Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అపదాన-అట్ఠకథా • Apadāna-aṭṭhakathā |
౩. మహాకప్పినత్థేరఅపదానవణ్ణనా
3. Mahākappinattheraapadānavaṇṇanā
పదుముత్తరో నామ జినోతిఆదికం ఆయస్మతో కప్పినత్థేరస్స అపదానం. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తో విఞ్ఞుతం పత్వా సత్థు సన్తికే ధమ్మదేసనం సుణన్తో సత్థారా ఏకం భిక్ఖుం ఓవాదకానం అగ్గట్ఠానే ఠపితం దిస్వా అధికారకమ్మం కత్వా తం ఠానన్తరం పత్థేసి.
Padumuttaronāma jinotiādikaṃ āyasmato kappinattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthu santike dhammadesanaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ ovādakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapitaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi.
సో తత్థ యావజీవం కుసలం కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో బారాణసితో అవిదూరే ఏకస్మిం పేసకారగామే జేట్ఠపేసకారగేహే నిబ్బత్తో తదా సహస్సమత్తా పచ్చేకబుద్ధా హిమవన్తే అట్ఠ మాసే వసిత్వా వస్సికే చత్తారో మాసే జనపదే వసన్తి. తే ఏకవారం బారాణసియా అవిదూరే ఓతరిత్వా ‘‘సేనాసనం కరణత్థాయ హత్థకమ్మం యాచథా’’తి రఞ్ఞో సన్తికం అట్ఠ పచ్చేకబుద్ధే పహిణింసు. తదా పన రఞ్ఞో వప్పమఙ్గలం అహోసి. సో ‘‘పచ్చేకబుద్ధా కిర ఆగతా’’తి సుత్వా నిక్ఖమిత్వా ఆగతకారణం పుచ్ఛిత్వా ‘‘అజ్జ, భన్తే, ఓకాసో నత్థి స్వే అమ్హాకం వప్పమఙ్గలం , తతియదివసే కరిస్సామా’’తి వత్వా పచ్చేకబుద్ధే అనిమన్తేత్వావ పావిసి. పచ్చేకబుద్ధా ‘‘అఞ్ఞం గామం పవిసిస్సామా’’తి పక్కమింసు.
So tattha yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto bārāṇasito avidūre ekasmiṃ pesakāragāme jeṭṭhapesakāragehe nibbatto tadā sahassamattā paccekabuddhā himavante aṭṭha māse vasitvā vassike cattāro māse janapade vasanti. Te ekavāraṃ bārāṇasiyā avidūre otaritvā ‘‘senāsanaṃ karaṇatthāya hatthakammaṃ yācathā’’ti rañño santikaṃ aṭṭha paccekabuddhe pahiṇiṃsu. Tadā pana rañño vappamaṅgalaṃ ahosi. So ‘‘paccekabuddhā kira āgatā’’ti sutvā nikkhamitvā āgatakāraṇaṃ pucchitvā ‘‘ajja, bhante, okāso natthi sve amhākaṃ vappamaṅgalaṃ , tatiyadivase karissāmā’’ti vatvā paccekabuddhe animantetvāva pāvisi. Paccekabuddhā ‘‘aññaṃ gāmaṃ pavisissāmā’’ti pakkamiṃsu.
తస్మిం సమయే జేట్ఠపేసకారస్స భరియా కేనచిదేవ కరణీయేన బారాణసిం గచ్ఛన్తీ తే పచ్చేకబుద్ధే దిస్వా వన్దిత్వా, ‘‘కిం, భన్తే, అవేలాయ అయ్యా ఆగతా’’తి పుచ్ఛి. తే ఆదితో పట్ఠాయ కథేసుం. తం సుత్వా సద్ధాసమ్పన్నా బుద్ధిసమ్పన్నా ఇత్థీ ‘‘స్వే, భన్తే, అమ్హాకం భిక్ఖం గణ్హథా’’తి నిమన్తేసి. ‘‘బహుకా మయం, భగినీ’’తి. ‘‘కిత్తకా, భన్తే’’తి? ‘‘సహస్సమత్తా, భగినీ’’తి. ‘‘భన్తే, ఇమస్మిం నో గామే సహస్సమత్తా వసిమ్హా, ఏకేకో ఏకేకస్స భిక్ఖం దస్సతి, భిక్ఖం అధివాసేథ, అహమేవ వో వసనట్ఠానం కారాపేస్సామీ’’తి ఆహ. పచ్చేకబుద్ధా అధివాసేసుం.
Tasmiṃ samaye jeṭṭhapesakārassa bhariyā kenacideva karaṇīyena bārāṇasiṃ gacchantī te paccekabuddhe disvā vanditvā, ‘‘kiṃ, bhante, avelāya ayyā āgatā’’ti pucchi. Te ādito paṭṭhāya kathesuṃ. Taṃ sutvā saddhāsampannā buddhisampannā itthī ‘‘sve, bhante, amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. ‘‘Bahukā mayaṃ, bhaginī’’ti. ‘‘Kittakā, bhante’’ti? ‘‘Sahassamattā, bhaginī’’ti. ‘‘Bhante, imasmiṃ no gāme sahassamattā vasimhā, ekeko ekekassa bhikkhaṃ dassati, bhikkhaṃ adhivāsetha, ahameva vo vasanaṭṭhānaṃ kārāpessāmī’’ti āha. Paccekabuddhā adhivāsesuṃ.
సా గామం పవిసిత్వా ఉగ్ఘోసేసి – ‘‘అమ్మతాతా, అహం సహస్సమత్తే పచ్చేకబుద్ధే దిస్వా నిమన్తేసిం, అయ్యానం నిసీదనట్ఠానం సంవిదహథ, యాగుభత్తాదీని సమ్పాదేథా’’తి గామమజ్ఝే మణ్డపం కారాపేత్వా ఆసనాని పఞ్ఞాపేత్వా పునదివసే పచ్చేకబుద్ధే నిసీదాపేత్వా పణీతేన ఖాదనీయేన భోజనీయేన పరివిసిత్వా భత్తకిచ్చపరియోసానే తస్మిం గామే సబ్బా ఇత్థియో ఆదాయ తాహి సద్ధిం పచ్చేకబుద్ధే వన్దిత్వా తేమాసం వసనత్థాయ పటిఞ్ఞం గణ్హిత్వా పున గామే ఉగ్ఘోసేసి – ‘‘అమ్మతాతా, ఏకేకకులతో ఏకేకపురిసో వాసిఫరసుఆదీని గహేత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా దబ్బసమ్భారే ఆహరిత్వా అయ్యానం వసనట్ఠానం కరోతూ’’తి. గామవాసినో తస్సాయేవ వచనం సుత్వా ఏకేకో ఏకేకం కత్వా సద్ధిం రత్తిదివాట్ఠానేహి పణ్ణసాలసహస్సం నిట్ఠాపేత్వా అత్తనో అత్తనో పణ్ణసాలాయం ఉపగతం పచ్చేకబుద్ధం ‘‘అహం సక్కచ్చం ఉపట్ఠహిస్సామి, అహం సక్కచ్చం ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి వత్వా ఉపట్ఠహింసు. సా వస్సంవుట్ఠకాలే ‘‘అత్తనో అత్తనో పణ్ణసాలాయ వస్సంవుట్ఠానం పచ్చేకబుద్ధానం చీవరసాటకే సజ్జేథా’’తి సమాదపేత్వా ఏకేకస్స సహస్స సహస్సమూలం చీవరం దాపేసి. పచ్చేకబుద్ధా వుట్ఠవస్సా అనుమోదనం కత్వా పక్కమింసు. గామవాసినోపి ఇదం పుఞ్ఞకమ్మం కత్వా తతో చుతో తావతింసదేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా గణదేవతా నామ అహేసుం.
Sā gāmaṃ pavisitvā ugghosesi – ‘‘ammatātā, ahaṃ sahassamatte paccekabuddhe disvā nimantesiṃ, ayyānaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ saṃvidahatha, yāgubhattādīni sampādethā’’ti gāmamajjhe maṇḍapaṃ kārāpetvā āsanāni paññāpetvā punadivase paccekabuddhe nisīdāpetvā paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisitvā bhattakiccapariyosāne tasmiṃ gāme sabbā itthiyo ādāya tāhi saddhiṃ paccekabuddhe vanditvā temāsaṃ vasanatthāya paṭiññaṃ gaṇhitvā puna gāme ugghosesi – ‘‘ammatātā, ekekakulato ekekapuriso vāsipharasuādīni gahetvā araññaṃ pavisitvā dabbasambhāre āharitvā ayyānaṃ vasanaṭṭhānaṃ karotū’’ti. Gāmavāsino tassāyeva vacanaṃ sutvā ekeko ekekaṃ katvā saddhiṃ rattidivāṭṭhānehi paṇṇasālasahassaṃ niṭṭhāpetvā attano attano paṇṇasālāyaṃ upagataṃ paccekabuddhaṃ ‘‘ahaṃ sakkaccaṃ upaṭṭhahissāmi, ahaṃ sakkaccaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti vatvā upaṭṭhahiṃsu. Sā vassaṃvuṭṭhakāle ‘‘attano attano paṇṇasālāya vassaṃvuṭṭhānaṃ paccekabuddhānaṃ cīvarasāṭake sajjethā’’ti samādapetvā ekekassa sahassa sahassamūlaṃ cīvaraṃ dāpesi. Paccekabuddhā vuṭṭhavassā anumodanaṃ katvā pakkamiṃsu. Gāmavāsinopi idaṃ puññakammaṃ katvā tato cuto tāvatiṃsadevaloke nibbattitvā gaṇadevatā nāma ahesuṃ.
తే తత్థ దిబ్బసమ్పత్తిం అనుభవిత్వా కస్సపసమ్మాసమ్బుద్ధకాలే కుటుమ్బికగేహేసు నిబ్బత్తింసు. పుబ్బే జేట్ఠకపేసకారో జేట్ఠకకుటుమ్బికస్స పుత్తో అహోసి. భరియాపిస్స ఏకస్స జేట్ఠకకుటుమ్బికస్స ధీతా అహోసి. సేసానం భరియాయో సేసకుటుమ్బికానం ధీతరో అహేసుం, తా సబ్బాపి వయప్పత్తా పరకులం గచ్ఛన్తియో తేసం తేసంయేవ గేహాని అగమంసు. అథేకదివసం విహారే ధమ్మస్సవనే సఙ్ఘుట్ఠే ‘‘సత్థా ధమ్మం దేసేస్సతీ’’తి సుత్వా తే సబ్బేపి కుటుమ్బికా ‘‘ధమ్మం సోస్సామా’’తి భరియాహి సద్ధిం విహారం అగమంసు. తేసం విహారమజ్ఝం పవిట్ఠక్ఖణే వస్సం వస్సి. యేసం కులూపకా వా ఞాతిసామణేరాదయో వా అత్థి, తే తేసం పరివేణాదీని పవిసింసు. తే పన తథారూపానం నత్థితాయ కత్థచి పవిసితుం అవిసహన్తా విహారమజ్ఝేయేవ అట్ఠంసు. అథ నే జేట్ఠకకుటుమ్బికో ఆహ – ‘‘పస్సథ, భో, అమ్హాకం విప్పకారం, కులపుత్తేహి నామ ఏత్తకేన లజ్జితుం యుత్త’’న్తి. ‘‘అయ్య, కిం కరోమా’’తి? ‘‘మయం విస్సాసికట్ఠానస్స అభావేన ఇమం విప్పకారం పత్తా, సబ్బే ధనం సంహరిత్వా పరివేణం కరిస్సామా’’తి. ‘‘సాధు, అయ్యా’’తి జేట్ఠకో సహస్సం అదాసి. సేసా పఞ్చ పఞ్చ సతాని. ఇత్థియో అడ్ఢతేయ్యాని అడ్ఢతేయ్యాని సతాని. తే తం ధనం ఆహరిత్వా సహస్సకూటాగారపరివారం సత్థు వసనత్థాయ మహాపరివేణం నామ కారాపేసుం. నవకమ్మస్స మహన్తతాయ ధనే అప్పహోన్తే పుబ్బే దిన్నధనతో పున ఉపడ్ఢూపడ్ఢం అదంసు. నిట్ఠితే పరివేణే విహారమహం కరోన్తా బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స సత్తాహం మహాదానం దత్వా వీసతియా భిక్ఖుసహస్సానం చీవరాని సజ్జయింసు.
Te tattha dibbasampattiṃ anubhavitvā kassapasammāsambuddhakāle kuṭumbikagehesu nibbattiṃsu. Pubbe jeṭṭhakapesakāro jeṭṭhakakuṭumbikassa putto ahosi. Bhariyāpissa ekassa jeṭṭhakakuṭumbikassa dhītā ahosi. Sesānaṃ bhariyāyo sesakuṭumbikānaṃ dhītaro ahesuṃ, tā sabbāpi vayappattā parakulaṃ gacchantiyo tesaṃ tesaṃyeva gehāni agamaṃsu. Athekadivasaṃ vihāre dhammassavane saṅghuṭṭhe ‘‘satthā dhammaṃ desessatī’’ti sutvā te sabbepi kuṭumbikā ‘‘dhammaṃ sossāmā’’ti bhariyāhi saddhiṃ vihāraṃ agamaṃsu. Tesaṃ vihāramajjhaṃ paviṭṭhakkhaṇe vassaṃ vassi. Yesaṃ kulūpakā vā ñātisāmaṇerādayo vā atthi, te tesaṃ pariveṇādīni pavisiṃsu. Te pana tathārūpānaṃ natthitāya katthaci pavisituṃ avisahantā vihāramajjheyeva aṭṭhaṃsu. Atha ne jeṭṭhakakuṭumbiko āha – ‘‘passatha, bho, amhākaṃ vippakāraṃ, kulaputtehi nāma ettakena lajjituṃ yutta’’nti. ‘‘Ayya, kiṃ karomā’’ti? ‘‘Mayaṃ vissāsikaṭṭhānassa abhāvena imaṃ vippakāraṃ pattā, sabbe dhanaṃ saṃharitvā pariveṇaṃ karissāmā’’ti. ‘‘Sādhu, ayyā’’ti jeṭṭhako sahassaṃ adāsi. Sesā pañca pañca satāni. Itthiyo aḍḍhateyyāni aḍḍhateyyāni satāni. Te taṃ dhanaṃ āharitvā sahassakūṭāgāraparivāraṃ satthu vasanatthāya mahāpariveṇaṃ nāma kārāpesuṃ. Navakammassa mahantatāya dhane appahonte pubbe dinnadhanato puna upaḍḍhūpaḍḍhaṃ adaṃsu. Niṭṭhite pariveṇe vihāramahaṃ karontā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ datvā vīsatiyā bhikkhusahassānaṃ cīvarāni sajjayiṃsu.
జేట్ఠకకుటుమ్బికస్స పన భరియా అత్తనో పఞ్ఞాయ ఠితా అహం తేహి సమకం అకత్వా అతిరేకతరం కత్వా ‘‘సత్థారం పూజేస్సామీ’’తి అనోజపుప్ఫవణ్ణేన సహస్సమూలేన సాటకేన సద్ధిం అనోజపుప్ఫచఙ్కోటకం గహేత్వా సత్థారం అనోజపుప్ఫేహి పూజేత్వా తం సాటకం సత్థు పాదమూలే ఠపేత్వా, ‘‘భన్తే, నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే అనోజపుప్ఫవణ్ణంయేవ మే సరీరం హోతు, అనోజాత్వేవ చ నామం హోతూ’’తి పత్థనం అకాసి. సత్థా ‘‘ఏవం హోతూ’’తి అనుమోదనం అకాసి. తే సబ్బేపి యావతాయుకం ఠత్వా తతో చుతా దేవలోకే నిబ్బత్తింసు. తే ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే దేవలోకా చవిత్వా జేట్ఠకో కుక్కుటవతీనగరే రాజకులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో మహాకప్పినరాజా నామ అహోసి. సేసా అమచ్చకులేసు నిబ్బత్తింసు. జేట్ఠకస్స భరియా మద్దరట్ఠే సాకలనగరే రాజకులే నిబ్బత్తి అనోజపుప్ఫవణ్ణమేవస్సా సరీరం అహోసి, తేన అనోజాత్వేవస్సా నామం అకంసు, సా వయప్పత్తా మహాకప్పినరఞ్ఞో గేహం గన్త్వా అనోజాదేవీతి పాకటా అహోసి.
Jeṭṭhakakuṭumbikassa pana bhariyā attano paññāya ṭhitā ahaṃ tehi samakaṃ akatvā atirekataraṃ katvā ‘‘satthāraṃ pūjessāmī’’ti anojapupphavaṇṇena sahassamūlena sāṭakena saddhiṃ anojapupphacaṅkoṭakaṃ gahetvā satthāraṃ anojapupphehi pūjetvā taṃ sāṭakaṃ satthu pādamūle ṭhapetvā, ‘‘bhante, nibbattanibbattaṭṭhāne anojapupphavaṇṇaṃyeva me sarīraṃ hotu, anojātveva ca nāmaṃ hotū’’ti patthanaṃ akāsi. Satthā ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodanaṃ akāsi. Te sabbepi yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cutā devaloke nibbattiṃsu. Te imasmiṃ buddhuppāde devalokā cavitvā jeṭṭhako kukkuṭavatīnagare rājakule nibbattitvā viññutaṃ patto mahākappinarājā nāma ahosi. Sesā amaccakulesu nibbattiṃsu. Jeṭṭhakassa bhariyā maddaraṭṭhe sākalanagare rājakule nibbatti anojapupphavaṇṇamevassā sarīraṃ ahosi, tena anojātvevassā nāmaṃ akaṃsu, sā vayappattā mahākappinarañño gehaṃ gantvā anojādevīti pākaṭā ahosi.
సేసిత్థియోపి అమచ్చకులేసు నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తా తేసంయేవ అమచ్చపుత్తానం గేహాని అగమంసు. తే సబ్బేపి రఞ్ఞో సమ్పత్తిసదిసం సమ్పత్తిం అనుభవింసు. యదా హి రాజా అలఙ్కారపటిమణ్డితో హత్థిం అభిరుహిత్వా విచరతి, తదాపి తే తథేవ విచరన్తి. తస్మిం అస్సేన వా రథేన వా విచరన్తే తేపి తథేవ విచరన్తి. ఏవం తే ఏకతో హుత్వా కతానం పుఞ్ఞానం బలేన ఏకతోవ సమ్పత్తిం అనుభవింసు. రఞ్ఞో పన వాలో, వాలవాహనో, పుప్ఫో, పుప్ఫవాహనో, సుపత్తోతి పఞ్చేవ అస్సా హోన్తి. తేసు రాజా సుపత్తం అస్సం సయం ఆరోహతి, ఇతరే చత్తారో అస్సే అస్సారోహానం సాసనాహరణత్థాయ అదాసి. రాజా తే పాతోవ భోజేత్వా ‘‘గచ్ఛథ , భణే, ద్వే వా తీణి వా యోజనాని ఆహిణ్డిత్వా బుద్ధస్స వా ధమ్మస్స వా సఙ్ఘస్స వా ఉప్పన్నభావం సుత్వా మయ్హం సుఖసాసనం ఆరోచేథా’’తి పేసేసి. తే చతూహి ద్వారేహి నిక్ఖమిత్వా ద్వే తీణి యోజనాని ఆహిణ్డిత్వా కిఞ్చి సాసనం అలభిత్వావ పచ్చాగమింసు.
Sesitthiyopi amaccakulesu nibbattitvā vayappattā tesaṃyeva amaccaputtānaṃ gehāni agamaṃsu. Te sabbepi rañño sampattisadisaṃ sampattiṃ anubhaviṃsu. Yadā hi rājā alaṅkārapaṭimaṇḍito hatthiṃ abhiruhitvā vicarati, tadāpi te tatheva vicaranti. Tasmiṃ assena vā rathena vā vicarante tepi tatheva vicaranti. Evaṃ te ekato hutvā katānaṃ puññānaṃ balena ekatova sampattiṃ anubhaviṃsu. Rañño pana vālo, vālavāhano, puppho, pupphavāhano, supattoti pañceva assā honti. Tesu rājā supattaṃ assaṃ sayaṃ ārohati, itare cattāro asse assārohānaṃ sāsanāharaṇatthāya adāsi. Rājā te pātova bhojetvā ‘‘gacchatha , bhaṇe, dve vā tīṇi vā yojanāni āhiṇḍitvā buddhassa vā dhammassa vā saṅghassa vā uppannabhāvaṃ sutvā mayhaṃ sukhasāsanaṃ ārocethā’’ti pesesi. Te catūhi dvārehi nikkhamitvā dve tīṇi yojanāni āhiṇḍitvā kiñci sāsanaṃ alabhitvāva paccāgamiṃsu.
అథేకదివసం రాజా సుపత్తం ఆరుహిత్వా అమచ్చసహస్సపరివుతో ఉయ్యానం గచ్ఛన్తో కిలన్తరూపే పఞ్చసతమత్తే వాణిజకే నగరం పవిసన్తే దిస్వా ‘‘ఇమే అద్ధానకిలన్తా, అద్ధో ఇమేసం సన్తికా ఏకం భద్దకం సాసనం సోస్సామీ’’తి తే పక్కోసాపేత్వా ‘‘కుతో ఆగతత్థా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘అత్థి, దేవ, ఇతో వీసతియోజనసతమత్థకే సావత్థి నామ నగరం, తతో ఆగతమ్హా’’తి. ‘‘అత్థి పన వో దేసే కిఞ్చి సాసనం ఉప్పన్న’’న్తి. ‘‘దేవ, అఞ్ఞం కిఞ్చి నత్థి, సమ్మాసమ్బుద్ధో ఉప్పన్నో’’తి. రాజా తావదేవ బలవపీతియా ఫుట్ఠసరీరో కిఞ్చి సల్లక్ఖేతుం అసక్కోన్తో ముహుత్తం వీతినామేత్వా పన, ‘‘తాతా, కిం వదేథా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘బుద్ధో, దేవ, ఉప్పన్నో’’తి. రాజా దుతియమ్పి తతియమ్పి తథేవ వీతినామేత్వా చతుత్థవారే ‘‘కిం వదేథ, తాతా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘బుద్ధో ఉప్పన్నో’’తి వుత్తే, ‘‘తాతా, సుఖసాసనసవనాయ సతసహస్సం వో దమ్మీ’’తి వత్వా ‘‘అపరమ్పి కిఞ్చి సాసనం అత్థి, తాతా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘అత్థి, దేవ, ధమ్మో ఉప్పన్నో’’తి. రాజా తమ్పి సుత్వా పురిమనయేనేవ తయో వారే వీతినామేత్వా చతుత్థవారే ‘‘ధమ్మో ఉప్పన్నో’’తి వుత్తే – ‘‘ఇధాపి వో సతసహస్సం దమ్మీ’’తి వత్వా ‘‘అపరమ్పి కిఞ్చి సాసనం అత్థి, తాతా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘అత్థి, దేవ, సఙ్ఘో ఉప్పన్నో’’తి. రాజా తమ్పి సుత్వా తథేవ తయో వారే వీతినామేత్వా చతుత్థవారే ‘‘సఙ్ఘో ఉప్పన్నో’’తి వుత్తే – ‘‘ఇధాపి వో సతసహస్సం దమ్మీ’’తి వత్వా అమచ్చసహస్సం ఓలోకేత్వా, ‘‘తాతా, కిం కరిస్సామా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘దేవ, తుమ్హే కిం కరిస్సథా’’తి? ‘‘అహం, తాతా, ‘బుద్ధో ఉప్పన్నో ధమ్మో ఉప్పన్నో సఙ్ఘో ఉప్పన్నో’తి సుత్వా న పున నివత్తిస్సామి, భగవన్తం ఉద్దిస్స గన్త్వా తస్స సన్తికే పబ్బజిస్సామీ’’తి. ‘‘మయమ్పి, దేవ, తుమ్హేహి సద్ధిం పబ్బజిస్సామా’’తి. రాజా సువణ్ణపట్టే అక్ఖరాని లిఖాపేత్వా వాణిజకానం దత్వా ‘‘ఇమం అనోజాయ నామ దేవియా దేథ, సా తుమ్హాకం తీణి సతసహస్సాని దస్సతి, ఏవఞ్చ పన నం వదేయ్యాథ ‘రఞ్ఞా కిర తే ఇస్సరియం విస్సట్ఠం, యథాసుఖం సమ్పత్తిం పరిభుఞ్జాహీ’తి, సచే పన ‘వో రాజా కహ’న్తి పుచ్ఛతి, ‘సత్థారం ఉద్దిస్స పబ్బజిస్సామీ’తి వత్వా గతోతి ఆరోచేయ్యాథా’’తి ఆహ. అమచ్చాపి అత్తనో అత్తనో భరియానం తథేవ సాసనం పహిణింసు. రాజా వాణిజకే ఉయ్యోజేత్వా అస్సం అభిరుయ్హ అమచ్చసహస్సపరివుతో తంఖణఞ్ఞేవ నిక్ఖమి.
Athekadivasaṃ rājā supattaṃ āruhitvā amaccasahassaparivuto uyyānaṃ gacchanto kilantarūpe pañcasatamatte vāṇijake nagaraṃ pavisante disvā ‘‘ime addhānakilantā, addho imesaṃ santikā ekaṃ bhaddakaṃ sāsanaṃ sossāmī’’ti te pakkosāpetvā ‘‘kuto āgatatthā’’ti pucchi. ‘‘Atthi, deva, ito vīsatiyojanasatamatthake sāvatthi nāma nagaraṃ, tato āgatamhā’’ti. ‘‘Atthi pana vo dese kiñci sāsanaṃ uppanna’’nti. ‘‘Deva, aññaṃ kiñci natthi, sammāsambuddho uppanno’’ti. Rājā tāvadeva balavapītiyā phuṭṭhasarīro kiñci sallakkhetuṃ asakkonto muhuttaṃ vītināmetvā pana, ‘‘tātā, kiṃ vadethā’’ti pucchi. ‘‘Buddho, deva, uppanno’’ti. Rājā dutiyampi tatiyampi tatheva vītināmetvā catutthavāre ‘‘kiṃ vadetha, tātā’’ti pucchitvā ‘‘buddho uppanno’’ti vutte, ‘‘tātā, sukhasāsanasavanāya satasahassaṃ vo dammī’’ti vatvā ‘‘aparampi kiñci sāsanaṃ atthi, tātā’’ti pucchi. ‘‘Atthi, deva, dhammo uppanno’’ti. Rājā tampi sutvā purimanayeneva tayo vāre vītināmetvā catutthavāre ‘‘dhammo uppanno’’ti vutte – ‘‘idhāpi vo satasahassaṃ dammī’’ti vatvā ‘‘aparampi kiñci sāsanaṃ atthi, tātā’’ti pucchi. ‘‘Atthi, deva, saṅgho uppanno’’ti. Rājā tampi sutvā tatheva tayo vāre vītināmetvā catutthavāre ‘‘saṅgho uppanno’’ti vutte – ‘‘idhāpi vo satasahassaṃ dammī’’ti vatvā amaccasahassaṃ oloketvā, ‘‘tātā, kiṃ karissāmā’’ti pucchi. ‘‘Deva, tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Ahaṃ, tātā, ‘buddho uppanno dhammo uppanno saṅgho uppanno’ti sutvā na puna nivattissāmi, bhagavantaṃ uddissa gantvā tassa santike pabbajissāmī’’ti. ‘‘Mayampi, deva, tumhehi saddhiṃ pabbajissāmā’’ti. Rājā suvaṇṇapaṭṭe akkharāni likhāpetvā vāṇijakānaṃ datvā ‘‘imaṃ anojāya nāma deviyā detha, sā tumhākaṃ tīṇi satasahassāni dassati, evañca pana naṃ vadeyyātha ‘raññā kira te issariyaṃ vissaṭṭhaṃ, yathāsukhaṃ sampattiṃ paribhuñjāhī’ti, sace pana ‘vo rājā kaha’nti pucchati, ‘satthāraṃ uddissa pabbajissāmī’ti vatvā gatoti āroceyyāthā’’ti āha. Amaccāpi attano attano bhariyānaṃ tatheva sāsanaṃ pahiṇiṃsu. Rājā vāṇijake uyyojetvā assaṃ abhiruyha amaccasahassaparivuto taṃkhaṇaññeva nikkhami.
సత్థాపి తందివసం పచ్చూసకాలే లోకం వోలోకేన్తో మహాకప్పినరాజానం సపరివారం దిస్వా ‘‘అయం మహాకప్పినో వాణిజకానం సన్తికా తిణ్ణం రతనానం ఉప్పన్నభావం సుత్వా తేసం వచనం తీహి సతసహస్సేహి పూజేత్వా రజ్జం పహాయ అమచ్చసహస్సపరివుతో మం ఉద్దిస్స పబ్బజితుకామో స్వే నిక్ఖమిస్సతి, సో సపరివారో సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణిస్సతి, పచ్చుగ్గమనం కరిస్సామీ’’తి పునదివసే చక్కవత్తీ వియ ఖుద్దకగామభోజకం రాజానం పచ్చుగ్గచ్ఛన్తో సయమేవ పత్తచీవరమాదాయ వీసయోజనసతం మగ్గం పచ్చుగ్గన్త్వా చన్దభాగాయ నదియా తీరే నిగ్రోధరుక్ఖమూలే ఛబ్బణ్ణబుద్ధరస్మియో విస్సజ్జేత్వా నిసీది. రాజాపి ఆగచ్ఛన్తో ఏకం నదిం పత్వా ‘‘కా నామాయ’’న్తి పుచ్ఛి. ‘‘అపరచ్ఛా నామ, దేవా’’తి. ‘‘కిమస్సా పరిమాణం, తాతా’’తి? ‘‘గమ్భీరతో గావుతం, పుథులతో ద్వే గావుతాని, దేవా’’తి. ‘‘అత్థి పనేత్థ నావా వా ఉళుమ్పో వా’’తి? ‘‘నత్థి, దేవా’’తి. ‘‘నావాదీని ఓలోకేన్తే అమ్హే జాతి జరం ఉపనేతి, జరా మరణం. అహం నిబ్బేమతికో హుత్వా తీణి రతనాని ఉద్దిస్స నిక్ఖన్తో, తేసం మే ఆనుభావేన ‘ఇదం ఉదకం ఉదకం వియ మా హోతూ’తి రతనత్తయస్స గుణం ఆవజ్జేత్వా ‘ఇతిపి సో భగవా అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో’’’తి బుద్ధగుణం అనుస్సరన్తో సపరివారో అస్ససహస్సేన ఉదకపిట్ఠే పక్ఖన్ది. సిన్ధవా పిట్ఠిపాసాణే వియ పక్ఖన్దింసు. ఖురానం అగ్గట్ఠానేవ తేమింసు.
Satthāpi taṃdivasaṃ paccūsakāle lokaṃ volokento mahākappinarājānaṃ saparivāraṃ disvā ‘‘ayaṃ mahākappino vāṇijakānaṃ santikā tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppannabhāvaṃ sutvā tesaṃ vacanaṃ tīhi satasahassehi pūjetvā rajjaṃ pahāya amaccasahassaparivuto maṃ uddissa pabbajitukāmo sve nikkhamissati, so saparivāro saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇissati, paccuggamanaṃ karissāmī’’ti punadivase cakkavattī viya khuddakagāmabhojakaṃ rājānaṃ paccuggacchanto sayameva pattacīvaramādāya vīsayojanasataṃ maggaṃ paccuggantvā candabhāgāya nadiyā tīre nigrodharukkhamūle chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjetvā nisīdi. Rājāpi āgacchanto ekaṃ nadiṃ patvā ‘‘kā nāmāya’’nti pucchi. ‘‘Aparacchā nāma, devā’’ti. ‘‘Kimassā parimāṇaṃ, tātā’’ti? ‘‘Gambhīrato gāvutaṃ, puthulato dve gāvutāni, devā’’ti. ‘‘Atthi panettha nāvā vā uḷumpo vā’’ti? ‘‘Natthi, devā’’ti. ‘‘Nāvādīni olokente amhe jāti jaraṃ upaneti, jarā maraṇaṃ. Ahaṃ nibbematiko hutvā tīṇi ratanāni uddissa nikkhanto, tesaṃ me ānubhāvena ‘idaṃ udakaṃ udakaṃ viya mā hotū’ti ratanattayassa guṇaṃ āvajjetvā ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’’ti buddhaguṇaṃ anussaranto saparivāro assasahassena udakapiṭṭhe pakkhandi. Sindhavā piṭṭhipāsāṇe viya pakkhandiṃsu. Khurānaṃ aggaṭṭhāneva temiṃsu.
సో తం ఉత్తరిత్వా పురతో గచ్ఛన్తో అపరమ్పి నదిం దిస్వా ‘‘అయం కా నామా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘నీలవాహా నామ, దేవా’’తి. ‘‘కిమస్సా పరిమాణ’’న్తి? ‘‘గమ్భీరతోపి పుథులతోపి అడ్ఢయోజనం, దేవా’’తి. సేసం పురిమసదిసమేవ. తం పన నదిం దిస్వా ‘‘స్వాక్ఖాతో భగవతా ధమ్మో’’తి ధమ్మానుస్సతిం అనుస్సరన్తో పక్ఖన్ది. తమ్పి అతిక్కమిత్వా గచ్ఛన్తో అపరమ్పి నదిం దిస్వా ‘‘అయం కా నామా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘చన్దభాగా నామ, దేవా’’తి. ‘‘కిమస్సా పరిమాణ’’న్తి? ‘‘గమ్భీరతోపి పుథులతోపి యోజనం, దేవా’’తి. సేసం పురిమసదిసమేవ. తం పన నదిం దిస్వా ‘‘సుప్పటిపన్నో భగవతో సావకసఙ్ఘో’’తి సఙ్ఘానుస్సతిం అనుస్సరన్తో పక్ఖన్ది. తమ్పి నదిం అతిక్కమిత్వా గచ్ఛన్తో సత్థు సరీరతో నిక్ఖన్తా ఛబ్బణ్ణబుద్ధరస్మియో నిగ్రోధరుక్ఖస్స సాఖావిటపపలాసాని ఓభాసయమానా దిస్వా చిన్తేసి – ‘‘అయం ఓభాసో నేవ చన్దస్స, న సూరియస్స, న దేవమారబ్రాహ్మణసుపణ్ణనాగానం అఞ్ఞతరస్స, అద్ధా అహం సత్థారం ఉద్దిస్స ఆగచ్ఛన్తో సమ్మాసమ్బుద్ధేన దిట్ఠో భవిస్సామీ’’తి. సో తావదేవ అస్సపిట్ఠితో ఓతరిత్వా ఓనతసరీరో రస్మియానుసారేన సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా మనోసిలారసే నిముజ్జన్తో వియ బుద్ధరస్మీనం అన్తో పావిసి. సో సత్థారం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీది సద్ధిం అమచ్చసహస్సేన. సత్థా తేసం అనుపుబ్బిం కథం కథేసి. దేసనాపరియోసానే సపరివారో రాజా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి.
So taṃ uttaritvā purato gacchanto aparampi nadiṃ disvā ‘‘ayaṃ kā nāmā’’ti pucchi. ‘‘Nīlavāhā nāma, devā’’ti. ‘‘Kimassā parimāṇa’’nti? ‘‘Gambhīratopi puthulatopi aḍḍhayojanaṃ, devā’’ti. Sesaṃ purimasadisameva. Taṃ pana nadiṃ disvā ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’ti dhammānussatiṃ anussaranto pakkhandi. Tampi atikkamitvā gacchanto aparampi nadiṃ disvā ‘‘ayaṃ kā nāmā’’ti pucchi. ‘‘Candabhāgā nāma, devā’’ti. ‘‘Kimassā parimāṇa’’nti? ‘‘Gambhīratopi puthulatopi yojanaṃ, devā’’ti. Sesaṃ purimasadisameva. Taṃ pana nadiṃ disvā ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’ti saṅghānussatiṃ anussaranto pakkhandi. Tampi nadiṃ atikkamitvā gacchanto satthu sarīrato nikkhantā chabbaṇṇabuddharasmiyo nigrodharukkhassa sākhāviṭapapalāsāni obhāsayamānā disvā cintesi – ‘‘ayaṃ obhāso neva candassa, na sūriyassa, na devamārabrāhmaṇasupaṇṇanāgānaṃ aññatarassa, addhā ahaṃ satthāraṃ uddissa āgacchanto sammāsambuddhena diṭṭho bhavissāmī’’ti. So tāvadeva assapiṭṭhito otaritvā onatasarīro rasmiyānusārena satthāraṃ upasaṅkamitvā manosilārase nimujjanto viya buddharasmīnaṃ anto pāvisi. So satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ amaccasahassena. Satthā tesaṃ anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Desanāpariyosāne saparivāro rājā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
అథ సబ్బే ఉట్ఠహిత్వా పబ్బజ్జం యాచింసు. సత్థా ‘‘ఆగమిస్సతి ను ఖో ఇమేసం కులపుత్తానం ఇద్ధిమయపత్తచీవర’’న్తి ఉపధారేన్తో ‘‘ఇమే కులపుత్తా పచ్చేకబుద్ధసహస్సానం చీవరసహస్సం అదంసు, కస్సపబుద్ధకాలే వీసతియా భిక్ఖుసహస్సానం వీసతిచీవరసహస్సానిపి అదంసు, అనచ్ఛరియం ఇమేసం కులపుత్తానం ఇద్ధిమయపత్తచీవరాగమన’’న్తి ఞత్వా దక్ఖిణహత్థం పసారేత్వా ‘‘ఏథ, భిక్ఖవో, చరథ బ్రహ్మచరియం సమ్మా దుక్ఖస్స అన్తకిరియాయా’’తి ఆహ. తే తావదేవ అట్ఠపరిక్ఖారధరా వస్ససట్ఠికత్థేరా వియ హుత్వా వేహాసం అబ్భుగ్గన్త్వా పచ్చోరోహిత్వా సత్థారం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు.
Atha sabbe uṭṭhahitvā pabbajjaṃ yāciṃsu. Satthā ‘‘āgamissati nu kho imesaṃ kulaputtānaṃ iddhimayapattacīvara’’nti upadhārento ‘‘ime kulaputtā paccekabuddhasahassānaṃ cīvarasahassaṃ adaṃsu, kassapabuddhakāle vīsatiyā bhikkhusahassānaṃ vīsaticīvarasahassānipi adaṃsu, anacchariyaṃ imesaṃ kulaputtānaṃ iddhimayapattacīvarāgamana’’nti ñatvā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā ‘‘etha, bhikkhavo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Te tāvadeva aṭṭhaparikkhāradharā vassasaṭṭhikattherā viya hutvā vehāsaṃ abbhuggantvā paccorohitvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
తే పన వాణిజకా రాజగేహం గన్త్వా దేవియా రఞ్ఞా పహితసాసనం ఆరోచేత్వా దేవియా ‘‘ఆగచ్ఛన్తూ’’తి వుత్తే పవిసిత్వా ఏకమన్తం అట్ఠంసు. అథ నే దేవీ పుచ్ఛి – ‘‘తాతా, కింకారణా ఆగతత్థా’’తి? ‘‘మయం రఞ్ఞా తుమ్హాకం సన్తికం పేసితా, తీణి కిర నో సతసహస్సాని దేథా’’తి. ‘‘బహుం, భణే, భణథ, కిం తుమ్హేహి రఞ్ఞో సన్తికే కతం, కిస్మిం వో రాజా పసన్నో ఏత్తకం ధనం దాపేతీ’’తి? ‘‘దేవి, న అఞ్ఞం కిఞ్చి కతం, ఏకం పన సాసనం ఆరోచయిమ్హా’’తి. ‘‘సక్కా పన, తాతా, మయ్హమ్పి తం ఆరోచేతు’’న్తి. ‘‘సక్కా, దేవీ’’తి సువణ్ణభిఙ్గారేన ముఖం విక్ఖాలేత్వా ‘‘దేవి, బుద్ధో లోకే ఉప్పన్నో’’తి. సాపి తం సుత్వా పీతియా ఫుట్ఠసరీరా తిక్ఖత్తుం కిఞ్చి అసల్లక్ఖేత్వా చతుత్థవారే ‘‘బుద్ధో ఉప్పన్నో’’తి సుత్వా ‘‘కిం, తాతా, ఇమస్మిం పదే రఞ్ఞా దిన్న’’న్తి ? ‘‘సతసహస్సం, దేవీ’’తి. ‘‘తాతా, అననుచ్ఛవికం రఞ్ఞా కతం ఏవరూపం సాసనం సుత్వా తుమ్హాకం సతసహస్సదదమానేన, అహం వో మమ దుగ్గతపణ్ణాకారే తీణి సతసహస్సాని దమ్మి. అపరం కిఞ్చి తుమ్హేహి ఆరోచిత’’న్తి? తే ఇదఞ్చ ఇదఞ్చాతి ఇతరానిపి ద్వే సాసనాని ఆరోచేసుం. దేవీ పురిమనయేనేవ తయో తయో వారే అసల్లక్ఖేత్వా చతుత్థచతుత్థవారే తీణి తీణి సతసహస్సాని అదాసి. ఏవం తే సబ్బాని ద్వాదససతసహస్సాని లభింసు.
Te pana vāṇijakā rājagehaṃ gantvā deviyā raññā pahitasāsanaṃ ārocetvā deviyā ‘‘āgacchantū’’ti vutte pavisitvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Atha ne devī pucchi – ‘‘tātā, kiṃkāraṇā āgatatthā’’ti? ‘‘Mayaṃ raññā tumhākaṃ santikaṃ pesitā, tīṇi kira no satasahassāni dethā’’ti. ‘‘Bahuṃ, bhaṇe, bhaṇatha, kiṃ tumhehi rañño santike kataṃ, kismiṃ vo rājā pasanno ettakaṃ dhanaṃ dāpetī’’ti? ‘‘Devi, na aññaṃ kiñci kataṃ, ekaṃ pana sāsanaṃ ārocayimhā’’ti. ‘‘Sakkā pana, tātā, mayhampi taṃ ārocetu’’nti. ‘‘Sakkā, devī’’ti suvaṇṇabhiṅgārena mukhaṃ vikkhāletvā ‘‘devi, buddho loke uppanno’’ti. Sāpi taṃ sutvā pītiyā phuṭṭhasarīrā tikkhattuṃ kiñci asallakkhetvā catutthavāre ‘‘buddho uppanno’’ti sutvā ‘‘kiṃ, tātā, imasmiṃ pade raññā dinna’’nti ? ‘‘Satasahassaṃ, devī’’ti. ‘‘Tātā, ananucchavikaṃ raññā kataṃ evarūpaṃ sāsanaṃ sutvā tumhākaṃ satasahassadadamānena, ahaṃ vo mama duggatapaṇṇākāre tīṇi satasahassāni dammi. Aparaṃ kiñci tumhehi ārocita’’nti? Te idañca idañcāti itarānipi dve sāsanāni ārocesuṃ. Devī purimanayeneva tayo tayo vāre asallakkhetvā catutthacatutthavāre tīṇi tīṇi satasahassāni adāsi. Evaṃ te sabbāni dvādasasatasahassāni labhiṃsu.
అథ నే దేవీ పుచ్ఛి – ‘‘రాజా కహం, తాతా’’తి? ‘‘దేవి, రాజా ‘సత్థారం ఉద్దిస్స పబ్బజిస్సామీ’తి వత్వా గతో’’తి. ‘‘మయ్హం తేన కిం సాసనం దిన్న’’న్తి? ‘‘సబ్బం కిర ఇస్సరియం తుమ్హాకం విస్సట్ఠం, ‘తుమ్హే కిర యథాసుఖం సమ్పత్తిం అనుభవథా’’’తి. ‘‘అమచ్చా పన కుహిం, తాతా’’తి? ‘‘తేపి రఞ్ఞా సద్ధిం ‘పబ్బజిస్సామా’తి గతా, దేవీ’’తి. సా తేసం భరియాయో పక్కోసాపేత్వా, ‘‘అమ్మా, తుమ్హాకం సామికా రఞ్ఞా సద్ధిం ‘పబ్బజిస్సామా’తి గతా, తుమ్హే కిం కరిస్సథా’’తి? ‘‘కిం పన తేహి అమ్హాకం సాసనం పహితం, దేవీ’’తి? ‘‘తేహి కిర అత్తనో సమ్పత్తి తుమ్హాకం విస్సట్ఠా ‘తుమ్హే కిర సమ్పత్తిం యథాసుఖం పరిభుఞ్జథా’’’తి. ‘‘తుమ్హే పన, దేవి, కిం కరిస్సథా’’తి? ‘‘అమ్హాకం సో తావ రాజా మగ్గే ఠితో తీహి సతసహస్సేహి తీణి రతనాని పూజేత్వా ఖేళపిణ్డం వియ సమ్పత్తిం పహాయ ‘పబ్బజిస్సామీ’తి నిక్ఖన్తో, మయాపి తిణ్ణం రతనానం సాసనం సుత్వా తాని నవహి సతసహస్సేహి పూజితాని, న ఖో పనేసా సమ్పత్తి నామ రఞ్ఞోయేవ దుక్ఖా, మయ్హమ్పి దుక్ఖా ఏవ. కో రఞ్ఞా ఛడ్డితఖేళపిణ్డం జణ్ణుకేహి భూమియం పతిట్ఠహిత్వా ముఖేన గణ్హిస్సతి, న మయ్హం సమ్పత్తియా అత్థో, సత్థారం ఉద్దిస్స పబ్బజిస్సామీ’’తి. ‘‘దేవి, మయమ్పి తుమ్హేహి సద్ధిం పబ్బజిస్సామా’’తి. ‘‘సచే సక్కోథ, సాధూ’’తి. ‘‘సక్కోమ, దేవీ’’తి. తేన హి ‘‘ఏథా’’తి రథసహస్సం యోజాపేత్వా రథం ఆరుయ్హ తాహి సద్ధిం నిక్ఖమిత్వా అన్తరామగ్గే పఠమం నదిం దిస్వా యథా రఞ్ఞా పఠమం పుచ్ఛితా, తథేవ పుచ్ఛిత్వా సబ్బం పవత్తిం సుత్వా ‘‘రఞ్ఞా గతమగ్గం ఓలోకేథా’’తి వత్వా ‘‘సిన్ధవానం పదవలఞ్జం న పస్సామా’’తి వుత్తే రాజా ‘‘తీణి రతనాని ఉద్దిస్స నిక్ఖన్తోస్మీ’’తి సచ్చకిరియం కరిత్వా తిణ్ణం రతనానం గుణే అనుస్సరిత్వా గతో భవిస్సతి , అహమ్పి తీణి రతనాని ఉద్దిస్స నిక్ఖన్తా, తేసం మే ఆనుభావేన ‘‘ఇదం ఉదకం ఉదకం వియ మా హోతూ’’తి తిణ్ణం రతనానం గుణే అనుస్సరన్తీ రథసహస్సం పేసేసి. ఉదకం పిట్ఠిపాసాణసదిసం అహోసి, చక్కానం అగ్గట్ఠానేవ తేమింసు. ఏతేనేవ ఉపాయేన ఇతరా ద్వేపి నదియో ఉత్తరింసు.
Atha ne devī pucchi – ‘‘rājā kahaṃ, tātā’’ti? ‘‘Devi, rājā ‘satthāraṃ uddissa pabbajissāmī’ti vatvā gato’’ti. ‘‘Mayhaṃ tena kiṃ sāsanaṃ dinna’’nti? ‘‘Sabbaṃ kira issariyaṃ tumhākaṃ vissaṭṭhaṃ, ‘tumhe kira yathāsukhaṃ sampattiṃ anubhavathā’’’ti. ‘‘Amaccā pana kuhiṃ, tātā’’ti? ‘‘Tepi raññā saddhiṃ ‘pabbajissāmā’ti gatā, devī’’ti. Sā tesaṃ bhariyāyo pakkosāpetvā, ‘‘ammā, tumhākaṃ sāmikā raññā saddhiṃ ‘pabbajissāmā’ti gatā, tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Kiṃ pana tehi amhākaṃ sāsanaṃ pahitaṃ, devī’’ti? ‘‘Tehi kira attano sampatti tumhākaṃ vissaṭṭhā ‘tumhe kira sampattiṃ yathāsukhaṃ paribhuñjathā’’’ti. ‘‘Tumhe pana, devi, kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Amhākaṃ so tāva rājā magge ṭhito tīhi satasahassehi tīṇi ratanāni pūjetvā kheḷapiṇḍaṃ viya sampattiṃ pahāya ‘pabbajissāmī’ti nikkhanto, mayāpi tiṇṇaṃ ratanānaṃ sāsanaṃ sutvā tāni navahi satasahassehi pūjitāni, na kho panesā sampatti nāma raññoyeva dukkhā, mayhampi dukkhā eva. Ko raññā chaḍḍitakheḷapiṇḍaṃ jaṇṇukehi bhūmiyaṃ patiṭṭhahitvā mukhena gaṇhissati, na mayhaṃ sampattiyā attho, satthāraṃ uddissa pabbajissāmī’’ti. ‘‘Devi, mayampi tumhehi saddhiṃ pabbajissāmā’’ti. ‘‘Sace sakkotha, sādhū’’ti. ‘‘Sakkoma, devī’’ti. Tena hi ‘‘ethā’’ti rathasahassaṃ yojāpetvā rathaṃ āruyha tāhi saddhiṃ nikkhamitvā antarāmagge paṭhamaṃ nadiṃ disvā yathā raññā paṭhamaṃ pucchitā, tatheva pucchitvā sabbaṃ pavattiṃ sutvā ‘‘raññā gatamaggaṃ olokethā’’ti vatvā ‘‘sindhavānaṃ padavalañjaṃ na passāmā’’ti vutte rājā ‘‘tīṇi ratanāni uddissa nikkhantosmī’’ti saccakiriyaṃ karitvā tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇe anussaritvā gato bhavissati , ahampi tīṇi ratanāni uddissa nikkhantā, tesaṃ me ānubhāvena ‘‘idaṃ udakaṃ udakaṃ viya mā hotū’’ti tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇe anussarantī rathasahassaṃ pesesi. Udakaṃ piṭṭhipāsāṇasadisaṃ ahosi, cakkānaṃ aggaṭṭhāneva temiṃsu. Eteneva upāyena itarā dvepi nadiyo uttariṃsu.
సత్థా తాసం ఆగతభావం ఞత్వా యథా తా అత్తనో సన్తికే నిసిన్నే సామికే భిక్ఖూ న పస్సన్తి, తథా అధిట్ఠాసి. దేవీపి ఆగచ్ఛన్తీ సత్థు సరీరతో నిక్ఖన్తా రస్మియో దిస్వా తథేవ చిన్తేత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా, వన్దిత్వా ఏకమన్తం ఠితా పుచ్ఛి – ‘‘భన్తే, మహాకప్పినో రాజా తుమ్హే ఉద్దిస్స నిక్ఖమిత్వా గతో, కహం ను ఖో సో, అమ్హాకం తం దస్సేథా’’తి. ‘‘నిసీదథ తావ, ఇధేవ నం పస్సిస్సథా’’తి. తా సబ్బాపి హట్ఠతుట్ఠా ‘‘ఇధేవ కిర నిసిన్నా సామికే నో పస్సిస్సామా’’తి నిసీదింసు. సత్థా అనుపుబ్బిం కథం కథేసి. అనోజాదేవీ దేసనాపరియోసానే తాహి సద్ధిం సోతాపత్తిఫలం పాపుణి. మహాకప్పినో థేరో తాసం దేసియమానం ధమ్మదేసనం సుత్వా సపరివారో సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణి. తస్మిం ఖణే సత్థా తాసం తే భిక్ఖూ దస్సేసి. తాసఞ్హి ఆగతక్ఖణేయేవ అత్తనో సామికే కాసావధరే ముణ్డసీసే దిస్వా చిత్తం ఏకగ్గం న భవేయ్య, మగ్గఫలం నిబ్బత్తేతుం సక్కా న భవేయ్య. తస్మా అచలసద్ధాయ పతిట్ఠితకాలతో పట్ఠాయ తాసం తే భిక్ఖూ అరహత్తప్పత్తే దస్సేసి. తాపి తే దిస్వా పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా, ‘‘భన్తే, తుమ్హాకం పబ్బజితకిచ్చం మత్థకప్పత్త’’న్తి వత్వా సత్థారం వన్దిత్వా ఏకమన్తం ఠత్వా పబ్బజ్జం యాచింసు.
Satthā tāsaṃ āgatabhāvaṃ ñatvā yathā tā attano santike nisinne sāmike bhikkhū na passanti, tathā adhiṭṭhāsi. Devīpi āgacchantī satthu sarīrato nikkhantā rasmiyo disvā tatheva cintetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā, vanditvā ekamantaṃ ṭhitā pucchi – ‘‘bhante, mahākappino rājā tumhe uddissa nikkhamitvā gato, kahaṃ nu kho so, amhākaṃ taṃ dassethā’’ti. ‘‘Nisīdatha tāva, idheva naṃ passissathā’’ti. Tā sabbāpi haṭṭhatuṭṭhā ‘‘idheva kira nisinnā sāmike no passissāmā’’ti nisīdiṃsu. Satthā anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Anojādevī desanāpariyosāne tāhi saddhiṃ sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Mahākappino thero tāsaṃ desiyamānaṃ dhammadesanaṃ sutvā saparivāro saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tasmiṃ khaṇe satthā tāsaṃ te bhikkhū dassesi. Tāsañhi āgatakkhaṇeyeva attano sāmike kāsāvadhare muṇḍasīse disvā cittaṃ ekaggaṃ na bhaveyya, maggaphalaṃ nibbattetuṃ sakkā na bhaveyya. Tasmā acalasaddhāya patiṭṭhitakālato paṭṭhāya tāsaṃ te bhikkhū arahattappatte dassesi. Tāpi te disvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, tumhākaṃ pabbajitakiccaṃ matthakappatta’’nti vatvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhatvā pabbajjaṃ yāciṃsu.
ఏవం వుత్తే సత్థా ఉప్పలవణ్ణాయ థేరియా ఆగమనం చిన్తేసి. సా సత్థు చిన్తితక్ఖణేయేవ ఆకాసేనాగన్త్వా తా సబ్బా ఇత్థియో గహేత్వా ఆకాసేన భిక్ఖునుపస్సయం నేత్వా పబ్బాజేసి. తా సబ్బా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణింసు. సత్థా భిక్ఖుసహస్సం ఆదాయ ఆకాసేన జేతవనం అగమాసి. తత్ర సుదం ఆయస్మా మహాకప్పినో రత్తిట్ఠానాదీసు ‘‘అహో సుఖం, అహో సుఖ’’న్తి ఉదానం ఉదానేన్తో విచరతి. భిక్ఖూ భగవతో ఆరోచేసుం – ‘‘భన్తే, మహాకప్పినో ‘అహో సుఖం, అహో సుఖ’న్తి ఉదానం ఉదానేన్తో విచరతి, అత్తనో రజ్జసుఖం ఆరబ్భ ఉదానేతి మఞ్ఞే’’తి. సత్థా తం పక్కోసాపేత్వా – ‘‘సచ్చం కిర త్వం, కప్పిన, కామసుఖం ఆరబ్భ ఉదానం ఉదానేసీ’’తి? ‘‘భగవా మే, భన్తే, తం ఆరబ్భ ఉదానభావం వా అఞ్ఞం ఆరబ్భ ఉదానభావం వా జానాతీ’’తి. అథ సత్థా – ‘‘న, భిక్ఖవే, మమ పుత్తో కామసుఖం రజ్జసుఖం ఆరబ్భ ఉదానం ఉదానేతి, పుత్తస్స పన మే ధమ్మం చరతో ధమ్మపీతి నామ ఉప్పజ్జతి, సో అమతమహానిబ్బానం ఆరబ్భ ఏవం ఉదానం ఉదానేసీ’’తి అనుసన్ధిం ఘటేత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –
Evaṃ vutte satthā uppalavaṇṇāya theriyā āgamanaṃ cintesi. Sā satthu cintitakkhaṇeyeva ākāsenāgantvā tā sabbā itthiyo gahetvā ākāsena bhikkhunupassayaṃ netvā pabbājesi. Tā sabbā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā bhikkhusahassaṃ ādāya ākāsena jetavanaṃ agamāsi. Tatra sudaṃ āyasmā mahākappino rattiṭṭhānādīsu ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānaṃ udānento vicarati. Bhikkhū bhagavato ārocesuṃ – ‘‘bhante, mahākappino ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti udānaṃ udānento vicarati, attano rajjasukhaṃ ārabbha udāneti maññe’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, kappina, kāmasukhaṃ ārabbha udānaṃ udānesī’’ti? ‘‘Bhagavā me, bhante, taṃ ārabbha udānabhāvaṃ vā aññaṃ ārabbha udānabhāvaṃ vā jānātī’’ti. Atha satthā – ‘‘na, bhikkhave, mama putto kāmasukhaṃ rajjasukhaṃ ārabbha udānaṃ udāneti, puttassa pana me dhammaṃ carato dhammapīti nāma uppajjati, so amatamahānibbānaṃ ārabbha evaṃ udānaṃ udānesī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
‘‘ధమ్మపీతి సుఖం సేతి, విప్పసన్నేన చేతసా;
‘‘Dhammapīti sukhaṃ seti, vippasannena cetasā;
అరియప్పవేదితే ధమ్మే, సదా రమతి పణ్డితో’’తి. (ధ॰ ప॰ ౭౯);
Ariyappavedite dhamme, sadā ramati paṇḍito’’ti. (dha. pa. 79);
అథేకదివసం సత్థా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘కచ్చి, భిక్ఖవే, కప్పినో భిక్ఖూనం ధమ్మం దేసేతీ’’తి? ‘‘అప్పోస్సుక్కో, భన్తే, దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారం అనుయుత్తో విహరతి, ఓవాదమత్తమ్పి న దేతీ’’తి. సత్థా థేరం పక్కోసాపేత్వా – ‘‘సచ్చం కిర త్వం, కప్పిన, అన్తేవాసికానం ఓవాదమత్తమ్పి న దేసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. ‘‘బ్రాహ్మణ, మా ఏవం అకాసి, అజ్జ పట్ఠాయ ఉపగతానం భిక్ఖూనం ధమ్మం దేసేహీ’’తి. ‘‘సాధు, భన్తే’’తి థేరో భగవతో వచనం సిరసా సమ్పటిచ్ఛిత్వా ఏకోవాదేనేవ సమణసహస్సం అరహత్తే పతిట్ఠాపేసి. తేన నం సత్థా పటిపాటియా అత్తనో సావకే ఠానన్తరే ఠపేన్తో ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖుఓవాదకానం యదిదం మహాకప్పినో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౧౯, ౨౩౧) ఏతదగ్గే ఠపేసి.
Athekadivasaṃ satthā bhikkhū āmantesi – ‘‘kacci, bhikkhave, kappino bhikkhūnaṃ dhammaṃ desetī’’ti? ‘‘Appossukko, bhante, diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharati, ovādamattampi na detī’’ti. Satthā theraṃ pakkosāpetvā – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, kappina, antevāsikānaṃ ovādamattampi na desī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. ‘‘Brāhmaṇa, mā evaṃ akāsi, ajja paṭṭhāya upagatānaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desehī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti thero bhagavato vacanaṃ sirasā sampaṭicchitvā ekovādeneva samaṇasahassaṃ arahatte patiṭṭhāpesi. Tena naṃ satthā paṭipāṭiyā attano sāvake ṭhānantare ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhuovādakānaṃ yadidaṃ mahākappino’’ti (a. ni. 1.219, 231) etadagge ṭhapesi.
౬౬. ఏవం థేరో పత్తఅరహత్తఫలో అత్తనో పుబ్బకమ్మం సరిత్వా సోమనస్సజాతో పుబ్బచరితాపదానం పకాసేన్తో పదుముత్తరో నామ జినోతిఆదిమాహ. ఉదితో అజటాకాసేతి సకలాకాసే ఉదితో ఉట్ఠితో పాకటభూతో. సరదమ్బరే సరదకాలే ఆకాసే రవీవ సూరియో ఇవాతి అత్థో.
66. Evaṃ thero pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Udito ajaṭākāseti sakalākāse udito uṭṭhito pākaṭabhūto. Saradambare saradakāle ākāse ravīva sūriyo ivāti attho.
౭౦. అక్ఖదస్సో తదా ఆసిన్తి తస్మిం పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే సారదస్సీ హితదస్సీ ఆచరియో పాకటో అహోసిన్తి అత్థో.
70.Akkhadasso tadā āsinti tasmiṃ padumuttarassa bhagavato kāle sāradassī hitadassī ācariyo pākaṭo ahosinti attho.
౭౧. సావకస్స కతావినోతి తస్స భగవతో మే మనం మమ చిత్తం, తప్పయన్తస్స తోసయన్తస్స సావకస్స ఓవాదకస్స గుణం పకాసయతో అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తస్స కతావినో సాతచ్చకిచ్చయుత్తస్స వచనం సుత్వాతి సమ్బన్ధో.
71.Sāvakassakatāvinoti tassa bhagavato me manaṃ mama cittaṃ, tappayantassa tosayantassa sāvakassa ovādakassa guṇaṃ pakāsayato aggaṭṭhāne ṭhapentassa katāvino sātaccakiccayuttassa vacanaṃ sutvāti sambandho.
౭౩. హంససమభాగోతి హంససదిసగామి. హంసదున్దుభినిస్సనోతి హంసరవో దున్దుభిభేరిసద్దసదిసవచనో ‘‘ఏతం మహామత్తం పస్సథ, భిక్ఖవో’’తి ఆహాతి సమ్బన్ధో.
73.Haṃsasamabhāgoti haṃsasadisagāmi. Haṃsadundubhinissanoti haṃsaravo dundubhibherisaddasadisavacano ‘‘etaṃ mahāmattaṃ passatha, bhikkhavo’’ti āhāti sambandho.
౭౪. సముగ్గతతనూరుహన్తి సుట్ఠు ఉగ్గతలోమం ఉద్ధగ్గలోమం, ఉదగ్యమనం వా. జీమూతవణ్ణన్తి ముత్తఫలసమానవణ్ణం సున్దరసరీరపభన్తి అత్థో. పీణంసన్తి పరిపుణ్ణం అంసం. పసన్ననయనాననన్తి పసన్నఅక్ఖిపసన్నముఖన్తి అత్థో.
74.Samuggatatanūruhanti suṭṭhu uggatalomaṃ uddhaggalomaṃ, udagyamanaṃ vā. Jīmūtavaṇṇanti muttaphalasamānavaṇṇaṃ sundarasarīrapabhanti attho. Pīṇaṃsanti paripuṇṇaṃ aṃsaṃ. Pasannanayanānananti pasannaakkhipasannamukhanti attho.
౭౫. కతావినోతి కతాధికారస్స ఏతదగ్గే ఠితస్స భిక్ఖునో ఠానం సో ఏసో ముదితాయ పహట్ఠచిత్తతాయ పత్థేతీతి సమ్బన్ధో.
75.Katāvinoti katādhikārassa etadagge ṭhitassa bhikkhuno ṭhānaṃ so eso muditāya pahaṭṭhacittatāya patthetīti sambandho.
౮౧. సతసో అనుసాసియాతి ధమ్మేన సమేన వచనేన కారణవసేన అనుసాసిత్వాతి అత్థో. బారాణసియమాసన్నేతి బారాణసియా సమీపే పేసకారగామే. జాతో కేనియజాతియన్తి తన్తవాయజాతియా పేసకారకులే జాతోతి అత్థో. సేసం సువిఞ్ఞేయ్యమేవాతి.
81.Sataso anusāsiyāti dhammena samena vacanena kāraṇavasena anusāsitvāti attho. Bārāṇasiyamāsanneti bārāṇasiyā samīpe pesakāragāme. Jāto keniyajātiyanti tantavāyajātiyā pesakārakule jātoti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
మహాకప్పినత్థేరఅపదానవణ్ణనా సమత్తా.
Mahākappinattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / అపదానపాళి • Apadānapāḷi / ౩. మహాకప్పినత్థేరఅపదానం • 3. Mahākappinattheraapadānaṃ