Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
൬. മഹാകമ്മവിഭങ്ഗസുത്തവണ്ണനാ
6. Mahākammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
൨൯൮. കമ്മസ്സ മോഘഭാവോ നാമ ഫലേന തുച്ഛതാ ഫലാഭാവോതി ആഹ – ‘‘മോഘന്തി തുച്ഛം അഫല’’ന്തി. തഥം ഭൂതന്തി സച്ചസദ്ദസ്സ അത്ഥമാഹ. പരിബ്ബാജകോ പന ‘‘സച്ച’’ന്തി ഇമിനാ തമേവ സഫലന്തി വദതി. സഫലഞ്ഹി കമ്മം സത്ഥു അഭിമതമനോകമ്മന്തി അധിപ്പായോ. ഇദഞ്ച ‘‘മോഘം കായകമ്മ’’ന്തിആദിവചനം. തം ഗഹേത്വാതി പരമ്പരായ ഗഹേത്വാ. ഏസാതി പോതലിപുത്തോ പരിബ്ബാജകോ. അഭിസഞ്ഞാനിരോധകഥം സന്ധായ വദതി. സാപി ഹി തിത്ഥിയാനം അന്തരേ പാകടാ ജാതാതി. ഥേരോതി സമിദ്ധിത്ഥേരോ. യഥാ ഭഗവതാ വുത്തം, തതോ ച അഞ്ഞഥാവ ദോസാരോപനഭയേന ഗഹേത്വാ തതോ ഭഗവന്തം ഥേരോ രക്ഖതീതി അധിപ്പായേന പരിബ്ബാജകോ, ‘‘പരിരക്ഖിതബ്ബം മഞ്ഞിസ്സതീ’’തി അവോചാതി ആഹ – ‘‘പരിരക്ഖിതബ്ബന്തി ഗരഹതോ മോചനേന രക്ഖിതബ്ബ’’ന്തി. സഞ്ചേതനാ അസ്സ അത്ഥീതി സഞ്ചേതനികം. കമ്മന്തി സഞ്ചേതനികസ്സപി കമ്മസ്സ അത്തനോ സമയേ ഇച്ഛിതത്താ പരിബ്ബാജകേന വുത്തം.
298. Kammassa moghabhāvo nāma phalena tucchatā phalābhāvoti āha – ‘‘moghanti tucchaṃ aphala’’nti. Tathaṃ bhūtanti saccasaddassa atthamāha. Paribbājako pana ‘‘sacca’’nti iminā tameva saphalanti vadati. Saphalañhi kammaṃ satthu abhimatamanokammanti adhippāyo. Idañca ‘‘moghaṃ kāyakamma’’ntiādivacanaṃ. Taṃ gahetvāti paramparāya gahetvā. Esāti potaliputto paribbājako. Abhisaññānirodhakathaṃ sandhāya vadati. Sāpi hi titthiyānaṃ antare pākaṭā jātāti. Theroti samiddhitthero. Yathā bhagavatā vuttaṃ, tato ca aññathāva dosāropanabhayena gahetvā tato bhagavantaṃ thero rakkhatīti adhippāyena paribbājako, ‘‘parirakkhitabbaṃ maññissatī’’ti avocāti āha – ‘‘parirakkhitabbanti garahato mocanena rakkhitabba’’nti. Sañcetanā assa atthīti sañcetanikaṃ. Kammanti sañcetanikassapi kammassa attano samaye icchitattā paribbājakena vuttaṃ.
സങ്ഖതസങ്ഖാരതായ രൂപമേവ ‘‘തിലമത്തമ്പി സങ്ഖാര’’ന്തി വുത്തം. തേനാഹ – ‘‘മംസചക്ഖുനാവ പസ്സതീ’’തി. സമാഗമദസ്സനം സന്ധായാതി കത്ഥചിപി തസ്സ ദസ്സനം സന്ധായ, ന പരിഞ്ഞാദസ്സനം. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘കുതോ പനേവരൂപം കഥാസല്ലാപ’’ന്തി.
Saṅkhatasaṅkhāratāya rūpameva ‘‘tilamattampi saṅkhāra’’nti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘maṃsacakkhunāva passatī’’ti. Samāgamadassanaṃ sandhāyāti katthacipi tassa dassanaṃ sandhāya, na pariññādassanaṃ. Tenāha bhagavā – ‘‘kuto panevarūpaṃ kathāsallāpa’’nti.
൨൯൯. വട്ടദുക്ഖന്തി സംസാരദുക്ഖം. കിലേസദുക്ഖന്തി കിലേസസമ്ഭവരാഗപരിളാഹദുക്ഖം. സങ്ഖാരദുക്ഖന്തി യദനിച്ചം, തം ദുക്ഖന്തി ഏവം വുത്തദുക്ഖം. സചേ ഭാസിതം ഭവേയ്യാതി ഇമം ഈദിസം ദുക്ഖം സന്ധായ ആയസ്മതാ സമിദ്ധിനാ ഭാസിതം സിയാ നു ഭഗവാ, അവിഭജിത്വാ ബ്യാകരണം യുത്തമേവാതി അധിപ്പായോ.
299.Vaṭṭadukkhanti saṃsāradukkhaṃ. Kilesadukkhanti kilesasambhavarāgapariḷāhadukkhaṃ. Saṅkhāradukkhanti yadaniccaṃ, taṃ dukkhanti evaṃ vuttadukkhaṃ. Sace bhāsitaṃ bhaveyyāti imaṃ īdisaṃ dukkhaṃ sandhāya āyasmatā samiddhinā bhāsitaṃ siyā nu bhagavā, avibhajitvā byākaraṇaṃ yuttamevāti adhippāyo.
൩൦൦. ഉമ്മങ്ഗന്തി ഉമ്മുജ്ജനം, കഥാമുള്ഹേന അന്തരാ അഞ്ഞാണവിസയപഞ്ഹാ ഉമ്മങ്ഗം. തേനാഹ – ‘‘പഞ്ഹാഉമ്മങ്ഗ’’ന്തി നേവ ദിബ്ബചക്ഖുനാതി കസ്മാ വുത്തം. ന ഹി തം അയോനിസോ ഉമ്മുജ്ജനം ദിബ്ബചക്ഖുവിസയന്തി? കാമഞ്ചേതം ന ദിബ്ബചക്ഖുവിസയം, ദിബ്ബചക്ഖുപരിഭണ്ഡഞാവിസയം പന സിയാതി തഥാ വുത്തം. അധിപ്പായേനേവാതി ഉദായിത്ഥേരസ്സ അധിപ്പായേനേവ ഗയ്ഹമാനേന തം അയോനിയോ ഉമ്മുജ്ജനം അഞ്ഞാസി. സന്നിസീദിതും പുബ്ബേ നിസിന്നാകാരേന സന്നിസീദിതും ന സക്കോതി. സമിദ്ധിത്ഥേരേന അനഭിസങ്ഖതസ്സേവ അത്ഥസ്സ കഥിതത്താ, ‘‘യം അഭൂതം, തദേവ കഥേസ്സതീ’’തി വുത്തം. തേനാഹ ‘‘അയോനിസോ ഉമ്മുജ്ജിസ്സതീ’’തി. തിസ്സോ വേദനാ പുച്ഛിതാ, ‘‘കിം സോ വേദിയതീ’’തി അവിഭാഗേന വേദിയമാനസ്സ ജാതിതത്താ. സുഖായ വേദനായ ഹിതന്തി സുഖവേദനിയം. തേനാഹ – ‘‘സുഖവേദനായ പച്ചയഭൂത’’ന്തി. സേസേസൂതി, ‘‘ദുക്ഖവേദനിയ’’ന്തിആദീസു.
300.Ummaṅganti ummujjanaṃ, kathāmuḷhena antarā aññāṇavisayapañhā ummaṅgaṃ. Tenāha – ‘‘pañhāummaṅga’’nti neva dibbacakkhunāti kasmā vuttaṃ. Na hi taṃ ayoniso ummujjanaṃ dibbacakkhuvisayanti? Kāmañcetaṃ na dibbacakkhuvisayaṃ, dibbacakkhuparibhaṇḍañāvisayaṃ pana siyāti tathā vuttaṃ. Adhippāyenevāti udāyittherassa adhippāyeneva gayhamānena taṃ ayoniyo ummujjanaṃ aññāsi. Sannisīdituṃ pubbe nisinnākārena sannisīdituṃ na sakkoti. Samiddhittherena anabhisaṅkhatasseva atthassa kathitattā, ‘‘yaṃ abhūtaṃ, tadeva kathessatī’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘ayoniso ummujjissatī’’ti. Tisso vedanā pucchitā, ‘‘kiṃ so vediyatī’’ti avibhāgena vediyamānassa jātitattā. Sukhāya vedanāya hitanti sukhavedaniyaṃ. Tenāha – ‘‘sukhavedanāya paccayabhūta’’nti. Sesesūti, ‘‘dukkhavedaniya’’ntiādīsu.
ഹേട്ഠാ തികജ്ഝാനചേതനാതി ഏത്ഥ, ‘‘കുസലതോ’’തി അധികാരതോ രൂപാവചരകുസലതോ ഹേട്ഠാ തികജ്ഝാനചേതനാതി അത്ഥോ. ഏത്ഥാതി ഏതേസു കാമാവചരരൂപാവചരസുഖവേദനിയകമ്മേസു. അദുക്ഖമസുഖമ്പീതി പി-സദ്ദേന ഇട്ഠാരമ്മണേ സുഖമ്പീതി ഇമമത്ഥം സമ്പിണ്ഡേതി.
Heṭṭhā tikajjhānacetanāti ettha, ‘‘kusalato’’ti adhikārato rūpāvacarakusalato heṭṭhā tikajjhānacetanāti attho. Etthāti etesu kāmāvacararūpāvacarasukhavedaniyakammesu. Adukkhamasukhampīti pi-saddena iṭṭhārammaṇe sukhampīti imamatthaṃ sampiṇḍeti.
യദി കായദ്വാരേ പവത്തതോ അഞ്ഞത്ഥ അദുക്ഖമസുഖം ജനേതി, അഥ കസ്മാ, ‘‘ദുക്ഖസ്സേവ ജനനതോ’’തി വുത്തന്തി ആഹ – ‘‘സാ പന വേദനാ’’തിആദി.
Yadi kāyadvāre pavattato aññattha adukkhamasukhaṃ janeti, atha kasmā, ‘‘dukkhasseva jananato’’ti vuttanti āha – ‘‘sā pana vedanā’’tiādi.
ചതുത്ഥജ്ഝാനചേതനാതി ഏത്ഥ അരൂപാവചരകുസലചേതനാതിപി വത്തബ്ബം. യഥാ ഹി ‘‘കായേന വാചായ മനസാ’’തി ഏത്ഥ യഥാലാഭഗ്ഗഹണവസേന മനസാ സുഖവേദനിയം അദുക്ഖമസുഖവേദനിയന്തി അയമത്ഥോ അരൂപാവചരകുസലേപി ലബ്ഭതീതി സുഖമ്പി ജനേതി ഉക്കട്ഠസ്സ ഞാണസമ്പയുത്തകുസലസ്സ സോളസവിപാകചിത്തനിബ്ബത്തനതോ, അയഞ്ച നയോ ഹേട്ഠാ, ‘‘അദുക്ഖമസുഖമ്പീ’’തി ഏത്ഥാപി വത്തബ്ബോ. പുബ്ബേ പരിയായതോ ദുക്ഖവേദനാ വുത്താ, സുത്തന്തസംവണ്ണനാ ഹേസാതി ഇദാനി നിപ്പരിയായതോ പുന ദസ്സേതും, ‘‘അപിചാ’’തിആദി വുത്തം. തേന ഏത്ഥ ദുക്ഖവേദനിയം പവത്തിവസേനേവ വട്ടതീതി. ഏതസ്സാതി ദുക്ഖവേദനിയസ്സ പവത്തിവസേനേവ യുജ്ജമാനത്താ ഏതസ്സ വസേന സബ്ബം സുഖവേദനിയം അദുക്ഖമസുഖവേദനിയഞ്ച പവത്തിവസേനേവ വത്തും വട്ടതി.
Catutthajjhānacetanāti ettha arūpāvacarakusalacetanātipi vattabbaṃ. Yathā hi ‘‘kāyena vācāya manasā’’ti ettha yathālābhaggahaṇavasena manasā sukhavedaniyaṃ adukkhamasukhavedaniyanti ayamattho arūpāvacarakusalepi labbhatīti sukhampi janeti ukkaṭṭhassa ñāṇasampayuttakusalassa soḷasavipākacittanibbattanato, ayañca nayo heṭṭhā, ‘‘adukkhamasukhampī’’ti etthāpi vattabbo. Pubbe pariyāyato dukkhavedanā vuttā, suttantasaṃvaṇṇanā hesāti idāni nippariyāyato puna dassetuṃ, ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tena ettha dukkhavedaniyaṃ pavattivaseneva vaṭṭatīti. Etassāti dukkhavedaniyassa pavattivaseneva yujjamānattā etassa vasena sabbaṃ sukhavedaniyaṃ adukkhamasukhavedaniyañca pavattivaseneva vattuṃ vaṭṭati.
ആലയോതി അഭിരുചി. മഹാകമ്മവിഭങ്ഗഞാണന്തി മഹതി കമ്മവിഭജനേ ഞാണം, മഹന്തം വാ കമ്മവിഭജനഞാണം. ഭാജനം നാമ നിദ്ദേസോ, അയം പന ഉദ്ദേസോതി കത്വാ ആഹ – ‘‘കതമേ ചത്താരോ…പേ॰… മാതികാട്ഠപന’’ന്തി.
Ālayoti abhiruci. Mahākammavibhaṅgañāṇanti mahati kammavibhajane ñāṇaṃ, mahantaṃ vā kammavibhajanañāṇaṃ. Bhājanaṃ nāma niddeso, ayaṃ pana uddesoti katvā āha – ‘‘katame cattāro…pe… mātikāṭṭhapana’’nti.
൩൦൧. പാടിയേക്കോ അനുസന്ധി യഥാഉദ്ദിട്ഠസ്സ മഹാകമ്മവിഭങ്ഗഞാണസ്സ അഭാജനഭാവതോ, പുച്ഛാനുസന്ധിഅജ്ഝാസയാനുസന്ധീസു ച അനന്തോഗധത്താ. തേനാഹ ‘‘ഇദം ഹീ’’തിആദി. ഇദം ആരമ്മണം കത്വാതി ഇധ, ‘‘പാണാതിപാതിം അദിന്നാദായി’’ന്തിആദിനാ പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനേന വുത്തം കമ്മവിഭങ്ഗം ആരബ്ഭ. ഇമം പച്ചയം ലഭിത്വാതി തസ്സേവ വേവചനം. ഇദം ദസ്സനം ഗണ്ഹന്തീതി ഇദം, ‘‘അത്ഥി കിര, ഭോ, പാപകാനി കമ്മാനി, നത്ഥി കിര, ഭോ, പാപകാനി കമ്മാനീ’’തി ച ആദീനി ഹത്ഥിദസ്സകഅന്ധാവിയ ദിട്ഠമത്തേ ഏവ ഠത്വാ അചിത്തകദസ്സനഞ്ച ഗണ്ഹന്തി. വീരിയം കിലേസാനം ആതാപനവസേന ആതപ്പം, തദേവ പദഹവസേന പധാനം, പുനപ്പുനം യുഞ്ജനവസേന അനുയോഗോ, തഥാ ഭാവനായ നപ്പമജ്ജതി ഏതേനാതി അപ്പമാദോ, സമ്മാ യോനിസോ മനസി കരോതി ഏതേനാതി സമ്മാമനസികാരോതി വുച്ചതീതി അധിപ്പായേന, ‘‘പഞ്ചപി വീരിയസ്സേവ നാമാനീ’’തി ആഹ. അപ്പമാദോ വാ സതിയാ അവിപ്പവാസോ. യസ്മിം മനസികാരേ സതി തസ്സ ദിബ്ബചക്ഖുഞാണം ഇജ്ഝതി, അയമേത്ഥ സമ്മാമനസികാരോതി ഏത്ഥ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. ചേതോസമാധിന്തി ദിബ്ബചക്ഖുഞാണസഹഗതം ചിത്തസമാധിം. തേനാഹ ‘‘ദിബ്ബചക്ഖുസമാധി’’ന്തി. അഞ്ഞഥാതി അകുസലകമ്മകരണതോ അഞ്ഞഥാ, തം പന കുസലകമ്മകരണം ഹോതീതി ആഹ – ‘‘യേ ദസ്സന്നം കുസലാനം കമ്മപഥാനം പൂരിതത്താ’’തി ദിട്ഠിഥാമേനാതി ദിട്ഠിവസേന ദിട്ഠിബലേന. ദിട്ഠിപരാമാസേനാതി ദിട്ഠിവസേന ധമ്മസഭാവം അതിക്കമിത്വാ പരാമാസേന. അധിട്ഠഹിത്വാതി, ‘‘ഇദമേവ സച്ചം, മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി അധിട്ഠായ അഭിനിവിസിത്വാ. ആദിയിത്വാതി ദള്ഹഗ്ഗാഹം ഗഹേത്വാ. വോഹരതീതി അത്തനോ ഗഹിതഗ്ഗഹണം പരേസം ദീപേന്തോ വോഹരതി.
301.Pāṭiyekko anusandhi yathāuddiṭṭhassa mahākammavibhaṅgañāṇassa abhājanabhāvato, pucchānusandhiajjhāsayānusandhīsu ca anantogadhattā. Tenāha ‘‘idaṃ hī’’tiādi. Idaṃ ārammaṇaṃ katvāti idha, ‘‘pāṇātipātiṃ adinnādāyi’’ntiādinā puggalādhiṭṭhānena vuttaṃ kammavibhaṅgaṃ ārabbha. Imaṃ paccayaṃ labhitvāti tasseva vevacanaṃ. Idaṃ dassanaṃ gaṇhantīti idaṃ, ‘‘atthi kira, bho, pāpakāni kammāni, natthi kira, bho, pāpakāni kammānī’’ti ca ādīni hatthidassakaandhāviya diṭṭhamatte eva ṭhatvā acittakadassanañca gaṇhanti. Vīriyaṃ kilesānaṃ ātāpanavasena ātappaṃ, tadeva padahavasena padhānaṃ, punappunaṃ yuñjanavasena anuyogo, tathā bhāvanāya nappamajjati etenāti appamādo, sammā yoniso manasi karoti etenāti sammāmanasikāroti vuccatīti adhippāyena, ‘‘pañcapi vīriyasseva nāmānī’’ti āha. Appamādo vā satiyā avippavāso. Yasmiṃ manasikāre sati tassa dibbacakkhuñāṇaṃ ijjhati, ayamettha sammāmanasikāroti ettha attho daṭṭhabbo. Cetosamādhinti dibbacakkhuñāṇasahagataṃ cittasamādhiṃ. Tenāha ‘‘dibbacakkhusamādhi’’nti. Aññathāti akusalakammakaraṇato aññathā, taṃ pana kusalakammakaraṇaṃ hotīti āha – ‘‘ye dassannaṃ kusalānaṃ kammapathānaṃ pūritattā’’ti diṭṭhithāmenāti diṭṭhivasena diṭṭhibalena. Diṭṭhiparāmāsenāti diṭṭhivasena dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parāmāsena. Adhiṭṭhahitvāti, ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti adhiṭṭhāya abhinivisitvā. Ādiyitvāti daḷhaggāhaṃ gahetvā. Voharatīti attano gahitaggahaṇaṃ paresaṃ dīpento voharati.
൩൦൨. തത്രാനന്ദാതി ഏത്ഥ ഇതി-സദ്ദോ ആദിഅത്ഥോ. ഇദമ്പീതി ഇദം വചനം. ‘‘തത്രാനന്ദാ’’തി ഏവമാദിവചനമ്പീതി അത്ഥോ. ന മഹാകമ്മവിഭങ്ഗഞാണസ്സ ഭാജനം തസ്സ അനിദ്ദേസഭാവതോ. അസ്സാതി മഹാകമ്മവിഭങ്ഗഞാണസ്സ മാതികാട്ഠപനമേവ ദിബ്ബചക്ഖുകാനം സമണബ്രാഹ്മണാനം വസേന അനുഞ്ഞാതബ്ബസ്സ ച ദസ്സനവസേന ഉദ്ദേസഭാവതോ. തേനാഹ ‘‘ഏത്ഥ പനാ’’തിആദി. തത്ഥ ഏത്ഥ പനാതി ‘‘തത്രാനന്ദാ’’തിആദിപാഠേ. ഏതേസം ദിബ്ബചക്ഖുകാനന്തി ഏതേസം ഹേട്ഠാ ചതൂസുപി വാരേസു ആഗതാനം ദിബ്ബചക്ഖുകാനം. ഏത്തകാതി ഏകച്ചിയാ സച്ചഗിരാ. അനുഞ്ഞാതാതി അനുജാനിതാ. അനനുഞ്ഞാതാതി പടിക്ഖേപിതാ. ഇധ അനനുഞ്ഞാതമുഖേന ദീപിതം അനനുഞ്ഞാതഭാവമത്തം. തത്രാനന്ദാതിആദികേ തത്രാതി നിദ്ധാരണേ ഭുമ്മന്തി ദസ്സേന്തോ, ‘‘തേസു ചതൂസു സമണബ്രാഹ്മണേസൂ’’തി ആഹ. ഇദം വചനം ‘‘അത്ഥി കിര, ഭോ…പേ॰… വിപാകോ’’തി ഇദം ഏവം വുത്തം. അസ്സാതി തഥാവാദിനോ സമണബ്രാഹ്മണസ്സ. അഞ്ഞേനാകാരേനാതി ‘‘യോ കിര, ഭോ’’തിആദിനാ വുത്തകാരണതോ അഞ്ഞേന കാരണേന. ദ്വീസു ഠാനേസൂതി ‘‘അത്ഥി കിര, ഭോ…പേ॰… വിപാകോ’’തി ച, ‘‘അപായം…പേ॰… നിരയം ഉപപന്ന’’ന്തി ച ഇമേസു ദ്വീസു പാഠപദേസേസു. അനുഞ്ഞാതാ തദത്ഥസ്സ അത്ഥിഭാവതോ. തീസു ഠാനേസൂതി ‘‘യോ കിര, ഭോ…പേ॰… നിരയം ഉപപജ്ജതി’’, ‘‘യമ്പി സോ…പേ॰… തേ സഞ്ജാനന്തി’’, ‘‘യമ്പി സോ യദേവ…പേ॰… മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി ഇമേസു തീസു പാഠപദേസേസു. അനനുഞ്ഞാതാ തദത്ഥസ്സാനേകന്തികത്താ മിച്ഛാഭിനിവേസതോ ച. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘അഞ്ഞഥാ ഹി, ആനന്ദ, തഥാഗതസ്സ മഹാകമ്മവിഭങ്ഗഞാണ’’ന്തി. യഥാ തേ അപ്പഹീനവിപല്ലാസാ പദേസഞാണസമണബ്രാഹ്മണാ കമ്മവിഭങ്ഗം സഞ്ജാനന്തി, തതോ അഞ്ഞഥാവ സബ്ബസോ പഹീനവിപല്ലാസസ്സ തഥാ ആഗമനാദിഅത്ഥേന തഥാഗതസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ മഹാകമ്മവിഭങ്ഗഞാണം ഹോതീതി അത്ഥോ.
302.Tatrānandāti ettha iti-saddo ādiattho. Idampīti idaṃ vacanaṃ. ‘‘Tatrānandā’’ti evamādivacanampīti attho. Na mahākammavibhaṅgañāṇassa bhājanaṃ tassa aniddesabhāvato. Assāti mahākammavibhaṅgañāṇassa mātikāṭṭhapanameva dibbacakkhukānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ vasena anuññātabbassa ca dassanavasena uddesabhāvato. Tenāha ‘‘ettha panā’’tiādi. Tattha ettha panāti ‘‘tatrānandā’’tiādipāṭhe. Etesaṃ dibbacakkhukānanti etesaṃ heṭṭhā catūsupi vāresu āgatānaṃ dibbacakkhukānaṃ. Ettakāti ekacciyā saccagirā. Anuññātāti anujānitā. Ananuññātāti paṭikkhepitā. Idha ananuññātamukhena dīpitaṃ ananuññātabhāvamattaṃ. Tatrānandātiādike tatrāti niddhāraṇe bhummanti dassento, ‘‘tesu catūsu samaṇabrāhmaṇesū’’ti āha. Idaṃ vacanaṃ ‘‘atthi kira, bho…pe… vipāko’’ti idaṃ evaṃ vuttaṃ. Assāti tathāvādino samaṇabrāhmaṇassa. Aññenākārenāti ‘‘yo kira, bho’’tiādinā vuttakāraṇato aññena kāraṇena. Dvīsu ṭhānesūti ‘‘atthi kira, bho…pe… vipāko’’ti ca, ‘‘apāyaṃ…pe… nirayaṃ upapanna’’nti ca imesu dvīsu pāṭhapadesesu. Anuññātā tadatthassa atthibhāvato. Tīsu ṭhānesūti ‘‘yo kira, bho…pe… nirayaṃ upapajjati’’, ‘‘yampi so…pe… te sañjānanti’’, ‘‘yampi so yadeva…pe… moghamañña’’nti imesu tīsu pāṭhapadesesu. Ananuññātā tadatthassānekantikattā micchābhinivesato ca. Tenāha bhagavā – ‘‘aññathā hi, ānanda, tathāgatassa mahākammavibhaṅgañāṇa’’nti. Yathā te appahīnavipallāsā padesañāṇasamaṇabrāhmaṇā kammavibhaṅgaṃ sañjānanti, tato aññathāva sabbaso pahīnavipallāsassa tathā āgamanādiatthena tathāgatassa sammāsambuddhassa mahākammavibhaṅgañāṇaṃ hotīti attho.
൩൦൩. ഇമിനാ ദിബ്ബചക്ഖുകേന യം കമ്മം കരോന്തോ ദിട്ഠോ, തതോ പുബ്ബേതി യോജനാ. തതോതി തതോ കരിയമാനകമ്മതോ പുബ്ബേ. ഖന്ദോതി കുമാരോ. സിവോതി ഇസ്സരോ. പിതാമഹോതി ബ്രഹ്മാ. ഇസ്സരാദീഹീതി ഇസ്സരബ്രഹ്മപജാപതിആദീഹി. വിസട്ഠോതി നിമ്മിതോ. മിച്ഛാദസ്സനേനാതി മിച്ഛാദസ്സനവസേന. യന്തി യം കമ്മം. തത്ഥാതി തേസു പാണാതിപാതാദിവസേന പവത്തകമ്മേസു. ദിട്ഠേവ ധമ്മേതി തസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ വിപാകം പടിസംവേദേതീതി യോജനാ. ഉപപജ്ജിത്വാതി ദുതിയഭവേ നിബ്ബത്തിത്വാ. അപരസ്മിം പരിയായേതി അഞ്ഞസ്മിം യത്ഥ കത്ഥചി ഭവേ.
303. Iminā dibbacakkhukena yaṃ kammaṃ karonto diṭṭho, tato pubbeti yojanā. Tatoti tato kariyamānakammato pubbe. Khandoti kumāro. Sivoti issaro. Pitāmahoti brahmā. Issarādīhīti issarabrahmapajāpatiādīhi. Visaṭṭhoti nimmito. Micchādassanenāti micchādassanavasena. Yanti yaṃ kammaṃ. Tatthāti tesu pāṇātipātādivasena pavattakammesu. Diṭṭheva dhammeti tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ paṭisaṃvedetīti yojanā. Upapajjitvāti dutiyabhave nibbattitvā. Aparasmiṃ pariyāyeti aññasmiṃ yattha katthaci bhave.
ഏകം കമ്മരാസിന്തി പാണാതിപാതാദിഭേദേന ഏകം കമ്മസമുദായം. ഏകം വിപാകരാസിന്തി തസ്സേവ അങ്ഗേന ഏകം വിപാകസമുദായം. ഇമിനാതി യഥാവുത്തേന ദിബ്ബചക്ഖുകേന സമണേന ബ്രാഹ്മണേന വാ അദിട്ഠാ. തയോതി ‘‘പുബ്ബേ വാസ്സ തം കതം ഹോതീ’’തിആദിനാ വുത്താ തയോ. ദ്വേ വിപാകരാസീതി ദിട്ഠധമ്മവേദനിയോ അപരാപരിയായവേദനിയോതി ദ്വേ വിപാകരാസീ. ഉപപജ്ജവേദനിയം പന തേന ദിട്ഠം, തസ്മാ ‘‘ദ്വേ’’തി വുത്തം. ദിട്ഠോ ഏകോ, അദിട്ഠാ തയോതി ദിട്ഠേ ച അദിട്ഠേ ച ചത്താരോ കമ്മരാസീ, തഥാ ദിട്ഠോ ഏകോ, അദിട്ഠാ ദ്വേതി തയോ വിപാകരാസീ. ഇമാനി സത്ത ഠാനാനീതി യഥാവുത്താനി സത്ത ഞാണസ്സ പവത്തനട്ഠാനാനി. ‘‘ഇമസ്സ നാമ കമ്മസ്സ ഇദം ഫലം നിബ്ബത്ത’’ന്തി കമ്മസ്സ, ഫലസ്സ വാ അദിട്ഠത്താ, ‘‘ദുതിയവാരേ ദിബ്ബചക്ഖുകേന കിഞ്ചി ന ദിട്ഠ’’ന്തി വുത്തം. പഠമം വുത്തനയേന തയോ കമ്മരാസീ വേദിതബ്ബാ, ഇധ ദിബ്ബചക്ഖുകേന ദിട്ഠസ്സ അഭാവതോ, ‘‘പച്ചത്തട്ഠാനാനീ’’തി വുത്തം.
Ekaṃ kammarāsinti pāṇātipātādibhedena ekaṃ kammasamudāyaṃ. Ekaṃ vipākarāsinti tasseva aṅgena ekaṃ vipākasamudāyaṃ. Imināti yathāvuttena dibbacakkhukena samaṇena brāhmaṇena vā adiṭṭhā. Tayoti ‘‘pubbe vāssa taṃ kataṃ hotī’’tiādinā vuttā tayo. Dve vipākarāsīti diṭṭhadhammavedaniyo aparāpariyāyavedaniyoti dve vipākarāsī. Upapajjavedaniyaṃ pana tena diṭṭhaṃ, tasmā ‘‘dve’’ti vuttaṃ. Diṭṭho eko, adiṭṭhā tayoti diṭṭhe ca adiṭṭhe ca cattāro kammarāsī, tathā diṭṭho eko, adiṭṭhā dveti tayo vipākarāsī. Imāni satta ṭhānānīti yathāvuttāni satta ñāṇassa pavattanaṭṭhānāni. ‘‘Imassa nāma kammassa idaṃ phalaṃ nibbatta’’nti kammassa, phalassa vā adiṭṭhattā, ‘‘dutiyavāre dibbacakkhukena kiñci na diṭṭha’’nti vuttaṃ. Paṭhamaṃ vuttanayena tayo kammarāsī veditabbā, idha dibbacakkhukena diṭṭhassa abhāvato, ‘‘paccattaṭṭhānānī’’ti vuttaṃ.
ഭവതി വഡ്ഢതി ഏതേനാതി ഭബ്ബം, വഡ്ഢിനിമിത്തം. ന ഭബ്ബം അഭബ്ബന്തി ആഹ ‘‘ഭൂതവിരഹിത’’ന്തി. അത്തനോ ഫലേ ഭാസനം ദിബ്ബനം ആഭാസനന്തി ആഹ – ‘‘ആഭാസതി അഭിഭവതി പടിബാഹതീ’’തി. ബലവകമ്മന്തി മഹാസാവജ്ജം കമ്മം ഗരുസമാസേവിതാദിഭേദം. ആസന്നേതി മരണേ, അഭിണ്ഹം ഉപട്ഠാനേന വാ തസ്സ മരണചിത്തസ്സ ആസന്നേ. ബലവകമ്മന്തി ഗരുസമാസേവിതതാദിവസേന ബലവം കുസലകമ്മം. ദുബ്ബലകമ്മസ്സാതി അത്തനോ ദുബ്ബലസ്സ. ആസന്നേ കുസലം കതന്തി ഇധാപി ആസന്നതാ പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാ.
Bhavati vaḍḍhati etenāti bhabbaṃ, vaḍḍhinimittaṃ. Na bhabbaṃ abhabbanti āha ‘‘bhūtavirahita’’nti. Attano phale bhāsanaṃ dibbanaṃ ābhāsananti āha – ‘‘ābhāsati abhibhavati paṭibāhatī’’ti. Balavakammanti mahāsāvajjaṃ kammaṃ garusamāsevitādibhedaṃ. Āsanneti maraṇe, abhiṇhaṃ upaṭṭhānena vā tassa maraṇacittassa āsanne. Balavakammanti garusamāsevitatādivasena balavaṃ kusalakammaṃ. Dubbalakammassāti attano dubbalassa. Āsanne kusalaṃ katanti idhāpi āsannatā pubbe vuttanayeneva veditabbā.
ഉപട്ഠാനാകാരേനാതി മരണസ്സ ആസന്നകാലേ കമ്മസ്സ ഉപട്ഠാനാകാരേന. തസ്സാതി തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ. നിബ്ബത്തികാരണഭൂതം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി അകുസലന്തി യോജനാ. തിത്ഥിയാ കമ്മന്തരവിപാകന്തരേസു അകുസലതായ യം കിഞ്ചി കമ്മം യസ്സ കസ്സചി വിപാകസ്സ കാരണം കത്വാ ഗണ്ഹന്തി ഹത്ഥിദസ്സകഅന്ധാദയോ വിയ ദിട്ഠമത്താഭിനിവേസിനോതി, ‘‘അഞ്ഞതിത്ഥിയാ…പേ॰… ഉപട്ഠാതീ’’തി വുത്തം. ഇതരസ്മിന്തി ഭബ്ബഞ്ചേവ ഭബ്ബാഭാസഞ്ച, ഭബ്ബം അഭബ്ബാഭാസന്തി ഇമസ്മിം ദ്വയേ . ഏസേവ നയോ പഠമദുതിയപുഗ്ഗലവസേന പുരിമാനം ദ്വിന്നം കമ്മാനം യോജനാനയോ വുത്തോ ഉപട്ഠാനാകാരവസേന. അയമേവ തതിയചതുത്ഥപുഗ്ഗലവസേന പച്ഛിമാനം ദ്വിന്നം കമ്മാനം യോജനാനയോ. തതിയസ്സ ഹി കമ്മസ്സ കുസലത്താ തസ്സ ച സഗ്ഗേ നിബ്ബത്തത്താ തത്ഥ കാരണഭൂതം കുസലം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി; തഥാ ചതുത്ഥസ്സപി കമ്മസ്സ കുസലത്താ, തസ്സ പന നിരയേ നിബ്ബത്തത്താ തത്ഥ നിബ്ബത്തികാരണഭൂതം അഞ്ഞതിത്ഥിയാനം അകുസലം ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതീതി. യം പനേത്ഥ അത്ഥതോ അവിഭത്തം, തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
Upaṭṭhānākārenāti maraṇassa āsannakāle kammassa upaṭṭhānākārena. Tassāti tassa puggalassa. Nibbattikāraṇabhūtaṃ hutvā upaṭṭhāti akusalanti yojanā. Titthiyā kammantaravipākantaresu akusalatāya yaṃ kiñci kammaṃ yassa kassaci vipākassa kāraṇaṃ katvā gaṇhanti hatthidassakaandhādayo viya diṭṭhamattābhinivesinoti, ‘‘aññatitthiyā…pe… upaṭṭhātī’’ti vuttaṃ. Itarasminti bhabbañceva bhabbābhāsañca, bhabbaṃ abhabbābhāsanti imasmiṃ dvaye . Eseva nayo paṭhamadutiyapuggalavasena purimānaṃ dvinnaṃ kammānaṃ yojanānayo vutto upaṭṭhānākāravasena. Ayameva tatiyacatutthapuggalavasena pacchimānaṃ dvinnaṃ kammānaṃ yojanānayo. Tatiyassa hi kammassa kusalattā tassa ca sagge nibbattattā tattha kāraṇabhūtaṃ kusalaṃ hutvā upaṭṭhāti; tathā catutthassapi kammassa kusalattā, tassa pana niraye nibbattattā tattha nibbattikāraṇabhūtaṃ aññatitthiyānaṃ akusalaṃ hutvā upaṭṭhātīti. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
മഹാകമ്മവിഭങ്ഗസുത്തവണ്ണനായ ലീനത്ഥപ്പകാസനാ സമത്താ.
Mahākammavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൬. മഹാകമ്മവിഭങ്ഗസുത്തം • 6. Mahākammavibhaṅgasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൬. മഹാകമ്മവിഭങ്ഗസുത്തവണ്ണനാ • 6. Mahākammavibhaṅgasuttavaṇṇanā