Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
౯. మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
౧౩౫. నవమసిక్ఖాపదే – యావ ద్వారకోసాతి ఏత్థ ద్వారకోసో నామ పిట్ఠసఙ్ఘాటస్స సమన్తా కవాటవిత్థారప్పమాణో ఓకాసో. మహాపచ్చరియం పన ‘‘ద్వారబాహతో పట్ఠాయ దియడ్ఢో హత్థో’’తి వుత్తం. కురున్దియం పన ‘‘ద్వారస్స ఉభోసు పస్సేసు కవాటప్పమాణ’’న్తి. మహాఅట్ఠకథాయం ‘‘కవాటం నామ దియడ్ఢహత్థమ్పి హోతి ద్విహత్థమ్పి అడ్ఢతేయ్యహత్థమ్పీ’’తి వుత్తం, తం సువుత్తం. తదేవ హి సన్ధాయ భగవతాపి ‘‘పిట్ఠసఙ్ఘాటస్స సమన్తా హత్థపాసా’’తి అయం ఉక్కట్ఠనిద్దేసో కతో. అగ్గళట్ఠపనాయాతి సకవాటకద్వారబన్ధట్ఠపనాయ; సకవాటకస్స ద్వారబన్ధస్స నిచ్చలభావత్థాయాతి అత్థో. ద్వారట్ఠపనాయాతి ఇదమ్పి హి పదభాజనం ఇమమేవత్థం సన్ధాయ భాసితం. అయం పనేత్థ అధిప్పాయో – కవాటఞ్హి లహుపరివట్టకం వివరణకాలే భిత్తిం ఆహనతి, పిదహనకాలే ద్వారబన్ధం. తేన ఆహననేన భిత్తి కమ్పతి, తతో మత్తికా చలతి, చలిత్వా సిథిలా వా హోతి పతతి వా. తేనాహ భగవా ‘‘యావ ద్వారకోసా అగ్గళట్ఠపనాయా’’తి. తత్థ కిఞ్చాపి ‘‘ఇదం నామ కత్తబ్బ’’న్తి నేవ మాతికాయం న పదభాజనే వుత్తం, అట్ఠుప్పత్తియం పన ‘‘పునప్పునం ఛాదాపేసి పునప్పునం లేపాపేసీ’’తి అధికారతో యావ ద్వారకోసా అగ్గళట్ఠపనాయ పునప్పునం లిమ్పితబ్బో వా లేపాపేతబ్బో వాతి ఏవమత్థో దట్ఠబ్బో.
135. Navamasikkhāpade – yāva dvārakosāti ettha dvārakoso nāma piṭṭhasaṅghāṭassa samantā kavāṭavitthārappamāṇo okāso. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘dvārabāhato paṭṭhāya diyaḍḍho hattho’’ti vuttaṃ. Kurundiyaṃ pana ‘‘dvārassa ubhosu passesu kavāṭappamāṇa’’nti. Mahāaṭṭhakathāyaṃ ‘‘kavāṭaṃ nāma diyaḍḍhahatthampi hoti dvihatthampi aḍḍhateyyahatthampī’’ti vuttaṃ, taṃ suvuttaṃ. Tadeva hi sandhāya bhagavatāpi ‘‘piṭṭhasaṅghāṭassa samantā hatthapāsā’’ti ayaṃ ukkaṭṭhaniddeso kato. Aggaḷaṭṭhapanāyāti sakavāṭakadvārabandhaṭṭhapanāya; sakavāṭakassa dvārabandhassa niccalabhāvatthāyāti attho. Dvāraṭṭhapanāyāti idampi hi padabhājanaṃ imamevatthaṃ sandhāya bhāsitaṃ. Ayaṃ panettha adhippāyo – kavāṭañhi lahuparivaṭṭakaṃ vivaraṇakāle bhittiṃ āhanati, pidahanakāle dvārabandhaṃ. Tena āhananena bhitti kampati, tato mattikā calati, calitvā sithilā vā hoti patati vā. Tenāha bhagavā ‘‘yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāyā’’ti. Tattha kiñcāpi ‘‘idaṃ nāma kattabba’’nti neva mātikāyaṃ na padabhājane vuttaṃ, aṭṭhuppattiyaṃ pana ‘‘punappunaṃ chādāpesi punappunaṃ lepāpesī’’ti adhikārato yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti evamattho daṭṭhabbo.
యం పన పదభాజనే ‘‘పిట్ఠసఙ్ఘాటస్స సమన్తా హత్థపాసా’’తి వుత్తం. తత్థ యస్స వేమజ్ఝే ద్వారం హోతి, ఉపరిభాగే ఉచ్చా భిత్తి, తస్స తీసు దిసాసు సమన్తా హత్థపాసా ఉపచారో హోతి, ఖుద్దకస్స విహారస్స ద్వీసు దిసాసు ఉపచారో హోతి. తత్రాపి యం భిత్తిం వివరియమానం కవాటం ఆహనతి, సా అపరిపూరఉపచారాపి హోతి. ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదేన పన తీసు దిసాసు సమన్తా హత్థపాసా ద్వారస్స నిచ్చలభావత్థాయ లేపో అనుఞ్ఞాతో. సచే పనస్స ద్వారస్స అధోభాగేపి లేపోకాసో అత్థి, తమ్పి లిమ్పితుం వట్టతి. ఆలోకసన్ధిపరికమ్మాయాతి ఏత్థ ఆలోకసన్ధీతి వాతపానకవాటకా వుచ్చన్తి, తేపి వివరణకాలే విదత్థిమత్తమ్పి అతిరేకమ్పి భిత్తిప్పదేసం పహరన్తి. ఉపచారో పనేత్థ సబ్బదిసాసు లబ్భతి, తస్మా సబ్బదిసాసు కవాటవిత్థారప్పమాణో ఓకాసో ఆలోకసన్ధిపరికమ్మత్థాయ లిమ్పితబ్బో వా లేపాపేతబ్బో వాతి అయమేత్థ అధిప్పాయో.
Yaṃ pana padabhājane ‘‘piṭṭhasaṅghāṭassa samantā hatthapāsā’’ti vuttaṃ. Tattha yassa vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge uccā bhitti, tassa tīsu disāsu samantā hatthapāsā upacāro hoti, khuddakassa vihārassa dvīsu disāsu upacāro hoti. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipūraupacārāpi hoti. Ukkaṭṭhaparicchedena pana tīsu disāsu samantā hatthapāsā dvārassa niccalabhāvatthāya lepo anuññāto. Sace panassa dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Ālokasandhiparikammāyāti ettha ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccanti, tepi vivaraṇakāle vidatthimattampi atirekampi bhittippadesaṃ paharanti. Upacāro panettha sabbadisāsu labbhati, tasmā sabbadisāsu kavāṭavitthārappamāṇo okāso ālokasandhiparikammatthāya limpitabbo vā lepāpetabbo vāti ayamettha adhippāyo.
సేతవణ్ణన్తిఆదికం న మాతికాయ పదభాజనం. ఇమినా హి విహారస్స భారికత్తం నామ నత్థీతి పదభాజనేయేవ అనుఞ్ఞాతం, తస్మా సబ్బమేతం యథాసుఖం కత్తబ్బం.
Setavaṇṇantiādikaṃ na mātikāya padabhājanaṃ. Iminā hi vihārassa bhārikattaṃ nāma natthīti padabhājaneyeva anuññātaṃ, tasmā sabbametaṃ yathāsukhaṃ kattabbaṃ.
ఏవం లేపకమ్మే యం కత్తబ్బం, తం దస్సేత్వా పున ఛదనే కత్తబ్బం దస్సేతుం ‘‘ద్వత్తిచ్ఛదనస్సా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ ద్వత్తిచ్ఛదనస్స పరియాయన్తి ఛదనస్స ద్వత్తిపరియాయం; పరియాయో వుచ్చతి పరిక్ఖేపో, పరిక్ఖేపద్వయం వా పరిక్ఖేపత్తయం వా అధిట్ఠాతబ్బన్తి అత్థో. అప్పహరితే ఠితేనాతి అహరితే ఠితేన. హరితన్తి చేత్థ సత్తధఞ్ఞభేదం పుబ్బణ్ణం ముగ్గమాసతిలకులత్థఅలాబుకుమ్భణ్డాదిభేదఞ్చ అపరణ్ణం అధిప్పేతం. తేనేవాహ – ‘‘హరితం నామ పుబ్బణ్ణం అపరణ్ణ’’న్తి.
Evaṃ lepakamme yaṃ kattabbaṃ, taṃ dassetvā puna chadane kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dvatticchadanassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvatticchadanassa pariyāyanti chadanassa dvattipariyāyaṃ; pariyāyo vuccati parikkhepo, parikkhepadvayaṃ vā parikkhepattayaṃ vā adhiṭṭhātabbanti attho. Appaharite ṭhitenāti aharite ṭhitena. Haritanti cettha sattadhaññabhedaṃ pubbaṇṇaṃ muggamāsatilakulatthaalābukumbhaṇḍādibhedañca aparaṇṇaṃ adhippetaṃ. Tenevāha – ‘‘haritaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇa’’nti.
సచే హరితే ఠితో అధిట్ఠాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి ఏత్థ పన యస్మిమ్పి ఖేత్తే వుత్తం బీజం న తావ సమ్పజ్జతి, వస్సే వా పన పతితే సమ్పజ్జిస్సతి, తమ్పి హరితసఙ్ఖ్యమేవ గచ్ఛతి. తస్మా ఏవరూపే ఖేత్తేపి ఠితేన న అధిట్ఠాతబ్బం, అహరితేయేవ ఠితేన అధిట్ఠాతబ్బం. తత్రాపి అయం పరిచ్ఛేదో, పిట్ఠివంసస్స వా కూటాగారకణ్ణికాయ వా ఉపరి థుపికాయ వా పస్సే నిసిన్నో ఛదనముఖవట్టిఅన్తేన ఓలోకేన్తో యస్మిం భూమిభాగే ఠితం పస్సతి, యస్మిఞ్చ భూమిభాగే ఠితో, తం ఉపరి నిసిన్నకం పస్సతి, తస్మిం ఠానే అధిట్ఠాతబ్బం. తస్స అన్తో అహరితేపి ఠత్వా అధిట్ఠాతుం న లబ్భతి. కస్మా? విహారస్స హి పతన్తస్స అయం పతనోకాసోతి.
Sace harite ṭhitoadhiṭṭhāti, āpatti dukkaṭassāti ettha pana yasmimpi khette vuttaṃ bījaṃ na tāva sampajjati, vasse vā pana patite sampajjissati, tampi haritasaṅkhyameva gacchati. Tasmā evarūpe khettepi ṭhitena na adhiṭṭhātabbaṃ, ahariteyeva ṭhitena adhiṭṭhātabbaṃ. Tatrāpi ayaṃ paricchedo, piṭṭhivaṃsassa vā kūṭāgārakaṇṇikāya vā upari thupikāya vā passe nisinno chadanamukhavaṭṭiantena olokento yasmiṃ bhūmibhāge ṭhitaṃ passati, yasmiñca bhūmibhāge ṭhito, taṃ upari nisinnakaṃ passati, tasmiṃ ṭhāne adhiṭṭhātabbaṃ. Tassa anto aharitepi ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labbhati. Kasmā? Vihārassa hi patantassa ayaṃ patanokāsoti.
౧౩౬. మగ్గేన ఛాదేన్తస్సాతి ఏత్థ మగ్గేన ఛాదనం నామ అపరిక్ఖిపిత్వా ఉజుకమేవ ఛాదనం; తం ఇట్ఠకసిలాసుధాహి లబ్భతి. ద్వే మగ్గే అధిట్ఠహిత్వాతి ద్వే మగ్గా సచే దుచ్ఛన్నా హోన్తి, అపనేత్వాపి పునప్పునం ఛాదేతుం లబ్భతి, తస్మా యథా ఇచ్ఛతి; తథా ద్వే మగ్గే అధిట్ఠహిత్వా తతియంమగ్గం ‘‘ఇదాని ఏవం ఛాదేహీ’’తి ఆణాపేత్వా పక్కమితబ్బం. పరియాయేనాతి పరిక్ఖేపేన. ఏవంఛదనం పన తిణపణ్ణేహి లబ్భతి. తస్మా ఇధాపి యథా ఇచ్ఛతి తథా ద్వే పరియాయే అధిట్ఠహిత్వా తతియం పరియాయం ‘‘ఇదాని ఏవం ఛాదేహీ’’తి ఆణాపేత్వా పక్కమితబ్బం. సచే న పక్కమతి, తుణ్హీభూతేన ఠాతబ్బం. సబ్బమ్పి చేతం ఛదనం ఛదనూపరి వేదితబ్బం. ఉపరూపరిచ్ఛన్నో హి విహారో చిరం అనోవస్సకో హోతీతి మఞ్ఞమానా ఏవం ఛాదేన్తి. తతో చే ఉత్తరిన్తి తిణ్ణం మగ్గానం వా పరియాయానం వా ఉపరి చతుత్థే మగ్గే వా పరియాయే వా.
136.Maggena chādentassāti ettha maggena chādanaṃ nāma aparikkhipitvā ujukameva chādanaṃ; taṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati. Dve magge adhiṭṭhahitvāti dve maggā sace ducchannā honti, apanetvāpi punappunaṃ chādetuṃ labbhati, tasmā yathā icchati; tathā dve magge adhiṭṭhahitvā tatiyaṃmaggaṃ ‘‘idāni evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Pariyāyenāti parikkhepena. Evaṃchadanaṃ pana tiṇapaṇṇehi labbhati. Tasmā idhāpi yathā icchati tathā dve pariyāye adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ pariyāyaṃ ‘‘idāni evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhūtena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparicchanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tato ce uttarinti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vā.
౧౩౭. కరళే కరళేతి తిణముట్ఠియం తిణముట్ఠియం. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవాతి. ఛసముట్ఠానం – కిరియం, నోసఞ్ఞావిమోక్ఖం, అచిత్తకం, పణ్ణత్తివజ్జం, కాయకమ్మం, వచీకమ్మం, తిచిత్తం, తివేదనన్తి.
137.Karaḷe karaḷeti tiṇamuṭṭhiyaṃ tiṇamuṭṭhiyaṃ. Sesamettha uttānamevāti. Chasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదం నవమం.
Mahallakavihārasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౨. భూతగామవగ్గో • 2. Bhūtagāmavaggo
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ౯. మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౯. మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౯. మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౯. మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదం • 9. Mahallakavihārasikkhāpadaṃ