| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
੬. ਮਹਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Mahālisuttavaṇṇanā
ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਦੂਤવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ
Brāhmaṇadūtavatthuvaṇṇanā
੩੫੯. ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਸਾਲੀਭਾવੂਪਗਮਨਤੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਿਰ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤੁવਸੇਨ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਹੁਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਜਾਤਾਨਂ ਲਿਚ੍ਛવੀਰਾਜਕੁਮਾਰਾਨਂ ਸਪਰਿવਾਰਾਨਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨੇવ વਡ੍ਢਨ੍ਤਾਨਂ ਨਿવਾਸਨਟ੍ਠਾਨਾਰਾਮੁਯ੍ਯਾਨਪੋਕ੍ਖਰਣੀਆਦੀਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਹੋਨਕਤਾਯ ਨਗਰਂ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਗਾવੁਤਨ੍ਤਰੇਨ ਗਾવੁਤਨ੍ਤਰੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਸਾਲੀਭਾવਂ ਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘વੇਸਾਲੀ’’ ਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਜਾਤਂ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਸਾਲੀਭਾવੂਪਗਮਨਤੋ વੇਸਾਲੀਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ’’ਤਿ। ਸਯਂਜਾਤਨ੍ਤਿ ਸਯਮੇવ ਜਾਤਂ ਅਰੋਪਿਮਂ। ਮਹਨ੍ਤਭਾવੇਨੇવਾਤਿ ਰੁਕ੍ਖਗਚ੍ਛਾਨਂ, ਠਿਤੋਕਾਸਸ੍ਸ ਚ ਮਹਨ੍ਤਭਾવੇਨ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਬਦ੍ਧਂ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਕੂਟਾਗਾਰਸਾਲਾਸਙ੍ਖੇਪੇਨਾਤਿ ਹਂਸવਟ੍ਟਕਚ੍ਛਨ੍ਨੇਨ ਕੂਟਾਗਾਰਸਾਲਾਨਿਯਾਮੇਨ। ਕੋਸਲੇਸੁ ਜਾਤਾ, ਭવਾ વਾ, ਤਂ વਾ ਰਟ੍ਠਂ ਨਿવਾਸੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਕੋਸਲਕਾ। ਏવਂ ਮਾਗਧਕਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਸ੍ਸ ਅਕਰਣੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਹਾਜਾਨਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਕਰਣਂ ਅਰਹਤੀਤਿ ਕਰਣੀਯਂ ਤੇਨ ਕਰਣੀਯੇਨ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅવਸ੍ਸਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮੇਨਾ’’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤਿ ਸਮવਾਯੇ ਕਾਤਬ੍ਬਤੋ।
359.Punappunaṃvisālībhāvūpagamanatoti pubbe kira puttadhītuvasena dve dve hutvā soḷasakkhattuṃ jātānaṃ licchavīrājakumārānaṃ saparivārānaṃ anukkameneva vaḍḍhantānaṃ nivāsanaṭṭhānārāmuyyānapokkharaṇīādīnaṃ patiṭṭhānassa appahonakatāya nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena parikkhipiṃsu, tenassa punappunaṃ visālībhāvaṃ gatattā ‘‘vesālī’’ tveva nāmaṃ jātaṃ, tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ visālībhāvūpagamanato vesālīti laddhanāmake nagare’’ti. Sayaṃjātanti sayameva jātaṃ aropimaṃ. Mahantabhāvenevāti rukkhagacchānaṃ, ṭhitokāsassa ca mahantabhāvena, tenāha ‘‘himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ hutvā’’ti. Kūṭāgārasālāsaṅkhepenāti haṃsavaṭṭakacchannena kūṭāgārasālāniyāmena. Kosalesu jātā, bhavā vā, taṃ vā raṭṭhaṃ nivāso etesanti kosalakā. Evaṃ māgadhakā veditabbā. Yassa akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, taṃ karaṇaṃ arahatīti karaṇīyaṃ tena karaṇīyena, tenāha ‘‘avassaṃ kattabbakammenā’’ti. Taṃ kiccanti vuccati sati samavāye kātabbato.
੩੬੦. ਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਤਾਸਂ વਸੇਨ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾਚਾਰਤੋ। ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਪਟਿਸੇਧੋ। ਪਟਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਥਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ। ਸਲ੍ਲੀਨੋਤਿ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏਕਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਂ ਅਲ੍ਲੀਨੋ।
360. Yā buddhānaṃ uppajjanārahā nānattasaññā, tāsaṃ vasena nānārammaṇācārato. Sambhavantasseva paṭisedho. Paṭikkammāti nivattitvā tathā cittaṃ anuppādetvā. Sallīnoti jhānasamāpattiyā ekattārammaṇaṃ allīno.
ਓਟ੍ਠਦ੍ਧਲਿਚ੍ਛવੀવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ
Oṭṭhaddhalicchavīvatthuvaṇṇanā
੩੬੧. ਅਦ੍ਧੋਟ੍ਠਤਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਉਤ੍ਤਰੋਟ੍ਠਂ ਅਪ੍ਪਕਤਾਯ ਤਿਰਿਯਂ ਫਾਲੇਤ੍વਾ ਅਪਨੀਤਦ੍ਧਂ વਿਯ ਖਾਯਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦਨ੍ਤੇ, ਦ੍વੇ ਚ ਦਾਠਾ ਨ ਛਾਦੇਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ ‘‘ਓਟ੍ਠਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਉਪਾਸਕੋ ਸਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨੋ ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ ਬੁਦ੍ਧਮਾਮਕੋ ਧਮ੍ਮਮਾਮਕੋ ਸਙ੍ਘਮਾਮਕੋ, ਤੇਨਾਹ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ।
361.Addhoṭṭhatāyāti tassa kira uttaroṭṭhaṃ appakatāya tiriyaṃ phāletvā apanītaddhaṃ viya khāyati cattāro dante, dve ca dāṭhā na chādeti, tena naṃ ‘‘oṭṭhaddho’’ti voharanti. Ayaṃ kira upāsako saddho pasanno dāyako dānapati buddhamāmako dhammamāmako saṅghamāmako, tenāha purebhattantiādi.
੩੬੨. ਸਾਸਨੇ ਯੁਤ੍ਤਪਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਭਾવਨਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੀਹਸਮਾਨવੁਤ੍ਤਿਨੋਪਿ ਭਗવਤੋ ਪਰਿਸਾਯ ਮਹਨ੍ਤੇ ਸਤਿ ਤਦਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਪવਤ੍ਤਿਯਮਾਨਾਯ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ વਿਸੇਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
362.Sāsaneyuttapayuttoti bhāvanaṃ anuyutto. Sabbattha sīhasamānavuttinopi bhagavato parisāya mahante sati tadajjhāsayānurūpaṃ pavattiyamānāya dhammadesanāya viseso hotīti āha ‘‘mahantena ussāhena dhammaṃ desessatī’’ti.
‘‘વਿਸ੍ਸਾਸਿਕੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਮਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕਭਾવਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਖੀਣਾ ਸવਸ੍ਸਸਤੋ ਆਲਸਿਯਭਾવੋ ‘‘ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, વਾਸਨਾਲੇਸਂ ਪਨ ਉਪਾਦਾਯਾਹ ‘‘ਈਸਕਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ વਿਯ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਾવਕਾਨਂ ਸવਾਸਨਾ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ।
‘‘Vissāsiko’’ti vatvā tamassa vissāsikabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayañhī’’tiādi vuttaṃ. Therassa khīṇā savassasato ālasiyabhāvo ‘‘appahīno’’ti na vattabbo, vāsanālesaṃ pana upādāyāha ‘‘īsakaṃ appahīno viya hotī’’ti. Na hi sāvakānaṃ savāsanā kilesā pahīyanti.
੩੬੩. વਿਨੇਯ੍ਯਜਨਾਨੁਰੋਧੇਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯવਿਜਮ੍ਭਨਂ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿ, ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਸਂਸੂਚਿਤਨਿਕ੍ਖਮਨੋ’’ਤਿ। ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨવੇਲਾਯਞ੍ਹਿ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮਿਯੋ ਆવੇਲ਼ਾવੇਲ਼ਾਯਮਲਾਯਮਲਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸવਿਸੇਸਾ ਪਭਸ੍ਸਰਾ વਿਨਿਚ੍ਛਰਿਂਸੁ।
363. Vineyyajanānurodhena buddhānaṃ pāṭihāriyavijambhanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi, tenevāha ‘‘saṃsūcitanikkhamano’’ti. Gandhakuṭito nikkhamanavelāyañhi chabbaṇṇā buddharasmiyo āveḷāveḷāyamalāyamalā hutvā savisesā pabhassarā vinicchariṃsu.
੩੬੪. ਤਤੋ ਪਰਨ੍ਤਿ ‘‘ਹਿਯ੍ਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਦਿવਸਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪਰਂ ਪੁਰਿਮਤਰਂ ਅਤਿਸਯੇਨ ਪੁਰਿਮਤ੍ਤਾ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ વવਤ੍ਥਿਤੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਤਰਭਾવੋ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਯਦੇਤ੍ਥ ‘‘ਪੁਰਿਮਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਯਂ ਯਂ ਓਰਂ, ਤਂ ਤਂ ਪੁਰਿਮਂ, ਯਂ ਯਂ ਪਰਂ, ਤਂ ਤਂ ਪੁਰਿਮਤਰਂ, ਓਰਪਾਰਭਾવਸ੍ਸ વਿਯ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਤਰਭਾવਸ੍ਸ ਚ ਅਪੇਕ੍ਖਾਸਿਦ੍ਧਿਤੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਮੂਲਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿਆਦਿਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਪਠਮਂ। ਤਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਰਾ ਅਤੀਤਾ ਕੋਟਿ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਕੋਟਿਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਯਂ-ਸਦ੍ਦਯੋਗੇਨ ਚਾਯਂ ‘‘વਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਮਾਨਪ੍ਪਯੋਗੋ, ਅਤ੍ਥੋ ਪਨ ਅਤੀਤਕਾਲવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਹਾਸਿਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਪਠਮવਿਕਪ੍ਪੇ ‘‘વਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ‘‘ਯਦਗ੍ਗੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਜੁਕਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਦੁਤਿਯવਿਕਪ੍ਪੇ ਪਨ ‘‘ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਪਿ।
364.Tato paranti ‘‘hiyyo’’ti vuttadivasato anantaraṃ paraṃ purimataraṃ atisayena purimattā. Iti imesu dvīsu vavatthito yathākkamaṃ purimapurimatarabhāvo. Evaṃ santepi yadettha ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ, tato pabhuti yaṃ yaṃ oraṃ, taṃ taṃ purimaṃ, yaṃ yaṃ paraṃ, taṃ taṃ purimataraṃ, orapārabhāvassa viya purimapurimatarabhāvassa ca apekkhāsiddhito, tenāha ‘‘tato paṭṭhāyā’’tiādi. Mūladivasato paṭṭhāyātiādidivasato paṭṭhāya. Agganti paṭhamaṃ. Taṃ panettha parā atītā koṭi hotīti āha ‘‘parakoṭiṃ katvā’’ti. Yaṃ-saddayogena cāyaṃ ‘‘viharāmī’’ti vattamānappayogo, attho pana atītakālavaseneva veditabbo, tenāha ‘‘vihāsinti vuttaṃ hotī’’ti. Paṭhamavikappe ‘‘viharāmī’’ti padassa ‘‘yadagge’’ti iminā ujukaṃ sambandho dassito, dutiyavikappe pana ‘‘tīṇi vassānī’’ti imināpi.
ਪਿਯਜਾਤਿਕਾਨੀਤਿ ਇਟ੍ਠਸਭਾવਾਨਿ। ਸਾਤਜਾਤਿਕਾਨੀਤਿ ਮਧੁਰਸਭਾવਾਨਿ। ਮਧੁਰਂ વਿਯਾਤਿ ਹਿ ‘‘ਮਧੁਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮਨੋਰਮਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ। ਕਾਮੂਪਸਞ੍ਹਿਤਾਨੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਕਾਮੇਨ ਉਪਸਂਹਿਤਾਨਿ, ਕਾਮਨੀਯਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਾਮਸ੍ਸਾਦਯੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ, ਕਾਮਸ੍ਸਾਦਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਯੋਗ੍ਯਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਰੀਰਸਣ੍ਠਾਨੇਤਿ ਸਰੀਰਬਿਮ੍ਬੇ, ਆਧਾਰੇ ਚੇਤਂ ਭੁਮ੍ਮਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਦੇਨਾਤਿ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਧੁਰੇਨਾਤਿ ਇਟ੍ਠੇਨ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਕਮ੍ਮਾਕਥਨਮਤ੍ਤੇਨ। ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਞਾਤਮ੍ਪਿ ਨ ਕਥੇਤਿ, ਕਿਮਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨਾ’’ਤਿ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਆਘਾਤਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸਹ ਕੁਜ੍ਝਨੇਨੇવ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਪਰਿਹਾਯਿ। ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਮਯ੍ਹਂ ਤਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨਾਤਿ ਪਾਥਿਕਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਨਯੇਨ ਤਂ ਤਂ ਅਯੁਤ੍ਤਮੇવ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ, ਭਾਸਨ੍ਤੋ, ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ। ਭਗવਤਿ ਬਦ੍ਧਾਘਾਤਤਾਯ ਸਾਸਨੇ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਗਿਹਿਭਾવਂ ਪਤ੍વਾ।
Piyajātikānīti iṭṭhasabhāvāni. Sātajātikānīti madhurasabhāvāni. Madhuraṃ viyāti hi ‘‘madhura’’nti vuccati manoramaṃ yaṃ kiñci. Kāmūpasañhitānīti ārammaṇaṃ karontena kāmena upasaṃhitāni, kāmanīyānīti attho, tenāha ‘‘kāmassādayuttānī’’ti, kāmassādassa yuttāni yogyānīti attho. Sarīrasaṇṭhāneti sarīrabimbe, ādhāre cetaṃ bhummaṃ. Tasmā saddenāti taṃ nissāya tato uppannena saddenāti attho. Madhurenāti iṭṭhena. Ettāvatāti dibbasotañāṇassa parikammākathanamattena. ‘‘Attanā ñātampi na katheti, kimassa sāsane adhiṭṭhānenā’’ti kujjhanto āghātaṃ bandhitvā saha kujjhaneneva jhānābhiññāhi parihāyi. Cintesīti ‘‘kasmā nu kho mayhaṃ taṃ parikammaṃ na kathesī’’ti parivitakkento ayoniso ummujjanavasena cintesi. Anukkamenāti pāthikasutte āgatanayena taṃ taṃ ayuttameva cintento, bhāsanto, karonto ca anukkamena. Bhagavati baddhāghātatāya sāsane patiṭṭhaṃ alabhanto gihibhāvaṃ patvā.
ਏਕਂਸਭਾવਿਤਸਮਾਧਿવਣ੍ਣਨਾ
Ekaṃsabhāvitasamādhivaṇṇanā
੩੬੬-੩੭੧. ਏਕਂਸਾਯਾਤਿ ਤਦਤ੍ਥੇਯੇવ ਚਤੁਤ੍ਥੀ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਂਸਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਂਸ-ਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਕੋਟ੍ਠਾਸਪਰਿਯਾਯੋ, ਸੋ ਚ ਅਧਿਕਾਰਤੋ ਦਿਬ੍ਬਰੂਪਦਸ੍ਸਨਦਿਬ੍ਬਸਦ੍ਦਸ੍ਸવਨવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨੁਦਿਸਾਯਾਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਕ੍ਖਿਣਾਦਿਭੇਦਾਯ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਯ ਅਨੁਦਿਸਾਯ। ਉਭਯਕੋਟ੍ਠਾਸਾਯਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ, ਦਿਬ੍ਬਸਦ੍ਦਸ੍ਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਚ। ਭਾવਿਤੋਤਿ ਯਥਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ, ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਞ੍ਚ ਸਮਧਿਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਭਾવਿਤੋ। ਤਯਿਦਂ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਕਰਣੇਨ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤੀਸੁ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕਜ੍ਝਂ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤੀਸੁਪਿ ਕਮੇਨੇવ ਕਿਚ੍ਚਸਿਦ੍ਧਿ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਿਚ੍ਚਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਪਾਲ਼ਿਯਮ੍ਪਿ ਏਕਸ੍ਸ ਉਭਯਸਮਤ੍ਥਤਾਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮੇવ ‘‘ਦਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਦਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਾਨਂ ਸવਨਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਿਚ੍ਚਸਿਦ੍ਧਿਸਮ੍ਭવਤੋ। ‘‘ਏਕਂਸਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿਹੇਤੂ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਾਯ ਏવ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ વਿਜ੍ਜਮਾਨਮ੍ਪਿ ਦਿਬ੍ਬਸਦ੍ਦਂ ਨਾਸ੍ਸੋਸ੍ਸੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਪਣ੍ਣਕਨ੍ਤਿ ਅવਿਰਜ੍ਝਨਕਂ, ਅਨવਜ੍ਜਨ੍ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ।
366-371.Ekaṃsāyāti tadattheyeva catutthī, tasmā ekaṃsatthanti attho. Aṃsa-saddo cettha koṭṭhāsapariyāyo, so ca adhikārato dibbarūpadassanadibbasaddassavanavasena veditabboti āha ‘‘ekakoṭṭhāsāyā’’tiādi. Anudisāyāti puratthimadakkhiṇādibhedāya catubbidhāya anudisāya. Ubhayakoṭṭhāsāyāti dibbarūpadassanatthāya, dibbasaddassavanatthāya ca. Bhāvitoti yathā dibbacakkhuñāṇaṃ, dibbasotañāṇañca samadhigataṃ hoti, evaṃ bhāvito. Tayidaṃ visuṃ visuṃ parikammakaraṇena ijjhantīsu vattabbaṃ natthi, ekajjhaṃ ijjhantīsupi kameneva kiccasiddhi ekajjhaṃ kiccasiddhiyā asambhavato. Pāḷiyampi ekassa ubhayasamatthatāsandassanatthameva ‘‘dibbānañca rūpānaṃ dassanāya, dibbānañca saddānaṃ savanāyā’’ti vuttaṃ, na ekajjhaṃ kiccasiddhisambhavato. ‘‘Ekaṃsabhāvito samādhihetū’’ti iminā sunakkhatto dibbacakkhuñāṇāya eva parikammassa katattā vijjamānampi dibbasaddaṃ nāssossīti dasseti. Apaṇṇakanti avirajjhanakaṃ, anavajjanti vā attho.
੩੭੨. ‘‘ਸਮਾਧਿ ਏવ’’ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾ। ‘‘ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਂ ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੇਨਾਪਿ ਮਹਾਲਿਨਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਸਹ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਤਾਸਂ ਨੂਨ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਉਭਯਂਸਭਾવਿਤਾਨਂ ਸਮਾਧੀਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਬਾਹਿਰਾ ਏਤਾ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਤ੍ਤਾ। ਤਾ ਹਿ ਇਤੋ ਬਾਹਿਰਕਾਨਮ੍ਪਿ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਭਗવਤੋ ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਭਾવੇਨ ਅਪ੍ਪવੇਦਿਤਤ੍ਤਾ। ਯਦਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯੇਸਂ ਅਤ੍ਥਾਯ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਅਰਿਯਫਲਧਮ੍ਮੇ। ਤੇ ਹਿ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ।
372. ‘‘Samādhi eva’’ bhāvetabbaṭṭhena samādhibhāvanā. ‘‘Dibbasotañāṇaṃ seṭṭha’’nti maññamānenāpi mahālinā dibbacakkhuñāṇampi tena saha gahetvā ‘‘etāsaṃ nūna bhante’’tiādinā pucchitanti ‘‘ubhayaṃsabhāvitānaṃ samādhīnanti attho’’ti vuttaṃ. Bāhirāetā samādhibhāvanā aniyyānikattā. Tā hi ito bāhirakānampi ijjhanti. Na ajjhattikā bhagavato sāmukkaṃsikabhāvena appaveditattā. Yadatthanti yesaṃ atthāya. Teti te ariyaphaladhamme. Te hi sacchikātabbāti.
ਚਤੁਅਰਿਯਫਲવਣ੍ਣਨਾ
Catuariyaphalavaṇṇanā
੩੭੩. ਤਸ੍ਮਾਤਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖੇ ਸਂਯੋਜਨਤੋ। ‘‘ਮਗ੍ਗਸੋਤਂ ਆਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਹਿ ਮਗ੍ਗਸੋਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੇ’’ਤਿ, ‘‘ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੭੯) ਚ। ਅਪਤਨਧਮ੍ਮੋਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ- (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੭੯) ਸਭਾવੋ। ਧਮ੍ਮਨਿਯਾਮੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਨਿਯਾਮੇਨ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤਤੋ ਸਤ੍ਤਮਭવਤੋ ਉਪਰਿ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਧਮ੍ਮਤਾਯ વਾ ਨਿਯਤੋ। ਪਰਂ ਅਯਨਂ ਪਰਾਗਤਿ।
373.Tasmāti vaṭṭadukkhe saṃyojanato. ‘‘Maggasotaṃ āpanno’’ti phalaṭṭhassa vasena vuttaṃ. Maggaṭṭho hi maggasotaṃ āpajjati. Tenevāha ‘‘sotāpanne’’ti, ‘‘sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne’’ti (ma. ni. 3.379) ca. Apatanadhammoti anuppajjana- (ma. ni. 3.379) sabhāvo. Dhammaniyāmenāti maggadhammaniyāmena. Heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya vā niyato. Paraṃ ayanaṃ parāgati.
ਤਨੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਮਨ੍ਦਤਾ, વਿਰਲ਼ਤਾ ਚਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਨੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗਸ੍ਸ ਕਾਮਭવਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਹਿਤਾਨਂ। ਓਪਪਾਤਿਕੋਤਿ ਉਪਪਾਤਿਕੋ ਉਪਪਤਨੇ ਸਾਧੁਕਾਰੀਤਿ ਕਤ੍વਾ। વਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਮੇવ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸ…ਪੇ॰… ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਸਮਾਧਿ ਗਹਿਤੋ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਞ੍ਚ ਭਾવਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩; ਪੇਟਕੋ॰ ੨੨; ਮਿ॰ ਪ॰ ੨.੯) વਿਯ। ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਞ੍ਞਾવ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਾਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾવ, ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਿ ਯ-ਕਾਰਲੋਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਜਾਨਿਤ੍વਾ’’ਤਿ।
Tanuttaṃ nāma pavattiyā mandatā, viraḷatā cāti āha ‘‘tanuttā’’tiādi. Heṭṭhābhāgiyānanti heṭṭhābhāgassa kāmabhavassapaccayabhāvena hitānaṃ. Opapātikoti upapātiko upapatane sādhukārīti katvā. Vimuccatīti vimutti, cittameva vimutti cetovimuttīti āha ‘‘sabbakilesa…pe… adhivacana’’nti. Cittasīsena cettha samādhi gahito ‘‘cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti. Ādīsu (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.9) viya. Paññāvimuttīti etthāpi eseva nayo, tenāha ‘‘paññāva paññāvimuttī’’ti. Sāmanti attanāva, aparappaccayenāti attho. Abhiññāti ya-kāralopena niddesoti āha ‘‘abhijānitvā’’ti.
ਅਰਿਯਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਮਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
Ariyaaṭṭhaṅgikamaggavaṇṇanā
੩੭੪-੫. ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਅਰਿਯਫਲਞ੍ਚ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਪਟਿਪਦਾ, ਸਾ ਚ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ ਏવਾਤਿ ਇਧ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯਾ’’ਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਮਾਹ। ‘‘ਅਟ੍ਠ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਪਦਤ੍ਥਸਮਾਸਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਾਨਿ ਅਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋਤਿ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
374-5. Ariyasāvako nibbānaṃ, ariyaphalañca paṭipajjati etāyāti paṭipadā, sā ca tassa pubbabhāgo evāti idha ‘‘pubbabhāgapaṭipadāyā’’ti ariyamaggamāha. ‘‘Aṭṭha aṅgāni assā’’ti aññapadatthasamāsaṃ akatvā aṭṭhaṅgāni assa santīti aṭṭhaṅgikoti padasiddhi daṭṭhabbā.
ਸਮ੍ਮਾ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਯਾਥਾવਤੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਸ੍ਸਨਸਭਾવਾ ਸਮ੍ਮਾ ਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਾ। ਸਮ੍ਮਦੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਰੋਪਨਸਭਾવੋ ਸਮ੍ਮਾ ਅਭਿਨਿਰੋਪਨਲਕ੍ਖਣੋ। ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਾਚਾ ਜਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਤਬ੍ਬਿਪਕ੍ਖવਿਰਤਿਸਭਾવਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਭੇਦਕਰਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾਪਹਾਨੇਨ ਜਨੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਚ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਕਿਚ੍ਚવਤੀ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਾ। ਯਥਾ ਚੀવਰਕਮ੍ਮਾਦਿਕੋ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕਿਰਿਯਾਨਿਪ੍ਫਾਦਕੋ વਾ ਚੇਤਨਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਪਾਦਚਲਨਾਦਿਕਂ ਕਿਰਿਯਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਏવਂ ਸਾવਜ੍ਜਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਮਿਚ੍ਛਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਨਿਰવਜ੍ਜਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਕਿਚ੍ਚવਾ ਹੋਤਿ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਚ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੋ ਏવ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ। ਕਾਯવਾਚਾਨਂ, ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਚ ਸਂਕਿਲੇਸਭੂਤਮਿਚ੍ਛਾਜੀવਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਮ੍ਮਾ વੋਦਾਪਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવੋ। ਕੋਸਜ੍ਜਪਕ੍ਖਤੋ ਪਤਿਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਸਭਾવੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਗ੍ਗਾਹਲਕ੍ਖਣੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ। ਸਮ੍ਮਦੇવ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਭਾવਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਉਪਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ। વਿਕ੍ਖੇਪવਿਦ੍ਧਂਸਨੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਾਦਹਨਸਭਾવੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਸਮਾਧਾਨਲਕ੍ਖਣੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
Sammā aviparītaṃ yāthāvato catunnaṃ ariyasaccānaṃ paccakkhato dassanasabhāvā sammā dassanalakkhaṇā. Sammadeva nibbānārammaṇe cittassa abhiniropanasabhāvo sammā abhiniropanalakkhaṇo. Caturaṅgasamannāgatā vācā janaṃ saṅgaṇhātīti tabbipakkhaviratisabhāvā sammāvācā bhedakaramicchāvācāpahānena jane sampayutte ca pariggaṇhanakiccavatī hotīti sammā pariggahaṇalakkhaṇā. Yathā cīvarakammādiko kammanto ekaṃ kātabbaṃ samuṭṭhāpeti, taṃ taṃ kiriyānipphādako vā cetanāsaṅkhāto kammanto hatthapādacalanādikaṃ kiriyaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ sāvajjakattabbakiriyāsamuṭṭhāpakamicchākammantappahānena sammākammanto niravajjasamuṭṭhāpanakiccavā hoti, sampayutte ca samuṭṭhāpento eva pavattatīti sammā samuṭṭhāpanalakkhaṇo sammākammanto. Kāyavācānaṃ, khandhasantānassa ca saṃkilesabhūtamicchājīvappahānena sammā vodāpanalakkhaṇo sammāājīvo. Kosajjapakkhato patituṃ adatvā sampayuttadhammānaṃ paggaṇhanasabhāvoti sammā paggāhalakkhaṇo sammāvāyāmo. Sammadeva upaṭṭhānasabhāvāti sammā upaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati. Vikkhepaviddhaṃsanena sammadeva cittassa samādahanasabhāvoti sammā samādhānalakkhaṇo sammāsamādhi.
ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਨੀਕਕਿਲੇਸਾ ਦਿਟ੍ਠੇਕਟ੍ਠਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਯੋ। ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਕਾਸੇਤਿ ਕਿਚ੍ਚਪਟਿવੇਧੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕ…ਪੇ॰… ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਙ੍ਗੇਨ ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਤਥੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਨੀਕਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Attano paccanīkakilesā diṭṭhekaṭṭhā avijjādayo. Passatīti pakāseti kiccapaṭivedhena paṭivijjhati, tenāha ‘‘tappaṭicchādaka…pe… asammohato’’ti. Teneva hi sammādiṭṭhisaṅkhātena aṅgena tattha paccavekkhaṇā pavattatīti tathevāti attano paccanīkakilesehi saddhinti attho.
ਕਿਚ੍ਚਤੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਞਾਣੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਇਧ ਸਾਤਿਸਯਂ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਤੋ ਇਮਸ੍ਸੇવ વਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਪ੍ਪਕਾਸਨਕਿਚ੍ਚਤੋ। ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਤਿ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਤੋ। ਤੀਣਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਤਿ ਕਾਮਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਿਪ੍ਪਹਾਨਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਤੋ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਿਭਙ੍ਗੇ (વਿਭ॰ ੭੦੩) ‘‘વਿਰਤਿਚੇਤਨਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਪਧਾਨਾਨਂ વਿਰਤਿਚੇਤਨਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘વਿਰਤਿਯੋਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਚੇਤਨਾਯੋਪੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਮੁਸਾવਾਦਾਦੀਹਿ વਿਰਮਣਕਾਲੇ વਾ વਿਰਤਿਯੋ, ਸੁਭਾਸਿਤਾਦਿવਾਚਾਭਾਸਨਾਦਿਕਾਲੇ ਚ ਚੇਤਨਾਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ વਿਰਤਿਯੋવ ਚੇਤਨਾਨਂ ਅਮਗ੍ਗਙ੍ਗਤ੍ਤਾ ਏਕਸ੍ਸ ਞਾਣਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਞਾਣਤਾ વਿਯ, ਏਕਾਯ વਿਰਤਿਯਾ ਮੁਸਾવਾਦਾਦਿવਿਰਤਿਭਾવੋ વਿਯ ਚ ਏਕਾਯ ਚੇਤਨਾਯ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਦਿਕਿਚ੍ਚਤ੍ਤਯਸਾਧਨਸਭਾવਾਭਾવਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਦਿਭਾવਾਸਿਦ੍ਧਿਤੋ, ਤਂਸਿਦ੍ਧਿਯਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗਤ੍ਤਯਤ੍ਤਾਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਚ। ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨਾਤਿ ਚਤੁਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾવવਸੇਨ।
Kiccatoti pubbabhāgehi dukkhādiñāṇehi kātabbassa kiccassa idha sātisayaṃ nipphattito imasseva vā ñāṇassa dukkhādippakāsanakiccato. Cattāri nāmāni labhati catūsu saccesu kātabbakiccanipphattito. Tīṇi nāmāni labhati kāmasaṅkappādippahānakiccanipphattito. Sikkhāpadavibhaṅge (vibha. 703) ‘‘viraticetanā, sabbe sampayuttadhammā ca sikkhāpadānī’’ti vuccantīti tattha padhānānaṃ viraticetanānaṃ vasena ‘‘viratiyopihonti cetanāyopī’’ti āha. Musāvādādīhi viramaṇakāle vā viratiyo, subhāsitādivācābhāsanādikāle ca cetanāyo yojetabbā. Maggakkhaṇe viratiyova cetanānaṃ amaggaṅgattā ekassa ñāṇassa dukkhādiñāṇatā viya, ekāya viratiyā musāvādādiviratibhāvo viya ca ekāya cetanāya sammāvācādikiccattayasādhanasabhāvābhāvā sammāvācādibhāvāsiddhito, taṃsiddhiyañca aṅgattayattāsiddhito ca. Sammappadhānasatipaṭṭhānavasenāti catusammappadhānacatusatipaṭṭhānabhāvavasena.
ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਪਿ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇਪਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਯੇવਾਤਿ। ਯਦਿਪਿ ਸਮਾਧਿਉਪਕਾਰਕਾਨਂ ਅਭਿਨਿਰੋਪਨਾਨੁਮਜ੍ਜਨਸਮ੍ਪਿਯਾਯਨਬ੍ਰੂਹਨਸਨ੍ਤਸੁਖਾਨਂ વਿਤਕ੍ਕਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਚਤੂਹਿ ਝਾਨੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਤਥਾਪਿ વਾਯਾਮੋ વਿਯ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਕੁਸਲਾਨੁਪ੍ਪਾਦਨਾਦਿਚਤੁવਾਯਾਮਕਿਚ੍ਚਂ, ਸਤਿ વਿਯ ਚ ਅਸੁਭਾਸੁਖਾਨਿਚ੍ਚਾਨਤ੍ਤੇਸੁ ਕਾਯਾਦੀਸੁ ਸੁਭਾਦਿਸਞ੍ਞਾਪਹਾਨਚਤੁਸਤਿਕਿਚ੍ਚਂ ਏਕੋ ਸਮਾਧਿ ਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਪਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਏવ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇਪਿ, ਤਥਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਪਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਏવ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Pubbabhāgepi maggakkhaṇepi sammāsamādhiyevāti. Yadipi samādhiupakārakānaṃ abhiniropanānumajjanasampiyāyanabrūhanasantasukhānaṃ vitakkādīnaṃ vasena catūhi jhānehi sammāsamādhi vibhatto, tathāpi vāyāmo viya anuppannākusalānuppādanādicatuvāyāmakiccaṃ, sati viya ca asubhāsukhāniccānattesu kāyādīsu subhādisaññāpahānacatusatikiccaṃ eko samādhi catukkajjhānasamādhikiccaṃ na sādhetīti pubbabhāgepi paṭhamajjhānasamādhi paṭhamajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepi, tathā pubbabhāgepi catutthajjhānasamādhi catutthajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepīti attho.
ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪਜ੍ਜੋਤਤ੍ਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਸਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸਚੋਰੇ ਘਾਤੇਨ੍ਤੋ। ਬਹੁਕਾਰਤ੍ਤਾਤਿ ਯ੍વਾਯਂ ਅਨਾਦਿਮਤਿ ਸਂਸਾਰੇ ਇਮਿਨਾ ਕਦਾਚਿਪਿ ਅਸਮੁਗ੍ਘਾਟਿਤਪੁਬ੍ਬੋ ਕਿਲੇਸਗਣੋ ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਗ੍ਘਾਟਕੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ । ਤਤ੍ਥ ਚਾਯਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਹੋਤੀਤਿ ਬਹੁਕਾਰਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਬਹੁਕਾਰਤ੍ਤਾ।
Tasmāti paññāpajjotattā avijjandhakāraṃ vidhamitvā paññāsatthattā kilesacore ghātento. Bahukārattāti yvāyaṃ anādimati saṃsāre iminā kadācipi asamugghāṭitapubbo kilesagaṇo tassa samugghāṭako ariyamaggo . Tattha cāyaṃ sammādiṭṭhi pariññābhisamayādivasena pavattiyā pubbaṅgamā hotīti bahukārā, tasmā bahukārattā.
ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ। ‘‘ਬਹੁਕਾਰੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਂ ਬਹੁਕਾਰਤਂ ਉਪਮਾਯ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਯਂ’’ ਤਮ੍ਬਕਂਸਾਦਿਮਯਤ੍ਤਾ ਕੂਟੋ। ਅਯਂ ਸਮਸਾਰਤਾਯ ਮਹਾਸਾਰਤਾਯ ਛੇਕੋ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਹੇਰਞ੍ਞਿਕਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਸ੍વਾ ਕਹਾਪਣવਿਭਾਗਜਾਨਨੇ ਕਰਣਨ੍ਤਰਂ ਬਹੁਕਾਰਂ ਯਦਿਦਂ ਹਤ੍ਥੋ, ਏવਂ ਯੋਗਾવਚਰਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਯ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮવਿਭਾਗਜਾਨਨੇ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਰਂ ਬਹੁਕਾਰਂ ਯਦਿਦਂ વਿਤਕ੍ਕੋ વਿਤਕ੍ਕੇਤ੍વਾ ਤਦવਬੋਧਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਬਹੁਕਾਰੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਦੁਤਿਯਉਪਮਾਯਂ ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਤਚ੍ਛਕੋ ਪਰੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰਂ વਾਸਿਯਾ ਤਚ੍ਛੇਤ੍વਾ ਗੇਹਕਰਣਕਮ੍ਮੇ ਉਪਨੇਤਿ, ਏવਂ ਯੋਗਾવਚਰੋ વਿਤਕ੍ਕੇਨ ਲਕ੍ਖਣਾਦਿਤੋ વਿਤਕ੍ਕੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦਿਕਮ੍ਮੇ ਉਪਨੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। વਚੀਭੇਦਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਕੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜવਚੀਭੇਦਨਿવਤ੍ਤਨਪવਤ੍ਤਨਕਰਾਯ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਯਪਿ ਉਪਕਾਰਕੋ ਏવਾਤਿ ‘‘ਸ੍વਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tassāti sammādiṭṭhiyā. ‘‘Bahukāro’’ti vatvā taṃ bahukārataṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ’’ tambakaṃsādimayattā kūṭo. Ayaṃ samasāratāya mahāsāratāya cheko. Evanti yathā heraññikassa cakkhunā disvā kahāpaṇavibhāgajānane karaṇantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ hattho, evaṃ yogāvacarassa paññāya oloketvā dhammavibhāgajānane dhammantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ vitakko vitakketvā tadavabodhato, tasmā sammāsaṅkappo sammādiṭṭhiyā bahukāroti adhippāyo. Dutiyaupamāyaṃ evanti yathā tacchako parena parivattetvā parivattetvā dinnaṃ dabbasambhāraṃ vāsiyā tacchetvā gehakaraṇakamme upaneti, evaṃ yogāvacaro vitakkena lakkhaṇādito vitakketvā dinnadhamme yāthāvato paricchinditvā pariññābhisamayādikamme upanetīti yojanā. Vacībhedassa upakārako vitakko sāvajjānavajjavacībhedanivattanapavattanakarāya sammāvācāyapi upakārako evāti ‘‘svāya’’ntiādi vuttaṃ.
વਚੀਭੇਦਸ੍ਸ ਨਿਯਾਮਿਕਾ વਾਚਾ ਕਾਯਿਕਕਿਰਿਯਾਨਿਯਾਮਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਿਕਾ। ਤਦੁਭਯਾਨਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਦ੍વਯਪਹਾਯਕਸ੍ਸ ਸੁਚਰਿਤਦ੍વਯਪਾਰਿਪੂਰਿਹੇਤੁਭੂਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਦ੍વਯਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ। ਇਦਂ વੀਰਿਯਨ੍ਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨવੀਰਿਯਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮਤਾਦਯੋ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਧਮ੍ਮਾ। ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯਤੋ ਅਪਕਾਰਧਮ੍ਮਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਗਤਿਯੋਤਿ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯੋ, ਕਿਚ੍ਚਾਦਿਸਭਾવੇ વਾ। ਸਮਨ੍ਨੇਸਿਤ੍વਾਤਿ ਉਪਧਾਰੇਤ੍વਾ।
Vacībhedassa niyāmikā vācā kāyikakiriyāniyāmakassa kammantassa upakārikā. Tadubhayānantaranti duccaritadvayapahāyakassa sucaritadvayapāripūrihetubhūtassa sammāvācāsammākammantadvayassa anantaraṃ. Idaṃ vīriyanti catubbidhaṃ sammappadhānavīriyaṃ. Indriyasamatādayo samādhissa upakāradhammā. Tabbipariyāyato apakāradhammā veditabbā. Gatiyoti nipphattiyo, kiccādisabhāve vā. Samannesitvāti upadhāretvā.
ਦ੍વੇਪਬ੍ਬਜਿਤવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ
Dvepabbajitavatthuvaṇṇanā
੩੭੬-੭. ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਉਪਰਿ ਦੇਸਨਾ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਤਥਾਲਦ੍ਧਿਕਤ੍ਤਾ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਲਿਚ੍ਛવੀਰਞ੍ਞੋ। ਦੇਸਨਾਯਾਤਿ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਾਯਂ ਸੁਞ੍ਞਤਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਯਂ ਯਥਾਦੇਸਿਤਦੇਸਨਾਯਂ। ਨਾਧਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਨ ਸਦ੍ਦਹਤਿ ਨ ਪਸੀਦਤਿ। ਤਨ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਕਥੇਨ੍ਤੋਤਿ ਯੇਸਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਧਮ੍ਮੋ ਕਥੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤੇਸਂ ਅਸਤਿਪਿ ਮਗ੍ਗਪਟਿવੇਧੇ ਕੇવਲਂ ਸਾਸਨੇ ਤਨ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤੋ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਅવਿਪਰੀਤਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤਾਯ ਏવਂਪਾਕਟਧਮ੍ਮਕਾਯਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁ। ਯੁਤ੍ਤਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦਿਸਮਧਿਗਮੇਨ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਂ ‘‘ਤਂ ਜੀવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਉਚ੍ਛੇਦਾਦਿਗਾਹਗਹਣਂ ਅਪਿ ਨੁ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਲਦ੍ਧਿਯਾ ਪਨ ਝਾਨਾਧਿਗਮਮਤ੍ਤੇਨ ਨ ਤਾવ વਿવੇਚਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਤਂ વਾਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾਤਿ ਝਾਨਲਾਭਿਨੋਪਿ ਤਂ ਗਹਣਂ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤਮੇવਾ’’ਤਿ ਤਂ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਂ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਂ વਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਖੀਣਾਸવੋ વਿਗਤਸਮ੍ਮੋਹੋ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ, ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਨਿਚ੍ਛਯਤਾਯ ਤਂ ਮਮ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੋਪਿ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਰਾਜਾ ਤੇ વਿਯ ਸਞ੍ਜਾਤਨਿਚ੍ਛਯਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅવਿਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
376-7.‘‘Kasmā āraddha’’nti anusandhikāraṇaṃ pucchitvā taṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi vuttaṃ, tena ajjhāsayānusandhivasena upari desanā pavattāti dasseti. Tenāti tathāladdhikattā. Assāti licchavīrañño. Desanāyāti saṇhasukhumāyaṃ suññatapaṭisaṃyuttāyaṃ yathādesitadesanāyaṃ. Nādhimuccatīti na saddahati na pasīdati. Tantidhammaṃ nāma kathentoti yesaṃ atthāya dhammo kathīyati, tasmiṃ tesaṃ asatipi maggapaṭivedhe kevalaṃ sāsane tantidhammaṃ katvā kathento. Evarūpassāti sammāsambuddhattā aviparītadhammadesanatāya evaṃpākaṭadhammakāyassa satthu. Yuttaṃnu kho etaṃ assāti assa paṭhamajjhānādisamadhigamena samāhitacittassa kulaputtassa etaṃ ‘‘taṃ jīva’’ntiādinā ucchedādigāhagahaṇaṃ api nu yuttanti pucchati. Laddhiyā pana jhānādhigamamattena na tāva vivecitattā ‘‘tehi yutta’’nti vuttaṃ taṃ vādaṃ paṭikkhipitvāti jhānalābhinopi taṃ gahaṇaṃ ‘‘ayuttamevā’’ti taṃ ucchedavādaṃ sassatavādaṃ vā paṭikkhipitvā. Attamanā ahesunti yasmā khīṇāsavo vigatasammoho tiṇṇavicikiccho, ‘‘tasmā tassa tathā vattuṃ na yutta’’nti uppannanicchayatāya taṃ mama vacanaṃ sutvā attamanā ahesunti attho. Sopi licchavī rājā te viya sañjātanicchayattā attamano ahosi. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ਮਹਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ।
Mahālisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੬. ਮਹਾਲਿਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Mahālisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ੬. ਮਹਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 6. Mahālisuttavaṇṇanā
