| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៩. មហល្លកវិហារសិក្ខាបទវណ្ណនា
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
បិដ្ឋសង្ឃាដស្សាតិ ទ្វារពន្ធស្ស។ សាមន្តា អឌ្ឍតេយ្យហត្ថោ បទេសោតិ យស្ស (បាចិ. អដ្ឋ. ១៣៥) វេមជ្ឈេ ទ្វារំ ហោតិ, ឧបរិភាគេ ច ឧច្ចា ភិត្តិ, តស្ស តីសុ ទិសាសុ សាមន្តា អឌ្ឍតេយ្យហត្ថោ បទេសោ។ ខុទ្ទកស្ស បន វិហារស្ស ទ្វីសុ ទិសាសុ។ តត្រាបិ យំ ភិត្តិំ វិវរិយមានំ កវាដំ អាហនតិ, សា អបរិបុណ្ណូបចារាបិ ហោតិ។ សចេ បន ទ្វារស្ស អធោភាគេបិ លេបោកាសោ អត្ថិ, តម្បិ លិម្បិតុំ វដ្ដតិ។ អគ្គឡដ្ឋបនាយាតិ ឯត្ថ អគ្គឡសទ្ទេន តំសម្ពន្ធតោ ទ្វារផលកសហិតំ ទ្វារពន្ធនំ អធិប្បេតំ។ តេនាហ ‘‘សកវាដកស្សា’’តិអាទិ។ ‘‘និច្ចលភាវត្ថាយា’’តិ ឥមិនា តញ្ច ខោ ឋបនំ ឥធ និច្ចលភាវេនាតិ ទស្សេតិ។ កោ បនេត្ថ អធិប្បាយោតិ អាហ ‘‘កវាដញ្ហី’’តិអាទិ។ កម្បតីតិ ចលតិ។ យាវ ទ្វារកោសា អគ្គឡដ្ឋបនាយ បុនប្បុនំ លិម្បិតព្ពោ វា លេបាបេតព្ពោ វាតិ អគ្គឡដ្ឋបនត្ថាយ យាវ ទ្វារកោសា បុនប្បុនំ អត្តនា លិម្បិតព្ពោ វា, បរេហិ លេបាបេតព្ពោ វាតិ អត្ថោ។
Piṭṭhasaṅghāṭassāti dvārabandhassa. Sāmantā aḍḍhateyyahattho padesoti yassa (pāci. aṭṭha. 135) vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge ca uccā bhitti, tassa tīsu disāsu sāmantā aḍḍhateyyahattho padeso. Khuddakassa pana vihārassa dvīsu disāsu. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipuṇṇūpacārāpi hoti. Sace pana dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Aggaḷaṭṭhapanāyāti ettha aggaḷasaddena taṃsambandhato dvāraphalakasahitaṃ dvārabandhanaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘sakavāṭakassā’’tiādi. ‘‘Niccalabhāvatthāyā’’ti iminā tañca kho ṭhapanaṃ idha niccalabhāvenāti dasseti. Ko panettha adhippāyoti āha ‘‘kavāṭañhī’’tiādi. Kampatīti calati. Yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti aggaḷaṭṭhapanatthāya yāva dvārakosā punappunaṃ attanā limpitabbo vā, parehi lepāpetabbo vāti attho.
ននុ ចាយមត្ថោ នេវ មាតិកាយំ, ន បទភាជនេ វុត្តោ, អថ កុតោ ទដ្ឋព្ពោតិ អាហ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិ។ កិញ្ចាបីតិ យទិបិ។ អដ្ឋុប្បត្តិយន្តិ សិក្ខាបទស្ស និទានេ។ អធិការតោតិ អនុវត្តនតោ។ អាលោកំ សន្ធេតិ បិធេតីតិ អាលោកសន្ធិ។ តេនាហ ‘‘អាលោកសន្ធីតិ វាតបានកវាដកា វុច្ចន្តី’’តិ។ តត្ថ វាតបានកវាដកាតិ វាតបានផលកា។ អនុញ្ញាតប្បទេសតោ បន អញ្ញត្ថ បុនប្បុនំ វិលិម្បិតុំ វា វិលិម្បាបេតុំ វា ន វដ្ដតិ។ ‘‘មត្តិកាយ កត្តព្ពកិច្ចំ និដ្ឋាបេត្វា បុន ចតុត្ថលេបេ ទិន្នេ បាចិត្តិយ’’ន្តិ (សារត្ថ. ដី. បាចិត្តិយ ៣.១៣៥) កេចិ។ ‘‘បុនប្បុនំ លេបទានស្ស វុត្តប្បមាណតោ អញ្ញត្ថ បដិក្ខិត្តមត្តំ ឋបេត្វា បាចិត្តិយស្ស អវុត្តត្តា ទុក្កដ’’ន្តិ អបរេ។
Nanu cāyamattho neva mātikāyaṃ, na padabhājane vutto, atha kuto daṭṭhabboti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Kiñcāpīti yadipi. Aṭṭhuppattiyanti sikkhāpadassa nidāne. Adhikāratoti anuvattanato. Ālokaṃ sandheti pidhetīti ālokasandhi. Tenāha ‘‘ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccantī’’ti. Tattha vātapānakavāṭakāti vātapānaphalakā. Anuññātappadesato pana aññattha punappunaṃ vilimpituṃ vā vilimpāpetuṃ vā na vaṭṭati. ‘‘Mattikāya kattabbakiccaṃ niṭṭhāpetvā puna catutthalepe dinne pācittiya’’nti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.135) keci. ‘‘Punappunaṃ lepadānassa vuttappamāṇato aññattha paṭikkhittamattaṃ ṭhapetvā pācittiyassa avuttattā dukkaṭa’’nti apare.
អធិដ្ឋាតព្ពន្តិ សំវិធាតព្ពំ។ អប្បហរិតេតិ ឯត្ថ អប្បសទ្ទោ ‘‘អប្បិច្ឆោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.២៥២, ៣៣៦; សំ. និ. ២.១៤៨) វិយ អភាវត្ថោតិ អាហ ‘‘អហរិតេ’’តិ។ សាលិវីហិអាទិ (សារត្ថ. ដី. ២.៣០) បុព្ពណ្ណំ ‘‘បុរក្ខតំ សស្សផល’’ន្តិ កត្វា, តព្ពិបរិយាយតោ មុគ្គមាសាទិ អបរណ្ណំ។ វុត្តន្តិ វបិតំ។ ‘‘តស្មិំ ឋត្វា អធិដ្ឋហន្តោ ទុក្កដំ អាបជ្ជតី’’តិ ឥមិនា យស្មិំ បទេសេ សមន្តា វុត្តប្បមាណេ បរិច្ឆេទេ បុព្ពណ្ណាទីនិ ន សន្តិ, តត្ថ វិហារោ ការេតព្ពោ។ យត្ថ បន សន្តិ, តត្ថ ការាបេតុំ ន វដ្ដតីតិ ទស្សេតិ។ តថេវាតិ មុខវដ្ដិអន្តេន។ តស្មិំ ឋាតព្ពំ បតន្តស្ស វិហារស្ស អបតនោកាសត្តា, តស្ស ភិក្ខុនោ ឧបរិ ន បតេយ្យាតិ អធិប្បាយោ។ យថាបរិច្ឆិន្នស្ស បន ឱកាសស្ស អព្ភន្តរំ វិហារស្ស បតន្តស្ស ឱកាសោ ហោតីតិ អប្បហរិតេបិ តស្មិំ ឋត្វា អធិដ្ឋាតុំ ន លភតិ។ តេនាហ ‘‘តស្ស អន្តោ អហរិតេបិ ឋាតុំ ន លភតី’’តិ។
Adhiṭṭhātabbanti saṃvidhātabbaṃ. Appahariteti ettha appasaddo ‘‘appiccho’’tiādīsu (ma. ni. 1.252, 336; saṃ. ni. 2.148) viya abhāvatthoti āha ‘‘aharite’’ti. Sālivīhiādi (sārattha. ṭī. 2.30) pubbaṇṇaṃ ‘‘purakkhataṃ sassaphala’’nti katvā, tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Vuttanti vapitaṃ. ‘‘Tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhahanto dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti iminā yasmiṃ padese samantā vuttappamāṇe paricchede pubbaṇṇādīni na santi, tattha vihāro kāretabbo. Yattha pana santi, tattha kārāpetuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Tathevāti mukhavaṭṭiantena. Tasmiṃ ṭhātabbaṃ patantassa vihārassa apatanokāsattā, tassa bhikkhuno upari na pateyyāti adhippāyo. Yathāparicchinnassa pana okāsassa abbhantaraṃ vihārassa patantassa okāso hotīti appaharitepi tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labhati. Tenāha ‘‘tassa anto aharitepi ṭhātuṃ na labhatī’’ti.
តតោ ចេ ឧត្តរីតិ តិណ្ណំ មគ្គានំ វា បរិយាយានំ វា ឧបរិ ចតុត្ថេ មគ្គេ វា បរិយាយេ វាតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘មគ្គេន ឆាទិយមានេ’’តិអាទិ។ តត្ថ មគ្គេន ឆាទិយមានេតិ អបរិក្ខិបិត្វា ឧជុកមេវ ឆាទិយមានេ។ បរិយាយេនាតិ បរិក្ខេបេន។ តត្ថ មគ្គេន ឆាទនំ ឥដ្ឋកសិលាសុធាហិ លព្ភតិ, បរិយាយេន ឆាទនំ តិណបណ្ណេហីតិ អាហ ‘‘ឥដ្ឋកសិលាសុធាហី’’តិអាទិ។ តស្មា យថា ឥច្ឆតិ, តថា ទ្វេ មគ្គេ វា ទ្វេ បរិយាយេ វា អធិដ្ឋហិត្វា តតិយំ មគ្គំ វា បរិយាយំ វា ‘‘ឯវំ ឆាទេហី’’តិ អាណាបេត្វា បក្កមិតព្ពំ។ សចេ ន បក្កមតិ, តុណ្ហីភាវេន ឋាតព្ពំ។ សព្ពម្បិ ចេតំ ឆទនំ ឆទនូបរិ វេទិតព្ពំ។ ឧបរូបរិឆន្នោ ហិ វិហារោ ចិរំ អនោវស្សកោ ហោតីតិ មញ្ញមានា ឯវំ ឆាទេន្តិ។ តិណមុដ្ឋិគណនាយាតិ តិណករឡគណនាយ។
Tato ce uttarīti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vāti attho. Tenāha ‘‘maggena chādiyamāne’’tiādi. Tattha maggena chādiyamāneti aparikkhipitvā ujukameva chādiyamāne. Pariyāyenāti parikkhepena. Tattha maggena chādanaṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati, pariyāyena chādanaṃ tiṇapaṇṇehīti āha ‘‘iṭṭhakasilāsudhāhī’’tiādi. Tasmā yathā icchati, tathā dve magge vā dve pariyāye vā adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ maggaṃ vā pariyāyaṃ vā ‘‘evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhāvena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparichanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tiṇamuṭṭhigaṇanāyāti tiṇakaraḷagaṇanāya.
តិកបាចិត្តិយន្តិ អតិរេកទ្វត្តិបរិយាយេ អតិរេកសញ្ញិវេមតិកឩនកសញ្ញីនំ វសេន តីណិ បាចិត្តិយានិ។ សេតវណ្ណាទិករណេតិ សេតវណ្ណកាឡវណ្ណគេរុកបរិកម្មមាលាកម្មលតាកម្មមករទន្តកបញ្ចបដិកានំ ករណេ។ លេណគុហាតិណកុដិកាទីសូតិ ឯត្ថ លេណន្តិ ទ្វារពទ្ធំ។ គុហាតិ កេវលា បព្ពតគុហា។ តិណកុដិកា បាកដា ឯវ។
Tikapācittiyanti atirekadvattipariyāye atirekasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Setavaṇṇādikaraṇeti setavaṇṇakāḷavaṇṇagerukaparikammamālākammalatākammamakaradantakapañcapaṭikānaṃ karaṇe. Leṇaguhātiṇakuṭikādīsūti ettha leṇanti dvārabaddhaṃ. Guhāti kevalā pabbataguhā. Tiṇakuṭikā pākaṭā eva.
មហល្លកវិហារសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
