| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
११. महाकप्पिनसुत्तवण्णना
11. Mahākappinasuttavaṇṇanā
२४५. एकादसमे महाकप्पिनोति एवंनामको अभिञ्ञाबलप्पत्तो असीतिमहासावकानं अब्भन्तरो महाथेरो। सो किर गिहिकाले कुक्कुटवतीनगरे तियोजनसतिकं रज्जं अकासि। पच्छिमभविकत्ता पन तथारूपं सासनं सोतुं ओहितसोतो विचरति। अथेकदिवसं अमच्चसहस्सपरिवुतो उय्यानकीळिकं अगमासि। तदा च मज्झिमदेसतो जङ्घवाणिजा तं नगरं गन्त्वा, भण्डं पटिसामेत्वा, ‘‘राजानं पस्सिस्सामा’’ति पण्णाकारहत्था राजकुलद्वारं गन्त्वा, ‘‘राजा उय्यानं गतो’’ति सुत्वा, उय्यानं गन्त्वा, द्वारे ठिता, पटिहारस्स आरोचयिंसु। अथ रञ्ञो निवेदिते राजा पक्कोसापेत्वा निय्यातितपण्णाकारे वन्दित्वा ठिते, ‘‘ताता, कुतो आगतत्था’’ति? पुच्छि। ‘‘सावत्थितो देवा’’ति। ‘‘कच्चि वो रट्ठं सुभिक्खं, धम्मिको राजा’’ति? ‘‘आम, देवा’’ति। ‘‘अत्थि पन तुम्हाकं देसे किञ्चि सासन’’न्ति? ‘‘अत्थि, देव, न पन सक्का उच्छिट्ठमुखेहि कथेतु’’न्ति। राजा सुवण्णभिङ्गारेन उदकं दापेसि। ते मुखं विक्खालेत्वा दसबलाभिमुखा अञ्जलिं पग्गण्हित्वा, ‘‘देव, अम्हाकं देसे बुद्धरतनं नाम उप्पन्न’’न्ति आहंसु। रञ्ञो ‘‘बुद्धो’’ति वचने सुतमत्ते सकलसरीरं फरमाना पीति उप्पज्जि। ततो ‘‘बुद्धोति, ताता, वदथा’’ति? आह। ‘‘बुद्धोति देव वदामा’’ति। एवं तिक्खत्तुं वदापेत्वा, ‘‘बुद्धोति पदं अपरिमाणं, नास्स सक्का परिमाणं कातु’’न्ति तस्मिंयेव पसन्नो सतसहस्सं दत्वा पुन ‘‘अञ्ञं किं सासन’’न्ति? पुच्छि। ‘‘देव धम्मरतनं नाम उप्पन्न’’न्ति। तम्पि सुत्वा तथेव तिक्खत्तुं पटिञ्ञं गहेत्वा अपरम्पि सतसहस्सं दत्वा पुन ‘‘अञ्ञं किं सासन’’न्ति? पुच्छि। ‘‘सङ्घरतनं देव उप्पन्न’’न्ति। तम्पि सुत्वा तथेव तिक्खत्तुं पटिञ्ञं गहेत्वा अपरम्पि सतसहस्सं दत्वा दिन्नभावं पण्णे लिखित्वा, ‘‘ताता, देविया सन्तिकं गच्छथा’’ति पेसेसि। तेसु गतेसु अमच्चे पुच्छि, ‘‘ताता, बुद्धो लोके उप्पन्नो, तुम्हे किं करिस्सथा’’ति? ‘‘देव तुम्हे किं कत्तुकामा’’ति? ‘‘अहं पब्बजिस्सामी’’ति। ‘‘मयम्पि पब्बजिस्सामा’’ति। ते सब्बेपि घरं वा कुटुम्बं वा अनपलोकेत्वा ये अस्से आरुय्ह गता, तेहेव निक्खमिंसु।
245. Ekādasame mahākappinoti evaṃnāmako abhiññābalappatto asītimahāsāvakānaṃ abbhantaro mahāthero. So kira gihikāle kukkuṭavatīnagare tiyojanasatikaṃ rajjaṃ akāsi. Pacchimabhavikattā pana tathārūpaṃ sāsanaṃ sotuṃ ohitasoto vicarati. Athekadivasaṃ amaccasahassaparivuto uyyānakīḷikaṃ agamāsi. Tadā ca majjhimadesato jaṅghavāṇijā taṃ nagaraṃ gantvā, bhaṇḍaṃ paṭisāmetvā, ‘‘rājānaṃ passissāmā’’ti paṇṇākārahatthā rājakuladvāraṃ gantvā, ‘‘rājā uyyānaṃ gato’’ti sutvā, uyyānaṃ gantvā, dvāre ṭhitā, paṭihārassa ārocayiṃsu. Atha rañño nivedite rājā pakkosāpetvā niyyātitapaṇṇākāre vanditvā ṭhite, ‘‘tātā, kuto āgatatthā’’ti? Pucchi. ‘‘Sāvatthito devā’’ti. ‘‘Kacci vo raṭṭhaṃ subhikkhaṃ, dhammiko rājā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Atthi pana tumhākaṃ dese kiñci sāsana’’nti? ‘‘Atthi, deva, na pana sakkā ucchiṭṭhamukhehi kathetu’’nti. Rājā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā dasabalābhimukhā añjaliṃ paggaṇhitvā, ‘‘deva, amhākaṃ dese buddharatanaṃ nāma uppanna’’nti āhaṃsu. Rañño ‘‘buddho’’ti vacane sutamatte sakalasarīraṃ pharamānā pīti uppajji. Tato ‘‘buddhoti, tātā, vadathā’’ti? Āha. ‘‘Buddhoti deva vadāmā’’ti. Evaṃ tikkhattuṃ vadāpetvā, ‘‘buddhoti padaṃ aparimāṇaṃ, nāssa sakkā parimāṇaṃ kātu’’nti tasmiṃyeva pasanno satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti? Pucchi. ‘‘Deva dhammaratanaṃ nāma uppanna’’nti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti? Pucchi. ‘‘Saṅgharatanaṃ deva uppanna’’nti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā dinnabhāvaṃ paṇṇe likhitvā, ‘‘tātā, deviyā santikaṃ gacchathā’’ti pesesi. Tesu gatesu amacce pucchi, ‘‘tātā, buddho loke uppanno, tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Deva tumhe kiṃ kattukāmā’’ti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmī’’ti. ‘‘Mayampi pabbajissāmā’’ti. Te sabbepi gharaṃ vā kuṭumbaṃ vā anapaloketvā ye asse āruyha gatā, teheva nikkhamiṃsu.
वाणिजा अनोजादेविया सन्तिकं गन्त्वा पण्णं दस्सेसुं। सा वाचेत्वा ‘‘रञ्ञा तुम्हाकं बहू कहापणा दिन्ना, किं तुम्हेहि कतं, ताता’’ति? पुच्छि। ‘‘पियसासनं देवि आनीत’’न्ति। ‘‘अम्हेपि सक्का, ताता, सुणापेतु’’न्ति। ‘‘सक्का देवि, उच्छिट्ठमुखेहि पन वत्तुं न सक्का’’ति। सा सुवण्णभिङ्गारेन उदकं दापेसि। ते मुखं विक्खालेत्वा रञ्ञो आरोचितनयेनेव आरोचेसुं। सापि सुत्वा उप्पन्नपामोज्जा तेनेव नयेन एकेकस्मिं पदे तिक्खत्तुं पटिञ्ञं गहेत्वा पटिञ्ञागणनाय तीणि तीणि कत्वा नवसतसहस्सानि अदासि। वाणिजा सब्बानिपि द्वादससतसहस्सानि लभिंसु। अथ ने ‘‘राजा कहं, ताता’’ति, पुच्छि। ‘‘पब्बजिस्सामीति निक्खन्तो देवी’’ति। ‘‘तेन हि, ताता, तुम्हे गच्छथा’’ति ते उय्योजेत्वा रञ्ञा सद्धिं गतानं अमच्चानं मातुगामे पक्कोसापेत्वा, ‘‘तुम्हे अत्तनो सामिकानं गतट्ठानं जानाथ अम्मा’’ति पुच्छि। ‘‘जानाम अय्ये, रञ्ञा सद्धिं उय्यानकीळिकं गता’’ति। आम गता, तत्थ पन गन्त्वा, ‘‘बुद्धो उप्पन्नो, धम्मो उप्पन्नो, सङ्घो उप्पन्नो’’ति सुत्वा, ‘‘दसबलस्स सन्तिके पब्बजिस्सामा’’ति गता। ‘‘तुम्हे किं करिस्सथा’’ति? ‘‘तुम्हे पन अय्ये किं कत्तुकामा’’ति? ‘‘अहं पब्बजिस्सामि, न तेहि वन्तवमनं जिव्हग्गे ठपेय्य’’न्ति। ‘‘यदि एवं, मयम्पि पब्बजिस्सामा’’ति सब्बा रथे योजापेत्वा निक्खमिंसु।
Vāṇijā anojādeviyā santikaṃ gantvā paṇṇaṃ dassesuṃ. Sā vācetvā ‘‘raññā tumhākaṃ bahū kahāpaṇā dinnā, kiṃ tumhehi kataṃ, tātā’’ti? Pucchi. ‘‘Piyasāsanaṃ devi ānīta’’nti. ‘‘Amhepi sakkā, tātā, suṇāpetu’’nti. ‘‘Sakkā devi, ucchiṭṭhamukhehi pana vattuṃ na sakkā’’ti. Sā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā rañño ārocitanayeneva ārocesuṃ. Sāpi sutvā uppannapāmojjā teneva nayena ekekasmiṃ pade tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā paṭiññāgaṇanāya tīṇi tīṇi katvā navasatasahassāni adāsi. Vāṇijā sabbānipi dvādasasatasahassāni labhiṃsu. Atha ne ‘‘rājā kahaṃ, tātā’’ti, pucchi. ‘‘Pabbajissāmīti nikkhanto devī’’ti. ‘‘Tena hi, tātā, tumhe gacchathā’’ti te uyyojetvā raññā saddhiṃ gatānaṃ amaccānaṃ mātugāme pakkosāpetvā, ‘‘tumhe attano sāmikānaṃ gataṭṭhānaṃ jānātha ammā’’ti pucchi. ‘‘Jānāma ayye, raññā saddhiṃ uyyānakīḷikaṃ gatā’’ti. Āma gatā, tattha pana gantvā, ‘‘buddho uppanno, dhammo uppanno, saṅgho uppanno’’ti sutvā, ‘‘dasabalassa santike pabbajissāmā’’ti gatā. ‘‘Tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Tumhe pana ayye kiṃ kattukāmā’’ti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmi, na tehi vantavamanaṃ jivhagge ṭhapeyya’’nti. ‘‘Yadi evaṃ, mayampi pabbajissāmā’’ti sabbā rathe yojāpetvā nikkhamiṃsu.
राजापि अमच्चसहस्सेन सद्धिं गङ्गाय तीरं पापुणि। तस्मिञ्च समये गङ्गा पूरा होति। अथ नं दिस्वा, ‘‘अयं गङ्गा पूरा चण्डमच्छाकिण्णा, अम्हेहि सद्धिं आगता दासा वा मनुस्सा वा नत्थि, ये नो नावं वा उळुम्पं वा कत्वा ददेय्युं, एतस्स पन सत्थु गुणा नाम हेट्ठा अवीचितो उपरि याव भवग्गा पत्थटा, सचे एस सत्था सम्मासम्बुद्धो, इमेसं अस्सानं खुरपिट्ठानि मा तेमेन्तू’’ति उदकपिट्ठेन अस्से पक्खन्दापेसुं । एकअस्सस्सापि खुरपिट्ठमत्तं न तेमि, राजमग्गेन गच्छन्ता विय परतीरं पत्वा पुरतो अञ्ञं महानदिं पापुणिंसु। तत्थ अञ्ञा सच्चकिरिया नत्थि, ताय एव सच्चकिरियाय तम्पि अड्ढयोजनवित्थारं नदिं अतिक्कमिंसु। अथ ततियं चन्दभागं नाम महानदिं पत्वा तम्पि ताय एव सच्चकिरियाय अतिक्कमिंसु।
Rājāpi amaccasahassena saddhiṃ gaṅgāya tīraṃ pāpuṇi. Tasmiñca samaye gaṅgā pūrā hoti. Atha naṃ disvā, ‘‘ayaṃ gaṅgā pūrā caṇḍamacchākiṇṇā, amhehi saddhiṃ āgatā dāsā vā manussā vā natthi, ye no nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā katvā dadeyyuṃ, etassa pana satthu guṇā nāma heṭṭhā avīcito upari yāva bhavaggā patthaṭā, sace esa satthā sammāsambuddho, imesaṃ assānaṃ khurapiṭṭhāni mā tementū’’ti udakapiṭṭhena asse pakkhandāpesuṃ . Ekaassassāpi khurapiṭṭhamattaṃ na temi, rājamaggena gacchantā viya paratīraṃ patvā purato aññaṃ mahānadiṃ pāpuṇiṃsu. Tattha aññā saccakiriyā natthi, tāya eva saccakiriyāya tampi aḍḍhayojanavitthāraṃ nadiṃ atikkamiṃsu. Atha tatiyaṃ candabhāgaṃ nāma mahānadiṃ patvā tampi tāya eva saccakiriyāya atikkamiṃsu.
सत्थापि तंदिवसं पच्चूससमये महाकरुणासमापत्तितो वुट्ठाय लोकं ओलोकेन्तो ‘‘अज्ज महाकप्पिनो तियोजनसतिकं रज्जं पहाय अमच्चसहस्सपरिवारो मम सन्तिके पब्बजितुं आगच्छती’’ति दिस्वा, ‘‘मया तेसं पच्चुग्गमनं कातुं युत्त’’न्ति पातोव सरीरपटिजग्गनं कत्वा, भिक्खुसङ्घपरिवारो सावत्थियं पिण्डाय चरित्वा, पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्तो सयमेव पत्तचीवरं गहेत्वा, आकासे उप्पतित्वा चन्दभागाय नदिया तीरे तेसं उत्तरणतित्थस्स अभिमुखे ठाने महानिग्रोधरुक्खो अत्थि, तत्थ पल्लङ्केन निसीदित्वा परिमुखं सतिं उपट्ठपेत्वा छब्बण्णबुद्धरस्मियो विस्सज्जेसि। ते तेन तित्थेन उत्तरन्ता च छब्बण्णबुद्धरस्मियो इतो चितो च विधावन्तियो ओलोकेन्ता दसबलस्स पुण्णचन्दसस्सिरिकं मुखं दिस्वा, ‘‘यं सत्थारं उद्दिस्स मयं पब्बजिता, अद्धा सो एसो’’ति दस्सनेनेव निट्ठं गन्त्वा दिट्ठट्ठानतो पट्ठाय ओनता वन्दमाना आगम्म सत्थारं वन्दिंसु। राजा गोप्फकेसु गहेत्वा सत्थारं वन्दित्वा एकमन्तं निसीदि सद्धिं अमच्चसहस्सेन। सत्था तेसं धम्मं कथेसि। देसनापरियोसाने सब्बे अरहत्ते पतिट्ठाय सत्थारं पब्बज्जं याचिंसु। सत्था ‘‘पुब्बे इमे चीवरदानस्स दिन्नत्ता अत्तनो चीवरानि गहेत्वाव आगता’’ति सुवण्णवण्णं हत्थं पसारेत्वा, ‘‘एथ भिक्खवो स्वाक्खातो धम्मो, चरथ ब्रह्मचरियं सम्मा दुक्खस्स अन्तकिरियाया’’ति आह। साव तेसं आयस्मन्तानं पब्बज्जा च उपसम्पदा च अहोसि, वस्ससट्ठिकत्थेरा विय सत्थारं परिवारयिंसु।
Satthāpi taṃdivasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ olokento ‘‘ajja mahākappino tiyojanasatikaṃ rajjaṃ pahāya amaccasahassaparivāro mama santike pabbajituṃ āgacchatī’’ti disvā, ‘‘mayā tesaṃ paccuggamanaṃ kātuṃ yutta’’nti pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā, bhikkhusaṅghaparivāro sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā, pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā, ākāse uppatitvā candabhāgāya nadiyā tīre tesaṃ uttaraṇatitthassa abhimukhe ṭhāne mahānigrodharukkho atthi, tattha pallaṅkena nisīditvā parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjesi. Te tena titthena uttarantā ca chabbaṇṇabuddharasmiyo ito cito ca vidhāvantiyo olokentā dasabalassa puṇṇacandasassirikaṃ mukhaṃ disvā, ‘‘yaṃ satthāraṃ uddissa mayaṃ pabbajitā, addhā so eso’’ti dassaneneva niṭṭhaṃ gantvā diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya onatā vandamānā āgamma satthāraṃ vandiṃsu. Rājā gopphakesu gahetvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ amaccasahassena. Satthā tesaṃ dhammaṃ kathesi. Desanāpariyosāne sabbe arahatte patiṭṭhāya satthāraṃ pabbajjaṃ yāciṃsu. Satthā ‘‘pubbe ime cīvaradānassa dinnattā attano cīvarāni gahetvāva āgatā’’ti suvaṇṇavaṇṇaṃ hatthaṃ pasāretvā, ‘‘etha bhikkhavo svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ pabbajjā ca upasampadā ca ahosi, vassasaṭṭhikattherā viya satthāraṃ parivārayiṃsu.
अनोजापि देवी रथसहस्सपरिवारा गङ्गातीरं पत्वा रञ्ञो अत्थाय आभतं नावं वा उळुम्पं वा अदिस्वा अत्तनो ब्यत्तताय चिन्तेसि – ‘‘राजा सच्चकिरियं कत्वा गतो भविस्सति, सो पन सत्था न केवलं तेसंयेव अत्थाय निब्बत्तो, सचे सो सत्था सम्मासम्बुद्धो, अम्हाकं रथा मा उदके निमुज्जिंसू’’ति उदकपिट्ठे रथे पक्खन्दापेसि। रथानं नेमिवट्टिमत्तम्पि न तेमि। दुतियततियनदीपि तेनेव सच्चकारेन उत्तरमानायेव निग्रोधरुक्खमूले सत्थारं अद्दस। सत्था ‘‘इमासं अत्तनो सामिके पस्सन्तीनं छन्दरागो उप्पज्जित्वा मग्गफलानं अन्तरायं करेय्य, सो एवं कातुं न सक्खिस्सती’’ति यथा अञ्ञमञ्ञे न पस्सन्ति, तथा अकासि। ता सब्बापि तित्थतो उत्तरित्वा दसबलं वन्दित्वा निसीदिंसु। सत्था तासं धम्मं कथेसि, देसनापरियोसाने सब्बापि सोतापत्तिफले पतिट्ठाय अञ्ञमञ्ञे पस्सिंसु। सत्था ‘‘उप्पलवण्णा आगच्छतू’’ति चिन्तेसि। थेरी आगन्त्वा सब्बा पब्बाजेत्वा आदाय भिक्खुनीनं उपस्सयं गता। सत्था भिक्खुसहस्सं गहेत्वा आकासेन जेतवनं अगमासि। इमं सन्धायेतं वुत्तं – ‘‘महाकप्पिनोति एवं नामको अभिञ्ञाबलप्पत्तो असीतिमहासावकानं अब्भन्तरो महाथेरो’’ति।
Anojāpi devī rathasahassaparivārā gaṅgātīraṃ patvā rañño atthāya ābhataṃ nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā adisvā attano byattatāya cintesi – ‘‘rājā saccakiriyaṃ katvā gato bhavissati, so pana satthā na kevalaṃ tesaṃyeva atthāya nibbatto, sace so satthā sammāsambuddho, amhākaṃ rathā mā udake nimujjiṃsū’’ti udakapiṭṭhe rathe pakkhandāpesi. Rathānaṃ nemivaṭṭimattampi na temi. Dutiyatatiyanadīpi teneva saccakārena uttaramānāyeva nigrodharukkhamūle satthāraṃ addasa. Satthā ‘‘imāsaṃ attano sāmike passantīnaṃ chandarāgo uppajjitvā maggaphalānaṃ antarāyaṃ kareyya, so evaṃ kātuṃ na sakkhissatī’’ti yathā aññamaññe na passanti, tathā akāsi. Tā sabbāpi titthato uttaritvā dasabalaṃ vanditvā nisīdiṃsu. Satthā tāsaṃ dhammaṃ kathesi, desanāpariyosāne sabbāpi sotāpattiphale patiṭṭhāya aññamaññe passiṃsu. Satthā ‘‘uppalavaṇṇā āgacchatū’’ti cintesi. Therī āgantvā sabbā pabbājetvā ādāya bhikkhunīnaṃ upassayaṃ gatā. Satthā bhikkhusahassaṃ gahetvā ākāsena jetavanaṃ agamāsi. Imaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘mahākappinoti evaṃ nāmako abhiññābalappatto asītimahāsāvakānaṃ abbhantaro mahāthero’’ti.
जनेतस्मिन्ति जनिते पजायाति अत्थो। ये गोत्तपटिसारिनोति ये ‘‘मयं वासेट्ठा गोतमा’’ति गोत्तं पटिसरन्ति पटिजानन्ति, तेसं खत्तियो सेट्ठोति अत्थो। विज्जाचरणसम्पन्नोति अट्ठहि विज्जाहि चेव पन्नरसधम्मभेदेन चरणेन च समन्नागतो। तपतीति विरोचति। झायी तपति ब्राह्मणोति खीणासवब्राह्मणो दुविधेन झानेन झायमानो तपति विरोचति। तस्मिं पन खणे कालुदायित्थेरो दुविधेन झानेन झायमानो अविदूरे निसिन्नो होति। बुद्धो तपतीति सब्बञ्ञुबुद्धो विरोचति। सब्बमङ्गलगाथा किरेसा। भातिकराजा किर एकं पूजं कारेत्वा आचरियकं आह – ‘‘तीहि रतनेहि अमुत्तं एकं जयमङ्गलं वदथा’’ति। सो तेपिटकं बुद्धवचनं सम्मसित्वा इमं गाथं वदन्तो ‘‘दिवा तपति आदिच्चो’’ति वत्वा अत्थङ्गमेन्तस्स सूरियस्स अञ्जलिं पग्गण्हि। ‘‘रत्तिमाभाति चन्दिमा’’ति, उट्ठहन्तस्स चन्दस्स अञ्जलिं पग्गण्हि। ‘‘सन्नद्धो खत्तियो तपती’’ति रञ्ञो अञ्जलिं पग्गण्हि। ‘‘झायी तपति ब्राह्मणो’’ति भिक्खुसङ्घस्स अञ्जलिं पग्गण्हि। ‘‘बुद्धो तपति तेजसा’’ति वत्वा पन महाचेतियस्स अञ्जलिं पग्गण्हि। अथ नं राजा ‘‘मा हत्थं ओतारेही’’ति उक्खित्तस्मिंयेव हत्थे सहस्सं ठपेसि। एकादसमं।
Janetasminti janite pajāyāti attho. Ye gottapaṭisārinoti ye ‘‘mayaṃ vāseṭṭhā gotamā’’ti gottaṃ paṭisaranti paṭijānanti, tesaṃ khattiyo seṭṭhoti attho. Vijjācaraṇasampannoti aṭṭhahi vijjāhi ceva pannarasadhammabhedena caraṇena ca samannāgato. Tapatīti virocati. Jhāyī tapati brāhmaṇoti khīṇāsavabrāhmaṇo duvidhena jhānena jhāyamāno tapati virocati. Tasmiṃ pana khaṇe kāludāyitthero duvidhena jhānena jhāyamāno avidūre nisinno hoti. Buddho tapatīti sabbaññubuddho virocati. Sabbamaṅgalagāthā kiresā. Bhātikarājā kira ekaṃ pūjaṃ kāretvā ācariyakaṃ āha – ‘‘tīhi ratanehi amuttaṃ ekaṃ jayamaṅgalaṃ vadathā’’ti. So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā imaṃ gāthaṃ vadanto ‘‘divā tapati ādicco’’ti vatvā atthaṅgamentassa sūriyassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Rattimābhāti candimā’’ti, uṭṭhahantassa candassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Sannaddho khattiyo tapatī’’ti rañño añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Jhāyī tapati brāhmaṇo’’ti bhikkhusaṅghassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Buddho tapati tejasā’’ti vatvā pana mahācetiyassa añjaliṃ paggaṇhi. Atha naṃ rājā ‘‘mā hatthaṃ otārehī’’ti ukkhittasmiṃyeva hatthe sahassaṃ ṭhapesi. Ekādasamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ११. महाकप्पिनसुत्तं • 11. Mahākappinasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ११. महाकप्पिनसुत्तवण्णना • 11. Mahākappinasuttavaṇṇanā
