Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
၉. မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
၁၃၅. နဝမသိက္ခာပဒေ – ယာဝ ဒ္ဝာရကောသာတိ ဧတ္ထ ဒ္ဝာရကောသော နာမ ပိဋ္ဌသင္ဃာဋသ္သ သမန္တာ ကဝာဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏော ဩကာသော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဒ္ဝာရဗာဟတော ပဋ္ဌာယ ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဒ္ဝာရသ္သ ဥဘောသု ပသ္သေသု ကဝာဋပ္ပမာဏ’’န္တိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကဝာဋံ နာမ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထမ္ပိ ဟောတိ ဒ္ဝိဟတ္ထမ္ပိ အဍ္ဎတေယ္ယဟတ္ထမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ, တံ သုဝုတ္တံ။ တဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဘဂဝတာပိ ‘‘ပိဋ္ဌသင္ဃာဋသ္သ သမန္တာ ဟတ္ထပာသာ’’တိ အယံ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော ကတော။ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာတိ သကဝာဋကဒ္ဝာရဗန္ဓဋ္ဌပနာယ; သကဝာဋကသ္သ ဒ္ဝာရဗန္ဓသ္သ နိစ္စလဘာဝတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ ဒ္ဝာရဋ္ဌပနာယာတိ ဣဒမ္ပိ ဟိ ပဒဘာဇနံ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ကဝာဋဉ္ဟိ လဟုပရိဝဋ္ဋကံ ဝိဝရဏကာလေ ဘိတ္တိံ အာဟနတိ, ပိဒဟနကာလေ ဒ္ဝာရဗန္ဓံ။ တေန အာဟနနေန ဘိတ္တိ ကမ္ပတိ, တတော မတ္တိကာ စလတိ, စလိတ္ဝာ သိထိလာ ဝာ ဟောတိ ပတတိ ဝာ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘ယာဝ ဒ္ဝာရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣဒံ နာမ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ နေဝ မာတိကာယံ န ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ, အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ပန ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒာပေသိ ပုနပ္ပုနံ လေပာပေသီ’’တိ အဓိကာရတော ယာဝ ဒ္ဝာရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယ ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပိတဗ္ဗော ဝာ လေပာပေတဗ္ဗော ဝာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
135. Navamasikkhāpade – yāva dvārakosāti ettha dvārakoso nāma piṭṭhasaṅghāṭassa samantā kavāṭavitthārappamāṇo okāso. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘dvārabāhato paṭṭhāya diyaḍḍho hattho’’ti vuttaṃ. Kurundiyaṃ pana ‘‘dvārassa ubhosu passesu kavāṭappamāṇa’’nti. Mahāaṭṭhakathāyaṃ ‘‘kavāṭaṃ nāma diyaḍḍhahatthampi hoti dvihatthampi aḍḍhateyyahatthampī’’ti vuttaṃ, taṃ suvuttaṃ. Tadeva hi sandhāya bhagavatāpi ‘‘piṭṭhasaṅghāṭassa samantā hatthapāsā’’ti ayaṃ ukkaṭṭhaniddeso kato. Aggaḷaṭṭhapanāyāti sakavāṭakadvārabandhaṭṭhapanāya; sakavāṭakassa dvārabandhassa niccalabhāvatthāyāti attho. Dvāraṭṭhapanāyāti idampi hi padabhājanaṃ imamevatthaṃ sandhāya bhāsitaṃ. Ayaṃ panettha adhippāyo – kavāṭañhi lahuparivaṭṭakaṃ vivaraṇakāle bhittiṃ āhanati, pidahanakāle dvārabandhaṃ. Tena āhananena bhitti kampati, tato mattikā calati, calitvā sithilā vā hoti patati vā. Tenāha bhagavā ‘‘yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāyā’’ti. Tattha kiñcāpi ‘‘idaṃ nāma kattabba’’nti neva mātikāyaṃ na padabhājane vuttaṃ, aṭṭhuppattiyaṃ pana ‘‘punappunaṃ chādāpesi punappunaṃ lepāpesī’’ti adhikārato yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti evamattho daṭṭhabbo.
ယံ ပန ပဒဘာဇနေ ‘‘ပိဋ္ဌသင္ဃာဋသ္သ သမန္တာ ဟတ္ထပာသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္သ ဝေမဇ္ဈေ ဒ္ဝာရံ ဟောတိ, ဥပရိဘာဂေ ဥစ္စာ ဘိတ္တိ, တသ္သ တီသု ဒိသာသု သမန္တာ ဟတ္ထပာသာ ဥပစာရော ဟောတိ, ခုဒ္ဒကသ္သ ဝိဟာရသ္သ ဒ္ဝီသု ဒိသာသု ဥပစာရော ဟောတိ။ တတ္ရာပိ ယံ ဘိတ္တိံ ဝိဝရိယမာနံ ကဝာဋံ အာဟနတိ, သာ အပရိပူရဥပစာရာပိ ဟောတိ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ပန တီသု ဒိသာသု သမန္တာ ဟတ္ထပာသာ ဒ္ဝာရသ္သ နိစ္စလဘာဝတ္ထာယ လေပော အနုညာတော။ သစေ ပနသ္သ ဒ္ဝာရသ္သ အဓောဘာဂေပိ လေပောကာသော အတ္ထိ, တမ္ပိ လိမ္ပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မာယာတိ ဧတ္ထ အာလောကသန္ဓီတိ ဝာတပာနကဝာဋကာ ဝုစ္စန္တိ, တေပိ ဝိဝရဏကာလေ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ အတိရေကမ္ပိ ဘိတ္တိပ္ပဒေသံ ပဟရန္တိ။ ဥပစာရော ပနေတ္ထ သဗ္ဗဒိသာသု လဗ္ဘတိ, တသ္မာ သဗ္ဗဒိသာသု ကဝာဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏော ဩကာသော အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မတ္ထာယ လိမ္ပိတဗ္ဗော ဝာ လေပာပေတဗ္ဗော ဝာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။
Yaṃ pana padabhājane ‘‘piṭṭhasaṅghāṭassa samantā hatthapāsā’’ti vuttaṃ. Tattha yassa vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge uccā bhitti, tassa tīsu disāsu samantā hatthapāsā upacāro hoti, khuddakassa vihārassa dvīsu disāsu upacāro hoti. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipūraupacārāpi hoti. Ukkaṭṭhaparicchedena pana tīsu disāsu samantā hatthapāsā dvārassa niccalabhāvatthāya lepo anuññāto. Sace panassa dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Ālokasandhiparikammāyāti ettha ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccanti, tepi vivaraṇakāle vidatthimattampi atirekampi bhittippadesaṃ paharanti. Upacāro panettha sabbadisāsu labbhati, tasmā sabbadisāsu kavāṭavitthārappamāṇo okāso ālokasandhiparikammatthāya limpitabbo vā lepāpetabbo vāti ayamettha adhippāyo.
သေတဝဏ္ဏန္တိအာဒိကံ န မာတိကာယ ပဒဘာဇနံ။ ဣမိနာ ဟိ ဝိဟာရသ္သ ဘာရိကတ္တံ နာမ နတ္ထီတိ ပဒဘာဇနေယေဝ အနုညာတံ, တသ္မာ သဗ္ဗမေတံ ယထာသုခံ ကတ္တဗ္ဗံ။
Setavaṇṇantiādikaṃ na mātikāya padabhājanaṃ. Iminā hi vihārassa bhārikattaṃ nāma natthīti padabhājaneyeva anuññātaṃ, tasmā sabbametaṃ yathāsukhaṃ kattabbaṃ.
ဧဝံ လေပကမ္မေ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ, တံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပုန ဆဒနေ ကတ္တဗ္ဗံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဒ္ဝတ္တိစ္ဆဒနသ္သာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒ္ဝတ္တိစ္ဆဒနသ္သ ပရိယာယန္တိ ဆဒနသ္သ ဒ္ဝတ္တိပရိယာယံ; ပရိယာယော ဝုစ္စတိ ပရိက္ခေပော, ပရိက္ခေပဒ္ဝယံ ဝာ ပရိက္ခေပတ္တယံ ဝာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပဟရိတေ ဌိတေနာတိ အဟရိတေ ဌိတေန။ ဟရိတန္တိ စေတ္ထ သတ္တဓညဘေဒံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ မုဂ္ဂမာသတိလကုလတ္ထအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒိဘေဒဉ္စ အပရဏ္ဏံ အဓိပ္ပေတံ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဟရိတံ နာမ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ အပရဏ္ဏ’’န္တိ။
Evaṃ lepakamme yaṃ kattabbaṃ, taṃ dassetvā puna chadane kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dvatticchadanassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvatticchadanassa pariyāyanti chadanassa dvattipariyāyaṃ; pariyāyo vuccati parikkhepo, parikkhepadvayaṃ vā parikkhepattayaṃ vā adhiṭṭhātabbanti attho. Appaharite ṭhitenāti aharite ṭhitena. Haritanti cettha sattadhaññabhedaṃ pubbaṇṇaṃ muggamāsatilakulatthaalābukumbhaṇḍādibhedañca aparaṇṇaṃ adhippetaṃ. Tenevāha – ‘‘haritaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇa’’nti.
သစေ ဟရိတေ ဌိတော အဓိဋ္ဌာတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာတိ ဧတ္ထ ပန ယသ္မိမ္ပိ ခေတ္တေ ဝုတ္တံ ဗီဇံ န တာဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, ဝသ္သေ ဝာ ပန ပတိတေ သမ္ပဇ္ဇိသ္သတိ, တမ္ပိ ဟရိတသင္ခ္ယမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေ ခေတ္တေပိ ဌိတေန န အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ, အဟရိတေယေဝ ဌိတေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တတ္ရာပိ အယံ ပရိစ္ဆေဒော, ပိဋ္ဌိဝံသသ္သ ဝာ ကူဋာဂာရကဏ္ဏိကာယ ဝာ ဥပရိ ထုပိကာယ ဝာ ပသ္သေ နိသိန္နော ဆဒနမုခဝဋ္ဋိအန္တေန ဩလောကေန္တော ယသ္မိံ ဘူမိဘာဂေ ဌိတံ ပသ္သတိ, ယသ္မိဉ္စ ဘူမိဘာဂေ ဌိတော, တံ ဥပရိ နိသိန္နကံ ပသ္သတိ, တသ္မိံ ဌာနေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တသ္သ အန္တော အဟရိတေပိ ဌတ္ဝာ အဓိဋ္ဌာတုံ န လဗ္ဘတိ။ ကသ္မာ? ဝိဟာရသ္သ ဟိ ပတန္တသ္သ အယံ ပတနောကာသောတိ။
Sace harite ṭhitoadhiṭṭhāti, āpatti dukkaṭassāti ettha pana yasmimpi khette vuttaṃ bījaṃ na tāva sampajjati, vasse vā pana patite sampajjissati, tampi haritasaṅkhyameva gacchati. Tasmā evarūpe khettepi ṭhitena na adhiṭṭhātabbaṃ, ahariteyeva ṭhitena adhiṭṭhātabbaṃ. Tatrāpi ayaṃ paricchedo, piṭṭhivaṃsassa vā kūṭāgārakaṇṇikāya vā upari thupikāya vā passe nisinno chadanamukhavaṭṭiantena olokento yasmiṃ bhūmibhāge ṭhitaṃ passati, yasmiñca bhūmibhāge ṭhito, taṃ upari nisinnakaṃ passati, tasmiṃ ṭhāne adhiṭṭhātabbaṃ. Tassa anto aharitepi ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labbhati. Kasmā? Vihārassa hi patantassa ayaṃ patanokāsoti.
၁၃၆. မဂ္ဂေန ဆာဒေန္တသ္သာတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂေန ဆာဒနံ နာမ အပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဥဇုကမေဝ ဆာဒနံ; တံ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာဟိ လဗ္ဘတိ။ ဒ္ဝေ မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာတိ ဒ္ဝေ မဂ္ဂာ သစေ ဒုစ္ဆန္နာ ဟောန္တိ, အပနေတ္ဝာပိ ပုနပ္ပုနံ ဆာဒေတုံ လဗ္ဘတိ, တသ္မာ ယထာ ဣစ္ဆတိ; တထာ ဒ္ဝေ မဂ္ဂေ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ တတိယံမဂ္ဂံ ‘‘ဣဒာနိ ဧဝံ ဆာဒေဟီ’’တိ အာဏာပေတ္ဝာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ ပရိယာယေနာတိ ပရိက္ခေပေန။ ဧဝံဆဒနံ ပန တိဏပဏ္ဏေဟိ လဗ္ဘတိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ ယထာ ဣစ္ဆတိ တထာ ဒ္ဝေ ပရိယာယေ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ တတိယံ ပရိယာယံ ‘‘ဣဒာနိ ဧဝံ ဆာဒေဟီ’’တိ အာဏာပေတ္ဝာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ န ပက္ကမတိ, တုဏ္ဟီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ဆဒနံ ဆဒနူပရိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပရူပရိစ္ဆန္နော ဟိ ဝိဟာရော စိရံ အနောဝသ္သကော ဟောတီတိ မညမာနာ ဧဝံ ဆာဒေန္တိ။ တတော စေ ဥတ္တရိန္တိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂာနံ ဝာ ပရိယာယာနံ ဝာ ဥပရိ စတုတ္ထေ မဂ္ဂေ ဝာ ပရိယာယေ ဝာ။
136.Maggena chādentassāti ettha maggena chādanaṃ nāma aparikkhipitvā ujukameva chādanaṃ; taṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati. Dve magge adhiṭṭhahitvāti dve maggā sace ducchannā honti, apanetvāpi punappunaṃ chādetuṃ labbhati, tasmā yathā icchati; tathā dve magge adhiṭṭhahitvā tatiyaṃmaggaṃ ‘‘idāni evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Pariyāyenāti parikkhepena. Evaṃchadanaṃ pana tiṇapaṇṇehi labbhati. Tasmā idhāpi yathā icchati tathā dve pariyāye adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ pariyāyaṃ ‘‘idāni evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhūtena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparicchanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tato ce uttarinti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vā.
၁၃၇. ကရဠေ ကရဠေတိ တိဏမုဋ္ဌိယံ တိဏမုဋ္ဌိယံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝာတိ။ ဆသမုဋ္ဌာနံ – ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
137.Karaḷe karaḷeti tiṇamuṭṭhiyaṃ tiṇamuṭṭhiyaṃ. Sesamettha uttānamevāti. Chasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒံ နဝမံ။
Mahallakavihārasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၂. ဘူတဂာမဝဂ္ဂော • 2. Bhūtagāmavaggo
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၉. မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ၉. မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၉. မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၉. မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒံ • 9. Mahallakavihārasikkhāpadaṃ