Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౨. మహాకోట్ఠికత్థేరగాథావణ్ణనా
2. Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā
ఉపసన్తోతి ఆయస్మతో మహాకోట్ఠికత్థేరస్స గాథా. తస్స కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి థేరో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే మహాభోగకులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో మాతాపితూనం అచ్చయేన కుటుమ్బం సణ్ఠపేత్వా ఘరావాసం వసన్తో ఏకదివసం పదుముత్తరస్స భగవతో ధమ్మదేసనాకాలే హంసవతీనగరవాసికే గన్ధమాలాదిహత్థే యేన బుద్ధో యేన ధమ్మో యేన సఙ్ఘో, తన్నిన్నే తప్పోణే తప్పబ్భారే గచ్ఛన్తే దిస్వా మహాజనేన సద్ధిం ఉపగతో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం పటిసమ్భిదాపత్తానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా ‘‘అయం కిర ఇమస్మిం సాసనే పటిసమ్భిదాపత్తానం అగ్గో, అహో వతాహమ్పి ఏకస్స బుద్ధస్స సాసనే అయం వియ పటిసమ్భిదాపత్తానం అగ్గో భవేయ్య’’న్తి చిన్తేత్వా సత్థు దేసనాపరియోసానే వుట్ఠితాయ పరిసాయ భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా, ‘‘భన్తే, స్వే మయ్హం భిక్ఖం గణ్హథా’’తి నిమన్తేసి. సత్థా అధివాసేసి. సో భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా సకనివేసనం గన్త్వా సబ్బరత్తిం బుద్ధస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ నిసజ్జట్ఠానం గన్ధదామమాలాదామాదీహి అలఙ్కరిత్వా పణీతం ఖాదనీయం భోజనీయం పటియాదాపేత్వా తస్సా రత్తియా అచ్చయేన సకే నివేసనే భిక్ఖుసతసహస్సపరివారం భగవన్తం వివిధయాగుఖజ్జకపరివారం నానారససూపబ్యఞ్జనం గన్ధసాలిభోజనం భోజేత్వా భత్తకిచ్చపరియోసానే చిన్తేసి – ‘‘మహన్తం, ఖో, అహం ఠానన్తరం పత్థేమి న ఖో పన మయ్హం యుత్తం ఏకదివసమేవ దానం దత్వా తం ఠానన్తరం పత్థేతుం, అనుపటిపాటియా సత్త దివసే దానం దత్వా పత్థేస్సామీ’’తి . సో తేనేవ నియామేన సత్త దివసే మహాదానాని దత్వా భత్తకిచ్చపరియోసానే దుస్సకోట్ఠాగారం వివరాపేత్వా ఉత్తమం తిచీవరప్పహోనకం సుఖుమవత్థం బుద్ధస్స పాదమూలే ఠపేత్వా భిక్ఖుసతసహస్సస్స చ తిచీవరం దత్వా తథాగతం ఉపసఙ్కమిత్వా, ‘‘భన్తే, యో సో భిక్ఖు తుమ్హేహి ఇతో సత్తమదివసమత్థకే ఏతదగ్గే ఠపితో, అహమ్పి సో భిక్ఖు వియ అనాగతే ఉప్పజ్జనకబుద్ధస్స సాసనే పబ్బజిత్వా పటిసమ్భిదాపత్తానం అగ్గో భవేయ్య’’న్తి వత్వా సత్థు పాదమూలే నిపజ్జిత్వా పత్థనం అకాసి. సత్థా తస్స పత్థనాయ సమిజ్ఝనభావం దిస్వా ‘‘అనాగతే ఇతో కప్పసతసహస్సమత్థకే గోతమో నామ బుద్ధో లోకే ఉప్పజ్జిస్సతి, తస్స సాసనే తవ పత్థనా సమిజ్ఝిస్సతీ’’తి బ్యాకాసి. వుత్తమ్పి చేతం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౪.౨౨౧-౨౫౦) –
Upasantoti āyasmato mahākoṭṭhikattherassa gāthā. Tassa kā uppatti? Ayampi thero padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto mātāpitūnaṃ accayena kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsike gandhamālādihatthe yena buddho yena dhammo yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā mahājanena saddhiṃ upagato satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘ayaṃ kira imasmiṃ sāsane paṭisambhidāpattānaṃ aggo, aho vatāhampi ekassa buddhassa sāsane ayaṃ viya paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti cintetvā satthu desanāpariyosāne vuṭṭhitāya parisāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi. So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhassa bhikkhusaṅghassa ca nisajjaṭṭhānaṃ gandhadāmamālādāmādīhi alaṅkaritvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sake nivesane bhikkhusatasahassaparivāraṃ bhagavantaṃ vividhayāgukhajjakaparivāraṃ nānārasasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ bhojetvā bhattakiccapariyosāne cintesi – ‘‘mahantaṃ, kho, ahaṃ ṭhānantaraṃ patthemi na kho pana mayhaṃ yuttaṃ ekadivasameva dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetuṃ, anupaṭipāṭiyā satta divase dānaṃ datvā patthessāmī’’ti . So teneva niyāmena satta divase mahādānāni datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamaṃ ticīvarappahonakaṃ sukhumavatthaṃ buddhassa pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassassa ca ticīvaraṃ datvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake etadagge ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane pabbajitvā paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti vatvā satthu pādamūle nipajjitvā patthanaṃ akāsi. Satthā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate ito kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tassa sāsane tava patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54.221-250) –
‘‘పదుముత్తరో నామ జినో, సబ్బలోకవిదూ ముని;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;
ఇతో సతసహస్సమ్హి, కప్పే ఉప్పజ్జి చక్ఖుమా.
Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.
‘‘ఓవాదకో విఞ్ఞాపకో, తారకో సబ్బపాణినం;
‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;
దేసనాకుసలో బుద్ధో, తారేసి జనతం బహుం.
Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘అనుకమ్పకో కారుణికో, హితేసీ సబ్బపాణినం;
‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;
సమ్పత్తే తిత్థియే సబ్బే, పఞ్చసీలే పతిట్ఠపి.
Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.
‘‘ఏవం నిరాకులం ఆసి, సుఞ్ఞతం తిత్థియేహి చ;
‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;
విచిత్తం అరహన్తేహి, వసీభూతేహి తాదిభి.
Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.
‘‘రతనానట్ఠపఞ్ఞాసం, ఉగ్గతో సో మహాముని;
‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;
కఞ్చనగ్ఘియసఙ్కాసో, బాత్తింసవరలక్ఖణో.
Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.
‘‘వస్ససతసహస్సాని, ఆయు విజ్జతి తావదే;
‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;
తావతా తిట్ఠమానో సో, తారేసి జనతం బహుం.
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘తదాహం హంసవతియం, బ్రాహ్మణో వేదపారగూ;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;
ఉపేచ్చ సబ్బలోకగ్గం, అస్సోసిం ధమ్మదేసనం.
Upecca sabbalokaggaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.
‘‘తదా సో సావకం వీరో, పభిన్నమతిగోచరం;
‘‘Tadā so sāvakaṃ vīro, pabhinnamatigocaraṃ;
అత్థే ధమ్మే నిరుత్తే చ, పటిభానే చ కోవిదం.
Atthe dhamme nirutte ca, paṭibhāne ca kovidaṃ.
‘‘ఠపేసి ఏతదగ్గమ్హి, తం సుత్వా ముదితో అహం;
‘‘Ṭhapesi etadaggamhi, taṃ sutvā mudito ahaṃ;
ససావకం జినవరం, సత్తాహం భోజయిం తదా.
Sasāvakaṃ jinavaraṃ, sattāhaṃ bhojayiṃ tadā.
‘‘దుస్సేహచ్ఛాదయిత్వాన, ససిస్సం బుద్ధిసాగరం;
‘‘Dussehacchādayitvāna, sasissaṃ buddhisāgaraṃ;
నిపచ్చ పాదమూలమ్హి, తం ఠానం పత్థయిం అహం.
Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānaṃ patthayiṃ ahaṃ.
‘‘తతో అవోచ లోకగ్గో, పస్సథేతం దిజుత్తమం;
‘‘Tato avoca lokaggo, passathetaṃ dijuttamaṃ;
వినతం పాదమూలే మే, కమలోదరసప్పభం.
Vinataṃ pādamūle me, kamalodarasappabhaṃ.
‘‘బుద్ధసేట్ఠస్స భిక్ఖుస్స, ఠానం పత్థయతే అయం;
‘‘Buddhaseṭṭhassa bhikkhussa, ṭhānaṃ patthayate ayaṃ;
తాయ సద్ధాయ చాగేన, సద్ధమ్మస్సవనేన చ.
Tāya saddhāya cāgena, saddhammassavanena ca.
‘‘సబ్బత్థ సుఖితో హుత్వా, సంసరిత్వా భవాభవే;
‘‘Sabbattha sukhito hutvā, saṃsaritvā bhavābhave;
అనాగతమ్హి అద్ధానే, లచ్ఛసేతం మనోరథం.
Anāgatamhi addhāne, lacchasetaṃ manorathaṃ.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘తస్స ధమ్మేసు దాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
కోట్ఠికో నామ నామేన, హేస్సతి సత్థు సావకో.
Koṭṭhiko nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘తం సుత్వా ముదితో హుత్వా, యావజీవం తదా జినం;
‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;
మేత్తచిత్తో పరిచరిం, సతో పఞ్ఞా సమాహితో.
Mettacitto paricariṃ, sato paññā samāhito.
‘‘తేన కమ్మవిపాకేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammavipākena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘సతానం తీణిక్ఖత్తుఞ్చ, దేవరజ్జమకారయిం;
‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;
సతానం పఞ్చక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ అహోసహం.
Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘పదేసరజ్జం విపులం, గణనాతో అసఙ్ఖియం;
‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;
సబ్బత్థ సుఖితో ఆసిం, తస్స కమ్మస్స వాహసా.
Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.
‘‘దువే భవే సంసరామి, దేవత్తే అథ మానుసే;
‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;
అఞ్ఞం గతిం న గచ్ఛామి, సుచిణ్ణస్స ఇదం ఫలం.
Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.
‘‘దువే కులే పజాయామి, ఖత్తియే అథ బ్రాహ్మణే;
‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;
నీచే కులే న జాయామి, సుచిణ్ణస్స ఇదం ఫలం.
Nīce kule na jāyāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.
‘‘పచ్ఛిమే భవే సమ్పత్తే, బ్రహ్మబన్ధు అహోసహం;
‘‘Pacchime bhave sampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;
సావత్థియం విప్పకులే, పచ్చాజాతో మహద్ధనే.
Sāvatthiyaṃ vippakule, paccājāto mahaddhane.
‘‘మాతా చన్దవతీ నామ, పితా మే అస్సలాయనో;
‘‘Mātā candavatī nāma, pitā me assalāyano;
యదా మే పితరం బుద్ధో, వినయీ సబ్బసుద్ధియా.
Yadā me pitaraṃ buddho, vinayī sabbasuddhiyā.
‘‘తదా పసన్నో సుగతే, పబ్బజిం అనగారియం;
‘‘Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
మోగ్గల్లానో ఆచరియో, ఉపజ్ఝా సారిసమ్భవో.
Moggallāno ācariyo, upajjhā sārisambhavo.
‘‘కేసేసు ఛిజ్జమానేసు, దిట్ఠి ఛిన్నా సమూలికా;
‘‘Kesesu chijjamānesu, diṭṭhi chinnā samūlikā;
నివాసేన్తో చ కాసావం, అరహత్తమపాపుణిం.
Nivāsento ca kāsāvaṃ, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘అత్థధమ్మనిరుత్తీసు, పటిభానే చ మే మతి;
‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne ca me mati;
పభిన్నా తేన లోకగ్గో, ఏతదగ్గే ఠపేసి మం.
Pabhinnā tena lokaggo, etadagge ṭhapesi maṃ.
‘‘అసన్దిట్ఠం వియాకాసిం, ఉపతిస్సేన పుచ్ఛితో;
‘‘Asandiṭṭhaṃ viyākāsiṃ, upatissena pucchito;
పటిసమ్భిదాసు తేనాహం, అగ్గో సమ్బుద్ధసాసనే.
Paṭisambhidāsu tenāhaṃ, aggo sambuddhasāsane.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవో.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, మమ బుద్ధస్స సన్తికే;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో, విమోక్ఖాపి చ అట్ఠిమే;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ఛళభిఞ్ఞా సచ్ఛికతా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఏవం సో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞఞాణసమ్భారం సమ్భరన్తో అపరాపరం దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తి. కోట్ఠికోతిస్స నామం అకంసు. సో వయప్పత్తో తయో వేదే ఉగ్గహేత్వా బ్రాహ్మణసిప్పే నిప్ఫత్తిం గతో ఏకదివసం సత్థు సన్తికం గన్త్వా ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా ఉపసమ్పన్నకాలతో పట్ఠాయ విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పత్వా పటిసమ్భిదాసు చిణ్ణవసీ హుత్వా అభిఞ్ఞాతే అభిఞ్ఞాతే మహాథేరే ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్హం పుచ్ఛన్తోపి దసబలం ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్హం పుచ్ఛన్తోపి పటిసమ్భిదాసుయేవ పఞ్హం పుచ్ఛి. ఏవమయం థేరో తత్థ కతాధికారతాయ చిణ్ణవసీభావేన చ పటిసమ్భిదాపత్తానం అగ్గో జాతో. అథ నం సత్థా మహావేదల్లసుత్తం (మ॰ ని॰ ౧.౪౪౯ ఆదయో) అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా పటిసమ్భిదాపత్తానం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి – ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం పటిసమ్భిదాపత్తానం యదిదం మహాకోట్ఠికో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౦౯, ౨౧౮). సో అపరేన సమయేన విముత్తిసుఖం పటిసంవేదేన్తో ఉదానవసేన –
Evaṃ so tattha tattha bhave puññañāṇasambhāraṃ sambharanto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Koṭṭhikotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ gato ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā abhiññāte abhiññāte mahāthere upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchi. Evamayaṃ thero tattha katādhikāratāya ciṇṇavasībhāvena ca paṭisambhidāpattānaṃ aggo jāto. Atha naṃ satthā mahāvedallasuttaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisambhidāpattānaṃ yadidaṃ mahākoṭṭhiko’’ti (a. ni. 1.209, 218). So aparena samayena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento udānavasena –
౨.
2.
‘‘ఉపసన్తో ఉపరతో, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;
‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;
ధునాతి పాపకే ధమ్మే, దుమపత్తంవ మాలుతో’’తి. –
Dhunāti pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto’’ti. –
ఇత్థం సుదం ఆయస్మా మహాకోట్ఠికత్థేరో గాథం అభాసి.
Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhikatthero gāthaṃ abhāsi.
తత్థ ఉపసన్తోతి మనచ్ఛట్ఠానం ఇన్ద్రియానం ఉపసమనేన నిబ్బిసేవనభావకరణేన ఉపసన్తో. ఉపరతోతి సబ్బస్మా పాపకరణతో ఓరతో విరతో. మన్తభాణీతి మన్తా వుచ్చతి పఞ్ఞా, తాయ పన ఉపపరిక్ఖిత్వా భణతీతి మన్తభాణీ, కాలవాదీఆదిభావం అవిస్సజ్జేన్తోయేవ భణతీతి అత్థో. మన్తభణనవసేన వా భణతీతి మన్తభాణీ, దుబ్భాసితతో వినా అత్తనో భాసనవసేన చతురఙ్గసమన్నాగతం సుభాసితంయేవ భణతీతి అత్థో. జాతిఆదివసేన అత్తనో అనుక్కంసనతో న ఉద్ధతోతి అనుద్ధతో అథ వా తిణ్ణం కాయదుచ్చరితానం వూపసమనేన తతో పటివిరతియా ఉపసన్తో, తిణ్ణం మనోదుచ్చరితానం ఉపరమణేన పజహనేన ఉపరతో, చతున్నం వచీదుచ్చరితానం అప్పవత్తియా పరిమితభాణితాయ మన్తభాణీ, తివిధదుచ్చరితనిమిత్తఉప్పజ్జనకస్స ఉద్ధచ్చస్స అభావతో అనుద్ధతో. ఏవం పన తివిధదుచ్చరితప్పహానేన సుద్ధే సీలే పతిట్ఠితో, ఉద్ధచ్చప్పహానేన సమాహితో, తమేవ సమాధిం పదట్ఠానం కత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా మగ్గపటిపాటియా ధునాతి పాపకే ధమ్మే లామకట్ఠేన పాపకే సబ్బేపి సంకిలేసధమ్మే నిద్ధునాతి, సముచ్ఛేదవసేన పజహతి . యథా కిం? దుమపత్తంవ మాలుతో, యథా నామ దుమస్స రుక్ఖస్స పత్తం పణ్డుపలాసం మాలుతో వాతో ధునాతి, బన్ధనతో వియోజేన్తో నీహరతి, ఏవం యథావుత్తపటిపత్తియం ఠితో పాపధమ్మే అత్తనో సన్తానతో నీహరతి, ఏవమయం థేరస్స అఞ్ఞాపదేసేన అఞ్ఞాబ్యాకరణగాథాపి హోతీతి వేదితబ్బా.
Tattha upasantoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ upasamanena nibbisevanabhāvakaraṇena upasanto. Uparatoti sabbasmā pāpakaraṇato orato virato. Mantabhāṇīti mantā vuccati paññā, tāya pana upaparikkhitvā bhaṇatīti mantabhāṇī, kālavādīādibhāvaṃ avissajjentoyeva bhaṇatīti attho. Mantabhaṇanavasena vā bhaṇatīti mantabhāṇī, dubbhāsitato vinā attano bhāsanavasena caturaṅgasamannāgataṃ subhāsitaṃyeva bhaṇatīti attho. Jātiādivasena attano anukkaṃsanato na uddhatoti anuddhato atha vā tiṇṇaṃ kāyaduccaritānaṃ vūpasamanena tato paṭiviratiyā upasanto, tiṇṇaṃ manoduccaritānaṃ uparamaṇena pajahanena uparato, catunnaṃ vacīduccaritānaṃ appavattiyā parimitabhāṇitāya mantabhāṇī, tividhaduccaritanimittauppajjanakassa uddhaccassa abhāvato anuddhato. Evaṃ pana tividhaduccaritappahānena suddhe sīle patiṭṭhito, uddhaccappahānena samāhito, tameva samādhiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā dhunāti pāpake dhamme lāmakaṭṭhena pāpake sabbepi saṃkilesadhamme niddhunāti, samucchedavasena pajahati . Yathā kiṃ? Dumapattaṃva māluto, yathā nāma dumassa rukkhassa pattaṃ paṇḍupalāsaṃ māluto vāto dhunāti, bandhanato viyojento nīharati, evaṃ yathāvuttapaṭipattiyaṃ ṭhito pāpadhamme attano santānato nīharati, evamayaṃ therassa aññāpadesena aññābyākaraṇagāthāpi hotīti veditabbā.
ఏత్థ చ కాయవచీదుచ్చరితప్పహానవచనేన పయోగసుద్ధిం దస్సేతి, మనోదుచ్చరితప్పహానవచనేన ఆసయసుద్ధిం. ఏవం పయోగాసయసుద్ధస్స ‘‘అనుద్ధతో’’తి ఇమినా ఉద్ధచ్చాభావవచనేన తదేకట్ఠతాయ నీవరణప్పహానం దస్సేతి. తేసు పయోగసుద్ధియా సీలసమ్పత్తి విభావితా, ఆసయసుద్ధియా సమథభావనాయ ఉపకారకధమ్మపరిగ్గహో, నీవరణప్పహానేన సమాధిభావనా, ‘‘ధునాతి పాపకే ధమ్మే’’తి ఇమినా పఞ్ఞాభావనా విభావితా హోతి. ఏవం అధిసీలసిక్ఖాదయో తిస్సో సిక్ఖా, తివిధకల్యాణం సాసనం, తదఙ్గప్పహానాదీని తీణి పహానాని, అన్తద్వయపరివజ్జనేన సద్ధిం మజ్ఝిమాయ పటిపత్తియా పటిపజ్జనం, అపాయభవాదీనం సమతిక్కమనూపాయో చ యథారహం నిద్ధారేత్వా యోజేతబ్బా. ఇమినా నయేన సేసగాథాసుపి యథారహం అత్థయోజనా వేదితబ్బా. అత్థమత్తమేవ పన తత్థ తత్థ అపుబ్బం వణ్ణయిస్సామ. ‘‘ఇత్థం సుదం ఆయస్మా మహాకోట్ఠికో’’తి ఇదం పూజావచనం, యథా తం మహామోగ్గల్లానోతి.
Ettha ca kāyavacīduccaritappahānavacanena payogasuddhiṃ dasseti, manoduccaritappahānavacanena āsayasuddhiṃ. Evaṃ payogāsayasuddhassa ‘‘anuddhato’’ti iminā uddhaccābhāvavacanena tadekaṭṭhatāya nīvaraṇappahānaṃ dasseti. Tesu payogasuddhiyā sīlasampatti vibhāvitā, āsayasuddhiyā samathabhāvanāya upakārakadhammapariggaho, nīvaraṇappahānena samādhibhāvanā, ‘‘dhunāti pāpake dhamme’’ti iminā paññābhāvanā vibhāvitā hoti. Evaṃ adhisīlasikkhādayo tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tadaṅgappahānādīni tīṇi pahānāni, antadvayaparivajjanena saddhiṃ majjhimāya paṭipattiyā paṭipajjanaṃ, apāyabhavādīnaṃ samatikkamanūpāyo ca yathārahaṃ niddhāretvā yojetabbā. Iminā nayena sesagāthāsupi yathārahaṃ atthayojanā veditabbā. Atthamattameva pana tattha tattha apubbaṃ vaṇṇayissāma. ‘‘Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhiko’’ti idaṃ pūjāvacanaṃ, yathā taṃ mahāmoggallānoti.
మహాకోట్ఠికత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౨. మహాకోట్ఠికత్థేరగాథా • 2. Mahākoṭṭhikattheragāthā