahāsenena maccunā.
Today’s the day to keenly work—who knows, tomorrow may bring death! For there is no bargain to be struck with Death and his mighty hordes.
एवंविहारिं आतापिं, अहोरत्तमतन्दितं; तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनी”ति।
Evaṁvihāriṁ ātāpiṁ, ahorattamatanditaṁ; Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī”ti.
The peaceful sage explained it’s those who keenly meditate like this, tireless all night and day, who truly have that one fine night.”
इदमवोच भगवा; इदं वत्वान सुगतो उट्ठायासना विहारं पाविसि।
Idamavoca bhagavā; idaṁ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṁ pāvisi.
That is what the Buddha said. When he had spoken, the Holy One got up from his seat and entered his dwelling.
अथ खो तेसं भिक्खूनं, अचिरपक्कन्तस्स भगवतो, एतदहोसि: “इदं खो नो, आवुसो, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
Atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi: “idaṁ kho no, āvuso, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
Soon after the Buddha left, those bhikkhus considered, “The Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail. …
‘अतीतं नान्वागमेय्य, नप्पटिकङ्खे अनागतं; यदतीतं पहीनं तं, अप्पत्तञ्च अनागतं।
‘Atītaṁ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṁ; Yadatītaṁ pahīnaṁ taṁ, appattañca anāgataṁ.
पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं, तत्थ तत्थ विपस्सति; असंहीरं असङ्कुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये।
Paccuppannañca yo dhammaṁ, tattha tattha vipassati; Asaṁhīraṁ asaṅkuppaṁ, taṁ vidvā manubrūhaye.
अज्जेव किच्चमातप्पं, को जञ्ञा मरणं सुवे; न हि नो सङ्गरं तेन, महासेनेन मच्चुना।
Ajjeva kiccamātappaṁ, ko jaññā maraṇaṁ suve; Na hi no saṅgaraṁ tena, mahāsenena maccunā.
एवंविहारिं आतापिं, अहोरत्तमतन्दितं; तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनीऽति।
Evaṁvihāriṁ ātāpiṁ, ahorattamatanditaṁ; Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’ti.
को नु खो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजेय्या”ति?
Ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajeyyā”ti?
Who can explain in detail the meaning of this brief summary given by the Buddha?”
अथ खो तेसं भिक्खूनं एतदहोसि:
Atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ etadahosi:
Then those bhikkhus thought:
“अयं खो आयस्मा महाकच्चानो सत्थु चेव संवण्णितो सम्भावितो च विञ्ञूनं सब्रह्मचारीनं; पहोति चायस्मा महाकच्चानो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजितुं। यन्नून मयं येनायस्मा महाकच्चानो तेनुपसङ्कमेय्याम; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं महाकच्चानं एतमत्थं पटिपुच्छेय्यामा”ति।
“ayaṁ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahmacārīnaṁ; pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ. Yannūna mayaṁ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccānaṁ etamatthaṁ paṭipuccheyyāmā”ti.
“This Venerable Mahākaccāna is praised by the Buddha and esteemed by his sensible spiritual companions. He is capable of explaining in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha. Let’s go to him, and ask him about this matter.”
अथ खो ते भिक्खू येनायस्मा महाकच्चानो तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा आयस्मता महाकच्चानेन सद्धिं सम्मोदिंसु। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्ना खो ते भिक्खू आयस्मन्तं महाकच्चानं एतदवोचुं: “इदं खो नो, आवुसो कच्चान, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
Atha kho te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṁsu; upasaṅkamitvā āyasmatā mahākaccānena saddhiṁ sammodiṁsu. Sammodanīyaṁ kathaṁ sāraṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṁ mahākaccānaṁ etadavocuṁ: “idaṁ kho no, āvuso kaccāna, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
Then those bhikkhus went to Mahākaccāna, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, they sat down to one side. They told him what had happened, and said:
‘अतीतं नान्वागमेय्य, …पे… तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनीऽति।
‘Atītaṁ nānvāgameyya, …pe… Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’ti.
तेसं नो, आवुसो कच्चान, अम्हाकं, अचिरपक्कन्तस्स भगवतो, एतदहोसि—इदं खो नो, आवुसो, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
Tesaṁ no, āvuso kaccāna, amhākaṁ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi—idaṁ kho no, āvuso, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
‘अतीतं नान्वागमेय्य, …पे… तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनीऽति।
‘Atītaṁ nānvāgameyya, …pe… Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’ti.
को नु खो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजेय्याति? तेसं नो, आवुसो कच्चान, अम्हाकं एतदहोसि: ‘अयं खो आयस्मा महाकच्चानो सत्थु चेव संवण्णितो सम्भावितो च विञ्ञूनं सब्रह्मचारीनं। पहोति चायस्मा महाकच्चानो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजितुं। यन्नून मयं येनायस्मा महाकच्चानो तेनुपसङ्कमेय्याम; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं महाकच्चानं एतमत्थं पटिपुच्छेय्यामाऽति। विभजतायस्मा महाकच्चानो”ति।
Ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajeyyāti? Tesaṁ no, āvuso kaccāna, amhākaṁ etadahosi: ‘ayaṁ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahmacārīnaṁ. Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ. Yannūna mayaṁ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccānaṁ etamatthaṁ paṭipuccheyyāmā’ti. Vibhajatāyasmā mahākaccāno”ti.
“May Venerable Mahākaccāna please explain this.”
“सेय्यथापि, आवुसो, पुरिसो सारत्थिको सारगवेसी सारपरियेसनं चरमानो महतो रुक्खस्स तिट्ठतो सारवतो अतिक्कम्मेव मूलं अतिक्कम्म खन्धं साखापलासे सारं परियेसितब्बं मञ्ञेय्य; एवंसम्पदमिदं आयस्मन्तानं सत्थरि सम्मुखीभूते तं भगवन्तं अतिसित्वा अम्हे एतमत्थं पटिपुच्छितब्बं मञ्ञथ। सो हावुसो, भगवा जानं जानाति, पस्सं पस्सति, चक्खुभूतो ञाणभूतो धम्मभूतो ब्रह्मभूतो वत्ता पवत्ता अत्थस्स निन्नेता अमतस्स दाता धम्मस्सामी तथागतो। सो चेव पनेतस्स कालो अहोसि यं भगवन्तंयेव एतमत्थं पटिपुच्छेय्याथ, यथा वो भगवा ब्याकरेय्य तथा नं धारेय्याथा”ति।
“Seyyathāpi, āvuso, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṁ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva mūlaṁ atikkamma khandhaṁ sākhāpalāse sāraṁ pariyesitabbaṁ maññeyya; evaṁsampadamidaṁ āyasmantānaṁ satthari sammukhībhūte taṁ bhagavantaṁ atisitvā amhe etamatthaṁ paṭipucchitabbaṁ maññatha. So hāvuso, bhagavā jānaṁ jānāti, passaṁ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato. So ceva panetassa kālo ahosi yaṁ bhagavantaṁyeva etamatthaṁ paṭipuccheyyātha, yathā vo bhagavā byākareyya tathā naṁ dhāreyyāthā”ti.
“Friends, suppose there was a person in need of heartwood. And while wandering in search of heartwood he’d come across a large tree standing with heartwood. But he’d pass over the roots and trunk, imagining that the heartwood should be sought in the branches and leaves. Such is the consequence for the venerables. Though you were face to face with the Buddha, you overlooked him, imagining that you should ask me about this matter. For he is the Buddha, who knows and sees. He is vision, he is knowledge, he is the manifestation of principle, he is the manifestation of divinity. He is the teacher, the proclaimer, the elucidator of meaning, the bestower of the deathless, the lord of truth, the Realized One. That was the time to approach the Buddha and ask about this matter. You should have remembered it in line with the Buddha’s answer.”
“अद्धावुसो कच्चान, भगवा जानं जानाति, पस्सं पस्सति, चक्खुभूतो ञाणभूतो धम्मभूतो ब्रह्मभूतो वत्ता पवत्ता अत्थस्स निन्नेता अमतस्स दाता धम्मस्सामी तथागतो। सो चेव पनेतस्स कालो अहोसि यं भगवन्तंयेव एतमत्थं पटिपुच्छेय्याम; यथा नो भगवा ब्याकरेय्य तथा नं धारेय्याम। अपि चायस्मा महाकच्चानो सत्थु चेव संवण्णितो सम्भावितो च विञ्ञूनं सब्रह्मचारीनं; पहोति चायस्मा महाकच्चानो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजितुं। विभजतायस्मा महाकच्चानो अगरुं करित्वा”ति।
“Addhāvuso kaccāna, bhagavā jānaṁ jānāti, passaṁ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato. So ceva panetassa kālo ahosi yaṁ bhagavantaṁyeva etamatthaṁ paṭipuccheyyāma; yathā no bhagavā byākareyya tathā naṁ dhāreyyāma. Api cāyasmā mahākaccāno satthu ceva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahmacārīnaṁ; pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ. Vibhajatāyasmā mahākaccāno agaruṁ karitvā”ti.
“Certainly he is the Buddha, who knows and sees. He is vision, he is knowledge, he is the manifestation of principle, he is the manifestation of divinity. He is the teacher, the proclaimer, the elucidator of meaning, the bestower of the deathless, the lord of truth, the Realized One. That was the time to approach the Buddha and ask about this matter. We should have remembered it in line with the Buddha’s answer. Still, Venerable Mahākaccāna is praised by the Buddha and esteemed by his sensible spiritual companions. He is capable of explaining in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha. Please explain this, if it’s no trouble.”
“तेन हावुसो, सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ, भासिस्सामी”ति।
“Tena hāvuso, suṇātha, sādhukaṁ manasi karotha, bhāsissāmī”ti.
“Well then, friends, listen and apply your mind well, I will speak.”
“एवमावुसो”ति खो ते भिक्खू आयस्मतो महाकच्चानस्स पच्चस्सोसुं। आयस्मा महाकच्चानो एतदवोच:
“Evamāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṁ. Āyasmā mahākaccāno etadavoca:
“Yes, friend,” they replied. Venerable Mahākaccāna said this:
“यं खो नो, आवुसो, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
“Yaṁ kho no, āvuso, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
“Friends, the Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail:
‘अतीतं नान्वागमेय्य, …पे… तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनीऽति।
‘Atītaṁ nānvāgameyya, …pe… Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’ti.
‘Don’t run back to the past … tireless all night and day, who truly have that one fine night.’
इमस्स खो अहं, आवुसो, भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स एवं वित्थारेन अत्थं आजानामि—
Imassa kho ahaṁ, āvuso, bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānāmi—
And this is how I understand the detailed meaning of this passage for recitation.
कथञ्च, आवुसो, अतीतं अन्वागमेति? इति मे चक्खु अहोसि अतीतमद्धानं इति रूपाति—तत्थ छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स तदभिनन्दति, तदभिनन्दन्तो अतीतं अन्वागमेति।
Kathañca, āvuso, atītaṁ anvāgameti? Iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṁ iti rūpāti—tattha chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto atītaṁ anvāgameti.
And how do you run back to the past? Consciousness gets tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such eyes and such sights.’ So you take pleasure in that, and that’s when you run back to the past.
इति मे सोतं अहोसि अतीतमद्धानं इति सद्दाति …पे… इति मे घानं अहोसि अतीतमद्धानं इति गन्धाति … इति मे जिव्हा अहोसि अतीतमद्धानं इति रसाति … इति मे कायो अहोसि अतीतमद्धानं इति फोट्ठब्बाति … इति मे मनो अहोसि अतीतमद्धानं इति धम्माति—तत्थ छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स तदभिनन्दति, तदभिनन्दन्तो अतीतं अन्वागमेति—एवं खो, आवुसो, अतीतं अन्वागमेति।
Iti me sotaṁ ahosi atītamaddhānaṁ iti saddāti …pe… iti me ghānaṁ ahosi atītamaddhānaṁ iti gandhāti … iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṁ iti rasāti … iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṁ iti phoṭṭhabbāti … iti me mano ahosi atītamaddhānaṁ iti dhammāti—tattha chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto atītaṁ anvāgameti—evaṁ kho, āvuso, atītaṁ anvāgameti.
Consciousness gets tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts.’ So you take pleasure in that, and that’s when you run back to the past. That’s how you run back to the past.
कथञ्च, आवुसो, अतीतं नान्वागमेति? इति मे चक्खु अहोसि अतीतमद्धानं इति रूपाति—तत्थ न छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, न छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स न तदभिनन्दति, न तदभिनन्दन्तो अतीतं नान्वागमेति।
Kathañca, āvuso, atītaṁ nānvāgameti? Iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṁ iti rūpāti—tattha na chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati, na tadabhinandanto atītaṁ nānvāgameti.
And how do you not run back to the past? Consciousness doesn’t get tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such eyes and such sights.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer run back to the past.
इति मे सोतं अहोसि अतीतमद्धानं इति सद्दाति …पे… इति मे घानं अहोसि अतीतमद्धानं इति गन्धाति … इति मे जिव्हा अहोसि अतीतमद्धानं इति रसाति … इति मे कायो अहोसि अतीतमद्धानं इति फोट्ठब्बाति … इति मे मनो अहोसि अतीतमद्धानं इति धम्माति—तत्थ न छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, न छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स, न तदभिनन्दति, न तदभिनन्दन्तो अतीतं नान्वागमेति—एवं खो, आवुसो, अतीतं नान्वागमेति।
Iti me sotaṁ ahosi atītamaddhānaṁ iti saddāti …pe… iti me ghānaṁ ahosi atītamaddhānaṁ iti gandhāti … iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṁ iti rasāti … iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṁ iti phoṭṭhabbāti … iti me mano ahosi atītamaddhānaṁ iti dhammāti—tattha na chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa, na tadabhinandati, na tadabhinandanto atītaṁ nānvāgameti—evaṁ kho, āvuso, atītaṁ nānvāgameti.
Consciousness doesn’t get tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer run back to the past. That’s how you don’t run back to the past.
कथञ्च, आवुसो, अनागतं पटिकङ्खति? इति मे चक्खु सिया अनागतमद्धानं इति रूपाति—अप्पटिलद्धस्स पटिलाभाय चित्तं पणिदहति, चेतसो पणिधानपच्चया तदभिनन्दति, तदभिनन्दन्तो अनागतं पटिकङ्खति। इति मे सोतं सिया अनागतमद्धानं इति सद्दाति …पे… इति मे घानं सिया अनागतमद्धानं इति गन्धाति … इति मे जिव्हा सिया अनागतमद्धानं इति रसाति … इति मे कायो सिया अनागतमद्धानं इति फोट्ठब्बाति … इति मे मनो सिया अनागतमद्धानं इति धम्माति—अप्पटिलद्धस्स पटिलाभाय चित्तं पणिदहति, चेतसो पणिधानपच्चया तदभिनन्दति, तदभिनन्दन्तो अनागतं पटिकङ्खति—एवं खो, आवुसो, अनागतं पटिकङ्खति।
Kathañca, āvuso, anāgataṁ paṭikaṅkhati? Iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṁ iti rūpāti—appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṁ paṇidahati, cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati, tadabhinandanto anāgataṁ paṭikaṅkhati. Iti me sotaṁ siyā anāgatamaddhānaṁ iti saddāti …pe… iti me ghānaṁ siyā anāgatamaddhānaṁ iti gandhāti … iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṁ iti rasāti … iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṁ iti phoṭṭhabbāti … iti me mano siyā anāgatamaddhānaṁ iti dhammāti—appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṁ paṇidahati, cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati, tadabhinandanto anāgataṁ paṭikaṅkhati—evaṁ kho, āvuso, anāgataṁ paṭikaṅkhati.
And how do you hope for the future? The heart is set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such eyes and such sights in the future.’ So you take pleasure in that, and that’s when you hope for the future. The heart is set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts in the future.’ So you take pleasure in that, and that’s when you hope for the future. That’s how you hope for the future.
कथञ्च, आवुसो, अनागतं नप्पटिकङ्खति? इति मे चक्खु सिया अनागतमद्धानं इति रूपाति—अप्पटिलद्धस्स पटिलाभाय चित्तं नप्पणिदहति, चेतसो अप्पणिधानपच्चया न तदभिनन्दति, न तदभिनन्दन्तो अनागतं नप्पटिकङ्खति। इति मे सोतं सिया अनागतमद्धानं इति सद्दाति …पे… इति मे घानं सिया अनागतमद्धानं इति गन्धाति … इति मे जिव्हा सिया अनागतमद्धानं इति रसाति … इति मे कायो सिया अनागतमद्धानं इति फोट्ठब्बाति … इति मे मनो सिया अनागतमद्धानं इति धम्माति—अप्पटिलद्धस्स पटिलाभाय चित्तं नप्पणिदहति, चेतसो अप्पणिधानपच्चया न तदभिनन्दति, न तदभिनन्दन्तो अनागतं नप्पटिकङ्खति—एवं खो, आवुसो, अनागतं नप्पटिकङ्खति।
Kathañca, āvuso, anāgataṁ nappaṭikaṅkhati? Iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṁ iti rūpāti—appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṁ nappaṇidahati, cetaso appaṇidhānapaccayā na tadabhinandati, na tadabhinandanto anāgataṁ nappaṭikaṅkhati. Iti me sotaṁ siyā anāgatamaddhānaṁ iti saddāti …pe… iti me ghānaṁ siyā anāgatamaddhānaṁ iti gandhāti … iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṁ iti rasāti … iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṁ iti phoṭṭhabbāti … iti me mano siyā anāgatamaddhānaṁ iti dhammāti—appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṁ nappaṇidahati, cetaso appaṇidhānapaccayā na tadabhinandati, na tadabhinandanto anāgataṁ nappaṭikaṅkhati—evaṁ kho, āvuso, anāgataṁ nappaṭikaṅkhati.
And how do you not hope for the future? The heart is not set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such eyes and such sights in the future.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer hope for the future. The heart is not set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts in the future.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer hope for the future. That’s how you don’t hope for the future.
कथञ्च, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति? यञ्चावुसो, चक्खु ये च रूपा—उभयमेतं पच्चुप्पन्नं। तस्मिञ्चे पच्चुप्पन्ने छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स तदभिनन्दति, तदभिनन्दन्तो पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति। यञ्चावुसो, सोतं ये च सद्दा …पे… यञ्चावुसो, घानं ये च गन्धा … या चावुसो, जिव्हा ये च रसा … यो चावुसो, कायो ये च फोट्ठब्बा … यो चावुसो, मनो ये च धम्मा—उभयमेतं पच्चुप्पन्नं। तस्मिञ्चे पच्चुप्पन्ने छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स तदभिनन्दति, तदभिनन्दन्तो पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति—एवं खो, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति।
Kathañca, āvuso, paccuppannesu dhammesu saṁhīrati? Yañcāvuso, cakkhu ye ca rūpā—ubhayametaṁ paccuppannaṁ. Tasmiñce paccuppanne chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṁhīrati. Yañcāvuso, sotaṁ ye ca saddā …pe… yañcāvuso, ghānaṁ ye ca gandhā … yā cāvuso, jivhā ye ca rasā … yo cāvuso, kāyo ye ca phoṭṭhabbā … yo cāvuso, mano ye ca dhammā—ubhayametaṁ paccuppannaṁ. Tasmiñce paccuppanne chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṁhīrati—evaṁ kho, āvuso, paccuppannesu dhammesu saṁhīrati.
And how do you falter amid presently arisen phenomena? Both the eye and sights are presently arisen. If consciousness gets tied up there in the present with desire and lust, you take pleasure in that, and that’s when you falter amid presently arisen phenomena. Both the ear and sounds … nose and smells … tongue and tastes … body and touches … mind and thoughts are presently arisen. If consciousness gets tied up there in the present with desire and lust, you take pleasure in that, and that’s when you falter amid presently arisen phenomena. That’s how you falter amid presently arisen phenomena.
कथञ्च, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति? यञ्चावुसो, चक्खु ये च रूपा—उभयमेतं पच्चुप्पन्नं। तस्मिञ्चे पच्चुप्पन्ने न छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, न छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स न तदभिनन्दति, न तदभिनन्दन्तो पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति। यञ्चावुसो, सोतं ये च सद्दा …पे… यञ्चावुसो, घानं ये च गन्धा … या चावुसो, जिव्हा ये च रसा … यो चावुसो, कायो ये च फोट्ठब्बा … यो चावुसो, मनो ये च धम्मा—उभयमेतं पच्चुप्पन्नं। तस्मिञ्चे पच्चुप्पन्ने न छन्दरागप्पटिबद्धं होति विञ्ञाणं, न छन्दरागप्पटिबद्धत्ता विञ्ञाणस्स न तदभिनन्दति, न तदभिनन्दन्तो पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति—एवं खो, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति।
Kathañca, āvuso, paccuppannesu dhammesu na saṁhīrati? Yañcāvuso, cakkhu ye ca rūpā—ubhayametaṁ paccuppannaṁ. Tasmiñce paccuppanne na chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati, na tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu na saṁhīrati. Yañcāvuso, sotaṁ ye ca saddā …pe… yañcāvuso, ghānaṁ ye ca gandhā … yā cāvuso, jivhā ye ca rasā … yo cāvuso, kāyo ye ca phoṭṭhabbā … yo cāvuso, mano ye ca dhammā—ubhayametaṁ paccuppannaṁ. Tasmiñce paccuppanne na chandarāgappaṭibaddhaṁ hoti viññāṇaṁ, na chandarāgappaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati, na tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu na saṁhīrati—evaṁ kho, āvuso, paccuppannesu dhammesu na saṁhīrati.
And how do you not falter amid presently arisen phenomena? Both the eye and sights are presently arisen. If consciousness doesn’t get tied up there in the present with desire and lust, you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer falter amid presently arisen phenomena. Both the ear and sounds … nose and smells … tongue and tastes … body and touches … mind and thoughts are presently arisen. If consciousness doesn’t get tied up there in the present with desire and lust, you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer falter amid presently arisen phenomena. That’s how you don’t falter amid presently arisen phenomena.
यं खो नो, आवुसो, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
Yaṁ kho no, āvuso, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
This is how I understand the detailed meaning of that brief passage for recitation given by the Buddha.
‘अतीतं नान्वागमेय्य, …पे… तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनीऽति।
‘Atītaṁ nānvāgameyya, …pe… Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’ti.
इमस्स खो अहं, आवुसो, भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स एवं वित्थारेन अत्थं आजानामि। आकङ्खमाना च पन तुम्हे आयस्मन्तो भगवन्तंयेव उपसङ्कमित्वा एतमत्थं पटिपुच्छेय्याथ, यथा वो भगवा ब्याकरोति तथा नं धारेय्याथा”ति।
Imassa kho ahaṁ, āvuso, bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa evaṁ vitthārena atthaṁ ājānāmi. Ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṁyeva upasaṅkamitvā etamatthaṁ paṭipuccheyyātha, yathā vo bhagavā byākaroti tathā naṁ dhāreyyāthā”ti.
If you wish, you may go to the Buddha and ask him about this. You should remember it in line with the Buddha’s answer.”
अथ खो ते भिक्खू आयस्मतो महाकच्चानस्स भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा उट्ठायासना येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्ना खो ते भिक्खू भगवन्तं एतदवोचुं: “यं खो नो, भन्ते, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
Atha kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. Ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: “yaṁ kho no, bhante, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
“Yes, friend,” said those bhikkhus, approving and agreeing with what Mahākaccāna said. Then they rose from their seats and went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and told him what had happened, adding:
‘अतीतं नान्वागमेय्य, …पे… तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनीऽति।
‘Atītaṁ nānvāgameyya, …pe… Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’ti.
तेसं नो, भन्ते, अम्हाकं, अचिरपक्कन्तस्स भगवतो, एतदहोसि: ‘इदं खो नो, आवुसो, भगवा सङ्खित्तेन उद्देसं उद्दिसित्वा वित्थारेन अत्थं अविभजित्वा उट्ठायासना विहारं पविट्ठो:
Tesaṁ no, bhante, amhākaṁ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi: ‘idaṁ kho no, āvuso, bhagavā saṅkhittena uddesaṁ uddisitvā vitthārena atthaṁ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṁ paviṭṭho:
“अतीतं नान्वागमेय्य, नप्पटिकङ्खे अनागतं; यदतीतं पहीनं तं, अप्पत्तञ्च अनागतं।
“Atītaṁ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṁ; Yadatītaṁ pahīnaṁ taṁ, appattañca anāgataṁ.
पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं, तत्थ तत्थ विपस्सति; असंहीरं असङ्कुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये।
Paccuppannañca yo dhammaṁ, tattha tattha vipassati; Asaṁhīraṁ asaṅkuppaṁ, taṁ vidvā manubrūhaye.
अज्जेव किच्चमातप्पं, को जञ्ञा मरणं सुवे; न हि नो सङ्गरं तेन, महासेनेन मच्चुना।
Ajjeva kiccamātappaṁ, ko jaññā maraṇaṁ suve; Na hi no saṅgaraṁ tena, mahāsenena maccunā.
एवंविहारिं आतापिं, अहोरत्तमतन्दितं; तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनी”ति।
Evaṁvihāriṁ ātāpiṁ, ahorattamatanditaṁ; Taṁ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī”ti.
को नु खो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजेय्याऽति? तेसं नो, भन्ते, अम्हाकं एतदहोसि: ‘अयं खो आयस्मा महाकच्चानो सत्थु चेव संवण्णितो सम्भावितो च विञ्ञूनं सब्रह्मचारीनं। पहोति चायस्मा महाकच्चानो इमस्स भगवता सङ्खित्तेन उद्देसस्स उद्दिट्ठस्स वित्थारेन अत्थं अविभत्तस्स वित्थारेन अत्थं विभजितुं। यन्नून मयं येनायस्मा महाकच्चानो तेनुपसङ्कमेय्याम; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं महाकच्चानं एतमत्थं पटिपुच्छेय्यामाऽति। अथ खो मयं, भन्ते, येनायस्मा महाकच्चानो तेनुपसङ्कमिम्ह; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं महाकच्चानं एतमत्थं पटिपुच्छिम्ह। तेसं नो, भन्ते, आयस्मता महाकच्चानेन इमेहि आकारेहि इमेहि पदेहि इमेहि ब्यञ्जनेहि अत्थो विभत्तो”ति।
Ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajeyyā’ti? Tesaṁ no, bhante, amhākaṁ etadahosi: ‘ayaṁ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṁvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṁ sabrahmacārīnaṁ. Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṁ avibhattassa vitthārena atthaṁ vibhajituṁ. Yannūna mayaṁ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccānaṁ etamatthaṁ paṭipuccheyyāmā’ti. Atha kho mayaṁ, bhante, yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamimha; upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccānaṁ etamatthaṁ paṭipucchimha. Tesaṁ no, bhante, āyasmatā mahākaccānena imehi ākārehi imehi padehi imehi byañjanehi attho vibhatto”ti.
“Mahākaccāna clearly explained the meaning to us in this manner, with these words and phrases.”
“पण्डितो, भिक्खवे, महाकच्चानो; महापञ्ञो, भिक्खवे महाकच्चानो। मञ्चेपि तुम्हे, भिक्खवे, एतमत्थं पटिपुच्छेय्याथ, अहम्पि तं एवमेवं ब्याकरेय्यं यथा तं महाकच्चानेन ब्याकतं। एसो चेवेतस्स अत्थो। एवञ्च नं धारेथा”ति।
“Paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno; mahāpañño, bhikkhave mahākaccāno. Mañcepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṁ paṭipuccheyyātha, ahampi taṁ evamevaṁ byākareyyaṁ yathā taṁ mahākaccānena byākataṁ. Eso cevetassa attho. Evañca naṁ dhārethā”ti.
“Mahākaccāna is astute, bhikkhus, he has great wisdom. If you came to me and asked this question, I would answer it in exactly the same way as Mahākaccāna. That is what it means, and that’s how you should remember it.”
इदमवोच भगवा। अत्तमना ते भिक्खू भगवतो भासितं अभिनन्दुन्ति।
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṁ abhinandunti.
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.
महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तं निट्ठितं ततियं।
Mahākaccānabhaddekarattasuttaṁ niṭṭhitaṁ tatiyaṁ.
Next: लोमसकङ्गियभद्देकरत्तसुत्त • Lomasakaṅgiyabhaddekarattasutta • Lomasakaṅgiya and One Fine Night
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
Footnotes: