Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੮. ਅਟ੍ਠਕਨਿਪਾਤੋ
8. Aṭṭhakanipāto
੧. ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
1. Mahākaccāyanattheragāthāvaṇṇanā
ਅਟ੍ਠਕਨਿਪਾਤੇ ਕਮ੍ਮਂ ਬਹੁਕਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વੁਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥਂ વਿਭਜਨ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪਿਯਮਾਨਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਯਮ੍ਪਿ ਤਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਪਣਿਧਾਨਂ ਕਤ੍વਾ, ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ, ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਸੁਮੇਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ વਿਜ੍ਜਾਧਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਬ੍ਬਤੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਨਸਣ੍ਡੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਕਣਿਕਾਰਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ।
Aṭṭhakanipāte kammaṃ bahukantiādikā āyasmato mahākaccāyanattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle gahapatimahāsālakule nibbattitvā vuddhippatto, ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthārā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ ekaṃ bhikkhuṃ disvā, sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento paṇidhānaṃ katvā, dānādīni puññāni katvā, devamanussesu saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena gacchanto satthāraṃ himavantapabbate ekasmiṃ vanasaṇḍe nisinnaṃ disvā pasannamānaso kaṇikārapupphehi pūjaṃ akāsi.
ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਅਪਰਾਪਰਂ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਦਸਬਲਸ੍ਸ ਕਾਲੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਕੁਲਘਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਚੇਤਿਯਕਰਣਟ੍ਠਾਨੇ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਾਯ ਸੁવਣ੍ਣਿਟ੍ਠਕਾਯ ਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ, ‘‘ਭਗવਾ ਮਯ੍ਹਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸਰੀਰਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ।
So tena puññakammena aparāparaṃ sugatīsuyeva parivattento kassapadasabalassa kāle bārāṇasiyaṃ kulaghare nibbattitvā parinibbute bhagavati suvaṇṇacetiyakaraṇaṭṭhāne satasahassagghanikāya suvaṇṇiṭṭhakāya pūjaṃ katvā, ‘‘bhagavā mayhaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ hotū’’ti patthanaṃ akāsi.
ਤਤੋ ਯਾવਜੀવਂ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਉਜ੍ਜੇਨਿਯਂ ਰਞ੍ਞੋ ਚਣ੍ਡਪਜ੍ਜੋਤਸ੍ਸ ਪੁਰੋਹਿਤਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਦਿવਸੇ ਮਾਤਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਕਞ੍ਚਨਮਾਣવੋ ਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍વਾਯ ਤਯੋ વੇਦੇ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਰੋਹਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਲਭਿ। ਸੋ ਗੋਤ੍ਤવਸੇਨ ਕਚ੍ਚਾਯਨੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਤਂ ਰਾਜਾ ਚਣ੍ਡਪਜ੍ਜੋਤੋ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦਂ ਸੁਤ੍વਾ, ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਤ੍વਂ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਇਧਾਨੇਹੀ’’ਤਿ ਪੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਅਤ੍ਤਟ੍ਠਮੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਉਪਗਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸੋ ਸਤ੍ਤਹਿ ਜਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੪.੧-੨੭) –
Tato yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde ujjeniyaṃ rañño caṇḍapajjotassa purohitagehe nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase mātā ‘‘mayhaṃ putto suvaṇṇavaṇṇo, attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti kañcanamāṇavo tveva nāmaṃ akāsi. So vuḍḍhimanvāya tayo vede uggahetvā pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ labhi. So gottavasena kaccāyanoti paññāyittha. Taṃ rājā caṇḍapajjoto buddhuppādaṃ sutvā, ‘‘ācariya, tvaṃ tattha gantvā satthāraṃ idhānehī’’ti pesesi. So attaṭṭhamo satthu santikaṃ upagato. Tassa satthā dhammaṃ deseti. Desanāpariyosāne so sattahi janehi saddhiṃ saha paṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.1-27) –
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਅਨੇਜੋ ਅਜਿਤਂ ਜਯੋ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, anejo ajitaṃ jayo;
ਸਤਸਹਸ੍ਸੇ ਕਪ੍ਪਾਨਂ, ਇਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਨਾਯਕੋ॥
Satasahasse kappānaṃ, ito uppajji nāyako.
‘‘વੀਰੋ ਕਮਲਪਤ੍ਤਕ੍ਖੋ, ਸਸਙ੍ਕવਿਮਲਾਨਨੋ।
‘‘Vīro kamalapattakkho, sasaṅkavimalānano;
ਕਨਕਾਚਲਸਙ੍ਕਾਸੋ, ਰવਿਦਿਤ੍ਤਿਸਮਪ੍ਪਭੋ॥
Kanakācalasaṅkāso, ravidittisamappabho.
‘‘ਸਤ੍ਤਨੇਤ੍ਤਮਨੋਹਾਰੀ, વਰਲਕ੍ਖਣਭੂਸਿਤੋ।
‘‘Sattanettamanohārī, varalakkhaṇabhūsito;
ਸਬ੍ਬવਾਕ੍ਯਪਥਾਤੀਤੋ, ਮਨੁਜਾਮਰਸਕ੍ਕਤੋ॥
Sabbavākyapathātīto, manujāmarasakkato.
‘‘ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੋਧਯਂ ਸਤ੍ਤੇ, વਾਗੀਸੋ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੋ।
‘‘Sambuddho bodhayaṃ satte, vāgīso madhurassaro;
ਕਰੁਣਾਨਿਬਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨੋ, ਪਰਿਸਾਸੁ વਿਸਾਰਦੋ॥
Karuṇānibandhasantāno, parisāsu visārado.
‘‘ਦੇਸੇਤਿ ਮਧੁਰਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਚਤੁਸਚ੍ਚੂਪਸਂਹਿਤਂ।
‘‘Deseti madhuraṃ dhammaṃ, catusaccūpasaṃhitaṃ;
ਨਿਮੁਗ੍ਗੇ ਮੋਹਪਙ੍ਕਮ੍ਹਿ, ਸਮੁਦ੍ਧਰਤਿ ਪਾਣਿਨੇ॥
Nimugge mohapaṅkamhi, samuddharati pāṇine.
‘‘ਤਦਾ ਏਕਚਰੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਤਾਪਸੋ ਹਿਮવਾਲਯੋ।
‘‘Tadā ekacaro hutvā, tāpaso himavālayo;
ਨਭਸਾ ਮਾਨੁਸਂ ਲੋਕਂ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਜਿਨਮਦ੍ਦਸਂ॥
Nabhasā mānusaṃ lokaṃ, gacchanto jinamaddasaṃ.
‘‘ਉਪੇਚ੍ਚ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਤਸ੍ਸ, ਅਸ੍ਸੋਸਿਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ।
‘‘Upecca santikaṃ tassa, assosiṃ dhammadesanaṃ;
વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਸ੍ਸ વੀਰਸ੍ਸ, ਸਾવਕਸ੍ਸ ਮਹਾਗੁਣਂ॥
Vaṇṇayantassa vīrassa, sāvakassa mahāguṇaṃ.
‘‘ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਂ, વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਪਕਾਸਯਂ।
‘‘Saṃkhittena mayā vuttaṃ, vitthārena pakāsayaṃ;
ਪਰਿਸਂ ਮਞ੍ਚ ਤੋਸੇਤਿ, ਯਥਾ ਕਚ੍ਚਾਯਨੋ ਅਯਂ॥
Parisaṃ mañca toseti, yathā kaccāyano ayaṃ.
‘‘ਨਾਹਂ ਏવਮਿਧੇਕਚ੍ਚਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸਾવਕਂ।
‘‘Nāhaṃ evamidhekaccaṃ, aññaṃ passāmi sāvakaṃ;
ਤਸ੍ਮਾਤਦਗ੍ਗੇ ਏਸਗ੍ਗੋ, ਏવਂ ਧਾਰੇਥ ਭਿਕ੍ਖવੋ॥
Tasmātadagge esaggo, evaṃ dhāretha bhikkhavo.
‘‘ਤਦਾਹਂ વਿਮ੍ਹਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸੁਤ੍વਾ વਾਕ੍ਯਂ ਮਨੋਰਮਂ।
‘‘Tadāhaṃ vimhito hutvā, sutvā vākyaṃ manoramaṃ;
ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਗਮਿਤ੍વਾਨ, ਆਹਿਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਸਞ੍ਚਯਂ॥
Himavantaṃ gamitvāna, āhitvā pupphasañcayaṃ.
‘‘ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਲੋਕਸਰਣਂ, ਤਂ ਠਾਨਮਭਿਪਤ੍ਥਯਿਂ।
‘‘Pūjetvā lokasaraṇaṃ, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ;
ਤਦਾ ਮਮਾਸਯਂ ਞਤ੍વਾ, ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ ਸ ਰਣਞ੍ਜਹੋ॥
Tadā mamāsayaṃ ñatvā, byākāsi sa raṇañjaho.
‘‘ਪਸ੍ਸਥੇਤਂ ਇਸਿવਰਂ, ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਕਨਕਤ੍ਤਚਂ।
‘‘Passathetaṃ isivaraṃ, niddhantakanakattacaṃ;
ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਲੋਮਂ ਪੀਣਂਸਂ, ਅਚਲਂ ਪਞ੍ਜਲਿਂ ਠਿਤਂ॥
Uddhaggalomaṃ pīṇaṃsaṃ, acalaṃ pañjaliṃ ṭhitaṃ.
‘‘ਹਾਸਂ ਸੁਪੁਣ੍ਣਨਯਨਂ, ਬੁਦ੍ਧવਣ੍ਣਗਤਾਸਯਂ।
‘‘Hāsaṃ supuṇṇanayanaṃ, buddhavaṇṇagatāsayaṃ;
ਧਮ੍ਮਜਂ ਉਗ੍ਗਹਦਯਂ, ਅਮਤਾਸਿਤ੍ਤਸਨ੍ਨਿਭਂ॥
Dhammajaṃ uggahadayaṃ, amatāsittasannibhaṃ.
‘‘ਕਚ੍ਚਾਨਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਤਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਥਯਂ ਠਿਤੋ।
‘‘Kaccānassa guṇaṃ sutvā, taṃ ṭhānaṃ patthayaṃ ṭhito;
ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਮਹਾਮੁਨੇ॥
Anāgatamhi addhāne, gotamassa mahāmune.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਾਯਾਦੋ, ਓਰਸੋ ਧਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤੋ।
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
ਕਚ੍ਚਾਨੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕੋ॥
Kaccāno nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਮਹਾਞਾਣੀ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯવਿਦੂ ਮੁਨੇ।
‘‘Bahussuto mahāñāṇī, adhippāyavidū mune;
ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ਠਾਨਂ, ਯਥਾਯਂ ਬ੍ਯਾਕਤੋ ਮਯਾ॥
Pāpuṇissati taṃ ṭhānaṃ, yathāyaṃ byākato mayā.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਕਮ੍ਮਮਕਰਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਦੁવੇ ਭવੇ ਸਂਸਰਾਮਿ, ਦੇવਤ੍ਤੇ ਅਥ ਮਾਨੁਸੇ।
‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;
ਅਞ੍ਞਂ ਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਦੁવੇ ਕੁਲੇ ਪਜਾਯਾਮਿ, ਖਤ੍ਤਿਯੇ ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ।
‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;
ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਨ ਜਾਯਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Nīce kule na jāyāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਚ ਭવੇ ਦਾਨਿ, ਜਾਤੋ ਉਜ੍ਜੇਨਿਯਂ ਪੁਰੇ।
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto ujjeniyaṃ pure;
ਪਜ੍ਜੋਤਸ੍ਸ ਚ ਚਣ੍ਡਸ੍ਸ, ਪੁਰੋਹਿਤਦਿਜਾਧਿਨੋ॥
Pajjotassa ca caṇḍassa, purohitadijādhino.
‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਤਿਰਿਟਿવਚ੍ਛਸ੍ਸ, ਨਿਪੁਣੋ વੇਦਪਾਰਗੂ।
‘‘Putto tiriṭivacchassa, nipuṇo vedapāragū;
ਮਾਤਾ ਚ ਚਨ੍ਦਿਮਾ ਨਾਮ, ਕਚ੍ਚਾਨੋਹਂ વਰਤ੍ਤਚੋ॥
Mātā ca candimā nāma, kaccānohaṃ varattaco.
‘‘વੀਮਂਸਨਤ੍ਥਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਭੂਮਿਪਾਲੇਨ ਪੇਸਿਤੋ।
‘‘Vīmaṃsanatthaṃ buddhassa, bhūmipālena pesito;
ਦਿਸ੍વਾ ਮੋਕ੍ਖਪੁਰਦ੍વਾਰਂ, ਨਾਯਕਂ ਗੁਣਸਞ੍ਚਯਂ॥
Disvā mokkhapuradvāraṃ, nāyakaṃ guṇasañcayaṃ.
‘‘ਸੁਤ੍વਾ ਚ વਿਮਲਂ વਾਕ੍ਯਂ, ਗਤਿਪਙ੍ਕવਿਸੋਸਨਂ।
‘‘Sutvā ca vimalaṃ vākyaṃ, gatipaṅkavisosanaṃ;
ਪਾਪੁਣਿਂ ਅਮਤਂ ਸਨ੍ਤਂ, ਸੇਸੇਹਿ ਸਹ ਸਤ੍ਤਹਿ॥
Pāpuṇiṃ amataṃ santaṃ, sesehi saha sattahi.
‘‘ਅਧਿਪ੍ਪਾਯવਿਦੂ ਜਾਤੋ, ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਮਹਾਮਤੇ॥
‘‘Adhippāyavidū jāto, sugatassa mahāmate.
ਠਪਿਤੋ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਚ, ਸੁਸਮਿਦ੍ਧਮਨੋਰਥੋ॥
Ṭhapito etadagge ca, susamiddhamanoratho.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਏਥ, ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਤੇ ਤਾવਦੇવ ਦ੍વਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁਕਾ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਰਾ વਸ੍ਸਸਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰਾ વਿਯ ਅਹੇਸੁਂ। ਏવਂ ਥੇਰੋ ਸਦਤ੍ਥਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਾ ਪਜ੍ਜੋਤੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੋਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ, ‘‘ਤ੍વਂਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛ, ਤਯਿ ਗਤੇਪਿ ਰਾਜਾ ਪਸੀਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥੁ ਆਣਾਯ ਅਤ੍ਤਟ੍ਠਮੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਅવਨ੍ਤੀਸੁ ਸਾਸਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਮੇવ ਗਤੋ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਕਮ੍ਮਾਰਾਮੇ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮੇ ਰਸਤਣ੍ਹਾਨੁਗਤੇ ਚ ਪਮਾਦવਿਹਾਰਿਨੋ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਓવਾਦવਸੇਨ –
Atha satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Te tāvadeva dvaṅgulamattakesamassukā iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ. Evaṃ thero sadatthaṃ nipphādetvā, ‘‘bhante, rājā pajjoto tumhākaṃ pāde vandituṃ dhammañca sotuṃ icchatī’’ti satthu ārocesi. Satthā, ‘‘tvaṃyeva, bhikkhu, tattha gaccha, tayi gatepi rājā pasīdissatī’’ti āha. Thero satthu āṇāya attaṭṭhamo tattha gantvā rājānaṃ pasādetvā avantīsu sāsanaṃ patiṭṭhāpetvā puna satthu santikameva gato. So ekadivasaṃ sambahule bhikkhū samaṇadhammaṃ pahāya kammārāme saṅgaṇikārāme rasataṇhānugate ca pamādavihārino disvā tesaṃ ovādavasena –
੪੯੪.
494.
‘‘ਕਮ੍ਮਂ ਬਹੁਕਂ ਨ ਕਾਰਯੇ, ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਜਨਂ ਨ ਉਯ੍ਯਮੇ।
‘‘Kammaṃ bahukaṃ na kāraye, parivajjeyya janaṃ na uyyame;
ਸੋ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਰਸਾਨੁਗਿਦ੍ਧੋ, ਅਤ੍ਥਂ ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਯੋ ਸੁਖਾਧਿવਾਹੋ॥
So ussukko rasānugiddho, atthaṃ riñcati yo sukhādhivāho.
੪੯੫.
495.
‘‘ਪਙ੍ਕੋਤਿ ਹਿ ਨਂ ਅવੇਦਯੁਂ, ਯਾਯਂ વਨ੍ਦਨਪੂਜਨਾ ਕੁਲੇਸੁ।
‘‘Paṅkoti hi naṃ avedayuṃ, yāyaṃ vandanapūjanā kulesu;
ਸੁਖੁਮਂ ਸਲ੍ਲਂ ਦੁਰੁਬ੍ਬਹਂ, ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਕਾਪੁਰਿਸੇਨ ਦੁਜ੍ਜਹੋ’’ਤਿ॥ –
Sukhumaṃ sallaṃ durubbahaṃ, sakkāro kāpurisena dujjaho’’ti. –
ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Dve gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਂ ਬਹੁਕਂ ਨ ਕਾਰਯੇਤਿ ਨવਾવਾਸਕਾਰਾਪਨਾਦਿਂ ਸਮਣਧਮ੍ਮਕਰਣਸ੍ਸ ਪਰਿਬਨ੍ਧਭੂਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਨવਕਮ੍ਮਂ ਨ ਪਟ੍ਠਪੇਯ੍ਯ, ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਅਪ੍ਪਸਮਾਰਮ੍ਭਂ ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਾਦਿਂ ਸਤ੍ਥੁ વਚਨਪਟਿਪੂਜਨਤ੍ਥਂ ਕਾਤਬ੍ਬਮੇવ। ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਜਨਨ੍ਤਿ ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕવਸੇਨ ਜਨਂ વਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਜਨਨ੍ਤਿ વਾ ਯਾਦਿਸਂ ਸਂਸੇવਤੋ ਭਜਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤੋ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸਂ ਅਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਭੂਤਂ ਜਨਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਨ ਉਯ੍ਯਮੇਤਿ, ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਕੁਲਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ ਨ વਾਯਮੇਯ੍ਯ, ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਰਸਾਨੁਗਿਦ੍ਧੋ, ਅਤ੍ਥਂ ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਯੋ ਸੁਖਾਧਿવਾਹੋਤਿ ਯੋ ਰਸਾਨੁਗਿਦ੍ਧੋ ਰਸਤਣ੍ਹਾવਸਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਾਦਨਪਸੁਤੋ, ਸੋ ਕੁਲਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ, ਤੇਸੁ ਸੁਖਿਤੇਸੁ ਸੁਖਿਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨਾ ਯੋਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਯੋ ਸੁਖਾਧਿવਾਹੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਾવਹੋ ਸੀਲਾਦਿਅਤ੍ਥੋ, ਤਂ ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਪਜਹਤਿ ਏਕਂਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਤਤੋ વਿવੇਚੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha kammaṃ bahukaṃ na kārayeti navāvāsakārāpanādiṃ samaṇadhammakaraṇassa paribandhabhūtaṃ mahantaṃ navakammaṃ na paṭṭhapeyya, khuddakaṃ appasamārambhaṃ khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇādiṃ satthu vacanapaṭipūjanatthaṃ kātabbameva. Parivajjeyya jananti gaṇasaṅgaṇikavasena janaṃ vivajjeyya. Jananti vā yādisaṃ saṃsevato bhajato payirupāsato kusalā dhammā parihāyanti, akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, tādisaṃ akalyāṇamittabhūtaṃ janaṃ parivajjeyya. Na uyyameti, paccayuppādanatthaṃ kulasaṅgaṇhanavasena na vāyameyya, yasmā so ussukko rasānugiddho, atthaṃ riñcati yo sukhādhivāhoti yo rasānugiddho rasataṇhāvasiko bhikkhu paccayuppādanapasuto, so kulasaṅgaṇhanatthaṃ ussukko, tesu sukhitesu sukhito, dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā yogaṃ āpajjati, yo sukhādhivāho samathavipassanāmaggaphalanibbānasukhāvaho sīlādiattho, taṃ riñcati pajahati ekaṃsena attānaṃ tato vivecetīti attho.
ਏવਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਕਮ੍ਮਾਰਾਮਤਂ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਤਂ ਪਚ੍ਚਯਗੇਧਞ੍ਚ વਜ੍ਜੇਥਾ’’ਤਿ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਕ੍ਕਾਰਾਭਿਲਾਸਂ ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਾ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਉਪਗਤਾਨਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਕੁਲੇਸੁ ਗੇਹવਾਸੀਹਿ ਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਾਯ ਕਰੀਯਮਾਨਾ વਨ੍ਦਨਾ ਪੂਜਨਾ ਚ, ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਂ ਓਸੀਦਾਪਨਟ੍ਠੇਨ ਮਲਿਨਭਾવਕਰਣਟ੍ਠੇਨ ਚ ਪਙ੍ਕੋ ਕਦ੍ਦਮੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਰਿਯਾ ਪવੇਦਯੁਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਂਸੁ ਪવੇਦੇਸੁਂ વਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਾਭਿਲਾਸਂ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਸਭਾવਤਾਯ ਪੀਲ਼ਾਜਨਨਤੋ ਅਨ੍ਤੋ ਤੁਦਨਤੋ ਦੁਰੁਦ੍ਧਰਣਤੋ ਚ ਸੁਖੁਮਂ ਸਲ੍ਲਂ ਦੁਰੁਬ੍ਬਹਂ ਪવੇਦਯੁਂ, ਤਤੋ ਏવ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਕਾਪੁਰਿਸੇਨ ਦੁਜ੍ਜਹੋ ਦੁਪ੍ਪਜਹੇਯ੍ਯੋ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਸਕ੍ਕਾਰਾਭਿਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਆਯੋਗੋ ਕਰਣੀਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ –
Evaṃ paṭhamagāthāya ‘‘kammārāmataṃ saṅgaṇikārāmataṃ paccayagedhañca vajjethā’’ti ovaditvā idāni sakkārābhilāsaṃ garahanto dutiyaṃ gāthamāha. Tassattho – yā ayaṃ bhikkhāya upagatānaṃ pabbajitānaṃ kulesu gehavāsīhi guṇasambhāvanāya karīyamānā vandanā pūjanā ca, yasmā taṃ abhāvitattānaṃ osīdāpanaṭṭhena malinabhāvakaraṇaṭṭhena ca paṅko kaddamoti buddhādayo ariyā pavedayuṃ abbhaññaṃsu pavedesuṃ vā, yasmā ca apariññātakkhandhānaṃ andhaputhujjanānaṃ sakkārābhilāsaṃ duviññeyyasabhāvatāya pīḷājananato anto tudanato duruddharaṇato ca sukhumaṃ sallaṃ durubbahaṃ pavedayuṃ, tato eva sakkāro kāpurisena dujjaho duppajaheyyo tassa pahānapaṭipattiyā appaṭipajjanato. Sakkārābhilāsappahānena hi sakkāro pahīno hoti, tasmā tassa pahānāya āyogo karaṇīyoti dasseti –
੪੯੬.
496.
‘‘ਨ ਪਰਸ੍ਸੁਪਨਿਧਾਯ, ਕਮ੍ਮਂ ਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਾਪਕਂ।
‘‘Na parassupanidhāya, kammaṃ maccassa pāpakaṃ;
ਅਤ੍ਤਨਾ ਤਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯ, ਕਮ੍ਮਬਨ੍ਧੂ ਹਿ ਮਾਤਿਯਾ॥
Attanā taṃ na seveyya, kammabandhū hi mātiyā.
੪੯੭.
497.
‘‘ਨ ਪਰੇ વਚਨਾ ਚੋਰੋ, ਨ ਪਰੇ વਚਨਾ ਮੁਨਿ।
‘‘Na pare vacanā coro, na pare vacanā muni;
ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਨਂ ਯਥਾ વੇਦਿ, ਦੇવਾਪਿ ਨਂ ਤਥਾ વਿਦੂ॥
Attā ca naṃ yathā vedi, devāpi naṃ tathā vidū.
੪੯੮.
498.
‘‘ਪਰੇ ਚ ਨ વਿਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਮਯਮੇਤ੍ਥ ਯਮਾਮਸੇ।
‘‘Pare ca na vijānanti, mayamettha yamāmase;
ਯੇ ਚ ਤਤ੍ਥ વਿਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਮੇਧਗਾ॥
Ye ca tattha vijānanti, tato sammanti medhagā.
੪੯੯.
499.
‘‘ਜੀવਤੇ વਾਪਿ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਅਪਿ વਿਤ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖਯੋ।
‘‘Jīvate vāpi sappañño, api vittaparikkhayo;
ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਅਲਾਭੇਨ, વਿਤ੍ਤવਾਪਿ ਨ ਜੀવਤਿ॥
Paññāya ca alābhena, vittavāpi na jīvati.
੫੦੦.
500.
‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਣਾਤਿ ਸੋਤੇਨ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ।
‘‘Sabbaṃ suṇāti sotena, sabbaṃ passati cakkhunā;
ਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਧੀਰੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਉਜ੍ਝਿਤੁਮਰਹਤਿ॥
Na ca diṭṭhaṃ sutaṃ dhīro, sabbaṃ ujjhitumarahati.
੫੦੧.
501.
‘‘ਚਕ੍ਖੁਮਾਸ੍ਸ ਯਥਾ ਅਨ੍ਧੋ, ਸੋਤવਾ ਬਧਿਰੋ ਯਥਾ।
‘‘Cakkhumāssa yathā andho, sotavā badhiro yathā;
ਪਞ੍ਞવਾਸ੍ਸ ਯਥਾ ਮੂਗੋ, ਬਲવਾ ਦੁਬ੍ਬਲੋਰਿવ।
Paññavāssa yathā mūgo, balavā dubbaloriva;
ਅਥ ਅਤ੍ਥੇ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ, ਸਯੇਥ ਮਤਸਾਯਿਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Atha atthe samuppanne, sayetha matasāyika’’nti. –
ਇਮਾ ਛ ਗਾਥਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਜ੍ਜੋਤਸ੍ਸ ਓવਾਦવਸੇਨ ਅਭਾਸਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਪਸੁਘਾਤਯਞ੍ਞਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਕਮ੍ਮਂ ਅਸੋਧੇਤ੍વਾવ ਅਚੋਰੇ ਚੋਰਸਞ੍ਞਾਯ ਦਣ੍ਡੇਸਿ, ਅਟ੍ਟਕਰਣੇ ਚ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕੇ ਸਾਮਿਕੇ ਕਰੋਤਿ, ਸਾਮਿਕੇ ਚ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕੇ। ਤਤੋ ਨਂ ਥੇਰੋ વਿવੇਚੇਤੁਂ ‘‘ਨ ਪਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਛ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā cha gāthā rañño pajjotassa ovādavasena abhāsi. So kira brāhmaṇe saddahitvā pasughātayaññaṃ kāreti, kammaṃ asodhetvāva acore corasaññāya daṇḍesi, aṭṭakaraṇe ca assāmike sāmike karoti, sāmike ca assāmike. Tato naṃ thero vivecetuṃ ‘‘na parassā’’tiādinā cha gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਨ ਪਰਸ੍ਸੁਪਨਿਧਾਯ, ਕਮ੍ਮਂ ਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਾਪਕਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਨਿਧਾਯ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਪਕਂ વਧਬਨ੍ਧਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯ, ਪਰੇਨ ਨ ਕਾਰਾਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਤਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾਪਿ ਤਂ ਪਾਪਕਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕਮ੍ਮਬਨ੍ਧੂ ਹਿ ਮਾਤਿਯਾ ਇਮੇ ਮਾਤਿਯਾ ਮਚ੍ਚਾ ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਪਰੇਨਪਿ ਨ ਕਾਰਾਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha na parassupanidhāya, kammaṃ maccassa pāpakanti parassa maccassa sattassa upanidhāya uddissa kāraṇaṃ katvā pāpakaṃ vadhabandhādikammaṃ na seveyya, parena na kārāpeyyāti attho. Attanā taṃ na seveyyāti attanāpi taṃ pāpakaṃ na kareyya. Kasmā? Kammabandhū hi mātiyā ime mātiyā maccā kammadāyādā, tasmā attanā ca kiñci pāpakammaṃ na kareyya, parenapi na kārāpeyyāti attho.
ਨ ਪਰੇ વਚਨਾ ਚੋਰੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚੋਰਿਯਂ ਅਕਤ੍વਾ ਪਰવਚਨਾ ਪਰਸ੍ਸ વਚਨਮਤ੍ਤੇਨ ਚੋਰੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਨ ਪਰੇ વਚਨਾ ਮੁਨਿ ਪਰਸ੍ਸ વਚਨਮਤ੍ਤੇਨ ਮੁਨਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯવਚੀਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਪਰੇਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿਅਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਪਰੇਸਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਪਰੇਤਿ ਸਂ-ਕਾਰਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਨਂ ਯਥਾ વੇਦੀਤਿ ਨਂ ਸਤ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਥਾ ‘‘ਅਹਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ, ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ વਾ’’ਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਅવੇਦਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਦੇવਾਪਿ ਨਂ ਤਥਾ વਿਦੂਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾ, ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ ਚ ਤਥਾ વਿਦੂ વਿਦਨ੍ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਯਂ ਤਾਦਿਸਾ ਦੇવਾ ਚ ਪਮਾਣਂ ਸੁਦ੍ਧਾਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸੁਦ੍ਧਾਸੁਦ੍ਧਭਾવਜਾਨਨੇ, ਨ ਯੇ ਕੇਚਿ ਇਚ੍ਛਾਦੋਸਪਰੇਤਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Na pare vacanā coroti attanā coriyaṃ akatvā paravacanā parassa vacanamattena coro nāma na hoti, tathā na pare vacanā muni parassa vacanamattena muni suvisuddhakāyavacīmanosamācāro na hoti. Ettha hi pareti vibhattialopaṃ katvā niddeso. Keci pana ‘‘paresanti vattabbe pareti saṃ-kāralopaṃ katvā niddiṭṭha’’nti vadanti. Attā ca naṃ yathā vedīti naṃ sattaṃ tassa attā cittaṃ yathā ‘‘ahaṃ parisuddho, aparisuddho vā’’ti yāthāvato avedi jānāti. Devāpi naṃ tathā vidūti visuddhidevā, upapattidevā ca tathā vidū vidanti jānanti, tasmā sayaṃ tādisā devā ca pamāṇaṃ suddhāsuddhānaṃ suddhāsuddhabhāvajānane, na ye keci icchādosaparetā sattāti adhippāyo.
ਪਰੇਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਮ੍ਮਫਲਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਸੁਭਤਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਇਧ ਪਰੇ ਨਾਮ। ਤੇ ਮਯਮੇਤ੍ਥ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜੀવਲੋਕੇ ਯਮਾਮ ਉਪਰਮਾਮ, ‘‘ਸਤਤਂ ਸਮਿਤਂ ਮਚ੍ਚੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਚ ਤਤ੍ਥ વਿਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਚ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ‘‘ਮਯਂ ਮਚ੍ਚੁ ਸਮੀਪਂ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ વਿਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਮੇਧਗਾਤਿ ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਮੇਧਗਾਨਂ ਪਰવਿਹਿਂਸਨਾਨਂ વੂਪਸਮਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਰੇ ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਨ ਮੇਧਨ੍ਤਿ ਨ ਬਾਧੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤ੍વਂ ਪਨ ਜੀવਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਚੋਰੇ ਚੋਰੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਦਣ੍ਡਨੇਨ ਸਾਮਿਕੇ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਧਨਜਾਨਿਯਾ ਬਾਧਸਿ ਪਞ੍ਞਾવੇਕਲ੍ਲਤੋ। ਤਥਾ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਜੀવਤੇ વਾਪਿ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਅਪਿ વਿਤ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖਯੋ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਧਨੋਪਿ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਜਾਤਿਕੋ ਇਤਰੀਤਰਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਅਨવਜ੍ਜਾਯ ਜੀવਿਕਾਯ ਜੀવਤਿਯੇવ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਜੀવਿਤਂ ਨਾਮ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਪਞ੍ਞਾਜੀવਿਂ ਜੀવਿਤਮਾਹੁ ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੩, ੨੪੬; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੮੪)। ਦੁਮ੍ਮੇਧਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਅਲਾਭੇਨ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਂ વਿਰਾਧੇਨ੍ਤੋ વਿਤ੍ਤવਾਪਿ ਨ ਜੀવਤਿ ਗਰਹਾਦਿਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਜੀવਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਯਞ੍ਞੁਤਾਯ ਯਥਾਧਿਗਤਂ ਧਨਂ ਨਾਸੇਨ੍ਤੋ ਜੀવਿਤਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿਯੇવ।
Pareti paṇḍite ṭhapetvā tato aññe, kusalākusalasāvajjānavajjaṃ kammaṃ kammaphalaṃ kāyassa asubhataṃ saṅkhārānaṃ aniccataṃ ajānantā idha pare nāma. Te mayamettha imasmiṃ jīvaloke yamāma uparamāma, ‘‘satataṃ samitaṃ maccu santikaṃ gacchāmā’’ti na jānanti. Ye ca tattha vijānantīti ye ca tattha paṇḍitā ‘‘mayaṃ maccu samīpaṃ gacchāmā’’ti vijānanti. Tato sammanti medhagāti evañhi te jānantā medhagānaṃ paravihiṃsanānaṃ vūpasamāya paṭipajjanti, attanā pare ca aññe na medhanti na bādhentīti attho. Tvaṃ pana jīvitanimittaṃ acore core karontopi daṇḍanena sāmike assāmike karontopi dhanajāniyā bādhasi paññāvekallato. Tathā akarontopi jīvate vāpi sappañño, api vittaparikkhayo parikkhīṇadhanopi sappaññajātiko itarītarasantosena santuṭṭho anavajjāya jīvikāya jīvatiyeva. Tassa hi jīvitaṃ nāma. Tenāha bhagavā – ‘‘paññājīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti (saṃ. ni. 1.73, 246; su. ni. 184). Dummedhapuggalo pana paññāya ca alābhena diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca atthaṃ virādhento vittavāpi na jīvati garahādipavattiyā jīvanto nāma na hoti, anupāyaññutāya yathādhigataṃ dhanaṃ nāsento jīvitampi sandhāretuṃ na sakkotiyeva.
ਇਮਾ ਕਿਰ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਗਾਥਾ ਥੇਰੋ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਸੁਪਿਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਥੇਰਂ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਥੇਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਦਿਟ੍ਠਨਿਯਾਮੇਨ ਸੁਪਿਨਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਤਾ ਗਾਥਾ ਪਚ੍ਚੁਨੁਭਾਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਣਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਦ੍વੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਰਾਜਾਨਂ ਓવਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਣਾਤਿ ਸੋਤੇਨਾਤਿ ਇਧ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਦਂ ਆਪਾਥਗਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਞ੍ਚ ਅਬਧਿਰੋ ਸੋਤੇਨ ਸੁਣਾਤਿ। ਤਥਾ ਸਬ੍ਬਂ ਰੂਪਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਅਸੁਨ੍ਦਰਮ੍ਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਅਨਨ੍ਧੋ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਭਾવੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਧੀਰੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਉਜ੍ਝਿਤੁਨ੍ਤਿ ਚ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇਤਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ વਾ, ਨ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਧੀਰੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਉਜ੍ਝਿਤੁਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤੁਂ ਗਹੇਤੁਂ વਾ ਅਰਹਤਿ। ਗੁਣਾਗੁਣਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਉਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਮੇવ ਉਜ੍ਝਿਤੁਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਗਹੇਤੁਂ ਅਰਹਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁਮਾਸ੍ਸ ਯਥਾ ਅਨ੍ਧੋ ਚਕ੍ਖੁਮਾਪਿ ਸਮਾਨੋ ਉਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਅਨ੍ਧੋ ਯਥਾ ਅਸ੍ਸ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਭવੇਯ੍ਯ, ਤਥਾ ਉਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੇ ਸੁਤੇ ਸੋਤવਾਪਿ ਬਧਿਰੋ ਯਥਾ ਅਸ੍ਸ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋ વਿਯ ਭવੇਯ੍ਯ। ਪਞ੍ਞવਾਸ੍ਸ ਯਥਾ ਮੂਗੋਤਿ વਿਚਾਰਣਪਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਞવਾ વਚਨਕੁਸਲੋਪਿ ਅવਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਮੂਗੋ વਿਯ ਭવੇਯ੍ਯ। ਬਲવਾ ਥਾਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਅਕਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਦੁਬ੍ਬਲੋਰਿવ, ਰਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ, ਅਸਮਤ੍ਥੋ વਿਯ ਭવੇਯ੍ਯ। ਅਥ ਅਤ੍ਥੇ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ, ਸਯੇਥ ਮਤਸਾਯਿਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇ ਮਤਸਾਯਿਕਂ ਸਯੇਥ, ਮਤਸਾਯਿਕਂ ਸਯਿਤ੍વਾਪਿ ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਤੀਰੇਤਬ੍ਬਮੇવ, ਨ વਿਰਾਧੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਥ વਾ ਅਥ ਅਤ੍ਥੇ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਕਰਣੀਯੇ ਅਤ੍ਥੇ ਕਿਚ੍ਚੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇ ਮਤਸਾਯਿਕਂ ਸਯੇਥ, ਮਤਸਾਯਿਕਂ ਸਯਿਤ੍વਾਪਿ ਤਂ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਮੇવ। ਨ ਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਕਾਤੁਮਰਹਤੀਤਿ ਏવਂ ਥੇਰੇਨ ਓવਦਿਤੋ ਰਾਜਾ ਅਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਕਾਤਬ੍ਬੇਯੇવ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Imā kira catassopi gāthā thero supinantena rañño kathesi. Rājā supinaṃ disvā theraṃ namassantoyeva pabujjhitvā pabhātāya rattiyā theraṃ upasaṅkamitvā vanditvā attanā diṭṭhaniyāmena supinaṃ kathesi. Taṃ sutvā thero tā gāthā paccunubhāsitvā ‘‘sabbaṃ suṇātī’’tiādinā dvīhi gāthāhi rājānaṃ ovadi. Tattha sabbaṃ suṇāti sotenāti idha sotabbaṃ saddaṃ āpāthagataṃ sabbaṃ subhāsitaṃ dubbhāsitañca abadhiro sotena suṇāti. Tathā sabbaṃ rūpaṃ sundaraṃ asundarampi cakkhunā anandho passati, ayamindriyānaṃ sabhāvo. Tattha pana na ca diṭṭhaṃ sutaṃ dhīro, sabbaṃ ujjhitunti ca nidassanamattametaṃ. Yañhi taṃ diṭṭhaṃ sutaṃ vā, na taṃ sabbaṃ dhīro sappañño ujjhituṃ pariccajituṃ gahetuṃ vā arahati. Guṇāguṇaṃ pana tattha upaparikkhitvā ujjhitabbameva ujjhituṃ gahetabbañca gahetuṃ arahati, tasmā cakkhumāssa yathā andho cakkhumāpi samāno ujjhitabbe diṭṭhe andho yathā assa apassanto viya bhaveyya, tathā ujjhitabbe sute sotavāpi badhiro yathā assa asuṇanto viya bhaveyya. Paññavāssa yathā mūgoti vicāraṇapaññāya paññavā vacanakusalopi avattabbe mūgo viya bhaveyya. Balavā thāmasampannopi akattabbe dubbaloriva, rakāro padasandhikaro, asamattho viya bhaveyya. Atha atthe samuppanne, sayetha matasāyikanti attanā kātabbakicce uppanne upaṭṭhite matasāyikaṃ sayetha, matasāyikaṃ sayitvāpi taṃ kiccaṃ tīretabbameva, na virādhetabbaṃ. Atha vā atha atthe samuppanneti attanā akaraṇīye atthe kicce uppanne upaṭṭhite matasāyikaṃ sayetha, matasāyikaṃ sayitvāpi taṃ na kātabbameva. Na hi paṇḍito ayuttaṃ kātumarahatīti evaṃ therena ovadito rājā akattabbaṃ pahāya kātabbeyeva yuttappayutto ahosīti.
ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mahākaccāyanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੧. ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 1. Mahākaccāyanattheragāthā