| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೬. ಮಹಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
6. Mahālisuttavaṇṇanā
ಬ್ರಾಹ್ಮಣದೂತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Brāhmaṇadūtavatthuvaṇṇanā
೩೫೯. ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸಾಲೀಭಾವೂಪಗಮನತೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಪುತ್ತಧೀತುವಸೇನ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಹುತ್ವಾ ಸೋಳಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಜಾತಾನಂ ಲಿಚ್ಛವೀರಾಜಕುಮಾರಾನಂ ಸಪರಿವಾರಾನಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ವಡ್ಢನ್ತಾನಂ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಾರಾಮುಯ್ಯಾನಪೋಕ್ಖರಣೀಆದೀನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೋನಕತಾಯ ನಗರಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಗಾವುತನ್ತರೇನ ಗಾವುತನ್ತರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು, ತೇನಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸಾಲೀಭಾವಂ ಗತತ್ತಾ ‘‘ವೇಸಾಲೀ’’ ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಜಾತಂ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸಾಲೀಭಾವೂಪಗಮನತೋ ವೇಸಾಲೀತಿ ಲದ್ಧನಾಮಕೇ ನಗರೇ’’ತಿ। ಸಯಂಜಾತನ್ತಿ ಸಯಮೇವ ಜಾತಂ ಅರೋಪಿಮಂ। ಮಹನ್ತಭಾವೇನೇವಾತಿ ರುಕ್ಖಗಚ್ಛಾನಂ, ಠಿತೋಕಾಸಸ್ಸ ಚ ಮಹನ್ತಭಾವೇನ, ತೇನಾಹ ‘‘ಹಿಮವನ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ। ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಹಂಸವಟ್ಟಕಚ್ಛನ್ನೇನ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾನಿಯಾಮೇನ। ಕೋಸಲೇಸು ಜಾತಾ, ಭವಾ ವಾ, ತಂ ವಾ ರಟ್ಠಂ ನಿವಾಸೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಕೋಸಲಕಾ। ಏವಂ ಮಾಗಧಕಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಸ್ಸ ಅಕರಣೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಹಾಜಾನಿಯೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಕರಣಂ ಅರಹತೀತಿ ಕರಣೀಯಂ ತೇನ ಕರಣೀಯೇನ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ। ತಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸತಿ ಸಮವಾಯೇ ಕಾತಬ್ಬತೋ।
359.Punappunaṃvisālībhāvūpagamanatoti pubbe kira puttadhītuvasena dve dve hutvā soḷasakkhattuṃ jātānaṃ licchavīrājakumārānaṃ saparivārānaṃ anukkameneva vaḍḍhantānaṃ nivāsanaṭṭhānārāmuyyānapokkharaṇīādīnaṃ patiṭṭhānassa appahonakatāya nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena parikkhipiṃsu, tenassa punappunaṃ visālībhāvaṃ gatattā ‘‘vesālī’’ tveva nāmaṃ jātaṃ, tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ visālībhāvūpagamanato vesālīti laddhanāmake nagare’’ti. Sayaṃjātanti sayameva jātaṃ aropimaṃ. Mahantabhāvenevāti rukkhagacchānaṃ, ṭhitokāsassa ca mahantabhāvena, tenāha ‘‘himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ hutvā’’ti. Kūṭāgārasālāsaṅkhepenāti haṃsavaṭṭakacchannena kūṭāgārasālāniyāmena. Kosalesu jātā, bhavā vā, taṃ vā raṭṭhaṃ nivāso etesanti kosalakā. Evaṃ māgadhakā veditabbā. Yassa akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, taṃ karaṇaṃ arahatīti karaṇīyaṃ tena karaṇīyena, tenāha ‘‘avassaṃ kattabbakammenā’’ti. Taṃ kiccanti vuccati sati samavāye kātabbato.
೩೬೦. ಯಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾರಹಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾ, ತಾಸಂ ವಸೇನ ನಾನಾರಮ್ಮಣಾಚಾರತೋ। ಸಮ್ಭವನ್ತಸ್ಸೇವ ಪಟಿಸೇಧೋ। ಪಟಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಥಾ ಚಿತ್ತಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ। ಸಲ್ಲೀನೋತಿ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಏಕತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಅಲ್ಲೀನೋ।
360. Yā buddhānaṃ uppajjanārahā nānattasaññā, tāsaṃ vasena nānārammaṇācārato. Sambhavantasseva paṭisedho. Paṭikkammāti nivattitvā tathā cittaṃ anuppādetvā. Sallīnoti jhānasamāpattiyā ekattārammaṇaṃ allīno.
ಓಟ್ಠದ್ಧಲಿಚ್ಛವೀವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Oṭṭhaddhalicchavīvatthuvaṇṇanā
೩೬೧. ಅದ್ಧೋಟ್ಠತಾಯಾತಿ ತಸ್ಸ ಕಿರ ಉತ್ತರೋಟ್ಠಂ ಅಪ್ಪಕತಾಯ ತಿರಿಯಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಅಪನೀತದ್ಧಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ ಚತ್ತಾರೋ ದನ್ತೇ, ದ್ವೇ ಚ ದಾಠಾ ನ ಛಾದೇತಿ, ತೇನ ನಂ ‘‘ಓಟ್ಠದ್ಧೋ’’ತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಉಪಾಸಕೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ದಾಯಕೋ ದಾನಪತಿ ಬುದ್ಧಮಾಮಕೋ ಧಮ್ಮಮಾಮಕೋ ಸಙ್ಘಮಾಮಕೋ, ತೇನಾಹ ಪುರೇಭತ್ತನ್ತಿಆದಿ।
361.Addhoṭṭhatāyāti tassa kira uttaroṭṭhaṃ appakatāya tiriyaṃ phāletvā apanītaddhaṃ viya khāyati cattāro dante, dve ca dāṭhā na chādeti, tena naṃ ‘‘oṭṭhaddho’’ti voharanti. Ayaṃ kira upāsako saddho pasanno dāyako dānapati buddhamāmako dhammamāmako saṅghamāmako, tenāha purebhattantiādi.
೩೬೨. ಸಾಸನೇ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತೋತಿ ಭಾವನಂ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸೀಹಸಮಾನವುತ್ತಿನೋಪಿ ಭಗವತೋ ಪರಿಸಾಯ ಮಹನ್ತೇ ಸತಿ ತದಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಪವತ್ತಿಯಮಾನಾಯ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ವಿಸೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹನ್ತೇನ ಉಸ್ಸಾಹೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
362.Sāsaneyuttapayuttoti bhāvanaṃ anuyutto. Sabbattha sīhasamānavuttinopi bhagavato parisāya mahante sati tadajjhāsayānurūpaṃ pavattiyamānāya dhammadesanāya viseso hotīti āha ‘‘mahantena ussāhena dhammaṃ desessatī’’ti.
‘‘ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಭಾವಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಅಯಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಥೇರಸ್ಸ ಖೀಣಾ ಸವಸ್ಸಸತೋ ಆಲಸಿಯಭಾವೋ ‘‘ಅಪ್ಪಹೀನೋ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ವಾಸನಾಲೇಸಂ ಪನ ಉಪಾದಾಯಾಹ ‘‘ಈಸಕಂ ಅಪ್ಪಹೀನೋ ವಿಯ ಹೋತೀ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಸಾವಕಾನಂ ಸವಾಸನಾ ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ।
‘‘Vissāsiko’’ti vatvā tamassa vissāsikabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayañhī’’tiādi vuttaṃ. Therassa khīṇā savassasato ālasiyabhāvo ‘‘appahīno’’ti na vattabbo, vāsanālesaṃ pana upādāyāha ‘‘īsakaṃ appahīno viya hotī’’ti. Na hi sāvakānaṃ savāsanā kilesā pahīyanti.
೩೬೩. ವಿನೇಯ್ಯಜನಾನುರೋಧೇನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯವಿಜಮ್ಭನಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ, ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಂಸೂಚಿತನಿಕ್ಖಮನೋ’’ತಿ। ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನವೇಲಾಯಞ್ಹಿ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾ ಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ಆವೇಳಾವೇಳಾಯಮಲಾಯಮಲಾ ಹುತ್ವಾ ಸವಿಸೇಸಾ ಪಭಸ್ಸರಾ ವಿನಿಚ್ಛರಿಂಸು।
363. Vineyyajanānurodhena buddhānaṃ pāṭihāriyavijambhanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi, tenevāha ‘‘saṃsūcitanikkhamano’’ti. Gandhakuṭito nikkhamanavelāyañhi chabbaṇṇā buddharasmiyo āveḷāveḷāyamalāyamalā hutvā savisesā pabhassarā vinicchariṃsu.
೩೬೪. ತತೋ ಪರನ್ತಿ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತದಿವಸತೋ ಅನನ್ತರಂ ಪರಂ ಪುರಿಮತರಂ ಅತಿಸಯೇನ ಪುರಿಮತ್ತಾ। ಇತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ವವತ್ಥಿತೋ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪುರಿಮಪುರಿಮತರಭಾವೋ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಯದೇತ್ಥ ‘‘ಪುರಿಮತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ಪಭುತಿ ಯಂ ಯಂ ಓರಂ, ತಂ ತಂ ಪುರಿಮಂ, ಯಂ ಯಂ ಪರಂ, ತಂ ತಂ ಪುರಿಮತರಂ, ಓರಪಾರಭಾವಸ್ಸ ವಿಯ ಪುರಿಮಪುರಿಮತರಭಾವಸ್ಸ ಚ ಅಪೇಕ್ಖಾಸಿದ್ಧಿತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಮೂಲದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿಆದಿದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಪಠಮಂ। ತಂ ಪನೇತ್ಥ ಪರಾ ಅತೀತಾ ಕೋಟಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಕೋಟಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಯಂ-ಸದ್ದಯೋಗೇನ ಚಾಯಂ ‘‘ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ತಮಾನಪ್ಪಯೋಗೋ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಅತೀತಕಾಲವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಹಾಸಿನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಪಠಮವಿಕಪ್ಪೇ ‘‘ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ಯದಗ್ಗೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಜುಕಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಪನ ‘‘ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ।
364.Tato paranti ‘‘hiyyo’’ti vuttadivasato anantaraṃ paraṃ purimataraṃ atisayena purimattā. Iti imesu dvīsu vavatthito yathākkamaṃ purimapurimatarabhāvo. Evaṃ santepi yadettha ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ, tato pabhuti yaṃ yaṃ oraṃ, taṃ taṃ purimaṃ, yaṃ yaṃ paraṃ, taṃ taṃ purimataraṃ, orapārabhāvassa viya purimapurimatarabhāvassa ca apekkhāsiddhito, tenāha ‘‘tato paṭṭhāyā’’tiādi. Mūladivasato paṭṭhāyātiādidivasato paṭṭhāya. Agganti paṭhamaṃ. Taṃ panettha parā atītā koṭi hotīti āha ‘‘parakoṭiṃ katvā’’ti. Yaṃ-saddayogena cāyaṃ ‘‘viharāmī’’ti vattamānappayogo, attho pana atītakālavaseneva veditabbo, tenāha ‘‘vihāsinti vuttaṃ hotī’’ti. Paṭhamavikappe ‘‘viharāmī’’ti padassa ‘‘yadagge’’ti iminā ujukaṃ sambandho dassito, dutiyavikappe pana ‘‘tīṇi vassānī’’ti imināpi.
ಪಿಯಜಾತಿಕಾನೀತಿ ಇಟ್ಠಸಭಾವಾನಿ। ಸಾತಜಾತಿಕಾನೀತಿ ಮಧುರಸಭಾವಾನಿ। ಮಧುರಂ ವಿಯಾತಿ ಹಿ ‘‘ಮಧುರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಮನೋರಮಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ। ಕಾಮೂಪಸಞ್ಹಿತಾನೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋನ್ತೇನ ಕಾಮೇನ ಉಪಸಂಹಿತಾನಿ, ಕಾಮನೀಯಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾಮಸ್ಸಾದಯುತ್ತಾನೀ’’ತಿ, ಕಾಮಸ್ಸಾದಸ್ಸ ಯುತ್ತಾನಿ ಯೋಗ್ಯಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸರೀರಸಣ್ಠಾನೇತಿ ಸರೀರಬಿಮ್ಬೇ, ಆಧಾರೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮಂ। ತಸ್ಮಾ ಸದ್ದೇನಾತಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ದೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಧುರೇನಾತಿ ಇಟ್ಠೇನ। ಏತ್ತಾವತಾತಿ ದಿಬ್ಬಸೋತಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಾಕಥನಮತ್ತೇನ। ‘‘ಅತ್ತನಾ ಞಾತಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇತಿ, ಕಿಮಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿ ಕುಜ್ಝನ್ತೋ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಹ ಕುಜ್ಝನೇನೇವ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಹಾಯಿ। ಚಿನ್ತೇಸೀತಿ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ ಮಯ್ಹಂ ತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥೇಸೀ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇನ್ತೋ ಅಯೋನಿಸೋ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನವಸೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಅನುಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಪಾಥಿಕಸುತ್ತೇ ಆಗತನಯೇನ ತಂ ತಂ ಅಯುತ್ತಮೇವ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ, ಭಾಸನ್ತೋ, ಕರೋನ್ತೋ ಚ ಅನುಕ್ಕಮೇನ। ಭಗವತಿ ಬದ್ಧಾಘಾತತಾಯ ಸಾಸನೇ ಪತಿಟ್ಠಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ವಾ।
Piyajātikānīti iṭṭhasabhāvāni. Sātajātikānīti madhurasabhāvāni. Madhuraṃ viyāti hi ‘‘madhura’’nti vuccati manoramaṃ yaṃ kiñci. Kāmūpasañhitānīti ārammaṇaṃ karontena kāmena upasaṃhitāni, kāmanīyānīti attho, tenāha ‘‘kāmassādayuttānī’’ti, kāmassādassa yuttāni yogyānīti attho. Sarīrasaṇṭhāneti sarīrabimbe, ādhāre cetaṃ bhummaṃ. Tasmā saddenāti taṃ nissāya tato uppannena saddenāti attho. Madhurenāti iṭṭhena. Ettāvatāti dibbasotañāṇassa parikammākathanamattena. ‘‘Attanā ñātampi na katheti, kimassa sāsane adhiṭṭhānenā’’ti kujjhanto āghātaṃ bandhitvā saha kujjhaneneva jhānābhiññāhi parihāyi. Cintesīti ‘‘kasmā nu kho mayhaṃ taṃ parikammaṃ na kathesī’’ti parivitakkento ayoniso ummujjanavasena cintesi. Anukkamenāti pāthikasutte āgatanayena taṃ taṃ ayuttameva cintento, bhāsanto, karonto ca anukkamena. Bhagavati baddhāghātatāya sāsane patiṭṭhaṃ alabhanto gihibhāvaṃ patvā.
ಏಕಂಸಭಾವಿತಸಮಾಧಿವಣ್ಣನಾ
Ekaṃsabhāvitasamādhivaṇṇanā
೩೬೬-೩೭೧. ಏಕಂಸಾಯಾತಿ ತದತ್ಥೇಯೇವ ಚತುತ್ಥೀ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಂಸತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಂಸ-ಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಕೋಟ್ಠಾಸಪರಿಯಾಯೋ, ಸೋ ಚ ಅಧಿಕಾರತೋ ದಿಬ್ಬರೂಪದಸ್ಸನದಿಬ್ಬಸದ್ದಸ್ಸವನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಅನುದಿಸಾಯಾತಿ ಪುರತ್ಥಿಮದಕ್ಖಿಣಾದಿಭೇದಾಯ ಚತುಬ್ಬಿಧಾಯ ಅನುದಿಸಾಯ। ಉಭಯಕೋಟ್ಠಾಸಾಯಾತಿ ದಿಬ್ಬರೂಪದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ, ದಿಬ್ಬಸದ್ದಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಚ। ಭಾವಿತೋತಿ ಯಥಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ, ದಿಬ್ಬಸೋತಞಾಣಞ್ಚ ಸಮಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಭಾವಿತೋ। ತಯಿದಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪರಿಕಮ್ಮಕರಣೇನ ಇಜ್ಝನ್ತೀಸು ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕಜ್ಝಂ ಇಜ್ಝನ್ತೀಸುಪಿ ಕಮೇನೇವ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿ ಏಕಜ್ಝಂ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿಯಾ ಅಸಮ್ಭವತೋ। ಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಉಭಯಸಮತ್ಥತಾಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ‘‘ದಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸನಾಯ, ದಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಸದ್ದಾನಂ ಸವನಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಏಕಜ್ಝಂ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿಸಮ್ಭವತೋ। ‘‘ಏಕಂಸಭಾವಿತೋ ಸಮಾಧಿಹೇತೂ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾಯ ಏವ ಪರಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ದಿಬ್ಬಸದ್ದಂ ನಾಸ್ಸೋಸ್ಸೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪಣ್ಣಕನ್ತಿ ಅವಿರಜ್ಝನಕಂ, ಅನವಜ್ಜನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ।
366-371.Ekaṃsāyāti tadattheyeva catutthī, tasmā ekaṃsatthanti attho. Aṃsa-saddo cettha koṭṭhāsapariyāyo, so ca adhikārato dibbarūpadassanadibbasaddassavanavasena veditabboti āha ‘‘ekakoṭṭhāsāyā’’tiādi. Anudisāyāti puratthimadakkhiṇādibhedāya catubbidhāya anudisāya. Ubhayakoṭṭhāsāyāti dibbarūpadassanatthāya, dibbasaddassavanatthāya ca. Bhāvitoti yathā dibbacakkhuñāṇaṃ, dibbasotañāṇañca samadhigataṃ hoti, evaṃ bhāvito. Tayidaṃ visuṃ visuṃ parikammakaraṇena ijjhantīsu vattabbaṃ natthi, ekajjhaṃ ijjhantīsupi kameneva kiccasiddhi ekajjhaṃ kiccasiddhiyā asambhavato. Pāḷiyampi ekassa ubhayasamatthatāsandassanatthameva ‘‘dibbānañca rūpānaṃ dassanāya, dibbānañca saddānaṃ savanāyā’’ti vuttaṃ, na ekajjhaṃ kiccasiddhisambhavato. ‘‘Ekaṃsabhāvito samādhihetū’’ti iminā sunakkhatto dibbacakkhuñāṇāya eva parikammassa katattā vijjamānampi dibbasaddaṃ nāssossīti dasseti. Apaṇṇakanti avirajjhanakaṃ, anavajjanti vā attho.
೩೭೨. ‘‘ಸಮಾಧಿ ಏವ’’ ಭಾವೇತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ। ‘‘ದಿಬ್ಬಸೋತಞಾಣಂ ಸೇಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೇನಾಪಿ ಮಹಾಲಿನಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಮ್ಪಿ ತೇನ ಸಹ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏತಾಸಂ ನೂನ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಚ್ಛಿತನ್ತಿ ‘‘ಉಭಯಂಸಭಾವಿತಾನಂ ಸಮಾಧೀನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಬಾಹಿರಾ ಏತಾ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಾ। ತಾ ಹಿ ಇತೋ ಬಾಹಿರಕಾನಮ್ಪಿ ಇಜ್ಝನ್ತಿ। ನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾ ಭಗವತೋ ಸಾಮುಕ್ಕಂಸಿಕಭಾವೇನ ಅಪ್ಪವೇದಿತತ್ತಾ। ಯದತ್ಥನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ। ತೇತಿ ತೇ ಅರಿಯಫಲಧಮ್ಮೇ। ತೇ ಹಿ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾತಿ।
372. ‘‘Samādhi eva’’ bhāvetabbaṭṭhena samādhibhāvanā. ‘‘Dibbasotañāṇaṃ seṭṭha’’nti maññamānenāpi mahālinā dibbacakkhuñāṇampi tena saha gahetvā ‘‘etāsaṃ nūna bhante’’tiādinā pucchitanti ‘‘ubhayaṃsabhāvitānaṃ samādhīnanti attho’’ti vuttaṃ. Bāhirāetā samādhibhāvanā aniyyānikattā. Tā hi ito bāhirakānampi ijjhanti. Na ajjhattikā bhagavato sāmukkaṃsikabhāvena appaveditattā. Yadatthanti yesaṃ atthāya. Teti te ariyaphaladhamme. Te hi sacchikātabbāti.
ಚತುಅರಿಯಫಲವಣ್ಣನಾ
Catuariyaphalavaṇṇanā
೩೭೩. ತಸ್ಮಾತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇ ಸಂಯೋಜನತೋ। ‘‘ಮಗ್ಗಸೋತಂ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿ ಫಲಟ್ಠಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಮಗ್ಗಟ್ಠೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಸೋತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸೋತಾಪನ್ನೇ’’ತಿ, ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೇ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೭೯) ಚ। ಅಪತನಧಮ್ಮೋತಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನ- (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೭೯) ಸಭಾವೋ। ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೇನಾತಿ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮನಿಯಾಮೇನ। ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಸತ್ತಮಭವತೋ ಉಪರಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಧಮ್ಮತಾಯ ವಾ ನಿಯತೋ। ಪರಂ ಅಯನಂ ಪರಾಗತಿ।
373.Tasmāti vaṭṭadukkhe saṃyojanato. ‘‘Maggasotaṃ āpanno’’ti phalaṭṭhassa vasena vuttaṃ. Maggaṭṭho hi maggasotaṃ āpajjati. Tenevāha ‘‘sotāpanne’’ti, ‘‘sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne’’ti (ma. ni. 3.379) ca. Apatanadhammoti anuppajjana- (ma. ni. 3.379) sabhāvo. Dhammaniyāmenāti maggadhammaniyāmena. Heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya vā niyato. Paraṃ ayanaṃ parāgati.
ತನುತ್ತಂ ನಾಮ ಪವತ್ತಿಯಾ ಮನ್ದತಾ, ವಿರಳತಾ ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ತನುತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ। ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಿಯಾನನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಸ್ಸ ಕಾಮಭವಸ್ಸಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಹಿತಾನಂ। ಓಪಪಾತಿಕೋತಿ ಉಪಪಾತಿಕೋ ಉಪಪತನೇ ಸಾಧುಕಾರೀತಿ ಕತ್ವಾ। ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ವಿಮುತ್ತಿ, ಚಿತ್ತಮೇವ ವಿಮುತ್ತಿ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸ…ಪೇ॰… ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಚಿತ್ತಸೀಸೇನ ಚೇತ್ಥ ಸಮಾಧಿ ಗಹಿತೋ ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವಯ’’ನ್ತಿ। ಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩; ಪೇಟಕೋ॰ ೨೨; ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೯) ವಿಯ। ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಞಾವ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ। ಸಾಮನ್ತಿ ಅತ್ತನಾವ, ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಞ್ಞಾತಿ ಯ-ಕಾರಲೋಪೇನ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿ।
Tanuttaṃ nāma pavattiyā mandatā, viraḷatā cāti āha ‘‘tanuttā’’tiādi. Heṭṭhābhāgiyānanti heṭṭhābhāgassa kāmabhavassapaccayabhāvena hitānaṃ. Opapātikoti upapātiko upapatane sādhukārīti katvā. Vimuccatīti vimutti, cittameva vimutti cetovimuttīti āha ‘‘sabbakilesa…pe… adhivacana’’nti. Cittasīsena cettha samādhi gahito ‘‘cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti. Ādīsu (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.9) viya. Paññāvimuttīti etthāpi eseva nayo, tenāha ‘‘paññāva paññāvimuttī’’ti. Sāmanti attanāva, aparappaccayenāti attho. Abhiññāti ya-kāralopena niddesoti āha ‘‘abhijānitvā’’ti.
ಅರಿಯಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
Ariyaaṭṭhaṅgikamaggavaṇṇanā
೩೭೪-೫. ಅರಿಯಸಾವಕೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಅರಿಯಫಲಞ್ಚ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಪಟಿಪದಾ, ಸಾ ಚ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಏವಾತಿ ಇಧ ‘‘ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾಯಾ’’ತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಮಾಹ। ‘‘ಅಟ್ಠ ಅಙ್ಗಾನಿ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥಸಮಾಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗಾನಿ ಅಸ್ಸ ಸನ್ತೀತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋತಿ ಪದಸಿದ್ಧಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
374-5. Ariyasāvako nibbānaṃ, ariyaphalañca paṭipajjati etāyāti paṭipadā, sā ca tassa pubbabhāgo evāti idha ‘‘pubbabhāgapaṭipadāyā’’ti ariyamaggamāha. ‘‘Aṭṭha aṅgāni assā’’ti aññapadatthasamāsaṃ akatvā aṭṭhaṅgāni assa santīti aṭṭhaṅgikoti padasiddhi daṭṭhabbā.
ಸಮ್ಮಾ ಅವಿಪರೀತಂ ಯಾಥಾವತೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಸ್ಸನಸಭಾವಾ ಸಮ್ಮಾ ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ। ಸಮ್ಮದೇವ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನಿರೋಪನಸಭಾವೋ ಸಮ್ಮಾ ಅಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣೋ। ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಾ ವಾಚಾ ಜನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ತಬ್ಬಿಪಕ್ಖವಿರತಿಸಭಾವಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಭೇದಕರಮಿಚ್ಛಾವಾಚಾಪಹಾನೇನ ಜನೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಚ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನಕಿಚ್ಚವತೀ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣಾ। ಯಥಾ ಚೀವರಕಮ್ಮಾದಿಕೋ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ಏಕಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ತಂ ತಂ ಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಕೋ ವಾ ಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತೋ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ಹತ್ಥಪಾದಚಲನಾದಿಕಂ ಕಿರಿಯಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಸಾವಜ್ಜಕತ್ತಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾಪಕಮಿಚ್ಛಾಕಮ್ಮನ್ತಪ್ಪಹಾನೇನ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಿರವಜ್ಜಸಮುಟ್ಠಾಪನಕಿಚ್ಚವಾ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ಏವ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಮ್ಮಾ ಸಮುಟ್ಠಾಪನಲಕ್ಖಣೋ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ। ಕಾಯವಾಚಾನಂ, ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಚ ಸಂಕಿಲೇಸಭೂತಮಿಚ್ಛಾಜೀವಪ್ಪಹಾನೇನ ಸಮ್ಮಾ ವೋದಾಪನಲಕ್ಖಣೋ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ। ಕೋಸಜ್ಜಪಕ್ಖತೋ ಪತಿತುಂ ಅದತ್ವಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹನಸಭಾವೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಪಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ। ಸಮ್ಮದೇವ ಉಪಟ್ಠಾನಸಭಾವಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಾ ಸಮ್ಮಾಸತಿ। ವಿಕ್ಖೇಪವಿದ್ಧಂಸನೇನ ಸಮ್ಮದೇವ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮಾದಹನಸಭಾವೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಾನಲಕ್ಖಣೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ।
Sammā aviparītaṃ yāthāvato catunnaṃ ariyasaccānaṃ paccakkhato dassanasabhāvā sammā dassanalakkhaṇā. Sammadeva nibbānārammaṇe cittassa abhiniropanasabhāvo sammā abhiniropanalakkhaṇo. Caturaṅgasamannāgatā vācā janaṃ saṅgaṇhātīti tabbipakkhaviratisabhāvā sammāvācā bhedakaramicchāvācāpahānena jane sampayutte ca pariggaṇhanakiccavatī hotīti sammā pariggahaṇalakkhaṇā. Yathā cīvarakammādiko kammanto ekaṃ kātabbaṃ samuṭṭhāpeti, taṃ taṃ kiriyānipphādako vā cetanāsaṅkhāto kammanto hatthapādacalanādikaṃ kiriyaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ sāvajjakattabbakiriyāsamuṭṭhāpakamicchākammantappahānena sammākammanto niravajjasamuṭṭhāpanakiccavā hoti, sampayutte ca samuṭṭhāpento eva pavattatīti sammā samuṭṭhāpanalakkhaṇo sammākammanto. Kāyavācānaṃ, khandhasantānassa ca saṃkilesabhūtamicchājīvappahānena sammā vodāpanalakkhaṇo sammāājīvo. Kosajjapakkhato patituṃ adatvā sampayuttadhammānaṃ paggaṇhanasabhāvoti sammā paggāhalakkhaṇo sammāvāyāmo. Sammadeva upaṭṭhānasabhāvāti sammā upaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati. Vikkhepaviddhaṃsanena sammadeva cittassa samādahanasabhāvoti sammā samādhānalakkhaṇo sammāsamādhi.
ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚನೀಕಕಿಲೇಸಾ ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠಾ ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ। ಪಸ್ಸತೀತಿ ಪಕಾಸೇತಿ ಕಿಚ್ಚಪಟಿವೇಧೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕ…ಪೇ॰… ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ’’ತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಅಙ್ಗೇನ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ತಥೇವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚನೀಕಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Attano paccanīkakilesā diṭṭhekaṭṭhā avijjādayo. Passatīti pakāseti kiccapaṭivedhena paṭivijjhati, tenāha ‘‘tappaṭicchādaka…pe… asammohato’’ti. Teneva hi sammādiṭṭhisaṅkhātena aṅgena tattha paccavekkhaṇā pavattatīti tathevāti attano paccanīkakilesehi saddhinti attho.
ಕಿಚ್ಚತೋತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಹಿ ದುಕ್ಖಾದಿಞಾಣೇಹಿ ಕಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಇಧ ಸಾತಿಸಯಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿತೋ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಾ ಞಾಣಸ್ಸ ದುಕ್ಖಾದಿಪ್ಪಕಾಸನಕಿಚ್ಚತೋ। ಚತ್ತಾರಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿತೋ। ತೀಣಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತಿ ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿಪ್ಪಹಾನಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿತೋ। ಸಿಕ್ಖಾಪದವಿಭಙ್ಗೇ (ವಿಭ॰ ೭೦೩) ‘‘ವಿರತಿಚೇತನಾ, ಸಬ್ಬೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ತತ್ಥ ಪಧಾನಾನಂ ವಿರತಿಚೇತನಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ವಿರತಿಯೋಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಚೇತನಾಯೋಪೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮುಸಾವಾದಾದೀಹಿ ವಿರಮಣಕಾಲೇ ವಾ ವಿರತಿಯೋ, ಸುಭಾಸಿತಾದಿವಾಚಾಭಾಸನಾದಿಕಾಲೇ ಚ ಚೇತನಾಯೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ವಿರತಿಯೋವ ಚೇತನಾನಂ ಅಮಗ್ಗಙ್ಗತ್ತಾ ಏಕಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ದುಕ್ಖಾದಿಞಾಣತಾ ವಿಯ, ಏಕಾಯ ವಿರತಿಯಾ ಮುಸಾವಾದಾದಿವಿರತಿಭಾವೋ ವಿಯ ಚ ಏಕಾಯ ಚೇತನಾಯ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾದಿಕಿಚ್ಚತ್ತಯಸಾಧನಸಭಾವಾಭಾವಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾದಿಭಾವಾಸಿದ್ಧಿತೋ, ತಂಸಿದ್ಧಿಯಞ್ಚ ಅಙ್ಗತ್ತಯತ್ತಾಸಿದ್ಧಿತೋ ಚ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸತಿಪಟ್ಠಾನವಸೇನಾತಿ ಚತುಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವವಸೇನ।
Kiccatoti pubbabhāgehi dukkhādiñāṇehi kātabbassa kiccassa idha sātisayaṃ nipphattito imasseva vā ñāṇassa dukkhādippakāsanakiccato. Cattāri nāmāni labhati catūsu saccesu kātabbakiccanipphattito. Tīṇi nāmāni labhati kāmasaṅkappādippahānakiccanipphattito. Sikkhāpadavibhaṅge (vibha. 703) ‘‘viraticetanā, sabbe sampayuttadhammā ca sikkhāpadānī’’ti vuccantīti tattha padhānānaṃ viraticetanānaṃ vasena ‘‘viratiyopihonti cetanāyopī’’ti āha. Musāvādādīhi viramaṇakāle vā viratiyo, subhāsitādivācābhāsanādikāle ca cetanāyo yojetabbā. Maggakkhaṇe viratiyova cetanānaṃ amaggaṅgattā ekassa ñāṇassa dukkhādiñāṇatā viya, ekāya viratiyā musāvādādiviratibhāvo viya ca ekāya cetanāya sammāvācādikiccattayasādhanasabhāvābhāvā sammāvācādibhāvāsiddhito, taṃsiddhiyañca aṅgattayattāsiddhito ca. Sammappadhānasatipaṭṭhānavasenāti catusammappadhānacatusatipaṭṭhānabhāvavasena.
ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಯೇವಾತಿ। ಯದಿಪಿ ಸಮಾಧಿಉಪಕಾರಕಾನಂ ಅಭಿನಿರೋಪನಾನುಮಜ್ಜನಸಮ್ಪಿಯಾಯನಬ್ರೂಹನಸನ್ತಸುಖಾನಂ ವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ವಸೇನ ಚತೂಹಿ ಝಾನೇಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ವಿಭತ್ತೋ, ತಥಾಪಿ ವಾಯಾಮೋ ವಿಯ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಕುಸಲಾನುಪ್ಪಾದನಾದಿಚತುವಾಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ, ಸತಿ ವಿಯ ಚ ಅಸುಭಾಸುಖಾನಿಚ್ಚಾನತ್ತೇಸು ಕಾಯಾದೀಸು ಸುಭಾದಿಸಞ್ಞಾಪಹಾನಚತುಸತಿಕಿಚ್ಚಂ ಏಕೋ ಸಮಾಧಿ ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಕಿಚ್ಚಂ ನ ಸಾಧೇತೀತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಏವ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಪಿ, ತಥಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಪಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಏವ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Pubbabhāgepi maggakkhaṇepi sammāsamādhiyevāti. Yadipi samādhiupakārakānaṃ abhiniropanānumajjanasampiyāyanabrūhanasantasukhānaṃ vitakkādīnaṃ vasena catūhi jhānehi sammāsamādhi vibhatto, tathāpi vāyāmo viya anuppannākusalānuppādanādicatuvāyāmakiccaṃ, sati viya ca asubhāsukhāniccānattesu kāyādīsu subhādisaññāpahānacatusatikiccaṃ eko samādhi catukkajjhānasamādhikiccaṃ na sādhetīti pubbabhāgepi paṭhamajjhānasamādhi paṭhamajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepi, tathā pubbabhāgepi catutthajjhānasamādhi catutthajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepīti attho.
ತಸ್ಮಾತಿ ಪಞ್ಞಾಪಜ್ಜೋತತ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಸತ್ಥತ್ತಾ ಕಿಲೇಸಚೋರೇ ಘಾತೇನ್ತೋ। ಬಹುಕಾರತ್ತಾತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಅನಾದಿಮತಿ ಸಂಸಾರೇ ಇಮಿನಾ ಕದಾಚಿಪಿ ಅಸಮುಗ್ಘಾಟಿತಪುಬ್ಬೋ ಕಿಲೇಸಗಣೋ ತಸ್ಸ ಸಮುಗ್ಘಾಟಕೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ । ತತ್ಥ ಚಾಯಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಕಾರಾ, ತಸ್ಮಾ ಬಹುಕಾರತ್ತಾ।
Tasmāti paññāpajjotattā avijjandhakāraṃ vidhamitvā paññāsatthattā kilesacore ghātento. Bahukārattāti yvāyaṃ anādimati saṃsāre iminā kadācipi asamugghāṭitapubbo kilesagaṇo tassa samugghāṭako ariyamaggo . Tattha cāyaṃ sammādiṭṭhi pariññābhisamayādivasena pavattiyā pubbaṅgamā hotīti bahukārā, tasmā bahukārattā.
ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ। ‘‘ಬಹುಕಾರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಬಹುಕಾರತಂ ಉಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅಯಂ’’ ತಮ್ಬಕಂಸಾದಿಮಯತ್ತಾ ಕೂಟೋ। ಅಯಂ ಸಮಸಾರತಾಯ ಮಹಾಸಾರತಾಯ ಛೇಕೋ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ಹೇರಞ್ಞಿಕಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ವಾ ಕಹಾಪಣವಿಭಾಗಜಾನನೇ ಕರಣನ್ತರಂ ಬಹುಕಾರಂ ಯದಿದಂ ಹತ್ಥೋ, ಏವಂ ಯೋಗಾವಚರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮವಿಭಾಗಜಾನನೇ ಧಮ್ಮನ್ತರಂ ಬಹುಕಾರಂ ಯದಿದಂ ವಿತಕ್ಕೋ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ತದವಬೋಧತೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಬಹುಕಾರೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದುತಿಯಉಪಮಾಯಂ ಏವನ್ತಿ ಯಥಾ ತಚ್ಛಕೋ ಪರೇನ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ವಾಸಿಯಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಗೇಹಕರಣಕಮ್ಮೇ ಉಪನೇತಿ, ಏವಂ ಯೋಗಾವಚರೋ ವಿತಕ್ಕೇನ ಲಕ್ಖಣಾದಿತೋ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದಿಕಮ್ಮೇ ಉಪನೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ವಚೀಭೇದಸ್ಸ ಉಪಕಾರಕೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜವಚೀಭೇದನಿವತ್ತನಪವತ್ತನಕರಾಯ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಯಪಿ ಉಪಕಾರಕೋ ಏವಾತಿ ‘‘ಸ್ವಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Tassāti sammādiṭṭhiyā. ‘‘Bahukāro’’ti vatvā taṃ bahukārataṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ’’ tambakaṃsādimayattā kūṭo. Ayaṃ samasāratāya mahāsāratāya cheko. Evanti yathā heraññikassa cakkhunā disvā kahāpaṇavibhāgajānane karaṇantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ hattho, evaṃ yogāvacarassa paññāya oloketvā dhammavibhāgajānane dhammantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ vitakko vitakketvā tadavabodhato, tasmā sammāsaṅkappo sammādiṭṭhiyā bahukāroti adhippāyo. Dutiyaupamāyaṃ evanti yathā tacchako parena parivattetvā parivattetvā dinnaṃ dabbasambhāraṃ vāsiyā tacchetvā gehakaraṇakamme upaneti, evaṃ yogāvacaro vitakkena lakkhaṇādito vitakketvā dinnadhamme yāthāvato paricchinditvā pariññābhisamayādikamme upanetīti yojanā. Vacībhedassa upakārako vitakko sāvajjānavajjavacībhedanivattanapavattanakarāya sammāvācāyapi upakārako evāti ‘‘svāya’’ntiādi vuttaṃ.
ವಚೀಭೇದಸ್ಸ ನಿಯಾಮಿಕಾ ವಾಚಾ ಕಾಯಿಕಕಿರಿಯಾನಿಯಾಮಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕಾರಿಕಾ। ತದುಭಯಾನನ್ತರನ್ತಿ ದುಚ್ಚರಿತದ್ವಯಪಹಾಯಕಸ್ಸ ಸುಚರಿತದ್ವಯಪಾರಿಪೂರಿಹೇತುಭೂತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತದ್ವಯಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ। ಇದಂ ವೀರಿಯನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತಾದಯೋ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಉಪಕಾರಧಮ್ಮಾ। ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯತೋ ಅಪಕಾರಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಗತಿಯೋತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯೋ, ಕಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವೇ ವಾ। ಸಮನ್ನೇಸಿತ್ವಾತಿ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ।
Vacībhedassa niyāmikā vācā kāyikakiriyāniyāmakassa kammantassa upakārikā. Tadubhayānantaranti duccaritadvayapahāyakassa sucaritadvayapāripūrihetubhūtassa sammāvācāsammākammantadvayassa anantaraṃ. Idaṃ vīriyanti catubbidhaṃ sammappadhānavīriyaṃ. Indriyasamatādayo samādhissa upakāradhammā. Tabbipariyāyato apakāradhammā veditabbā. Gatiyoti nipphattiyo, kiccādisabhāve vā. Samannesitvāti upadhāretvā.
ದ್ವೇಪಬ್ಬಜಿತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Dvepabbajitavatthuvaṇṇanā
೩೭೬-೭. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಆರದ್ಧ’’ನ್ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಉಪರಿ ದೇಸನಾ ಪವತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾತಿ ತಥಾಲದ್ಧಿಕತ್ತಾ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಲಿಚ್ಛವೀರಞ್ಞೋ। ದೇಸನಾಯಾತಿ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಾಯಂ ಸುಞ್ಞತಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯಂ ಯಥಾದೇಸಿತದೇಸನಾಯಂ। ನಾಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ನ ಸದ್ದಹತಿ ನ ಪಸೀದತಿ। ತನ್ತಿಧಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕಥೇನ್ತೋತಿ ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮೋ ಕಥೀಯತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ತೇಸಂ ಅಸತಿಪಿ ಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧೇ ಕೇವಲಂ ಸಾಸನೇ ತನ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೋ। ಏವರೂಪಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಅವಿಪರೀತಧಮ್ಮದೇಸನತಾಯ ಏವಂಪಾಕಟಧಮ್ಮಕಾಯಸ್ಸ ಸತ್ಥು। ಯುತ್ತಂ ನು ಖೋ ಏತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಸ್ಸ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಸಮಧಿಗಮೇನ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತಂ ‘‘ತಂ ಜೀವ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಉಚ್ಛೇದಾದಿಗಾಹಗಹಣಂ ಅಪಿ ನು ಯುತ್ತನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಲದ್ಧಿಯಾ ಪನ ಝಾನಾಧಿಗಮಮತ್ತೇನ ನ ತಾವ ವಿವೇಚಿತತ್ತಾ ‘‘ತೇಹಿ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ತಂ ವಾದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಝಾನಲಾಭಿನೋಪಿ ತಂ ಗಹಣಂ ‘‘ಅಯುತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ ತಂ ಉಚ್ಛೇದವಾದಂ ಸಸ್ಸತವಾದಂ ವಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಅತ್ತಮನಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಖೀಣಾಸವೋ ವಿಗತಸಮ್ಮೋಹೋ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋ, ‘‘ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ತಥಾ ವತ್ತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನನಿಚ್ಛಯತಾಯ ತಂ ಮಮ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತಮನಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋಪಿ ಲಿಚ್ಛವೀ ರಾಜಾ ತೇ ವಿಯ ಸಞ್ಜಾತನಿಚ್ಛಯತ್ತಾ ಅತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ಅವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
376-7.‘‘Kasmā āraddha’’nti anusandhikāraṇaṃ pucchitvā taṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi vuttaṃ, tena ajjhāsayānusandhivasena upari desanā pavattāti dasseti. Tenāti tathāladdhikattā. Assāti licchavīrañño. Desanāyāti saṇhasukhumāyaṃ suññatapaṭisaṃyuttāyaṃ yathādesitadesanāyaṃ. Nādhimuccatīti na saddahati na pasīdati. Tantidhammaṃ nāma kathentoti yesaṃ atthāya dhammo kathīyati, tasmiṃ tesaṃ asatipi maggapaṭivedhe kevalaṃ sāsane tantidhammaṃ katvā kathento. Evarūpassāti sammāsambuddhattā aviparītadhammadesanatāya evaṃpākaṭadhammakāyassa satthu. Yuttaṃnu kho etaṃ assāti assa paṭhamajjhānādisamadhigamena samāhitacittassa kulaputtassa etaṃ ‘‘taṃ jīva’’ntiādinā ucchedādigāhagahaṇaṃ api nu yuttanti pucchati. Laddhiyā pana jhānādhigamamattena na tāva vivecitattā ‘‘tehi yutta’’nti vuttaṃ taṃ vādaṃ paṭikkhipitvāti jhānalābhinopi taṃ gahaṇaṃ ‘‘ayuttamevā’’ti taṃ ucchedavādaṃ sassatavādaṃ vā paṭikkhipitvā. Attamanā ahesunti yasmā khīṇāsavo vigatasammoho tiṇṇavicikiccho, ‘‘tasmā tassa tathā vattuṃ na yutta’’nti uppannanicchayatāya taṃ mama vacanaṃ sutvā attamanā ahesunti attho. Sopi licchavī rājā te viya sañjātanicchayattā attamano ahosi. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ಮಹಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Mahālisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೬. ಮಹಾಲಿಸುತ್ತಂ • 6. Mahālisuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೬. ಮಹಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Mahālisuttavaṇṇanā
