Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੨. ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
2. Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā
ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਥੇਰੋ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਹਂਸવਤੀਨਗਰੇ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕੁਟੁਮ੍ਬਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਘਰਾવਾਸਂ વਸਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਕਾਲੇ ਹਂਸવਤੀਨਗਰવਾਸਿਕੇ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਹਤ੍ਥੇ ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਯੇਨ ਸਙ੍ਘੋ, ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨੇ ਤਪ੍ਪੋਣੇ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪਗਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਕਿਰ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ, ਅਹੋ વਤਾਹਮ੍ਪਿ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਅਯਂ વਿਯ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ વੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸ੍વੇ ਮਯ੍ਹਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ। ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਸਕਨਿવੇਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚ ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਧਦਾਮਮਾਲਾਦਾਮਾਦੀਹਿ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਿવਿਧਯਾਗੁਖਜ੍ਜਕਪਰਿવਾਰਂ ਨਾਨਾਰਸਸੂਪਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਗਨ੍ਧਸਾਲਿਭੋਜਨਂ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਹਨ੍ਤਂ, ਖੋ, ਅਹਂ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਥੇਮਿ ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਯੁਤ੍ਤਂ ਏਕਦਿવਸਮੇવ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤਂ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਥੇਤੁਂ, ਅਨੁਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸੇ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਤ੍ਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ । ਸੋ ਤੇਨੇવ ਨਿਯਾਮੇਨ ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸੇ ਮਹਾਦਾਨਾਨਿ ਦਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦੁਸ੍ਸਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਂ વਿવਰਾਪੇਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਮਂ ਤਿਚੀવਰਪ੍ਪਹੋਨਕਂ ਸੁਖੁਮવਤ੍ਥਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚ ਤਿਚੀવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਯੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਇਤੋ ਸਤ੍ਤਮਦਿવਸਮਤ੍ਥਕੇ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਅਨਾਗਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾਯ ਸਮਿਜ੍ਝਨਭਾવਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਥਕੇ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਤવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੪.੨੨੧-੨੫੦) –
Upasantoti āyasmato mahākoṭṭhikattherassa gāthā. Tassa kā uppatti? Ayampi thero padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto mātāpitūnaṃ accayena kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsike gandhamālādihatthe yena buddho yena dhammo yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā mahājanena saddhiṃ upagato satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘ayaṃ kira imasmiṃ sāsane paṭisambhidāpattānaṃ aggo, aho vatāhampi ekassa buddhassa sāsane ayaṃ viya paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti cintetvā satthu desanāpariyosāne vuṭṭhitāya parisāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi. So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhassa bhikkhusaṅghassa ca nisajjaṭṭhānaṃ gandhadāmamālādāmādīhi alaṅkaritvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sake nivesane bhikkhusatasahassaparivāraṃ bhagavantaṃ vividhayāgukhajjakaparivāraṃ nānārasasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ bhojetvā bhattakiccapariyosāne cintesi – ‘‘mahantaṃ, kho, ahaṃ ṭhānantaraṃ patthemi na kho pana mayhaṃ yuttaṃ ekadivasameva dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetuṃ, anupaṭipāṭiyā satta divase dānaṃ datvā patthessāmī’’ti . So teneva niyāmena satta divase mahādānāni datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamaṃ ticīvarappahonakaṃ sukhumavatthaṃ buddhassa pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassassa ca ticīvaraṃ datvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake etadagge ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane pabbajitvā paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti vatvā satthu pādamūle nipajjitvā patthanaṃ akāsi. Satthā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate ito kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tassa sāsane tava patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54.221-250) –
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਸਬ੍ਬਲੋਕવਿਦੂ ਮੁਨਿ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;
ਇਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਹਿ, ਕਪ੍ਪੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ॥
Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.
‘‘ਓવਾਦਕੋ વਿਞ੍ਞਾਪਕੋ, ਤਾਰਕੋ ਸਬ੍ਬਪਾਣਿਨਂ।
‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;
ਦੇਸਨਾਕੁਸਲੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਕਾਰੁਣਿਕੋ, ਹਿਤੇਸੀ ਸਬ੍ਬਪਾਣਿਨਂ।
‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;
ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਸਬ੍ਬੇ, ਪਞ੍ਚਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਪਿ॥
Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.
‘‘ਏવਂ ਨਿਰਾਕੁਲਂ ਆਸਿ, ਸੁਞ੍ਞਤਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਚ।
‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;
વਿਚਿਤ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ, વਸੀਭੂਤੇਹਿ ਤਾਦਿਭਿ॥
Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.
‘‘ਰਤਨਾਨਟ੍ਠਪਞ੍ਞਾਸਂ, ਉਗ੍ਗਤੋ ਸੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।
‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;
ਕਞ੍ਚਨਗ੍ਘਿਯਸਙ੍ਕਾਸੋ, ਬਾਤ੍ਤਿਂਸવਰਲਕ੍ਖਣੋ॥
Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.
‘‘વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਆਯੁ વਿਜ੍ਜਤਿ ਤਾવਦੇ।
‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;
ਤਾવਤਾ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਸੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
‘‘ਤਦਾਹਂ ਹਂਸવਤਿਯਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વੇਦਪਾਰਗੂ।
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;
ਉਪੇਚ੍ਚ ਸਬ੍ਬਲੋਕਗ੍ਗਂ, ਅਸ੍ਸੋਸਿਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ॥
Upecca sabbalokaggaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.
‘‘ਤਦਾ ਸੋ ਸਾવਕਂ વੀਰੋ, ਪਭਿਨ੍ਨਮਤਿਗੋਚਰਂ।
‘‘Tadā so sāvakaṃ vīro, pabhinnamatigocaraṃ;
ਅਤ੍ਥੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਰੁਤ੍ਤੇ ਚ, ਪਟਿਭਾਨੇ ਚ ਕੋવਿਦਂ॥
Atthe dhamme nirutte ca, paṭibhāne ca kovidaṃ.
‘‘ਠਪੇਸਿ ਏਤਦਗ੍ਗਮ੍ਹਿ, ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮੁਦਿਤੋ ਅਹਂ।
‘‘Ṭhapesi etadaggamhi, taṃ sutvā mudito ahaṃ;
ਸਸਾવਕਂ ਜਿਨવਰਂ, ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਭੋਜਯਿਂ ਤਦਾ॥
Sasāvakaṃ jinavaraṃ, sattāhaṃ bhojayiṃ tadā.
‘‘ਦੁਸ੍ਸੇਹਚ੍ਛਾਦਯਿਤ੍વਾਨ, ਸਸਿਸ੍ਸਂ ਬੁਦ੍ਧਿਸਾਗਰਂ।
‘‘Dussehacchādayitvāna, sasissaṃ buddhisāgaraṃ;
ਨਿਪਚ੍ਚ ਪਾਦਮੂਲਮ੍ਹਿ, ਤਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਥਯਿਂ ਅਹਂ॥
Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānaṃ patthayiṃ ahaṃ.
‘‘ਤਤੋ ਅવੋਚ ਲੋਕਗ੍ਗੋ, ਪਸ੍ਸਥੇਤਂ ਦਿਜੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Tato avoca lokaggo, passathetaṃ dijuttamaṃ;
વਿਨਤਂ ਪਾਦਮੂਲੇ ਮੇ, ਕਮਲੋਦਰਸਪ੍ਪਭਂ॥
Vinataṃ pādamūle me, kamalodarasappabhaṃ.
‘‘ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ, ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਥਯਤੇ ਅਯਂ।
‘‘Buddhaseṭṭhassa bhikkhussa, ṭhānaṃ patthayate ayaṃ;
ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਚਾਗੇਨ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇਨ ਚ॥
Tāya saddhāya cāgena, saddhammassavanena ca.
‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਖਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਭવਾਭવੇ।
‘‘Sabbattha sukhito hutvā, saṃsaritvā bhavābhave;
ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਲਚ੍ਛਸੇਤਂ ਮਨੋਰਥਂ॥
Anāgatamhi addhāne, lacchasetaṃ manorathaṃ.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਓਕ੍ਕਾਕਕੁਲਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਾਯਾਦੋ, ਓਰਸੋ ਧਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤੋ।
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
ਕੋਟ੍ਠਿਕੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕੋ॥
Koṭṭhiko nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮੁਦਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਯਾવਜੀવਂ ਤਦਾ ਜਿਨਂ।
‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;
ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪਰਿਚਰਿਂ, ਸਤੋ ਪਞ੍ਞਾ ਸਮਾਹਿਤੋ॥
Mettacitto paricariṃ, sato paññā samāhito.
‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ, ਚੇਤਨਾਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।
‘‘Tena kammavipākena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ਜਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਤਾવਤਿਂਸਮਗਚ੍ਛਹਂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ਸਤਾਨਂ ਤੀਣਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਦੇવਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ।
‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;
ਸਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਅਹੋਸਹਂ॥
Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.
‘‘ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਂ વਿਪੁਲਂ, ਗਣਨਾਤੋ ਅਸਙ੍ਖਿਯਂ।
‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;
ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਖਿਤੋ ਆਸਿਂ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾਹਸਾ॥
Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.
‘‘ਦੁવੇ ਭવੇ ਸਂਸਰਾਮਿ, ਦੇવਤ੍ਤੇ ਅਥ ਮਾਨੁਸੇ।
‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;
ਅਞ੍ਞਂ ਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਇਦਂ ਫਲਂ॥
Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.
‘‘ਦੁવੇ ਕੁਲੇ ਪਜਾਯਾਮਿ, ਖਤ੍ਤਿਯੇ ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ।
‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;
ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਨ ਜਾਯਾਮਿ, ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਇਦਂ ਫਲਂ॥
Nīce kule na jāyāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.
‘‘ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਭવੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਬਨ੍ਧੁ ਅਹੋਸਹਂ।
‘‘Pacchime bhave sampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;
ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਪ੍ਪਕੁਲੇ, ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਮਹਦ੍ਧਨੇ॥
Sāvatthiyaṃ vippakule, paccājāto mahaddhane.
‘‘ਮਾਤਾ ਚਨ੍ਦવਤੀ ਨਾਮ, ਪਿਤਾ ਮੇ ਅਸ੍ਸਲਾਯਨੋ।
‘‘Mātā candavatī nāma, pitā me assalāyano;
ਯਦਾ ਮੇ ਪਿਤਰਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, વਿਨਯੀ ਸਬ੍ਬਸੁਦ੍ਧਿਯਾ॥
Yadā me pitaraṃ buddho, vinayī sabbasuddhiyā.
‘‘ਤਦਾ ਪਸਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੇ, ਪਬ੍ਬਜਿਂ ਅਨਗਾਰਿਯਂ।
‘‘Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਆਚਰਿਯੋ, ਉਪਜ੍ਝਾ ਸਾਰਿਸਮ੍ਭવੋ॥
Moggallāno ācariyo, upajjhā sārisambhavo.
‘‘ਕੇਸੇਸੁ ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ, ਦਿਟ੍ਠਿ ਛਿਨ੍ਨਾ ਸਮੂਲਿਕਾ।
‘‘Kesesu chijjamānesu, diṭṭhi chinnā samūlikā;
ਨਿવਾਸੇਨ੍ਤੋ ਚ ਕਾਸਾવਂ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਪਾਪੁਣਿਂ॥
Nivāsento ca kāsāvaṃ, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ, ਪਟਿਭਾਨੇ ਚ ਮੇ ਮਤਿ।
‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne ca me mati;
ਪਭਿਨ੍ਨਾ ਤੇਨ ਲੋਕਗ੍ਗੋ, ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪੇਸਿ ਮਂ॥
Pabhinnā tena lokaggo, etadagge ṭhapesi maṃ.
‘‘ਅਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਂ વਿਯਾਕਾਸਿਂ, ਉਪਤਿਸ੍ਸੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ।
‘‘Asandiṭṭhaṃ viyākāsiṃ, upatissena pucchito;
ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸੁ ਤੇਨਾਹਂ, ਅਗ੍ਗੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ॥
Paṭisambhidāsu tenāhaṃ, aggo sambuddhasāsane.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ, ਭવਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਮੂਹਤਾ।
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
ਨਾਗੋવ ਬਨ੍ਧਨਂ ਛੇਤ੍વਾ, વਿਹਰਾਮਿ ਅਨਾਸવੋ॥
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ વਤ ਮੇ ਆਸਿ, ਮਮ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ।
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਚਤਸ੍ਸੋ, વਿਮੋਕ੍ਖਾਪਿ ਚ ਅਟ੍ਠਿਮੇ।
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਏવਂ ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਞਾਣਸਮ੍ਭਾਰਂ ਸਮ੍ਭਰਨ੍ਤੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਕੋਟ੍ਠਿਕੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਯੋ વੇਦੇ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਿਪ੍ਪੇ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਗਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸੁ ਚਿਣ੍ਣવਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤੇ ਮਹਾਥੇਰੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਦਸਬਲਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸੁਯੇવ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਏવਮਯਂ ਥੇਰੋ ਤਤ੍ਥ ਕਤਾਧਿਕਾਰਤਾਯ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવੇਨ ਚ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਜਾਤੋ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾવੇਦਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੪੯ ਆਦਯੋ) ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ – ‘‘ਏਤਦਗ੍ਗਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਮ ਸਾવਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੯, ੨੧੮)। ਸੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੋ ਉਦਾਨવਸੇਨ –
Evaṃ so tattha tattha bhave puññañāṇasambhāraṃ sambharanto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Koṭṭhikotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ gato ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā abhiññāte abhiññāte mahāthere upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchi. Evamayaṃ thero tattha katādhikāratāya ciṇṇavasībhāvena ca paṭisambhidāpattānaṃ aggo jāto. Atha naṃ satthā mahāvedallasuttaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisambhidāpattānaṃ yadidaṃ mahākoṭṭhiko’’ti (a. ni. 1.209, 218). So aparena samayena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento udānavasena –
੨.
2.
‘‘ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਉਪਰਤੋ, ਮਨ੍ਤਭਾਣੀ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ।
‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;
ਧੁਨਾਤਿ ਪਾਪਕੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਦੁਮਪਤ੍ਤਂવ ਮਾਲੁਤੋ’’ਤਿ॥ –
Dhunāti pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto’’ti. –
ਇਤ੍ਥਂ ਸੁਦਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰੋ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhikatthero gāthaṃ abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਉਪਸਮਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਭਾવਕਰਣੇਨ ਉਪਸਨ੍ਤੋ। ਉਪਰਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਾ ਪਾਪਕਰਣਤੋ ਓਰਤੋ વਿਰਤੋ। ਮਨ੍ਤਭਾਣੀਤਿ ਮਨ੍ਤਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਤਾਯ ਪਨ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਭਣਤੀਤਿ ਮਨ੍ਤਭਾਣੀ, ਕਾਲવਾਦੀਆਦਿਭਾવਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋਯੇવ ਭਣਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਨ੍ਤਭਣਨવਸੇਨ વਾ ਭਣਤੀਤਿ ਮਨ੍ਤਭਾਣੀ, ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਤੋ વਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਾਸਨવਸੇਨ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਸੁਭਾਸਿਤਂਯੇવ ਭਣਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਾਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਕ੍ਕਂਸਨਤੋ ਨ ਉਦ੍ਧਤੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ ਅਥ વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਂ વੂਪਸਮਨੇਨ ਤਤੋ ਪਟਿવਿਰਤਿਯਾ ਉਪਸਨ੍ਤੋ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਂ ਉਪਰਮਣੇਨ ਪਜਹਨੇਨ ਉਪਰਤੋ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਮਿਤਭਾਣਿਤਾਯ ਮਨ੍ਤਭਾਣੀ, ਤਿવਿਧਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ। ਏવਂ ਪਨ ਤਿવਿਧਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸੁਦ੍ਧੇ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਮਾਹਿਤੋ, ਤਮੇવ ਸਮਾਧਿਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਧੁਨਾਤਿ ਪਾਪਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਲਾਮਕਟ੍ਠੇਨ ਪਾਪਕੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮੇ ਨਿਦ੍ਧੁਨਾਤਿ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਜਹਤਿ । ਯਥਾ ਕਿਂ? ਦੁਮਪਤ੍ਤਂવ ਮਾਲੁਤੋ, ਯਥਾ ਨਾਮ ਦੁਮਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸਂ ਮਾਲੁਤੋ વਾਤੋ ਧੁਨਾਤਿ, ਬਨ੍ਧਨਤੋ વਿਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਨੀਹਰਤਿ, ਏવਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤੋ ਪਾਪਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨਤੋ ਨੀਹਰਤਿ, ਏવਮਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਪਦੇਸੇਨ ਅਞ੍ਞਾਬ੍ਯਾਕਰਣਗਾਥਾਪਿ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Tattha upasantoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ upasamanena nibbisevanabhāvakaraṇena upasanto. Uparatoti sabbasmā pāpakaraṇato orato virato. Mantabhāṇīti mantā vuccati paññā, tāya pana upaparikkhitvā bhaṇatīti mantabhāṇī, kālavādīādibhāvaṃ avissajjentoyeva bhaṇatīti attho. Mantabhaṇanavasena vā bhaṇatīti mantabhāṇī, dubbhāsitato vinā attano bhāsanavasena caturaṅgasamannāgataṃ subhāsitaṃyeva bhaṇatīti attho. Jātiādivasena attano anukkaṃsanato na uddhatoti anuddhato atha vā tiṇṇaṃ kāyaduccaritānaṃ vūpasamanena tato paṭiviratiyā upasanto, tiṇṇaṃ manoduccaritānaṃ uparamaṇena pajahanena uparato, catunnaṃ vacīduccaritānaṃ appavattiyā parimitabhāṇitāya mantabhāṇī, tividhaduccaritanimittauppajjanakassa uddhaccassa abhāvato anuddhato. Evaṃ pana tividhaduccaritappahānena suddhe sīle patiṭṭhito, uddhaccappahānena samāhito, tameva samādhiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā dhunāti pāpake dhamme lāmakaṭṭhena pāpake sabbepi saṃkilesadhamme niddhunāti, samucchedavasena pajahati . Yathā kiṃ? Dumapattaṃva māluto, yathā nāma dumassa rukkhassa pattaṃ paṇḍupalāsaṃ māluto vāto dhunāti, bandhanato viyojento nīharati, evaṃ yathāvuttapaṭipattiyaṃ ṭhito pāpadhamme attano santānato nīharati, evamayaṃ therassa aññāpadesena aññābyākaraṇagāthāpi hotīti veditabbā.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਯવਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪ੍ਪਹਾਨવਚਨੇਨ ਪਯੋਗਸੁਦ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪ੍ਪਹਾਨવਚਨੇਨ ਆਸਯਸੁਦ੍ਧਿਂ। ਏવਂ ਪਯੋਗਾਸਯਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ‘‘ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਭਾવવਚਨੇਨ ਤਦੇਕਟ੍ਠਤਾਯ ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਸੁ ਪਯੋਗਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ વਿਭਾવਿਤਾ, ਆਸਯਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸਮਥਭਾવਨਾਯ ਉਪਕਾਰਕਧਮ੍ਮਪਰਿਗ੍ਗਹੋ, ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾ, ‘‘ਧੁਨਾਤਿ ਪਾਪਕੇ ਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਭਾવਨਾ વਿਭਾવਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਦਯੋ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਤਿવਿਧਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਸਨਂ, ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਾਦੀਨਿ ਤੀਣਿ ਪਹਾਨਾਨਿ, ਅਨ੍ਤਦ੍વਯਪਰਿવਜ੍ਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨਂ, ਅਪਾਯਭવਾਦੀਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨੂਪਾਯੋ ਚ ਯਥਾਰਹਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਗਾਥਾਸੁਪਿ ਯਥਾਰਹਂ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਅਪੁਬ੍ਬਂ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮ। ‘‘ਇਤ੍ਥਂ ਸੁਦਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪੂਜਾવਚਨਂ, ਯਥਾ ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋਤਿ।
Ettha ca kāyavacīduccaritappahānavacanena payogasuddhiṃ dasseti, manoduccaritappahānavacanena āsayasuddhiṃ. Evaṃ payogāsayasuddhassa ‘‘anuddhato’’ti iminā uddhaccābhāvavacanena tadekaṭṭhatāya nīvaraṇappahānaṃ dasseti. Tesu payogasuddhiyā sīlasampatti vibhāvitā, āsayasuddhiyā samathabhāvanāya upakārakadhammapariggaho, nīvaraṇappahānena samādhibhāvanā, ‘‘dhunāti pāpake dhamme’’ti iminā paññābhāvanā vibhāvitā hoti. Evaṃ adhisīlasikkhādayo tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tadaṅgappahānādīni tīṇi pahānāni, antadvayaparivajjanena saddhiṃ majjhimāya paṭipattiyā paṭipajjanaṃ, apāyabhavādīnaṃ samatikkamanūpāyo ca yathārahaṃ niddhāretvā yojetabbā. Iminā nayena sesagāthāsupi yathārahaṃ atthayojanā veditabbā. Atthamattameva pana tattha tattha apubbaṃ vaṇṇayissāma. ‘‘Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhiko’’ti idaṃ pūjāvacanaṃ, yathā taṃ mahāmoggallānoti.
ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੨. ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 2. Mahākoṭṭhikattheragāthā