| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
३. महाकच्चानत्थेरअपदानवण्णना
3. Mahākaccānattheraapadānavaṇṇanā
पदुमुत्तरनाथस्सातिआदिकं आयस्मतो कच्चानत्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले गहपतिमहासालकुलगेहे निब्बत्तेत्वा वुद्धिप्पत्तो एकदिवसं सत्थु सन्तिके धम्मं सुणन्तो सत्थारं एकं भिक्खुं संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं विभजन्तानं अग्गट्ठाने ठपेन्तं दिस्वा सयम्पि तं ठानन्तरं पत्थेन्तो दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा देवमनुस्सेसु संसरन्तो सुमेधस्स भगवतो काले विज्जाधरो हुत्वा आकासेन गच्छन्तो सत्थारं एकस्मिं वनसण्डे निसिन्नं दिस्वा पसन्नमानसो कणिकारपुप्फेहि पूजं अकासि।
Padumuttaranāthassātiādikaṃ āyasmato kaccānattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle gahapatimahāsālakulagehe nibbattetvā vuddhippatto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento dānādīni puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena gacchanto satthāraṃ ekasmiṃ vanasaṇḍe nisinnaṃ disvā pasannamānaso kaṇikārapupphehi pūjaṃ akāsi.
सो तेन पुञ्ञकम्मेन अपरापरं सुगतीसुयेव परिवत्तेत्वा कस्सपदसबलस्स काले बाराणसियं कुलघरे निब्बत्तित्वा परिनिब्बुते भगवति सुवण्णचेतियकरणट्ठानं दससहस्सग्घनिकाय सुवण्णिट्ठकाय पूजं कत्वा ‘‘भगवा मय्हं निब्बत्तनिब्बत्तट्ठाने सरीरं सुवण्णवण्णं होतू’’ति पत्थरं अकासि। ततो यावजीवं कुसलं कत्वा एकं बुद्धन्तरं देवमनुस्सेसु संसरित्वा इमस्मिं बुद्धुप्पादे उज्जेनियं रञ्ञो चण्डपज्जोतस्स पुरोहितस्स गेहे निब्बत्ति, तस्स नामग्गहणदिवसे मातापितरो ‘‘अम्हाकं पुत्तो सुवण्णवण्णो अत्तनो नामं गहेत्वा आगतो’’ति कञ्चनमाणवोत्वेव नामं करिंसु। सो वुद्धिमन्वाय तयो वेदे उग्गण्हित्वा पितु अच्चयेन पुरोहितट्ठानं लभि। सो गोत्तवसेन कच्चानोति पञ्ञायित्थ।
So tena puññakammena aparāparaṃ sugatīsuyeva parivattetvā kassapadasabalassa kāle bārāṇasiyaṃ kulaghare nibbattitvā parinibbute bhagavati suvaṇṇacetiyakaraṇaṭṭhānaṃ dasasahassagghanikāya suvaṇṇiṭṭhakāya pūjaṃ katvā ‘‘bhagavā mayhaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ hotū’’ti pattharaṃ akāsi. Tato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde ujjeniyaṃ rañño caṇḍapajjotassa purohitassa gehe nibbatti, tassa nāmaggahaṇadivase mātāpitaro ‘‘amhākaṃ putto suvaṇṇavaṇṇo attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti kañcanamāṇavotveva nāmaṃ kariṃsu. So vuddhimanvāya tayo vede uggaṇhitvā pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ labhi. So gottavasena kaccānoti paññāyittha.
राजा चण्डपज्जोतो बुद्धुप्पादं सुत्वा, ‘‘आचरिय, त्वं तत्थ गन्त्वा सत्थारं इधानेही’’ति पेसेसि। सो अत्तट्ठमो सत्थु सन्तिकं उपगतो। तस्स सत्था धम्मं देसेसि। देसनापरियोसाने सो सत्तहि जनेहि सद्धिं सहपटिसम्भिदाहि अरहत्ते पतिट्ठासि। अथ सत्था ‘‘एथ, भिक्खवो’’ति हत्थं पसारेसि। ते तावदेव द्वङ्गुलमत्तकेसमस्सुका इद्धिमयपत्तचीवरधरा वस्ससट्ठिकत्थेरा विय अहेसुं। एवं थेरो सदत्थं निप्फादेत्वा, ‘‘भन्ते, राजा पज्जोतो तुम्हाकं पादे वन्दितुं धम्मञ्च सोतुं इच्छती’’ति सत्थु आरोचेसि। सत्था ‘‘त्वंयेव भिक्खु तत्थ गच्छ, तयि गतेपि राजा पसीदिस्सती’’ति आह। थेरो अत्तट्ठमो तत्थ गन्त्वा राजानं पसादेत्वा अवन्तीसु सासनं पतिट्ठापेत्वा पुन सत्थु सन्तिकमेव गतो।
Rājā caṇḍapajjoto buddhuppādaṃ sutvā, ‘‘ācariya, tvaṃ tattha gantvā satthāraṃ idhānehī’’ti pesesi. So attaṭṭhamo satthu santikaṃ upagato. Tassa satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne so sattahi janehi saddhiṃ sahapaṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhāsi. Atha satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Te tāvadeva dvaṅgulamattakesamassukā iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ. Evaṃ thero sadatthaṃ nipphādetvā, ‘‘bhante, rājā pajjoto tumhākaṃ pāde vandituṃ dhammañca sotuṃ icchatī’’ti satthu ārocesi. Satthā ‘‘tvaṃyeva bhikkhu tattha gaccha, tayi gatepi rājā pasīdissatī’’ti āha. Thero attaṭṭhamo tattha gantvā rājānaṃ pasādetvā avantīsu sāsanaṃ patiṭṭhāpetvā puna satthu santikameva gato.
३१. एवं सो पत्तअरहत्तफलो ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं विभजन्तानं यदिदं महाकच्चानो’’ति (अ॰ नि॰ १.१८८, १९७) एतदग्गट्ठानं पत्वा अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो पदुमुत्तरनाथस्सातिआदिमाह। तत्थ पदुमं नाम चेतियन्ति पदुमेहि छादितत्ता वा पदुमाकारेहि कतत्ता वा भगवतो वसनगन्धकुटिविहारोव पूजनीयभावेन चेतियं, यथा ‘‘गोतमकचेतियं, आळवकचेतिय’’न्ति वुत्ते तेसं यक्खानं निवसनट्ठानं पूजनीयट्ठानत्ता चेतियन्ति वुच्चति, एवमिदं भगवतो वसनट्ठानं चेतियन्ति वुच्चति, न धातुनिधायकचेतियन्ति वेदितब्बं। न हि अपरिनिब्बुतस्स भगवतो सरीरधातूनं अभावा धातुचेतियं अकरि। सिलासनं कारयित्वाति तस्सा पदुमनामिकाय गन्धकुटिया पुप्फाधारत्थाय हेट्ठा फलिकमयं सिलासनं कारेत्वा। सुवण्णेनाभिलेपयिन्ति तं सिलासनं जम्बोनदसुवण्णेन अभिविसेसेन लेपयिं छादेसिन्ति अत्थो।
31. Evaṃ so pattaarahattaphalo ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ yadidaṃ mahākaccāno’’ti (a. ni. 1.188, 197) etadaggaṭṭhānaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaranāthassātiādimāha. Tattha padumaṃ nāma cetiyanti padumehi chāditattā vā padumākārehi katattā vā bhagavato vasanagandhakuṭivihārova pūjanīyabhāvena cetiyaṃ, yathā ‘‘gotamakacetiyaṃ, āḷavakacetiya’’nti vutte tesaṃ yakkhānaṃ nivasanaṭṭhānaṃ pūjanīyaṭṭhānattā cetiyanti vuccati, evamidaṃ bhagavato vasanaṭṭhānaṃ cetiyanti vuccati, na dhātunidhāyakacetiyanti veditabbaṃ. Na hi aparinibbutassa bhagavato sarīradhātūnaṃ abhāvā dhātucetiyaṃ akari. Silāsanaṃ kārayitvāti tassā padumanāmikāya gandhakuṭiyā pupphādhāratthāya heṭṭhā phalikamayaṃ silāsanaṃ kāretvā. Suvaṇṇenābhilepayinti taṃ silāsanaṃ jambonadasuvaṇṇena abhivisesena lepayiṃ chādesinti attho.
३२. रतनामयं सत्तहि रतनेहि कतं छत्तं पग्गय्ह मुद्धनि धारेत्वा वाळबीजनिञ्च सेतपवरचामरिञ्च पग्गय्ह बुद्धस्स अभिरोपयिं। लोकबन्धुस्स तादिनोति सकललोकबन्धुसदिसस्स तादिगुणसमङ्गिस्स बुद्धस्स धारेसिन्ति अत्थो। सेसं उत्तानत्थमेवाति।
32.Ratanāmayaṃ sattahi ratanehi kataṃ chattaṃ paggayha muddhani dhāretvā vāḷabījaniñca setapavaracāmariñca paggayha buddhassa abhiropayiṃ. Lokabandhussa tādinoti sakalalokabandhusadisassa tādiguṇasamaṅgissa buddhassa dhāresinti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
महाकच्चानत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Mahākaccānattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ३. महाकच्चानत्थेरअपदानं • 3. Mahākaccānattheraapadānaṃ
