| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
३. महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तवण्णना
3. Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā
२७९. एवं मे सुतन्ति महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तं। तत्थ तपोदारामेति तत्तोदकस्स रहदस्स वसेन एवंलद्धनामे आरामे। वेभारपब्बतस्स किर हेट्ठा भूमट्ठकनागानं पञ्चयोजनसतिकं नागभवनं देवलोकसदिसं मणिमयेन तलेन आरामउय्यानेहि च समन्नागतं, तत्थ नागानं कीळनट्ठाने महाउदकरहदो, ततो तपोदा नाम नदी सन्दति कुथिता उण्होदका। कस्मा पनेसा एदिसा जाता? राजगहं किर परिवारेत्वा महा पेतलोको, तत्थ द्विन्नं महालोहकुम्भिनिरयानं अन्तरेन अयं तपोदा आगच्छति, तस्मा सा कुथिता सन्दति। वुत्तम्पि चेतं – ‘‘यतायं, भिक्खवे, तपोदा सन्दति, सो दहो अच्छोदको सीतोदको सातोदको सेतोदको सुप्पतित्थो रमणीयो पहूतमच्छकच्छपो, चक्कमत्तानि च पदुमानि पुप्फन्ति । अपिचायं, भिक्खवे, तपोदा द्विन्नं महानिरयानं अन्तरिकाय आगच्छति, तेनायं तपोदा कुथिता सन्दती’’ति (पारा॰ २३१)। इमस्स पन आरामस्स अभिसम्मुखट्ठाने ततो महाउदकरहदो जातो, तस्स नामवसेनायं विहारो तपोदारामोति वुच्चति।
279.Evaṃme sutanti mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ. Tattha tapodārāmeti tattodakassa rahadassa vasena evaṃladdhanāme ārāme. Vebhārapabbatassa kira heṭṭhā bhūmaṭṭhakanāgānaṃ pañcayojanasatikaṃ nāgabhavanaṃ devalokasadisaṃ maṇimayena talena ārāmauyyānehi ca samannāgataṃ, tattha nāgānaṃ kīḷanaṭṭhāne mahāudakarahado, tato tapodā nāma nadī sandati kuthitā uṇhodakā. Kasmā panesā edisā jātā? Rājagahaṃ kira parivāretvā mahā petaloko, tattha dvinnaṃ mahālohakumbhinirayānaṃ antarena ayaṃ tapodā āgacchati, tasmā sā kuthitā sandati. Vuttampi cetaṃ – ‘‘yatāyaṃ, bhikkhave, tapodā sandati, so daho acchodako sītodako sātodako setodako suppatittho ramaṇīyo pahūtamacchakacchapo, cakkamattāni ca padumāni pupphanti . Apicāyaṃ, bhikkhave, tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchati, tenāyaṃ tapodā kuthitā sandatī’’ti (pārā. 231). Imassa pana ārāmassa abhisammukhaṭṭhāne tato mahāudakarahado jāto, tassa nāmavasenāyaṃ vihāro tapodārāmoti vuccati.
२८०. समिद्धीति तस्स किर थेरस्स अत्तभावो समिद्धो अभिरूपो पासादिको, तस्मा समिद्धित्वेव सङ्खं गतो। आदिब्रह्मचरियकोति मग्गब्रह्मचरियस्स आदि पुब्बभागप्पटिपत्तिभूतो। इदं वत्वान सुगतो उट्ठायासनाति मधुपिण्डिकसुत्ते (म॰ नि॰ १.१९९ आदयो) वुत्तनयेनेव वित्थारेतब्बं।
280.Samiddhīti tassa kira therassa attabhāvo samiddho abhirūpo pāsādiko, tasmā samiddhitveva saṅkhaṃ gato. Ādibrahmacariyakoti maggabrahmacariyassa ādi pubbabhāgappaṭipattibhūto. Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanāti madhupiṇḍikasutte (ma. ni. 1.199 ādayo) vuttanayeneva vitthāretabbaṃ.
२८२. इति मे चक्खुन्ति इमस्मिं किर सुत्ते भगवा द्वादसायतनवसेनेव मातिकं ठपेसि। थेरोपि ‘‘भगवता हेट्ठा द्वीसु, उपरि चतुत्थे चाति इमेसु तीसु सुत्तेसु पञ्चक्खन्धवसेन मातिका च विभङ्गो च कतो, इध पन द्वादसायतनवसेनेव विभजनत्थं मातिका ठपिता’’ति नयं पटिलभित्वा एवमाह। इमं पन नयं लभन्तेन थेरेन भारियं कतं, अपदे पदं दस्सितं, आकासे पदं कतं, तेन नं भगवा इममेव सुत्तं सन्धाय – ‘‘एतदग्गं , भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं विभजन्तानं यदिदं महाकच्चानो’’ति (अ॰ नि॰ १.१९७) एतदग्गे ठपेसि। एत्थ पन चक्खूति चक्खुपसादो। रूपाति चतुसमुट्ठानिकरूपा। इमिना नयेन सेसायतनानिपि वेदितब्बानि। विञ्ञाणन्ति निकन्तिविञ्ञाणं। तदभिनन्दतीति तं चक्खुञ्चेव रूपञ्च तण्हादिट्ठिवसेन अभिनन्दति। अन्वागमेतीति तण्हादिट्ठीहि अनुगच्छति।
282.Iti me cakkhunti imasmiṃ kira sutte bhagavā dvādasāyatanavaseneva mātikaṃ ṭhapesi. Theropi ‘‘bhagavatā heṭṭhā dvīsu, upari catutthe cāti imesu tīsu suttesu pañcakkhandhavasena mātikā ca vibhaṅgo ca kato, idha pana dvādasāyatanavaseneva vibhajanatthaṃ mātikā ṭhapitā’’ti nayaṃ paṭilabhitvā evamāha. Imaṃ pana nayaṃ labhantena therena bhāriyaṃ kataṃ, apade padaṃ dassitaṃ, ākāse padaṃ kataṃ, tena naṃ bhagavā imameva suttaṃ sandhāya – ‘‘etadaggaṃ , bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ yadidaṃ mahākaccāno’’ti (a. ni. 1.197) etadagge ṭhapesi. Ettha pana cakkhūti cakkhupasādo. Rūpāti catusamuṭṭhānikarūpā. Iminā nayena sesāyatanānipi veditabbāni. Viññāṇanti nikantiviññāṇaṃ. Tadabhinandatīti taṃ cakkhuñceva rūpañca taṇhādiṭṭhivasena abhinandati. Anvāgametīti taṇhādiṭṭhīhi anugacchati.
इति मे मनो अहोसि अतीतमद्धानं इति धम्माति एत्थ पन मनोति भवङ्गचित्तं। धम्माति तेभूमकधम्मारम्मणं।
Iti me mano ahosi atītamaddhānaṃ iti dhammāti ettha pana manoti bhavaṅgacittaṃ. Dhammāti tebhūmakadhammārammaṇaṃ.
२८३. पणिदहतीति पत्थनावसेन ठपेसि। पणिधानपच्चयाति पत्थनाट्ठपनकारणा। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
283.Paṇidahatīti patthanāvasena ṭhapesi. Paṇidhānapaccayāti patthanāṭṭhapanakāraṇā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ३. महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तं • 3. Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ३. महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तवण्णना • 3. Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā
