Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အပဒာန-အဋ္ဌကထာ • Apadāna-aṭṭhakathā |
၇. မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရအပဒာနဝဏ္ဏနာ
7. Mahākoṭṭhikattheraapadānavaṇṇanā
သတ္တမာပဒာနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရသ္သ အပဒာနံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတ္ဝာ ဃရာဝာသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဟံသဝတီနဂရဝာသိနော ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ ယေန ဗုဒ္ဓော ယေန ဓမ္မော ယေန သင္ဃော, တန္နိန္နေ တပ္ပောဏေ တပ္ပဗ္ဘာရေ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသ္ဝာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂော, ယံနူနာဟမ္ပိ ဧကသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ အယံ ဝိယ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ သတ္ထု ဒေသနာပရိယောသာနေ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, သ္ဝေ မယ္ဟံ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ သတ္ထာ အဓိဝာသေသိ။ သော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ သကနိဝေသနံ ဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဗုဒ္ဓသ္သ စ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ အလင္ကရိတ္ဝာ ခာဒနီယဘောဇနီယံ ပဋိယာဒာပေတ္ဝာ တသ္သာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကနိဝေသနေ ဘိက္ခုသတသဟသ္သပရိဝာရံ သတ္ထာရံ ဝိဝိဓယာဂုခဇ္ဇကပရိဝာရံ သသူပဗ္ယဉ္ဇနံ ဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ဘောဇာပေတ္ဝာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ စိန္တေသိ – ‘‘မဟန္တံ ခော အဟံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေမိ, န ပန ယုတ္တံ မယာ ဧကဒိဝသမေဝ ဒာနံ ဒတ္ဝာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတုံ, အနုပဋိပာဋိယာ သတ္တာဟံ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ပတ္ထေသ္သာမီ’’တိ။ သော တေနေဝ နိယာမေန သတ္တာဟံ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဒုသ္သကောဋ္ဌာဂာရံ ဝိဝရာပေတ္ဝာ ဥတ္တမံ တိစီဝရပ္ပဟောနကံ သုခုမဝတ္ထံ ဗုဒ္ဓသ္သ ပာဒမူလေ ဌပေတ္ဝာ ဘိက္ခုသတသဟသ္သသ္သ စ တိစီဝရံ ဒတ္ဝာ တထာဂတံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, ယော သော ဘိက္ခု တုမ္ဟေဟိ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသမတ္ထကေ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော, အဟမ္ပိ သော ဘိက္ခု ဝိယ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ သတ္ထု ပာဒမူလေ နိပဇ္ဇိတ္ဝာ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တသ္သ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတ္ဝာ ‘‘အနာဂတေ ဣတော ကပ္ပသတသဟသ္သမတ္ထကေ ဂောတမော နာမ ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ, တသ္သ သာသနေ တဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိသ္သတီ’’တိ ဗ္ယာကာသိ။ သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ တတော စုတော ဒေဝသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတ္ဝာ အပရာပရံ ဒေဝမနုသ္သေသု ပရိဗ္ဘမိ။
Sattamāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato mahākoṭṭhikattherassa apadānaṃ. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto mātāpitūnaṃ accayena kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsino gandhamālādihatthe yena buddho yena dhammo yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā tehi saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘ayaṃ imasmiṃ sāsane paṭisambhidāppattānaṃ aggo, yaṃnūnāhampi ekassa buddhassa sāsane ayaṃ viya paṭisambhidāppattānaṃ aggo bhaveyya’’nti cintetvā satthu desanāpariyosāne vuṭṭhitāya parisāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ gehe bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi. So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhassa ca bhikkhusaṅghassa ca nisajjaṭṭhānaṃ gandhamālādīhi alaṅkaritvā khādanīyabhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sakanivesane bhikkhusatasahassaparivāraṃ satthāraṃ vividhayāgukhajjakaparivāraṃ sasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ bhojāpetvā bhattakiccapariyosāne cintesi – ‘‘mahantaṃ kho ahaṃ ṭhānantaraṃ patthemi, na pana yuttaṃ mayā ekadivasameva dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetuṃ, anupaṭipāṭiyā sattāhaṃ dānaṃ datvā patthessāmī’’ti. So teneva niyāmena sattāhaṃ mahādānaṃ datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamaṃ ticīvarappahonakaṃ sukhumavatthaṃ buddhassa pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassassa ca ticīvaraṃ datvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo so bhikkhu tumhehi ito sattame divasamatthake paṭisambhidāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakassa buddhassa sāsane pabbajitvā paṭisambhidāppattānaṃ aggo bhaveyya’’nti satthu pādamūle nipajjitvā patthanaṃ akāsi. Satthā tassa samijjhanabhāvaṃ ñatvā ‘‘anāgate ito kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tassa sāsane tava patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi. So tattha yāvatāyukaṃ puññāni katvā tato cuto devasampattiṃ anubhavitvā aparāparaṃ devamanussesu paribbhami.
ဧဝံ သော ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညဉာဏသမ္ဘာရေ သမ္ဘရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, ကောဋ္ဌိကောတိသ္သ နာမံ အကံသု။ ကသ္မာ မာတုယာ ဝာ အယ္ယကပယ္ယကာဒီနံ ဝာ နာမံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဧဝံ နာမံ ကရိံသူတိ စေ? အတ္တနော ပညဝန္တတာယ ဝေဒင္ဂေသု သတက္ကပရတက္ကေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု သကလဗ္ယာကရဏေသု စ ဆေကဘာဝေန စ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ ဇနေ မုခသတ္တီဟိ ကောဋ္ဌေန္တော ပက္ကောဋ္ဌေန္တော ဝိတုဒန္တော ဝိစရတီတိ အန္ဝတ္ထနာမံ ကရိံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟိ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာသု စိဏ္ဏဝသီ ဟုတ္ဝာ အဘီတော မဟာထေရေ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တောပိ ဒသဗလံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာသုယေဝ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိ။ ဧဝမယံ ထေရော တတ္ထ ကတာဓိကာရတာယ တတ္ထ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေန စ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂော ဇာတော။ အထ နံ သတ္ထာ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ, ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကောဋ္ဌိကော’’တိ (အ. နိ. ၁.၂၀၉, ၂၁၈)။
Evaṃ so devamanussesu saṃsaranto tattha tattha bhave puññañāṇasambhāre sambharanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, koṭṭhikotissa nāmaṃ akaṃsu. Kasmā mātuyā vā ayyakapayyakādīnaṃ vā nāmaṃ aggahetvā evaṃ nāmaṃ kariṃsūti ce? Attano paññavantatāya vedaṅgesu satakkaparatakkesu sanighaṇḍukeṭubhesu sākkharappabhedesu sakalabyākaraṇesu ca chekabhāvena ca diṭṭhadiṭṭhe jane mukhasattīhi koṭṭhento pakkoṭṭhento vitudanto vicaratīti anvatthanāmaṃ kariṃsūti veditabbaṃ. So vayappatto tayo vede uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ patto ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā abhīto mahāthere upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchi. Evamayaṃ thero tattha katādhikāratāya tattha ciṇṇavasībhāvena ca paṭisambhidāppattānaṃ aggo jāto. Atha naṃ satthā mahāvedallasuttaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisambhidāppattānaṃ yadidaṃ mahākoṭṭhiko’’ti (a. ni. 1.209, 218).
၂၂၁. သော အပရေန သမယေန ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော သောမနသ္သဇာတော အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိတာပဒာနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
221. So aparena samayena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
ဣတ္ထံ သုဒမာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကောတိ ဧတ္ထ သုဒန္တိ နိဒသ္သနေ နိပာတော။ အာယသ္မာတိ ဂာရဝာဓိဝစနံ, ယထာ တံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ။
Itthaṃsudamāyasmā mahākoṭṭhikoti ettha sudanti nidassane nipāto. Āyasmāti gāravādhivacanaṃ, yathā taṃ āyasmā mahāmoggallānoti.
မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရအပဒာနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
Mahākoṭṭhikattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / အပဒာနပာဠိ • Apadānapāḷi / ၇. မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရအပဒာနံ • 7. Mahākoṭṭhikattheraapadānaṃ