| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
๓. มหากจฺจานภเทฺทกรตฺตสุตฺตวณฺณนา
3. Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā
๒๗๙. อุณฺหภาเวน ตปนโต ตปํ อุทกํ เอตสฺสาติ ตโปทา, รหโทฯ เตนาห ‘‘ตโตฺตทกสฺส รหทสฺสา’’ติฯ สเงฺขเปน วุตฺตมตฺถํ วิตฺถารโต ทเสฺสตุํ, ‘‘เวภารปพฺพตสฺสา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตโต อุทกรหทโต, ตํ รหทํ อุปนิสฺสายาติ อโตฺถฯ นาคภวนาคโตปิ หิ โส รหโท ตโต อุปริ มนุสฺสโลเก ชลาสเยน สมฺพโทฺธ โหติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ตโปทา นาม นที สนฺทตี’’ติฯ เอทิสาติ กุถิตา อุณฺหา, อนฺวตฺถนามวเสน ตโปทาติ จ วุจฺจตีติ อโตฺถฯ เปตโลโกติ เปตานํ วสนฎฺฐานํ ปเจฺจกนิรยํ สนฺธายาหฯ อิมสฺส ปน อารามสฺสาติ ตโปทารามสฺสฯ ตโตติ ตโปทาสงฺขาตนทิโตฯ มหาอุทกรหโทติ มหาอุทกภริตํ ปลฺลลํฯ
279. Uṇhabhāvena tapanato tapaṃ udakaṃ etassāti tapodā, rahado. Tenāha ‘‘tattodakassa rahadassā’’ti. Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ, ‘‘vebhārapabbatassā’’tiādi vuttaṃ. Tato udakarahadato, taṃ rahadaṃ upanissāyāti attho. Nāgabhavanāgatopi hi so rahado tato upari manussaloke jalāsayena sambaddho hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘tapodā nāma nadī sandatī’’ti. Edisāti kuthitā uṇhā, anvatthanāmavasena tapodāti ca vuccatīti attho. Petalokoti petānaṃ vasanaṭṭhānaṃ paccekanirayaṃ sandhāyāha. Imassa pana ārāmassāti tapodārāmassa. Tatoti tapodāsaṅkhātanadito. Mahāudakarahadoti mahāudakabharitaṃ pallalaṃ.
๒๘๐. สมิโทฺธติ อุฬาโร, ปริปุโณฺณเยวาติ อโตฺถฯ อาทิมฺหิ พฺรหฺมจริยมสฺสาติ อาทิพฺรหฺมจริโย, โส เอว อาทิพฺรหฺมจริยโกฯ เตนาห ‘‘ปุพฺพภาคปฺปฎิปตฺติภูโต’’ติฯ ‘‘อตีตํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺน’’นฺติ อทฺธเภทมุเขน สงฺขตธมฺมโพธวจนํฯ
280.Samiddhoti uḷāro, paripuṇṇoyevāti attho. Ādimhi brahmacariyamassāti ādibrahmacariyo, so eva ādibrahmacariyako. Tenāha ‘‘pubbabhāgappaṭipattibhūto’’ti. ‘‘Atītaṃ anāgataṃ paccuppanna’’nti addhabhedamukhena saṅkhatadhammabodhavacanaṃ.
๒๘๒. กามํ ขนฺธาทิวเสน วิภชนํ สาธารณํ, ปฐมทุติยจตุตฺถสุเตฺตสุ ปน ขนฺธวเสน วิภชนํ กตฺวา อิธ ตถา อกตฺวา เอวํ เทสนาย ฐปนํ ตโต อญฺญถา อายตนวเสน วิภชนตฺถํฯ เอวํ วิภินฺนา หิ สเงฺขปวิตฺถารโต อนวเสสา สมฺมสนุปคา ธมฺมา วิภชิตฺวา ทสฺสิตา โหนฺติ; อยํ กิเรตฺถ ภควโต อชฺฌาสโย เถเรน นยโต คหิโตติ ทเสฺสตุํ, ‘‘อิมสฺมิํ กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ทฺวาทสายตนวเสเนว มาติกํ ฐเปสีติ โลกิยานิ ทฺวาทสายตนานิ เอว สนฺธาย มาติกํ ฐเปสิ, ยถา ตีสุ สุเตฺตสุ ขนฺธวเสน วิภตฺตํ, เอวํ ยทิ ภควตา อิธาปิ วิภชนํ อิจฺฉิตํ สิยา, ตถา วิภเชยฺย, ยสฺมา ปน ตถา อวิภชิตฺวาว คนฺธกุฎิํ ปวิโฎฺฐ, ตสฺมา ทฺวาทสายตนวเสเนเวตฺถ วิภชนํ ภควตา จ อธิเปฺปตนฺติ นยคฺคาเห ฐตฺวา เถโร วิภชิฯ เตนาห – ‘‘นยํ ปฎิลภิตฺวา เอวมาหา’’ติฯ ภาริยํ กตนฺติ ทุกฺกรํ กตํฯ อปเท ปทํ ทสฺสิตํ อากาเส ปทํ กตํ สาธารณสฺส อตฺถสฺส วิสิฎฺฐวิสยตาย ทสฺสิตตฺตาฯ นิกนฺติวิญฺญาณนฺติ นิกนฺติตณฺหาย สมฺปยุตฺตํ วิญฺญาณํ, ‘‘ฉนฺทราคปฺปฎิพทฺธํ โหตี’’ติ วจนโตฯ มโนติ ภวงฺคจิตฺตํ มโนทฺวาริกชวนานํ ทฺวารภูตํฯ
282. Kāmaṃ khandhādivasena vibhajanaṃ sādhāraṇaṃ, paṭhamadutiyacatutthasuttesu pana khandhavasena vibhajanaṃ katvā idha tathā akatvā evaṃ desanāya ṭhapanaṃ tato aññathā āyatanavasena vibhajanatthaṃ. Evaṃ vibhinnā hi saṅkhepavitthārato anavasesā sammasanupagā dhammā vibhajitvā dassitā honti; ayaṃ kirettha bhagavato ajjhāsayo therena nayato gahitoti dassetuṃ, ‘‘imasmiṃ kirā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvādasāyatanavaseneva mātikaṃ ṭhapesīti lokiyāni dvādasāyatanāni eva sandhāya mātikaṃ ṭhapesi, yathā tīsu suttesu khandhavasena vibhattaṃ, evaṃ yadi bhagavatā idhāpi vibhajanaṃ icchitaṃ siyā, tathā vibhajeyya, yasmā pana tathā avibhajitvāva gandhakuṭiṃ paviṭṭho, tasmā dvādasāyatanavasenevettha vibhajanaṃ bhagavatā ca adhippetanti nayaggāhe ṭhatvā thero vibhaji. Tenāha – ‘‘nayaṃ paṭilabhitvā evamāhā’’ti. Bhāriyaṃ katanti dukkaraṃ kataṃ. Apade padaṃ dassitaṃ ākāse padaṃ kataṃ sādhāraṇassa atthassa visiṭṭhavisayatāya dassitattā. Nikantiviññāṇanti nikantitaṇhāya sampayuttaṃ viññāṇaṃ, ‘‘chandarāgappaṭibaddhaṃ hotī’’ti vacanato. Manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārikajavanānaṃ dvārabhūtaṃ.
๒๘๓. ปตฺถนาวเสน ฐเปสีติ ปตฺถนาวเสน จิตฺตํ ปวเตฺตสิฯ
283.Patthanāvasena ṭhapesīti patthanāvasena cittaṃ pavattesi.
มหากจฺจานภเทฺทกรตฺตสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา
Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā
สมตฺตาฯ
Samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๓. มหากจฺจานภเทฺทกรตฺตสุตฺตํ • 3. Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. มหากจฺจานภเทฺทกรตฺตสุตฺตวณฺณนา • 3. Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā
