| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
១១. មហាកប្បិនសុត្តវណ្ណនា
11. Mahākappinasuttavaṇṇanā
២៤៥. ឯកាទសមេ មហាកប្បិនោតិ ឯវំនាមកោ អភិញ្ញាពលប្បត្តោ អសីតិមហាសាវកានំ អព្ភន្តរោ មហាថេរោ។ សោ កិរ គិហិកាលេ កុក្កុដវតីនគរេ តិយោជនសតិកំ រជ្ជំ អកាសិ។ បច្ឆិមភវិកត្តា បន តថារូបំ សាសនំ សោតុំ ឱហិតសោតោ វិចរតិ។ អថេកទិវសំ អមច្ចសហស្សបរិវុតោ ឧយ្យានកីឡិកំ អគមាសិ។ តទា ច មជ្ឈិមទេសតោ ជង្ឃវាណិជា តំ នគរំ គន្ត្វា, ភណ្ឌំ បដិសាមេត្វា, ‘‘រាជានំ បស្សិស្សាមា’’តិ បណ្ណាការហត្ថា រាជកុលទ្វារំ គន្ត្វា, ‘‘រាជា ឧយ្យានំ គតោ’’តិ សុត្វា, ឧយ្យានំ គន្ត្វា, ទ្វារេ ឋិតា, បដិហារស្ស អារោចយិំសុ។ អថ រញ្ញោ និវេទិតេ រាជា បក្កោសាបេត្វា និយ្យាតិតបណ្ណាការេ វន្ទិត្វា ឋិតេ, ‘‘តាតា, កុតោ អាគតត្ថា’’តិ? បុច្ឆិ។ ‘‘សាវត្ថិតោ ទេវា’’តិ។ ‘‘កច្ចិ វោ រដ្ឋំ សុភិក្ខំ, ធម្មិកោ រាជា’’តិ? ‘‘អាម, ទេវា’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន តុម្ហាកំ ទេសេ កិញ្ចិ សាសន’’ន្តិ? ‘‘អត្ថិ, ទេវ, ន បន សក្កា ឧច្ឆិដ្ឋមុខេហិ កថេតុ’’ន្តិ។ រាជា សុវណ្ណភិង្គារេន ឧទកំ ទាបេសិ។ តេ មុខំ វិក្ខាលេត្វា ទសពលាភិមុខា អញ្ជលិំ បគ្គណ្ហិត្វា, ‘‘ទេវ, អម្ហាកំ ទេសេ ពុទ្ធរតនំ នាម ឧប្បន្ន’’ន្តិ អាហំសុ។ រញ្ញោ ‘‘ពុទ្ធោ’’តិ វចនេ សុតមត្តេ សកលសរីរំ ផរមានា បីតិ ឧប្បជ្ជិ។ តតោ ‘‘ពុទ្ធោតិ, តាតា, វទថា’’តិ? អាហ។ ‘‘ពុទ្ធោតិ ទេវ វទាមា’’តិ។ ឯវំ តិក្ខត្តុំ វទាបេត្វា, ‘‘ពុទ្ធោតិ បទំ អបរិមាណំ, នាស្ស សក្កា បរិមាណំ កាតុ’’ន្តិ តស្មិំយេវ បសន្នោ សតសហស្សំ ទត្វា បុន ‘‘អញ្ញំ កិំ សាសន’’ន្តិ? បុច្ឆិ។ ‘‘ទេវ ធម្មរតនំ នាម ឧប្បន្ន’’ន្តិ។ តម្បិ សុត្វា តថេវ តិក្ខត្តុំ បដិញ្ញំ គហេត្វា អបរម្បិ សតសហស្សំ ទត្វា បុន ‘‘អញ្ញំ កិំ សាសន’’ន្តិ? បុច្ឆិ។ ‘‘សង្ឃរតនំ ទេវ ឧប្បន្ន’’ន្តិ។ តម្បិ សុត្វា តថេវ តិក្ខត្តុំ បដិញ្ញំ គហេត្វា អបរម្បិ សតសហស្សំ ទត្វា ទិន្នភាវំ បណ្ណេ លិខិត្វា, ‘‘តាតា, ទេវិយា សន្តិកំ គច្ឆថា’’តិ បេសេសិ។ តេសុ គតេសុ អមច្ចេ បុច្ឆិ, ‘‘តាតា, ពុទ្ធោ លោកេ ឧប្បន្នោ, តុម្ហេ កិំ ករិស្សថា’’តិ? ‘‘ទេវ តុម្ហេ កិំ កត្តុកាមា’’តិ? ‘‘អហំ បព្ពជិស្សាមី’’តិ។ ‘‘មយម្បិ បព្ពជិស្សាមា’’តិ។ តេ សព្ពេបិ ឃរំ វា កុដុម្ពំ វា អនបលោកេត្វា យេ អស្សេ អារុយ្ហ គតា, តេហេវ និក្ខមិំសុ។
245. Ekādasame mahākappinoti evaṃnāmako abhiññābalappatto asītimahāsāvakānaṃ abbhantaro mahāthero. So kira gihikāle kukkuṭavatīnagare tiyojanasatikaṃ rajjaṃ akāsi. Pacchimabhavikattā pana tathārūpaṃ sāsanaṃ sotuṃ ohitasoto vicarati. Athekadivasaṃ amaccasahassaparivuto uyyānakīḷikaṃ agamāsi. Tadā ca majjhimadesato jaṅghavāṇijā taṃ nagaraṃ gantvā, bhaṇḍaṃ paṭisāmetvā, ‘‘rājānaṃ passissāmā’’ti paṇṇākārahatthā rājakuladvāraṃ gantvā, ‘‘rājā uyyānaṃ gato’’ti sutvā, uyyānaṃ gantvā, dvāre ṭhitā, paṭihārassa ārocayiṃsu. Atha rañño nivedite rājā pakkosāpetvā niyyātitapaṇṇākāre vanditvā ṭhite, ‘‘tātā, kuto āgatatthā’’ti? Pucchi. ‘‘Sāvatthito devā’’ti. ‘‘Kacci vo raṭṭhaṃ subhikkhaṃ, dhammiko rājā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Atthi pana tumhākaṃ dese kiñci sāsana’’nti? ‘‘Atthi, deva, na pana sakkā ucchiṭṭhamukhehi kathetu’’nti. Rājā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā dasabalābhimukhā añjaliṃ paggaṇhitvā, ‘‘deva, amhākaṃ dese buddharatanaṃ nāma uppanna’’nti āhaṃsu. Rañño ‘‘buddho’’ti vacane sutamatte sakalasarīraṃ pharamānā pīti uppajji. Tato ‘‘buddhoti, tātā, vadathā’’ti? Āha. ‘‘Buddhoti deva vadāmā’’ti. Evaṃ tikkhattuṃ vadāpetvā, ‘‘buddhoti padaṃ aparimāṇaṃ, nāssa sakkā parimāṇaṃ kātu’’nti tasmiṃyeva pasanno satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti? Pucchi. ‘‘Deva dhammaratanaṃ nāma uppanna’’nti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti? Pucchi. ‘‘Saṅgharatanaṃ deva uppanna’’nti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā dinnabhāvaṃ paṇṇe likhitvā, ‘‘tātā, deviyā santikaṃ gacchathā’’ti pesesi. Tesu gatesu amacce pucchi, ‘‘tātā, buddho loke uppanno, tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Deva tumhe kiṃ kattukāmā’’ti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmī’’ti. ‘‘Mayampi pabbajissāmā’’ti. Te sabbepi gharaṃ vā kuṭumbaṃ vā anapaloketvā ye asse āruyha gatā, teheva nikkhamiṃsu.
វាណិជា អនោជាទេវិយា សន្តិកំ គន្ត្វា បណ្ណំ ទស្សេសុំ។ សា វាចេត្វា ‘‘រញ្ញា តុម្ហាកំ ពហូ កហាបណា ទិន្នា, កិំ តុម្ហេហិ កតំ, តាតា’’តិ? បុច្ឆិ។ ‘‘បិយសាសនំ ទេវិ អានីត’’ន្តិ។ ‘‘អម្ហេបិ សក្កា, តាតា, សុណាបេតុ’’ន្តិ។ ‘‘សក្កា ទេវិ, ឧច្ឆិដ្ឋមុខេហិ បន វត្តុំ ន សក្កា’’តិ។ សា សុវណ្ណភិង្គារេន ឧទកំ ទាបេសិ។ តេ មុខំ វិក្ខាលេត្វា រញ្ញោ អារោចិតនយេនេវ អារោចេសុំ។ សាបិ សុត្វា ឧប្បន្នបាមោជ្ជា តេនេវ នយេន ឯកេកស្មិំ បទេ តិក្ខត្តុំ បដិញ្ញំ គហេត្វា បដិញ្ញាគណនាយ តីណិ តីណិ កត្វា នវសតសហស្សានិ អទាសិ។ វាណិជា សព្ពានិបិ ទ្វាទសសតសហស្សានិ លភិំសុ។ អថ នេ ‘‘រាជា កហំ, តាតា’’តិ, បុច្ឆិ។ ‘‘បព្ពជិស្សាមីតិ និក្ខន្តោ ទេវី’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, តាតា, តុម្ហេ គច្ឆថា’’តិ តេ ឧយ្យោជេត្វា រញ្ញា សទ្ធិំ គតានំ អមច្ចានំ មាតុគាមេ បក្កោសាបេត្វា, ‘‘តុម្ហេ អត្តនោ សាមិកានំ គតដ្ឋានំ ជានាថ អម្មា’’តិ បុច្ឆិ។ ‘‘ជានាម អយ្យេ, រញ្ញា សទ្ធិំ ឧយ្យានកីឡិកំ គតា’’តិ។ អាម គតា, តត្ថ បន គន្ត្វា, ‘‘ពុទ្ធោ ឧប្បន្នោ, ធម្មោ ឧប្បន្នោ, សង្ឃោ ឧប្បន្នោ’’តិ សុត្វា, ‘‘ទសពលស្ស សន្តិកេ បព្ពជិស្សាមា’’តិ គតា។ ‘‘តុម្ហេ កិំ ករិស្សថា’’តិ? ‘‘តុម្ហេ បន អយ្យេ កិំ កត្តុកាមា’’តិ? ‘‘អហំ បព្ពជិស្សាមិ, ន តេហិ វន្តវមនំ ជិវ្ហគ្គេ ឋបេយ្យ’’ន្តិ។ ‘‘យទិ ឯវំ, មយម្បិ បព្ពជិស្សាមា’’តិ សព្ពា រថេ យោជាបេត្វា និក្ខមិំសុ។
Vāṇijā anojādeviyā santikaṃ gantvā paṇṇaṃ dassesuṃ. Sā vācetvā ‘‘raññā tumhākaṃ bahū kahāpaṇā dinnā, kiṃ tumhehi kataṃ, tātā’’ti? Pucchi. ‘‘Piyasāsanaṃ devi ānīta’’nti. ‘‘Amhepi sakkā, tātā, suṇāpetu’’nti. ‘‘Sakkā devi, ucchiṭṭhamukhehi pana vattuṃ na sakkā’’ti. Sā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā rañño ārocitanayeneva ārocesuṃ. Sāpi sutvā uppannapāmojjā teneva nayena ekekasmiṃ pade tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā paṭiññāgaṇanāya tīṇi tīṇi katvā navasatasahassāni adāsi. Vāṇijā sabbānipi dvādasasatasahassāni labhiṃsu. Atha ne ‘‘rājā kahaṃ, tātā’’ti, pucchi. ‘‘Pabbajissāmīti nikkhanto devī’’ti. ‘‘Tena hi, tātā, tumhe gacchathā’’ti te uyyojetvā raññā saddhiṃ gatānaṃ amaccānaṃ mātugāme pakkosāpetvā, ‘‘tumhe attano sāmikānaṃ gataṭṭhānaṃ jānātha ammā’’ti pucchi. ‘‘Jānāma ayye, raññā saddhiṃ uyyānakīḷikaṃ gatā’’ti. Āma gatā, tattha pana gantvā, ‘‘buddho uppanno, dhammo uppanno, saṅgho uppanno’’ti sutvā, ‘‘dasabalassa santike pabbajissāmā’’ti gatā. ‘‘Tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Tumhe pana ayye kiṃ kattukāmā’’ti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmi, na tehi vantavamanaṃ jivhagge ṭhapeyya’’nti. ‘‘Yadi evaṃ, mayampi pabbajissāmā’’ti sabbā rathe yojāpetvā nikkhamiṃsu.
រាជាបិ អមច្ចសហស្សេន សទ្ធិំ គង្គាយ តីរំ បាបុណិ។ តស្មិញ្ច សមយេ គង្គា បូរា ហោតិ។ អថ នំ ទិស្វា, ‘‘អយំ គង្គា បូរា ចណ្ឌមច្ឆាកិណ្ណា, អម្ហេហិ សទ្ធិំ អាគតា ទាសា វា មនុស្សា វា នត្ថិ, យេ នោ នាវំ វា ឧឡុម្បំ វា កត្វា ទទេយ្យុំ, ឯតស្ស បន សត្ថុ គុណា នាម ហេដ្ឋា អវីចិតោ ឧបរិ យាវ ភវគ្គា បត្ថដា, សចេ ឯស សត្ថា សម្មាសម្ពុទ្ធោ, ឥមេសំ អស្សានំ ខុរបិដ្ឋានិ មា តេមេន្តូ’’តិ ឧទកបិដ្ឋេន អស្សេ បក្ខន្ទាបេសុំ ។ ឯកអស្សស្សាបិ ខុរបិដ្ឋមត្តំ ន តេមិ, រាជមគ្គេន គច្ឆន្តា វិយ បរតីរំ បត្វា បុរតោ អញ្ញំ មហានទិំ បាបុណិំសុ។ តត្ថ អញ្ញា សច្ចកិរិយា នត្ថិ, តាយ ឯវ សច្ចកិរិយាយ តម្បិ អឌ្ឍយោជនវិត្ថារំ នទិំ អតិក្កមិំសុ។ អថ តតិយំ ចន្ទភាគំ នាម មហានទិំ បត្វា តម្បិ តាយ ឯវ សច្ចកិរិយាយ អតិក្កមិំសុ។
Rājāpi amaccasahassena saddhiṃ gaṅgāya tīraṃ pāpuṇi. Tasmiñca samaye gaṅgā pūrā hoti. Atha naṃ disvā, ‘‘ayaṃ gaṅgā pūrā caṇḍamacchākiṇṇā, amhehi saddhiṃ āgatā dāsā vā manussā vā natthi, ye no nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā katvā dadeyyuṃ, etassa pana satthu guṇā nāma heṭṭhā avīcito upari yāva bhavaggā patthaṭā, sace esa satthā sammāsambuddho, imesaṃ assānaṃ khurapiṭṭhāni mā tementū’’ti udakapiṭṭhena asse pakkhandāpesuṃ . Ekaassassāpi khurapiṭṭhamattaṃ na temi, rājamaggena gacchantā viya paratīraṃ patvā purato aññaṃ mahānadiṃ pāpuṇiṃsu. Tattha aññā saccakiriyā natthi, tāya eva saccakiriyāya tampi aḍḍhayojanavitthāraṃ nadiṃ atikkamiṃsu. Atha tatiyaṃ candabhāgaṃ nāma mahānadiṃ patvā tampi tāya eva saccakiriyāya atikkamiṃsu.
សត្ថាបិ តំទិវសំ បច្ចូសសមយេ មហាករុណាសមាបត្តិតោ វុដ្ឋាយ លោកំ ឱលោកេន្តោ ‘‘អជ្ជ មហាកប្បិនោ តិយោជនសតិកំ រជ្ជំ បហាយ អមច្ចសហស្សបរិវារោ មម សន្តិកេ បព្ពជិតុំ អាគច្ឆតី’’តិ ទិស្វា, ‘‘មយា តេសំ បច្ចុគ្គមនំ កាតុំ យុត្ត’’ន្តិ បាតោវ សរីរបដិជគ្គនំ កត្វា, ភិក្ខុសង្ឃបរិវារោ សាវត្ថិយំ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា, បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តោ សយមេវ បត្តចីវរំ គហេត្វា, អាកាសេ ឧប្បតិត្វា ចន្ទភាគាយ នទិយា តីរេ តេសំ ឧត្តរណតិត្ថស្ស អភិមុខេ ឋានេ មហានិគ្រោធរុក្ខោ អត្ថិ, តត្ថ បល្លង្កេន និសីទិត្វា បរិមុខំ សតិំ ឧបដ្ឋបេត្វា ឆព្ពណ្ណពុទ្ធរស្មិយោ វិស្សជ្ជេសិ។ តេ តេន តិត្ថេន ឧត្តរន្តា ច ឆព្ពណ្ណពុទ្ធរស្មិយោ ឥតោ ចិតោ ច វិធាវន្តិយោ ឱលោកេន្តា ទសពលស្ស បុណ្ណចន្ទសស្សិរិកំ មុខំ ទិស្វា, ‘‘យំ សត្ថារំ ឧទ្ទិស្ស មយំ បព្ពជិតា, អទ្ធា សោ ឯសោ’’តិ ទស្សនេនេវ និដ្ឋំ គន្ត្វា ទិដ្ឋដ្ឋានតោ បដ្ឋាយ ឱនតា វន្ទមានា អាគម្ម សត្ថារំ វន្ទិំសុ។ រាជា គោប្ផកេសុ គហេត្វា សត្ថារំ វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ សទ្ធិំ អមច្ចសហស្សេន។ សត្ថា តេសំ ធម្មំ កថេសិ។ ទេសនាបរិយោសានេ សព្ពេ អរហត្តេ បតិដ្ឋាយ សត្ថារំ បព្ពជ្ជំ យាចិំសុ។ សត្ថា ‘‘បុព្ពេ ឥមេ ចីវរទានស្ស ទិន្នត្តា អត្តនោ ចីវរានិ គហេត្វាវ អាគតា’’តិ សុវណ្ណវណ្ណំ ហត្ថំ បសារេត្វា, ‘‘ឯថ ភិក្ខវោ ស្វាក្ខាតោ ធម្មោ, ចរថ ព្រហ្មចរិយំ សម្មា ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយាយា’’តិ អាហ។ សាវ តេសំ អាយស្មន្តានំ បព្ពជ្ជា ច ឧបសម្បទា ច អហោសិ, វស្សសដ្ឋិកត្ថេរា វិយ សត្ថារំ បរិវារយិំសុ។
Satthāpi taṃdivasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ olokento ‘‘ajja mahākappino tiyojanasatikaṃ rajjaṃ pahāya amaccasahassaparivāro mama santike pabbajituṃ āgacchatī’’ti disvā, ‘‘mayā tesaṃ paccuggamanaṃ kātuṃ yutta’’nti pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā, bhikkhusaṅghaparivāro sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā, pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā, ākāse uppatitvā candabhāgāya nadiyā tīre tesaṃ uttaraṇatitthassa abhimukhe ṭhāne mahānigrodharukkho atthi, tattha pallaṅkena nisīditvā parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjesi. Te tena titthena uttarantā ca chabbaṇṇabuddharasmiyo ito cito ca vidhāvantiyo olokentā dasabalassa puṇṇacandasassirikaṃ mukhaṃ disvā, ‘‘yaṃ satthāraṃ uddissa mayaṃ pabbajitā, addhā so eso’’ti dassaneneva niṭṭhaṃ gantvā diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya onatā vandamānā āgamma satthāraṃ vandiṃsu. Rājā gopphakesu gahetvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ amaccasahassena. Satthā tesaṃ dhammaṃ kathesi. Desanāpariyosāne sabbe arahatte patiṭṭhāya satthāraṃ pabbajjaṃ yāciṃsu. Satthā ‘‘pubbe ime cīvaradānassa dinnattā attano cīvarāni gahetvāva āgatā’’ti suvaṇṇavaṇṇaṃ hatthaṃ pasāretvā, ‘‘etha bhikkhavo svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ pabbajjā ca upasampadā ca ahosi, vassasaṭṭhikattherā viya satthāraṃ parivārayiṃsu.
អនោជាបិ ទេវី រថសហស្សបរិវារា គង្គាតីរំ បត្វា រញ្ញោ អត្ថាយ អាភតំ នាវំ វា ឧឡុម្បំ វា អទិស្វា អត្តនោ ព្យត្តតាយ ចិន្តេសិ – ‘‘រាជា សច្ចកិរិយំ កត្វា គតោ ភវិស្សតិ, សោ បន សត្ថា ន កេវលំ តេសំយេវ អត្ថាយ និព្ពត្តោ, សចេ សោ សត្ថា សម្មាសម្ពុទ្ធោ, អម្ហាកំ រថា មា ឧទកេ និមុជ្ជិំសូ’’តិ ឧទកបិដ្ឋេ រថេ បក្ខន្ទាបេសិ។ រថានំ នេមិវដ្ដិមត្តម្បិ ន តេមិ។ ទុតិយតតិយនទីបិ តេនេវ សច្ចការេន ឧត្តរមានាយេវ និគ្រោធរុក្ខមូលេ សត្ថារំ អទ្ទស។ សត្ថា ‘‘ឥមាសំ អត្តនោ សាមិកេ បស្សន្តីនំ ឆន្ទរាគោ ឧប្បជ្ជិត្វា មគ្គផលានំ អន្តរាយំ ករេយ្យ, សោ ឯវំ កាតុំ ន សក្ខិស្សតី’’តិ យថា អញ្ញមញ្ញេ ន បស្សន្តិ, តថា អកាសិ។ តា សព្ពាបិ តិត្ថតោ ឧត្តរិត្វា ទសពលំ វន្ទិត្វា និសីទិំសុ។ សត្ថា តាសំ ធម្មំ កថេសិ, ទេសនាបរិយោសានេ សព្ពាបិ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋាយ អញ្ញមញ្ញេ បស្សិំសុ។ សត្ថា ‘‘ឧប្បលវណ្ណា អាគច្ឆតូ’’តិ ចិន្តេសិ។ ថេរី អាគន្ត្វា សព្ពា បព្ពាជេត្វា អាទាយ ភិក្ខុនីនំ ឧបស្សយំ គតា។ សត្ថា ភិក្ខុសហស្សំ គហេត្វា អាកាសេន ជេតវនំ អគមាសិ។ ឥមំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ – ‘‘មហាកប្បិនោតិ ឯវំ នាមកោ អភិញ្ញាពលប្បត្តោ អសីតិមហាសាវកានំ អព្ភន្តរោ មហាថេរោ’’តិ។
Anojāpi devī rathasahassaparivārā gaṅgātīraṃ patvā rañño atthāya ābhataṃ nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā adisvā attano byattatāya cintesi – ‘‘rājā saccakiriyaṃ katvā gato bhavissati, so pana satthā na kevalaṃ tesaṃyeva atthāya nibbatto, sace so satthā sammāsambuddho, amhākaṃ rathā mā udake nimujjiṃsū’’ti udakapiṭṭhe rathe pakkhandāpesi. Rathānaṃ nemivaṭṭimattampi na temi. Dutiyatatiyanadīpi teneva saccakārena uttaramānāyeva nigrodharukkhamūle satthāraṃ addasa. Satthā ‘‘imāsaṃ attano sāmike passantīnaṃ chandarāgo uppajjitvā maggaphalānaṃ antarāyaṃ kareyya, so evaṃ kātuṃ na sakkhissatī’’ti yathā aññamaññe na passanti, tathā akāsi. Tā sabbāpi titthato uttaritvā dasabalaṃ vanditvā nisīdiṃsu. Satthā tāsaṃ dhammaṃ kathesi, desanāpariyosāne sabbāpi sotāpattiphale patiṭṭhāya aññamaññe passiṃsu. Satthā ‘‘uppalavaṇṇā āgacchatū’’ti cintesi. Therī āgantvā sabbā pabbājetvā ādāya bhikkhunīnaṃ upassayaṃ gatā. Satthā bhikkhusahassaṃ gahetvā ākāsena jetavanaṃ agamāsi. Imaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘mahākappinoti evaṃ nāmako abhiññābalappatto asītimahāsāvakānaṃ abbhantaro mahāthero’’ti.
ជនេតស្មិន្តិ ជនិតេ បជាយាតិ អត្ថោ។ យេ គោត្តបដិសារិនោតិ យេ ‘‘មយំ វាសេដ្ឋា គោតមា’’តិ គោត្តំ បដិសរន្តិ បដិជានន្តិ, តេសំ ខត្តិយោ សេដ្ឋោតិ អត្ថោ។ វិជ្ជាចរណសម្បន្នោតិ អដ្ឋហិ វិជ្ជាហិ ចេវ បន្នរសធម្មភេទេន ចរណេន ច សមន្នាគតោ។ តបតីតិ វិរោចតិ។ ឈាយី តបតិ ព្រាហ្មណោតិ ខីណាសវព្រាហ្មណោ ទុវិធេន ឈានេន ឈាយមានោ តបតិ វិរោចតិ។ តស្មិំ បន ខណេ កាលុទាយិត្ថេរោ ទុវិធេន ឈានេន ឈាយមានោ អវិទូរេ និសិន្នោ ហោតិ។ ពុទ្ធោ តបតីតិ សព្ពញ្ញុពុទ្ធោ វិរោចតិ។ សព្ពមង្គលគាថា កិរេសា។ ភាតិករាជា កិរ ឯកំ បូជំ ការេត្វា អាចរិយកំ អាហ – ‘‘តីហិ រតនេហិ អមុត្តំ ឯកំ ជយមង្គលំ វទថា’’តិ។ សោ តេបិដកំ ពុទ្ធវចនំ សម្មសិត្វា ឥមំ គាថំ វទន្តោ ‘‘ទិវា តបតិ អាទិច្ចោ’’តិ វត្វា អត្ថង្គមេន្តស្ស សូរិយស្ស អញ្ជលិំ បគ្គណ្ហិ។ ‘‘រត្តិមាភាតិ ចន្ទិមា’’តិ, ឧដ្ឋហន្តស្ស ចន្ទស្ស អញ្ជលិំ បគ្គណ្ហិ។ ‘‘សន្នទ្ធោ ខត្តិយោ តបតី’’តិ រញ្ញោ អញ្ជលិំ បគ្គណ្ហិ។ ‘‘ឈាយី តបតិ ព្រាហ្មណោ’’តិ ភិក្ខុសង្ឃស្ស អញ្ជលិំ បគ្គណ្ហិ។ ‘‘ពុទ្ធោ តបតិ តេជសា’’តិ វត្វា បន មហាចេតិយស្ស អញ្ជលិំ បគ្គណ្ហិ។ អថ នំ រាជា ‘‘មា ហត្ថំ ឱតារេហី’’តិ ឧក្ខិត្តស្មិំយេវ ហត្ថេ សហស្សំ ឋបេសិ។ ឯកាទសមំ។
Janetasminti janite pajāyāti attho. Ye gottapaṭisārinoti ye ‘‘mayaṃ vāseṭṭhā gotamā’’ti gottaṃ paṭisaranti paṭijānanti, tesaṃ khattiyo seṭṭhoti attho. Vijjācaraṇasampannoti aṭṭhahi vijjāhi ceva pannarasadhammabhedena caraṇena ca samannāgato. Tapatīti virocati. Jhāyī tapati brāhmaṇoti khīṇāsavabrāhmaṇo duvidhena jhānena jhāyamāno tapati virocati. Tasmiṃ pana khaṇe kāludāyitthero duvidhena jhānena jhāyamāno avidūre nisinno hoti. Buddho tapatīti sabbaññubuddho virocati. Sabbamaṅgalagāthā kiresā. Bhātikarājā kira ekaṃ pūjaṃ kāretvā ācariyakaṃ āha – ‘‘tīhi ratanehi amuttaṃ ekaṃ jayamaṅgalaṃ vadathā’’ti. So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā imaṃ gāthaṃ vadanto ‘‘divā tapati ādicco’’ti vatvā atthaṅgamentassa sūriyassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Rattimābhāti candimā’’ti, uṭṭhahantassa candassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Sannaddho khattiyo tapatī’’ti rañño añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Jhāyī tapati brāhmaṇo’’ti bhikkhusaṅghassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Buddho tapati tejasā’’ti vatvā pana mahācetiyassa añjaliṃ paggaṇhi. Atha naṃ rājā ‘‘mā hatthaṃ otārehī’’ti ukkhittasmiṃyeva hatthe sahassaṃ ṭhapesi. Ekādasamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១១. មហាកប្បិនសុត្តំ • 11. Mahākappinasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១១. មហាកប្បិនសុត្តវណ្ណនា • 11. Mahākappinasuttavaṇṇanā
