Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၂. မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    2. Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā

    ဥပသန္တောတိ အာယသ္မတော မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ တသ္သ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ထေရော ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတ္ဝာ ဃရာဝာသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဟံသဝတီနဂရဝာသိကေ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ ယေန ဗုဒ္ဓော ယေန ဓမ္မော ယေန သင္ဃော, တန္နိန္နေ တပ္ပောဏေ တပ္ပဗ္ဘာရေ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသ္ဝာ မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဥပဂတော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယံ ကိရ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ အဂ္ဂော, အဟော ဝတာဟမ္ပိ ဧကသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ အယံ ဝိယ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ အဂ္ဂော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ သတ္ထု ဒေသနာပရိယောသာနေ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, သ္ဝေ မယ္ဟံ ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ သတ္ထာ အဓိဝာသေသိ။ သော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ သကနိဝေသနံ ဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ ဂန္ဓဒာမမာလာဒာမာဒီဟိ အလင္ကရိတ္ဝာ ပဏီတံ ခာဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒာပေတ္ဝာ တသ္သာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ဘိက္ခုသတသဟသ္သပရိဝာရံ ဘဂဝန္တံ ဝိဝိဓယာဂုခဇ္ဇကပရိဝာရံ နာနာရသသူပဗ္ယဉ္ဇနံ ဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ဘောဇေတ္ဝာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ စိန္တေသိ – ‘‘မဟန္တံ, ခော, အဟံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေမိ န ခော ပန မယ္ဟံ ယုတ္တံ ဧကဒိဝသမေဝ ဒာနံ ဒတ္ဝာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတုံ, အနုပဋိပာဋိယာ သတ္တ ဒိဝသေ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ပတ္ထေသ္သာမီ’’တိ ။ သော တေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသေ မဟာဒာနာနိ ဒတ္ဝာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဒုသ္သကောဋ္ဌာဂာရံ ဝိဝရာပေတ္ဝာ ဥတ္တမံ တိစီဝရပ္ပဟောနကံ သုခုမဝတ္ထံ ဗုဒ္ဓသ္သ ပာဒမူလေ ဌပေတ္ဝာ ဘိက္ခုသတသဟသ္သသ္သ စ တိစီဝရံ ဒတ္ဝာ တထာဂတံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, ယော သော ဘိက္ခု တုမ္ဟေဟိ ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော, အဟမ္ပိ သော ဘိက္ခု ဝိယ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ အဂ္ဂော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ ဝတ္ဝာ သတ္ထု ပာဒမူလေ နိပဇ္ဇိတ္ဝာ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တသ္သ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အနာဂတေ ဣတော ကပ္ပသတသဟသ္သမတ္ထကေ ဂောတမော နာမ ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ, တသ္သ သာသနေ တဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိသ္သတီ’’တိ ဗ္ယာကာသိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၄.၂၂၁-၂၅၀) –

    Upasantoti āyasmato mahākoṭṭhikattherassa gāthā. Tassa kā uppatti? Ayampi thero padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto mātāpitūnaṃ accayena kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsike gandhamālādihatthe yena buddho yena dhammo yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā mahājanena saddhiṃ upagato satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘ayaṃ kira imasmiṃ sāsane paṭisambhidāpattānaṃ aggo, aho vatāhampi ekassa buddhassa sāsane ayaṃ viya paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti cintetvā satthu desanāpariyosāne vuṭṭhitāya parisāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi. So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhassa bhikkhusaṅghassa ca nisajjaṭṭhānaṃ gandhadāmamālādāmādīhi alaṅkaritvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sake nivesane bhikkhusatasahassaparivāraṃ bhagavantaṃ vividhayāgukhajjakaparivāraṃ nānārasasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ bhojetvā bhattakiccapariyosāne cintesi – ‘‘mahantaṃ, kho, ahaṃ ṭhānantaraṃ patthemi na kho pana mayhaṃ yuttaṃ ekadivasameva dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetuṃ, anupaṭipāṭiyā satta divase dānaṃ datvā patthessāmī’’ti . So teneva niyāmena satta divase mahādānāni datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamaṃ ticīvarappahonakaṃ sukhumavatthaṃ buddhassa pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassassa ca ticīvaraṃ datvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake etadagge ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane pabbajitvā paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti vatvā satthu pādamūle nipajjitvā patthanaṃ akāsi. Satthā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate ito kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tassa sāsane tava patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54.221-250) –

    ‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ။

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;

    ဣတော သတသဟသ္သမ္ဟိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.

    ‘‘ဩဝာဒကော ဝိညာပကော၊ တာရကော သဗ္ဗပာဏိနံ။

    ‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;

    ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

    Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော၊ ဟိတေသီ သဗ္ဗပာဏိနံ။

    ‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;

    သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ၊ ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။

    Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.

    ‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ၊ သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ။

    ‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;

    ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ၊ ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။

    Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.

    ‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ၊ ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ။

    ‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;

    ကဉ္စနဂ္ဃိယသင္ကာသော၊ ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။

    Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.

    ‘‘ဝသ္သသတသဟသ္သာနိ၊ အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ။

    ‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;

    တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘တဒာဟံ ဟံသဝတိယံ၊ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝေဒပာရဂူ။

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;

    ဥပေစ္စ သဗ္ဗလောကဂ္ဂံ၊ အသ္သောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။

    Upecca sabbalokaggaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.

    ‘‘တဒာ သော သာဝကံ ဝီရော၊ ပဘိန္နမတိဂောစရံ။

    ‘‘Tadā so sāvakaṃ vīro, pabhinnamatigocaraṃ;

    အတ္ထေ ဓမ္မေ နိရုတ္တေ စ၊ ပဋိဘာနေ စ ကောဝိဒံ။

    Atthe dhamme nirutte ca, paṭibhāne ca kovidaṃ.

    ‘‘ဌပေသိ ဧတဒဂ္ဂမ္ဟိ၊ တံ သုတ္ဝာ မုဒိတော အဟံ။

    ‘‘Ṭhapesi etadaggamhi, taṃ sutvā mudito ahaṃ;

    သသာဝကံ ဇိနဝရံ၊ သတ္တာဟံ ဘောဇယိံ တဒာ။

    Sasāvakaṃ jinavaraṃ, sattāhaṃ bhojayiṃ tadā.

    ‘‘ဒုသ္သေဟစ္ဆာဒယိတ္ဝာန၊ သသိသ္သံ ဗုဒ္ဓိသာဂရံ။

    ‘‘Dussehacchādayitvāna, sasissaṃ buddhisāgaraṃ;

    နိပစ္စ ပာဒမူလမ္ဟိ၊ တံ ဌာနံ ပတ္ထယိံ အဟံ။

    Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānaṃ patthayiṃ ahaṃ.

    ‘‘တတော အဝောစ လောကဂ္ဂော၊ ပသ္သထေတံ ဒိဇုတ္တမံ။

    ‘‘Tato avoca lokaggo, passathetaṃ dijuttamaṃ;

    ဝိနတံ ပာဒမူလေ မေ၊ ကမလောဒရသပ္ပဘံ။

    Vinataṃ pādamūle me, kamalodarasappabhaṃ.

    ‘‘ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌသ္သ ဘိက္ခုသ္သ၊ ဌာနံ ပတ္ထယတေ အယံ။

    ‘‘Buddhaseṭṭhassa bhikkhussa, ṭhānaṃ patthayate ayaṃ;

    တာယ သဒ္ဓာယ စာဂေန၊ သဒ္ဓမ္မသ္သဝနေန စ။

    Tāya saddhāya cāgena, saddhammassavanena ca.

    ‘‘သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟုတ္ဝာ၊ သံသရိတ္ဝာ ဘဝာဘဝေ။

    ‘‘Sabbattha sukhito hutvā, saṃsaritvā bhavābhave;

    အနာဂတမ္ဟိ အဒ္ဓာနေ၊ လစ္ဆသေတံ မနောရထံ။

    Anāgatamhi addhāne, lacchasetaṃ manorathaṃ.

    ‘‘သတသဟသ္သိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝော။

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ဂောတမော နာမ ဂောတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိသ္သတိ။

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘တသ္သ ဓမ္မေသု ဒာယာဒော၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော။

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    ကောဋ္ဌိကော နာမ နာမေန၊ ဟေသ္သတိ သတ္ထု သာဝကော။

    Koṭṭhiko nāma nāmena, hessati satthu sāvako.

    ‘‘တံ သုတ္ဝာ မုဒိတော ဟုတ္ဝာ၊ ယာဝဇီဝံ တဒာ ဇိနံ။

    ‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    မေတ္တစိတ္တော ပရိစရိံ၊ သတော ပညာ သမာဟိတော။

    Mettacitto paricariṃ, sato paññā samāhito.

    ‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ။

    ‘‘Tena kammavipākena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    ဇဟိတ္ဝာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။

    ‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;

    သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။

    Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင္ခိယံ။

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော အာသိံ၊ တသ္သ ကမ္မသ္သ ဝာဟသာ။

    Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.

    ‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ၊ ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ။

    ‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;

    အညံ ဂတိံ န ဂစ္ဆာမိ၊ သုစိဏ္ဏသ္သ ဣဒံ ဖလံ။

    Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ၊ ခတ္တိယေ အထ ဗ္ရာဟ္မဏေ။

    ‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;

    နီစေ ကုလေ န ဇာယာမိ၊ သုစိဏ္ဏသ္သ ဣဒံ ဖလံ။

    Nīce kule na jāyāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ ဗ္ရဟ္မဗန္ဓု အဟောသဟံ။

    ‘‘Pacchime bhave sampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;

    သာဝတ္ထိယံ ဝိပ္ပကုလေ၊ ပစ္စာဇာတော မဟဒ္ဓနေ။

    Sāvatthiyaṃ vippakule, paccājāto mahaddhane.

    ‘‘မာတာ စန္ဒဝတီ နာမ၊ ပိတာ မေ အသ္သလာယနော။

    ‘‘Mātā candavatī nāma, pitā me assalāyano;

    ယဒာ မေ ပိတရံ ဗုဒ္ဓော၊ ဝိနယီ သဗ္ဗသုဒ္ဓိယာ။

    Yadā me pitaraṃ buddho, vinayī sabbasuddhiyā.

    ‘‘တဒာ ပသန္နော သုဂတေ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂာရိယံ။

    ‘‘Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    မောဂ္ဂလ္လာနော အာစရိယော၊ ဥပဇ္ဈာ သာရိသမ္ဘဝော။

    Moggallāno ācariyo, upajjhā sārisambhavo.

    ‘‘ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု၊ ဒိဋ္ဌိ ဆိန္နာ သမူလိကာ။

    ‘‘Kesesu chijjamānesu, diṭṭhi chinnā samūlikā;

    နိဝာသေန္တော စ ကာသာဝံ၊ အရဟတ္တမပာပုဏိံ။

    Nivāsento ca kāsāvaṃ, arahattamapāpuṇiṃ.

    ‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု၊ ပဋိဘာနေ စ မေ မတိ။

    ‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne ca me mati;

    ပဘိန္နာ တေန လောကဂ္ဂော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။

    Pabhinnā tena lokaggo, etadagge ṭhapesi maṃ.

    ‘‘အသန္ဒိဋ္ဌံ ဝိယာကာသိံ၊ ဥပတိသ္သေန ပုစ္ဆိတော။

    ‘‘Asandiṭṭhaṃ viyākāsiṃ, upatissena pucchito;

    ပဋိသမ္ဘိဒာသု တေနာဟံ၊ အဂ္ဂော သမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။

    Paṭisambhidāsu tenāhaṃ, aggo sambuddhasāsane.

    ‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ၊ ဘဝာ သဗ္ဗေ သမူဟတာ။

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    နာဂောဝ ဗန္ဓနံ ဆေတ္ဝာ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝော။

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘သ္ဝာဂတံ ဝတ မေ အာသိ၊ မမ ဗုဒ္ဓသ္သ သန္တိကေ။

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;

    တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ။

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒာ စတသ္သော၊ ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ။

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ဧဝံ သော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညဉာဏသမ္ဘာရံ သမ္ဘရန္တော အပရာပရံ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကောဋ္ဌိကောတိသ္သ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒာဟိ အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာသု စိဏ္ဏဝသီ ဟုတ္ဝာ အဘိညာတေ အဘိညာတေ မဟာထေရေ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တောပိ ဒသဗလံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တောပိ ပဋိသမ္ဘိဒာသုယေဝ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိ။ ဧဝမယံ ထေရော တတ္ထ ကတာဓိကာရတာယ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေန စ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ အဂ္ဂော ဇာတော။ အထ နံ သတ္ထာ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တံ (မ. နိ. ၁.၄၄၉ အာဒယော) အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတ္ဝာ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကောဋ္ဌိကော’’တိ (အ. နိ. ၁.၂၀၉, ၂၁၈)။ သော အပရေန သမယေန ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော ဥဒာနဝသေန –

    Evaṃ so tattha tattha bhave puññañāṇasambhāraṃ sambharanto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Koṭṭhikotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ gato ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā abhiññāte abhiññāte mahāthere upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchi. Evamayaṃ thero tattha katādhikāratāya ciṇṇavasībhāvena ca paṭisambhidāpattānaṃ aggo jāto. Atha naṃ satthā mahāvedallasuttaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisambhidāpattānaṃ yadidaṃ mahākoṭṭhiko’’ti (a. ni. 1.209, 218). So aparena samayena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento udānavasena –

    .

    2.

    ‘‘ဥပသန္တော ဥပရတော၊ မန္တဘာဏီ အနုဒ္ဓတော။

    ‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;

    ဓုနာတိ ပာပကေ ဓမ္မေ၊ ဒုမပတ္တံဝ မာလုတော’’တိ။ –

    Dhunāti pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto’’ti. –

    ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရော ဂာထံ အဘာသိ။

    Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhikatthero gāthaṃ abhāsi.

    တတ္ထ ဥပသန္တောတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဥပသမနေန နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝကရဏေန ဥပသန္တော။ ဥပရတောတိ သဗ္ဗသ္မာ ပာပကရဏတော ဩရတော ဝိရတော။ မန္တဘာဏီတိ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ, တာယ ပန ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ ဘဏတီတိ မန္တဘာဏီ, ကာလဝာဒီအာဒိဘာဝံ အဝိသ္သဇ္ဇေန္တောယေဝ ဘဏတီတိ အတ္ထော။ မန္တဘဏနဝသေန ဝာ ဘဏတီတိ မန္တဘာဏီ, ဒုဗ္ဘာသိတတော ဝိနာ အတ္တနော ဘာသနဝသေန စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ သုဘာသိတံယေဝ ဘဏတီတိ အတ္ထော။ ဇာတိအာဒိဝသေန အတ္တနော အနုက္ကံသနတော န ဥဒ္ဓတောတိ အနုဒ္ဓတော အထ ဝာ တိဏ္ဏံ ကာယဒုစ္စရိတာနံ ဝူပသမနေန တတော ပဋိဝိရတိယာ ဥပသန္တော, တိဏ္ဏံ မနောဒုစ္စရိတာနံ ဥပရမဏေန ပဇဟနေန ဥပရတော, စတုန္နံ ဝစီဒုစ္စရိတာနံ အပ္ပဝတ္တိယာ ပရိမိတဘာဏိတာယ မန္တဘာဏီ, တိဝိဓဒုစ္စရိတနိမိတ္တဥပ္ပဇ္ဇနကသ္သ ဥဒ္ဓစ္စသ္သ အဘာဝတော အနုဒ္ဓတော။ ဧဝံ ပန တိဝိဓဒုစ္စရိတပ္ပဟာနေန သုဒ္ဓေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတော, ဥဒ္ဓစ္စပ္ပဟာနေန သမာဟိတော, တမေဝ သမာဓိံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ မဂ္ဂပဋိပာဋိယာ ဓုနာတိ ပာပကေ ဓမ္မေ လာမကဋ္ဌေန ပာပကေ သဗ္ဗေပိ သံကိလေသဓမ္မေ နိဒ္ဓုနာတိ, သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟတိ ။ ယထာ ကိံ? ဒုမပတ္တံဝ မာလုတော, ယထာ နာမ ဒုမသ္သ ရုက္ခသ္သ ပတ္တံ ပဏ္ဍုပလာသံ မာလုတော ဝာတော ဓုနာတိ, ဗန္ဓနတော ဝိယောဇေန္တော နီဟရတိ, ဧဝံ ယထာဝုတ္တပဋိပတ္တိယံ ဌိတော ပာပဓမ္မေ အတ္တနော သန္တာနတော နီဟရတိ, ဧဝမယံ ထေရသ္သ အညာပဒေသေန အညာဗ္ယာကရဏဂာထာပိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Tattha upasantoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ upasamanena nibbisevanabhāvakaraṇena upasanto. Uparatoti sabbasmā pāpakaraṇato orato virato. Mantabhāṇīti mantā vuccati paññā, tāya pana upaparikkhitvā bhaṇatīti mantabhāṇī, kālavādīādibhāvaṃ avissajjentoyeva bhaṇatīti attho. Mantabhaṇanavasena vā bhaṇatīti mantabhāṇī, dubbhāsitato vinā attano bhāsanavasena caturaṅgasamannāgataṃ subhāsitaṃyeva bhaṇatīti attho. Jātiādivasena attano anukkaṃsanato na uddhatoti anuddhato atha vā tiṇṇaṃ kāyaduccaritānaṃ vūpasamanena tato paṭiviratiyā upasanto, tiṇṇaṃ manoduccaritānaṃ uparamaṇena pajahanena uparato, catunnaṃ vacīduccaritānaṃ appavattiyā parimitabhāṇitāya mantabhāṇī, tividhaduccaritanimittauppajjanakassa uddhaccassa abhāvato anuddhato. Evaṃ pana tividhaduccaritappahānena suddhe sīle patiṭṭhito, uddhaccappahānena samāhito, tameva samādhiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā dhunāti pāpake dhamme lāmakaṭṭhena pāpake sabbepi saṃkilesadhamme niddhunāti, samucchedavasena pajahati . Yathā kiṃ? Dumapattaṃva māluto, yathā nāma dumassa rukkhassa pattaṃ paṇḍupalāsaṃ māluto vāto dhunāti, bandhanato viyojento nīharati, evaṃ yathāvuttapaṭipattiyaṃ ṭhito pāpadhamme attano santānato nīharati, evamayaṃ therassa aññāpadesena aññābyākaraṇagāthāpi hotīti veditabbā.

    ဧတ္ထ စ ကာယဝစီဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝစနေန ပယောဂသုဒ္ဓိံ ဒသ္သေတိ, မနောဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝစနေန အာသယသုဒ္ဓိံ။ ဧဝံ ပယောဂာသယသုဒ္ဓသ္သ ‘‘အနုဒ္ဓတော’’တိ ဣမိနာ ဥဒ္ဓစ္စာဘာဝဝစနေန တဒေကဋ္ဌတာယ နီဝရဏပ္ပဟာနံ ဒသ္သေတိ။ တေသု ပယောဂသုဒ္ဓိယာ သီလသမ္ပတ္တိ ဝိဘာဝိတာ, အာသယသုဒ္ဓိယာ သမထဘာဝနာယ ဥပကာရကဓမ္မပရိဂ္ဂဟော, နီဝရဏပ္ပဟာနေန သမာဓိဘာဝနာ, ‘‘ဓုနာတိ ပာပကေ ဓမ္မေ’’တိ ဣမိနာ ပညာဘာဝနာ ဝိဘာဝိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ အဓိသီလသိက္ခာဒယော တိသ္သော သိက္ခာ, တိဝိဓကလ္ယာဏံ သာသနံ, တဒင္ဂပ္ပဟာနာဒီနိ တီဏိ ပဟာနာနိ, အန္တဒ္ဝယပရိဝဇ္ဇနေန သဒ္ဓိံ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇနံ, အပာယဘဝာဒီနံ သမတိက္ကမနူပာယော စ ယထာရဟံ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဣမိနာ နယေန သေသဂာထာသုပိ ယထာရဟံ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထမတ္တမေဝ ပန တတ္ထ တတ္ထ အပုဗ္ဗံ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ ‘‘ဣတ္ထံ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော’’တိ ဣဒံ ပူဇာဝစနံ, ယထာ တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ။

    Ettha ca kāyavacīduccaritappahānavacanena payogasuddhiṃ dasseti, manoduccaritappahānavacanena āsayasuddhiṃ. Evaṃ payogāsayasuddhassa ‘‘anuddhato’’ti iminā uddhaccābhāvavacanena tadekaṭṭhatāya nīvaraṇappahānaṃ dasseti. Tesu payogasuddhiyā sīlasampatti vibhāvitā, āsayasuddhiyā samathabhāvanāya upakārakadhammapariggaho, nīvaraṇappahānena samādhibhāvanā, ‘‘dhunāti pāpake dhamme’’ti iminā paññābhāvanā vibhāvitā hoti. Evaṃ adhisīlasikkhādayo tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tadaṅgappahānādīni tīṇi pahānāni, antadvayaparivajjanena saddhiṃ majjhimāya paṭipattiyā paṭipajjanaṃ, apāyabhavādīnaṃ samatikkamanūpāyo ca yathārahaṃ niddhāretvā yojetabbā. Iminā nayena sesagāthāsupi yathārahaṃ atthayojanā veditabbā. Atthamattameva pana tattha tattha apubbaṃ vaṇṇayissāma. ‘‘Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhiko’’ti idaṃ pūjāvacanaṃ, yathā taṃ mahāmoggallānoti.

    မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၂. မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဂာထာ • 2. Mahākoṭṭhikattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact