Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൪൬൯] ൬. മഹാകണ്ഹജാതകവണ്ണനാ
[469] 6. Mahākaṇhajātakavaṇṇanā
കണ്ഹോ കണ്ഹോ ചാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ ലോകത്ഥചരിയം ആരബ്ഭ കഥേസി. ഏകദിവസഞ്ഹി ഭിക്ഖൂ ധമ്മസഭായം നിസീദിത്വാ ‘‘യാവഞ്ചിദം, ആവുസോ, സത്ഥാ ബഹുജനഹിതായ പടിപന്നോ അത്തനോ ഫാസുവിഹാരം പഹായ ലോകസ്സേവ അത്ഥം ചരതി, പരമാഭിസമ്ബോധിം പത്വാ സയം പത്തചീവരമാദായ അട്ഠാരസയോജനമഗ്ഗം ഗന്ത്വാ പഞ്ചവഗ്ഗിയത്ഥേരാനം ധമ്മചക്കം (സം॰ നി॰ ൫.൧൦൮൧; മഹാവ॰ ൧൩ ആദയോ; പടി॰ മ॰ ൨.൩൦) പവത്തേത്വാ പഞ്ചമിയാ പക്ഖസ്സ അനത്തലക്ഖണസുത്തം (സം॰ നി॰ ൩.൫൯; മഹാവ॰ ൨൦ ആദയോ) കഥേത്വാ സബ്ബേസം അരഹത്തം അദാസി. ഉരുവേലം ഗന്ത്വാ തേഭാതികജടിലാനം അഡ്ഢുഡ്ഢാനി പാടിഹാരിയസഹസ്സാനി ദസ്സേത്വാ പബ്ബാജേത്വാ ഗയാസീസേ ആദിത്തപരിയായം (സം॰ നി॰ ൪.൨൩൫; മഹാവ॰ ൫൪) കഥേത്വാ ജടിലസഹസ്സാനം അരഹത്തം അദാസി, മഹാകസ്സപസ്സ തീണി ഗാവുതാനി പച്ചുഗ്ഗമനം ഗന്ത്വാ തീഹി ഓവാദേഹി ഉപസമ്പദം അദാസി. ഏകോ പച്ഛാഭത്തം പഞ്ചചത്താലീസയോജനമഗ്ഗം ഗന്ത്വാ പുക്കുസാതികുലപുത്തം അനാഗാമിഫലേ പതിട്ഠാപേസി, മഹാകപ്പിനസ്സ വീസയോജനസതം പച്ചുഗ്ഗമനം കത്വാ അരഹത്തം അദാസി, ഏകോ പച്ഛാഭത്തം തിംസയോജനമഗ്ഗം ഗന്ത്വാ താവ കക്ഖളം ഫരുസം അങ്ഗുലിമാലം അരഹത്തേ പതിട്ഠാപേസി, തിംസയോജനമഗ്ഗം ഗന്ത്വാ ആളവകം യക്ഖം സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠാപേത്വാ കുമാരസ്സ സോത്ഥിം അകാസി. താവതിംസഭവനേ തേമാസം വസന്തോ അസീതിയാ ദേവതാകോടീനം ധമ്മാഭിസമയം സമ്പാദേസി, ബ്രഹ്മലോകം ഗന്ത്വാ ബകബ്രഹ്മുനോ ദിട്ഠിം ഭിന്ദിത്വാ ദസന്നം ബ്രഹ്മസഹസ്സാനം അരഹത്തം അദാസി, അനുസംവച്ഛരം തീസു മണ്ഡലേസു ചാരികം ചരമാനോ ഉപനിസ്സയസമ്പന്നാനം മനുസ്സാനം സരണാനി ചേവ സീലാനിച മഗ്ഗഫലാനി ച ദേതി, നാഗസുപണ്ണാദീനമ്പി നാനപ്പകാരം അത്ഥം ചരതീ’’തി ദസബലസ്സ ലോകത്ഥചരിയഗുണം കഥയിംസു. സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘അനച്ഛരിയം, ഭിക്ഖവേ, സോഹം ഇദാനി അഭിസമ്ബോധിം പത്വാ ലോകസ്സ അത്ഥം ചരേയ്യം, പുബ്ബേ സരാഗകാലേപി ലോകസ്സ അത്ഥം അചരി’’ന്തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Kaṇhokaṇho cāti idaṃ satthā jetavane viharanto lokatthacariyaṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi bhikkhū dhammasabhāyaṃ nisīditvā ‘‘yāvañcidaṃ, āvuso, satthā bahujanahitāya paṭipanno attano phāsuvihāraṃ pahāya lokasseva atthaṃ carati, paramābhisambodhiṃ patvā sayaṃ pattacīvaramādāya aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā pañcavaggiyattherānaṃ dhammacakkaṃ (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13 ādayo; paṭi. ma. 2.30) pavattetvā pañcamiyā pakkhassa anattalakkhaṇasuttaṃ (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20 ādayo) kathetvā sabbesaṃ arahattaṃ adāsi. Uruvelaṃ gantvā tebhātikajaṭilānaṃ aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassāni dassetvā pabbājetvā gayāsīse ādittapariyāyaṃ (saṃ. ni. 4.235; mahāva. 54) kathetvā jaṭilasahassānaṃ arahattaṃ adāsi, mahākassapassa tīṇi gāvutāni paccuggamanaṃ gantvā tīhi ovādehi upasampadaṃ adāsi. Eko pacchābhattaṃ pañcacattālīsayojanamaggaṃ gantvā pukkusātikulaputtaṃ anāgāmiphale patiṭṭhāpesi, mahākappinassa vīsayojanasataṃ paccuggamanaṃ katvā arahattaṃ adāsi, eko pacchābhattaṃ tiṃsayojanamaggaṃ gantvā tāva kakkhaḷaṃ pharusaṃ aṅgulimālaṃ arahatte patiṭṭhāpesi, tiṃsayojanamaggaṃ gantvā āḷavakaṃ yakkhaṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā kumārassa sotthiṃ akāsi. Tāvatiṃsabhavane temāsaṃ vasanto asītiyā devatākoṭīnaṃ dhammābhisamayaṃ sampādesi, brahmalokaṃ gantvā bakabrahmuno diṭṭhiṃ bhinditvā dasannaṃ brahmasahassānaṃ arahattaṃ adāsi, anusaṃvaccharaṃ tīsu maṇḍalesu cārikaṃ caramāno upanissayasampannānaṃ manussānaṃ saraṇāni ceva sīlānica maggaphalāni ca deti, nāgasupaṇṇādīnampi nānappakāraṃ atthaṃ caratī’’ti dasabalassa lokatthacariyaguṇaṃ kathayiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, sohaṃ idāni abhisambodhiṃ patvā lokassa atthaṃ careyyaṃ, pubbe sarāgakālepi lokassa atthaṃ acari’’nti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ കസ്സപസമ്മാസമ്ബുദ്ധകാലേ ബാരാണസിയം ഉസീനകോ നാമ രാജാ രജ്ജം കാരേസി. കസ്സപസമ്മാസമ്ബുദ്ധേ ചതുസച്ചദേസനായ മഹാജനം കിലേസബന്ധനാ മോചേത്വാ നിബ്ബാനനഗരം പൂരേത്വാ പരിനിബ്ബുതേ ദീഘസ്സ അദ്ധുനോ അച്ചയേന സാസനം ഓസക്കി. ഭിക്ഖൂ ഏകവീസതിയാ അനേസനാഹി ജീവികം കപ്പേന്തി, ഭിക്ഖൂ ഗിഹിസംസഗ്ഗം കരോന്തി, പുത്തധീതാദീഹി വഡ്ഢന്തി. ഭിക്ഖുനിയോപി ഗിഹിസംസഗ്ഗം കരോന്തി, പുത്തധീതാദീഹി വഡ്ഢന്തി. ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുധമ്മം, ഭിക്ഖുനിയോ ഭിക്ഖുനിധമ്മം, ഉപോസകാ ഉപാസകധമ്മം, ഉപാസികാ ഉപാസികധമ്മം, ബ്രാഹ്മണാ ബ്രാഹ്മണധമ്മം വിസ്സജ്ജേസും. യേഭുയ്യേന മനുസ്സാ ദസ അകുസലകമ്മപഥേ സമാദായ വത്തിംസു, മതമതാ അപായേസു പരിപൂരേസും. തദാ സക്കോ ദേവരാജാ നവേ നവേ ദേവേ അപസ്സന്തോ മനുസ്സലോകം ഓലോകേത്വാ മനുസ്സാനം അപായേസു നിബ്ബത്തിതഭാവം ഞത്വാ സത്ഥു സാസനം ഓസക്കിതം ദിസ്വാ ‘‘കിം നു കരിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ ‘‘അത്ഥേകോ ഉപായോ, മഹാജനം താസേത്വാ ഭീതഭാവം ഞത്വാ പച്ഛാ അസ്സാസേത്വാ ധമ്മം ദേസേത്വാ ഓസക്കിതം സാസനം പഗ്ഗയ്ഹ അപരമ്പി വസ്സസഹസ്സം പവത്തനകാരണം കരിസ്സാമീ’’തി സന്നിട്ഠാനം കത്വാ മാതലിദേവപുത്തം മോചപ്പമാണദാഠം ചതൂഹി ദാഠാഹി വിനിഗ്ഗതരസ്മിയാ ഭയാനകം കത്വാ ഗബ്ഭിനീനം ദസ്സനേനേവ ഗബ്ഭപാതനസമത്ഥം ഘോരരൂപം ആജാനേയ്യപ്പമാണം കാളവണ്ണം മഹാകണ്ഹസുനഖം മാപേത്വാ പഞ്ചബന്ധനേന ബന്ധിത്വാ രത്തമാലം കണ്ഠേ പിളന്ധിത്വാ രജ്ജുകോടികം ആദായ സയം ദ്വേ കാസായാനി നിവാസേത്വാ പച്ഛാമുഖേ പഞ്ചധാ കേസേ ബന്ധിത്വാ രത്തമാലം പിളന്ധിത്വാ ആരോപിതപവാളവണ്ണജിയം മഹാധനും ഗഹേത്വാ വജിരഗ്ഗനാരാചം നഖേന പരിവട്ടേന്തോ വനചരകവേസം ഗഹേത്വാ നഗരതോ യോജനമത്തേ ഠാനേ ഓതരിത്വാ ‘‘നസ്സതി ലോകോ, നസ്സതി ലോകോ’’തി തിക്ഖത്തും സദ്ദം അനുസാവേത്വാ മനുസ്സേ ഉത്താസേത്വാ നഗരൂപചാരം പത്വാ പുന സദ്ദമകാസി.
Atīte kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ usīnako nāma rājā rajjaṃ kāresi. Kassapasammāsambuddhe catusaccadesanāya mahājanaṃ kilesabandhanā mocetvā nibbānanagaraṃ pūretvā parinibbute dīghassa addhuno accayena sāsanaṃ osakki. Bhikkhū ekavīsatiyā anesanāhi jīvikaṃ kappenti, bhikkhū gihisaṃsaggaṃ karonti, puttadhītādīhi vaḍḍhanti. Bhikkhuniyopi gihisaṃsaggaṃ karonti, puttadhītādīhi vaḍḍhanti. Bhikkhū bhikkhudhammaṃ, bhikkhuniyo bhikkhunidhammaṃ, uposakā upāsakadhammaṃ, upāsikā upāsikadhammaṃ, brāhmaṇā brāhmaṇadhammaṃ vissajjesuṃ. Yebhuyyena manussā dasa akusalakammapathe samādāya vattiṃsu, matamatā apāyesu paripūresuṃ. Tadā sakko devarājā nave nave deve apassanto manussalokaṃ oloketvā manussānaṃ apāyesu nibbattitabhāvaṃ ñatvā satthu sāsanaṃ osakkitaṃ disvā ‘‘kiṃ nu karissāmī’’ti cintetvā ‘‘attheko upāyo, mahājanaṃ tāsetvā bhītabhāvaṃ ñatvā pacchā assāsetvā dhammaṃ desetvā osakkitaṃ sāsanaṃ paggayha aparampi vassasahassaṃ pavattanakāraṇaṃ karissāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā mātalidevaputtaṃ mocappamāṇadāṭhaṃ catūhi dāṭhāhi viniggatarasmiyā bhayānakaṃ katvā gabbhinīnaṃ dassaneneva gabbhapātanasamatthaṃ ghorarūpaṃ ājāneyyappamāṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ mahākaṇhasunakhaṃ māpetvā pañcabandhanena bandhitvā rattamālaṃ kaṇṭhe piḷandhitvā rajjukoṭikaṃ ādāya sayaṃ dve kāsāyāni nivāsetvā pacchāmukhe pañcadhā kese bandhitvā rattamālaṃ piḷandhitvā āropitapavāḷavaṇṇajiyaṃ mahādhanuṃ gahetvā vajiragganārācaṃ nakhena parivaṭṭento vanacarakavesaṃ gahetvā nagarato yojanamatte ṭhāne otaritvā ‘‘nassati loko, nassati loko’’ti tikkhattuṃ saddaṃ anusāvetvā manusse uttāsetvā nagarūpacāraṃ patvā puna saddamakāsi.
മനുസ്സാ സുനഖം ദിസ്വാ ഉത്രസ്താ നഗരം പവിസിത്വാ തം പവത്തിം രഞ്ഞോ ആരോചേസും. രാജാ സീഘം നഗരദ്വാരാനി പിദഹാപേസി. സക്കോപി അട്ഠാരസഹത്ഥം പാകാരം ഉല്ലങ്ഘിത്വാ സുനഖേന സദ്ധിം അന്തോനഗരേ പതിട്ഠഹി. മനുസ്സാ ഭീതതസിതാ പലായിത്വാ ഗേഹാനി പവിസിത്വാ നിലീയിംസു. മഹാകണ്ഹോപി ദിട്ഠദിട്ഠേ മനുസ്സേ ഉപധാവിത്വാ സന്താസേന്തോ രാജനിവേസനം അഗമാസി. രാജങ്ഗണേ മനുസ്സാ ഭയേന പലായിത്വാ രാജനിവേസനം പവിസിത്വാ ദ്വാരം പിദഹിംസു. ഉസീനകരാജാപി ഓരോധേ ഗഹേത്വാ പാസാദം അഭിരുഹി. മഹാകണ്ഹോ സുനഖോ പുരിമപാദേ ഉക്ഖിപിത്വാ വാതപാനേ ഠത്വാ മഹാഭുസ്സിതം ഭുസ്സി. തസ്സ സദ്ദോ ഹേട്ഠാ അവീചിം, ഉപരി ഭവഗ്ഗം പത്വാ സകലചക്കവാളം ഏകനിന്നാദം അഹോസി. വിധുരജാതകേ (ജാ॰ ൨.൨൨.൧൩൪൬ ആദയോ) ഹി പുണ്ണകയക്ഖരഞ്ഞോ, കുസജാതകേ (ജാ॰ ൨.൨൦.൧ ആദയോ) കുസരഞ്ഞോ, ഭൂരിദത്തജാതകേ (ജാ॰ ൨.൨൨.൭൮൪ ആദയോ) സുദസ്സനനാഗരഞ്ഞോ, ഇമസ്മിം മഹാകണ്ഹജാതകേ അയം സദ്ദോതി ഇമേ ചത്താരോ സദ്ദാ ജമ്ബുദിപേ മഹാസദ്ദാ നാമ അഹേസും.
Manussā sunakhaṃ disvā utrastā nagaraṃ pavisitvā taṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ. Rājā sīghaṃ nagaradvārāni pidahāpesi. Sakkopi aṭṭhārasahatthaṃ pākāraṃ ullaṅghitvā sunakhena saddhiṃ antonagare patiṭṭhahi. Manussā bhītatasitā palāyitvā gehāni pavisitvā nilīyiṃsu. Mahākaṇhopi diṭṭhadiṭṭhe manusse upadhāvitvā santāsento rājanivesanaṃ agamāsi. Rājaṅgaṇe manussā bhayena palāyitvā rājanivesanaṃ pavisitvā dvāraṃ pidahiṃsu. Usīnakarājāpi orodhe gahetvā pāsādaṃ abhiruhi. Mahākaṇho sunakho purimapāde ukkhipitvā vātapāne ṭhatvā mahābhussitaṃ bhussi. Tassa saddo heṭṭhā avīciṃ, upari bhavaggaṃ patvā sakalacakkavāḷaṃ ekaninnādaṃ ahosi. Vidhurajātake (jā. 2.22.1346 ādayo) hi puṇṇakayakkharañño, kusajātake (jā. 2.20.1 ādayo) kusarañño, bhūridattajātake (jā. 2.22.784 ādayo) sudassananāgarañño, imasmiṃ mahākaṇhajātake ayaṃ saddoti ime cattāro saddā jambudipe mahāsaddā nāma ahesuṃ.
നഗരവാസിനോ ഭീതതസിതാ ഹുത്വാ ഏകപുരിസോപി സക്കേന സദ്ധിം കഥേതും നാസക്ഖി, രാജായേവ സതിം ഉപട്ഠാപേത്വാ വാതപാനം നിസ്സായ സക്കം ആമന്തേത്വാ ‘‘അമ്ഭോ ലുദ്ദക, കസ്മാ തേ സുനഖോ ഭുസ്സതീ’’തി ആഹ. ‘‘ഛാതഭാവേന, മഹാരാജാ’’തി. ‘‘തേന ഹി തസ്സ ഭത്തം ദാപേസ്സാമീ’’തി അന്തോജനസ്സ ച അത്തനോ ച പക്കഭത്തം സബ്ബം ദാപേസി. തം സബ്ബം സുനഖോ ഏകകബളം വിയ കത്വാ പുന സദ്ദമകാസി. പുന രാജാ പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇദാനിപി മേ സുനഖോ ഛാതോയേവാ’’തി സുത്വാ ഹത്ഥിഅസ്സാദീനം പക്കഭത്തം സബ്ബം ആഹരാപേത്വാ ദാപേസി. തസ്മിം ഏകപ്പഹാരേനേവ നിട്ഠാപിതേ സകലനഗരസ്സ പക്കഭത്തം ദാപേസി. തമ്പി സോ തഥേവ ഭുഞ്ജിത്വാ പുന സദ്ദമകാസി. രാജാ ‘‘ന ഏസ സുനഖോ, നിസ്സംസയം ഏസ യക്ഖോ ഭവിസ്സതി, ആഗമനകാരണം പുച്ഛിസ്സാമീ’’തി ഭീതതസിതോ ഹുത്വാ പുച്ഛന്തോ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Nagaravāsino bhītatasitā hutvā ekapurisopi sakkena saddhiṃ kathetuṃ nāsakkhi, rājāyeva satiṃ upaṭṭhāpetvā vātapānaṃ nissāya sakkaṃ āmantetvā ‘‘ambho luddaka, kasmā te sunakho bhussatī’’ti āha. ‘‘Chātabhāvena, mahārājā’’ti. ‘‘Tena hi tassa bhattaṃ dāpessāmī’’ti antojanassa ca attano ca pakkabhattaṃ sabbaṃ dāpesi. Taṃ sabbaṃ sunakho ekakabaḷaṃ viya katvā puna saddamakāsi. Puna rājā pucchitvā ‘‘idānipi me sunakho chātoyevā’’ti sutvā hatthiassādīnaṃ pakkabhattaṃ sabbaṃ āharāpetvā dāpesi. Tasmiṃ ekappahāreneva niṭṭhāpite sakalanagarassa pakkabhattaṃ dāpesi. Tampi so tatheva bhuñjitvā puna saddamakāsi. Rājā ‘‘na esa sunakho, nissaṃsayaṃ esa yakkho bhavissati, āgamanakāraṇaṃ pucchissāmī’’ti bhītatasito hutvā pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
൬൧.
61.
‘‘കണ്ഹോ കണ്ഹോ ച ഘോരോ ച, സുക്കദാഠോ പഭാസവാ;
‘‘Kaṇho kaṇho ca ghoro ca, sukkadāṭho pabhāsavā;
ബദ്ധോ പഞ്ചഹി രജ്ജൂഹി, കിം രവി സുനഖോ തവാ’’തി.
Baddho pañcahi rajjūhi, kiṃ ravi sunakho tavā’’ti.
തത്ഥ കണ്ഹോ കണ്ഹോതി ഭയവസേന ദള്ഹീവസേന വാ ആമേഡിതം. ഘോരോതി പസ്സന്താനം ഭയജനകോ. പഭാസവാതി ദാഠാ നിക്ഖന്തരംസിപഭാസേന പഭാസവാ. കിം രവീതി കിം വിരവി. തവേസ ഏവരൂപോ കക്ഖളോ സുനഖോ കിം കരോതി, കിം മിഗേ ഗണ്ഹാതി, ഉദാഹു തേ അമിത്തേ, കിം തേ ഇമിനാ, വിസ്സജ്ജേഹി നന്തി അധിപ്പായേനേവമാഹ.
Tattha kaṇho kaṇhoti bhayavasena daḷhīvasena vā āmeḍitaṃ. Ghoroti passantānaṃ bhayajanako. Pabhāsavāti dāṭhā nikkhantaraṃsipabhāsena pabhāsavā. Kiṃ ravīti kiṃ viravi. Tavesa evarūpo kakkhaḷo sunakho kiṃ karoti, kiṃ mige gaṇhāti, udāhu te amitte, kiṃ te iminā, vissajjehi nanti adhippāyenevamāha.
തം സുത്വാ സക്കോ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā sakko dutiyaṃ gāthamāha –
൬൨.
62.
‘‘നായം മിഗാനമത്ഥായ, ഉസീനക ഭവിസ്സതി;
‘‘Nāyaṃ migānamatthāya, usīnaka bhavissati;
മനുസ്സാനം അനയോ ഹുത്വാ, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതീ’’തി.
Manussānaṃ anayo hutvā, tadā kaṇho pamokkhatī’’ti.
തസ്സത്ഥോ – അയഞ്ഹി ‘‘മിഗമംസം ഖാദിസ്സാമീ’’തി ഇധ നാഗതോ, തസ്മാ മിഗാനം അത്ഥോ ന ഭവിസ്സതി, മനുസ്സമംസം പന ഖാദിതും ആഗതോ, തസ്മാ തേസം അനയോ മഹാവിനാസകാരകോ ഹുത്വാ യദാ അനേന മനുസ്സാ വിനാസം പാപിതാ ഭവിസ്സന്തി, തദാ അയം കണ്ഹോ പമോക്ഖതി, മമ ഹത്ഥതോ മുച്ചിസ്സതീതി.
Tassattho – ayañhi ‘‘migamaṃsaṃ khādissāmī’’ti idha nāgato, tasmā migānaṃ attho na bhavissati, manussamaṃsaṃ pana khādituṃ āgato, tasmā tesaṃ anayo mahāvināsakārako hutvā yadā anena manussā vināsaṃ pāpitā bhavissanti, tadā ayaṃ kaṇho pamokkhati, mama hatthato muccissatīti.
അഥ നം രാജാ ‘‘കിം പന തേ ഭോ ലുദ്ദക-സുനഖോ സബ്ബേസംയേവ മനുസ്സാനം മംസം ഖാദിസ്സതി, ഉദാഹു തവ അമിത്താനഞ്ഞേവാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘അമിത്താനഞ്ഞേവ മേ, മഹാരാജാ’’തി വുത്തേ ‘‘കേ പന ഇധ തേ അമിത്താ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘അധമ്മാഭിരതാ വിസമചാരിനോ, മഹാരാജാ’’തി വുത്തേ ‘‘കഥേഹി താവ നേ അമ്ഹാക’’ന്തി പുച്ഛി. അഥസ്സ കഥേന്തോ ദേവരാജാ ദസ ഗാഥാ അഭാസി –
Atha naṃ rājā ‘‘kiṃ pana te bho luddaka-sunakho sabbesaṃyeva manussānaṃ maṃsaṃ khādissati, udāhu tava amittānaññevā’’ti pucchitvā ‘‘amittānaññeva me, mahārājā’’ti vutte ‘‘ke pana idha te amittā’’ti pucchitvā ‘‘adhammābhiratā visamacārino, mahārājā’’ti vutte ‘‘kathehi tāva ne amhāka’’nti pucchi. Athassa kathento devarājā dasa gāthā abhāsi –
൬൩.
63.
‘‘പത്തഹത്ഥാ സമണകാ, മുണ്ഡാ സങ്ഘാടിപാരുതാ;
‘‘Pattahatthā samaṇakā, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
നങ്ഗലേഹി കസിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Naṅgalehi kasissanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൬൪.
64.
‘‘തപസ്സിനിയോ പബ്ബജിതാ, മുണ്ഡാ സങ്ഘാടിപാരുതാ;
‘‘Tapassiniyo pabbajitā, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
യദാ ലോകേ ഗമിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Yadā loke gamissanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൬൫.
65.
‘‘ദീഘോത്തരോട്ഠാ ജടിലാ, പങ്കദന്താ രജസ്സിരാ;
‘‘Dīghottaroṭṭhā jaṭilā, paṅkadantā rajassirā;
ഇണം ചോദായ ഗച്ഛന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Iṇaṃ codāya gacchanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൬൬.
66.
‘‘അധിച്ച വേദേ സാവിത്തിം, യഞ്ഞതന്തഞ്ച ബ്രാഹ്മണാ;
‘‘Adhicca vede sāvittiṃ, yaññatantañca brāhmaṇā;
ഭതികായ യജിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Bhatikāya yajissanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൬൭.
67.
‘‘മാതരം പിതരം ചാപി, ജിണ്ണകം ഗതയോബ്ബനം;
‘‘Mātaraṃ pitaraṃ cāpi, jiṇṇakaṃ gatayobbanaṃ;
പഹൂ സന്തോ ന ഭരന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Pahū santo na bharanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൬൮.
68.
‘‘മാതരം പിതരം ചാപി, ജിണ്ണകം ഗതയോബ്ബനം;
‘‘Mātaraṃ pitaraṃ cāpi, jiṇṇakaṃ gatayobbanaṃ;
ബാലാ തുമ്ഹേതി വക്ഖന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Bālā tumheti vakkhanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൬൯.
69.
‘‘ആചരിയഭരിയം സഖിം, മാതുലാനിം പിതുച്ഛകിം;
‘‘Ācariyabhariyaṃ sakhiṃ, mātulāniṃ pitucchakiṃ;
യദാ ലോകേ ഗമിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Yadā loke gamissanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൭൦.
70.
‘‘അസിചമ്മം ഗഹേത്വാന, ഖഗ്ഗം പഗ്ഗയ്ഹ ബ്രാഹ്മണാ;
‘‘Asicammaṃ gahetvāna, khaggaṃ paggayha brāhmaṇā;
പന്ഥഘാതം കരിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Panthaghātaṃ karissanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൭൧.
71.
‘‘സുക്കച്ഛവീ വേധവേരാ, ഥൂലബാഹൂ അപാതുഭാ;
‘‘Sukkacchavī vedhaverā, thūlabāhū apātubhā;
മിത്തഭേദം കരിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതി.
Mittabhedaṃ karissanti, tadā kaṇho pamokkhati.
൭൨.
72.
‘‘മായാവിനോ നേകതികാ, അസപ്പുരിസചിന്തകാ;
‘‘Māyāvino nekatikā, asappurisacintakā;
യദാ ലോകേ ഭവിസ്സന്തി, തദാ കണ്ഹോ പമോക്ഖതീ’’തി.
Yadā loke bhavissanti, tadā kaṇho pamokkhatī’’ti.
തത്ഥ സമണകാതി ‘‘മയം സമണാമ്ഹാ’’തി പടിഞ്ഞാമത്തകേന ഹീളിതവോഹാരേനേവമാഹ. കസിസ്സന്തീതി തേ തദാപി കസന്തിയേവ. അയം പന അജാനന്തോ വിയ ഏവമാഹ. അയഞ്ഹിസ്സ അധിപ്പായോ – ഏതേ ഏവരൂപാ ദുസ്സീലാ മമ അമിത്താ, യദാ മമ സുനഖേന ഏതേ മാരേത്വാ മംസം ഖാദിതം ഭവിസ്സതി, തദാ ഏസ കണ്ഹോ ഇതോ പഞ്ചരജ്ജുബന്ധനാ പമോക്ഖതീതി. ഇമിനാ ഉപായേന സബ്ബഗാഥാസു അധിപ്പായയോജനാ വേദിതബ്ബാ.
Tattha samaṇakāti ‘‘mayaṃ samaṇāmhā’’ti paṭiññāmattakena hīḷitavohārenevamāha. Kasissantīti te tadāpi kasantiyeva. Ayaṃ pana ajānanto viya evamāha. Ayañhissa adhippāyo – ete evarūpā dussīlā mama amittā, yadā mama sunakhena ete māretvā maṃsaṃ khāditaṃ bhavissati, tadā esa kaṇho ito pañcarajjubandhanā pamokkhatīti. Iminā upāyena sabbagāthāsu adhippāyayojanā veditabbā.
പബ്ബജിതാതി ബുദ്ധസാസനേ പബ്ബജിതാ. ഗമിസ്സന്തീതി അഗാരമജ്ഝേ പഞ്ച കാമഗുണേ പരിഭുഞ്ജന്തിയോ വിചരിസ്സന്തി. ദീഘോത്തരോട്ഠാതി ദാഠികാനം വഡ്ഢിതത്താ ദീഘുത്തരോട്ഠാ. പങ്കദന്താതി പങ്കേന മലേന സമന്നാഗതദന്താ. ഇണം ചോദായാതി ഭിക്ഖാചരിയായ ധനം സംഹരിത്വാ വഡ്ഢിയാ ഇണം പയോജേത്വാ തം ചോദേത്വാ തതോ ലദ്ധേന ജീവികം കപ്പേന്താ യദാ ഗച്ഛന്തീതി അത്ഥോ.
Pabbajitāti buddhasāsane pabbajitā. Gamissantīti agāramajjhe pañca kāmaguṇe paribhuñjantiyo vicarissanti. Dīghottaroṭṭhāti dāṭhikānaṃ vaḍḍhitattā dīghuttaroṭṭhā. Paṅkadantāti paṅkena malena samannāgatadantā. Iṇaṃ codāyāti bhikkhācariyāya dhanaṃ saṃharitvā vaḍḍhiyā iṇaṃ payojetvā taṃ codetvā tato laddhena jīvikaṃ kappentā yadā gacchantīti attho.
സാവിത്തിന്തി സാവിത്തിഞ്ച അധിയിത്വാ. യഞ്ഞതന്തഞ്ചാതി യഞ്ഞവിധായകതന്തം, യഞ്ഞം അധിയിത്വാതി അത്ഥോ. ഭതികായാതി തേ തേ രാജരാജമഹാമത്തേ ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘തുമ്ഹാകം യഞ്ഞം യജിസ്സാമ, ധനം ദേഥാ’’തി ഏവം ഭതിഅത്ഥായ യദാ യഞ്ഞം യജിസ്സന്തി. പഹൂ സന്തോതി ഭരിതും പോസേതും സമത്ഥാ സമാനാ. ബാലാ തുമ്ഹേതി തുമ്ഹേ ബാലാ ന കിഞ്ചി ജാനാഥാതി യദാ വക്ഖന്തി. ഗമിസ്സന്തീതി ലോകധമ്മസേവനവസേന ഗമിസ്സന്തി. പന്ഥഘാതന്തി പന്ഥേ ഠത്വാ മനുസ്സേ മാരേത്വാ തേസം ഭണ്ഡഗ്ഗഹണം.
Sāvittinti sāvittiñca adhiyitvā. Yaññatantañcāti yaññavidhāyakatantaṃ, yaññaṃ adhiyitvāti attho. Bhatikāyāti te te rājarājamahāmatte upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ yaññaṃ yajissāma, dhanaṃ dethā’’ti evaṃ bhatiatthāya yadā yaññaṃ yajissanti. Pahū santoti bharituṃ posetuṃ samatthā samānā. Bālā tumheti tumhe bālā na kiñci jānāthāti yadā vakkhanti. Gamissantīti lokadhammasevanavasena gamissanti. Panthaghātanti panthe ṭhatvā manusse māretvā tesaṃ bhaṇḍaggahaṇaṃ.
സുക്കച്ഛവീതി കസാവചുണ്ണാദിഘംസനേന സമുട്ഠാപിതസുക്കച്ഛവിവണ്ണാ. വേധവേരാതി വിധവാ അപതികാ, താഹി വിധവാഹി വേരം ചരന്തീതി വേധവേരാ. ഥൂലബാഹൂതി പാദപരിമദ്ദനാദീഹി സമുട്ഠാപിതമംസതായ മഹാബാഹൂ. അപാതുഭാതി അപാതുഭാവാ, ധനുപ്പാദരഹിതാതി അത്ഥോ. മിത്തഭേദന്തി മിഥുഭേദം, അയമേവ വാ പാഠോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യദാ ഏവരൂപാ ഇത്ഥിധുത്താ ‘‘ഇമാ അമ്ഹേ ന ജഹിസ്സന്തീ’’തി സഹിരഞ്ഞാ വിധവാ ഉപഗന്ത്വാ സംവാസം കപ്പേത്വാ താസം സന്തകം ഖാദിത്വാ താഹി സദ്ധിം മിത്തഭേദം കരിസ്സന്തി , വിസ്സാസം ഭിന്ദിത്വാ അഞ്ഞം സഹിരഞ്ഞം ഗമിസ്സന്തി, തദാ ഏസ തേ ചോരേ സബ്ബേവ ഖാദിത്വാ മുച്ചിസ്സതി. അസപ്പുരിസചിന്തകാതി അസപ്പുരിസചിത്തേഹി പരദുക്ഖചിന്തനസീലാ. തദാതി തദാ സബ്ബേപിമേ ഘാതേത്വാ ഖാദിതമംസോ കണ്ഹോ പമോക്ഖതീതി.
Sukkacchavīti kasāvacuṇṇādighaṃsanena samuṭṭhāpitasukkacchavivaṇṇā. Vedhaverāti vidhavā apatikā, tāhi vidhavāhi veraṃ carantīti vedhaverā. Thūlabāhūti pādaparimaddanādīhi samuṭṭhāpitamaṃsatāya mahābāhū. Apātubhāti apātubhāvā, dhanuppādarahitāti attho. Mittabhedanti mithubhedaṃ, ayameva vā pāṭho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā evarūpā itthidhuttā ‘‘imā amhe na jahissantī’’ti sahiraññā vidhavā upagantvā saṃvāsaṃ kappetvā tāsaṃ santakaṃ khāditvā tāhi saddhiṃ mittabhedaṃ karissanti , vissāsaṃ bhinditvā aññaṃ sahiraññaṃ gamissanti, tadā esa te core sabbeva khāditvā muccissati. Asappurisacintakāti asappurisacittehi paradukkhacintanasīlā. Tadāti tadā sabbepime ghātetvā khāditamaṃso kaṇho pamokkhatīti.
ഏവഞ്ച പന വത്വാ ‘‘ഇമേ മയ്ഹം, മഹാരാജ, അമിത്താ’’തി തേ തേ അധമ്മകാരകേ പക്ഖന്ദിത്വാ ഖാദിതുകാമതം വിയ കത്വാ ദസ്സേതി. സോ തതോ മഹാജനസ്സ ഉത്രസ്തകാലേ സുനഖം രജ്ജുയാ ആകഡ്ഢിത്വാ ഠപിതം വിയ കത്വാ ലുദ്ദകവേസം വിജഹിത്വാ അത്തനോ ആനുഭാവേന ആകാസേ ജലമാനോ ഠത്വാ ‘‘മഹാരാജ, അഹം സക്കോ ദേവരാജാ, ‘അയം ലോകോ വിനസ്സതീ’തി ആഗതോ, പമത്താ ഹി മഹാജനാ, അധമ്മം വത്തിത്വാ മതമതാ സമ്പതി അപായേ പൂരേന്തി, ദേവലോകോ തുച്ഛോ വിയ വിതോ, ഇതോ പട്ഠായ അധമ്മികേസു കത്തബ്ബം അഹം ജാനിസ്സാമി, ത്വം അപ്പമത്തോ ഹോഹി, മഹാരാജാ’’തി ചതൂഹി സതാരഹഗാഥാഹി ധമ്മം ദേസേത്വാ മനുസ്സാനം ദാനസീലേസു പതിട്ഠാപേത്വാ ഓസക്കിതസാസനം അഞ്ഞം വസ്സസഹസ്സം പവത്തനസമത്ഥം കത്വാ മാതലിം ആദായ സകട്ഠാനമേവ ഗതോ. മഹാജനാ ദാനസീലാദീനി പുഞ്ഞാനി കത്വാ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിംസു.
Evañca pana vatvā ‘‘ime mayhaṃ, mahārāja, amittā’’ti te te adhammakārake pakkhanditvā khāditukāmataṃ viya katvā dasseti. So tato mahājanassa utrastakāle sunakhaṃ rajjuyā ākaḍḍhitvā ṭhapitaṃ viya katvā luddakavesaṃ vijahitvā attano ānubhāvena ākāse jalamāno ṭhatvā ‘‘mahārāja, ahaṃ sakko devarājā, ‘ayaṃ loko vinassatī’ti āgato, pamattā hi mahājanā, adhammaṃ vattitvā matamatā sampati apāye pūrenti, devaloko tuccho viya vito, ito paṭṭhāya adhammikesu kattabbaṃ ahaṃ jānissāmi, tvaṃ appamatto hohi, mahārājā’’ti catūhi satārahagāthāhi dhammaṃ desetvā manussānaṃ dānasīlesu patiṭṭhāpetvā osakkitasāsanaṃ aññaṃ vassasahassaṃ pavattanasamatthaṃ katvā mātaliṃ ādāya sakaṭṭhānameva gato. Mahājanā dānasīlādīni puññāni katvā devaloke nibbattiṃsu.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ഏവം ഭിക്ഖവേ പുബ്ബേപാഹം ലോകസ്സ അത്ഥമേവ ചരാമീ’’തി വത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ മാതലി ആനന്ദോ അഹോസി, സക്കോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhave pubbepāhaṃ lokassa atthameva carāmī’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātali ānando ahosi, sakko pana ahameva ahosi’’nti.
മഹാകണ്ഹജാതകവണ്ണനാ ഛട്ഠാ.
Mahākaṇhajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൪൬൯. മഹാകണ്ഹജാതകം • 469. Mahākaṇhajātakaṃ