| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
135. නවමසික්‌ඛාපදෙ – යාව ද්‌වාරකොසාති එත්‌ථ ද්‌වාරකොසො නාම පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටස්‌ස සමන්‌තා කවාටවිත්‌ථාරප්‌පමාණො ඔකාසො. මහාපච්‌චරියං පන ‘‘ද්‌වාරබාහතො පට්‌ඨාය දියඩ්‌ඪො හත්‌ථො’’ති වුත්‌තං. කුරුන්‌දියං පන ‘‘ද්‌වාරස්‌ස උභොසු පස්‌සෙසු කවාටප්‌පමාණ’’න්‌ති. මහාඅට්‌ඨකථායං ‘‘කවාටං නාම දියඩ්‌ඪහත්‌ථම්‌පි හොති ද්‌විහත්‌ථම්‌පි අඩ්‌ඪතෙය්‍යහත්‌ථම්‌පී’’ති වුත්‌තං, තං සුවුත්‌තං. තදෙව හි සන්‌ධාය භගවතාපි ‘‘පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටස්‌ස සමන්‌තා හත්‌ථපාසා’’ති අයං උක්‌කට්‌ඨනිද්‌දෙසො කතො. අග්‌ගළට්‌ඨපනායාති සකවාටකද්‌වාරබන්‌ධට්‌ඨපනාය; සකවාටකස්‌ස ද්‌වාරබන්‌ධස්‌ස නිච්‌චලභාවත්‌ථායාති අත්‌ථො. ද්‌වාරට්‌ඨපනායාති ඉදම්‌පි හි පදභාජනං ඉමමෙවත්‌ථං සන්‌ධාය භාසිතං. අයං පනෙත්‌ථ අධිප්‌පායො – කවාටඤ්‌හි ලහුපරිවට්‌ටකං විවරණකාලෙ භිත්‌තිං ආහනති, පිදහනකාලෙ ද්‌වාරබන්‌ධං. තෙන ආහනනෙන භිත්‌ති කම්‌පති, තතො මත්‌තිකා චලති, චලිත්‌වා සිථිලා වා හොති පතති වා. තෙනාහ භගවා ‘‘යාව ද්‌වාරකොසා අග්‌ගළට්‌ඨපනායා’’ති. තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි ‘‘ඉදං නාම කත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති නෙව මාතිකායං න පදභාජනෙ වුත්‌තං, අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියං පන ‘‘පුනප්‌පුනං ඡාදාපෙසි පුනප්‌පුනං ලෙපාපෙසී’’ති අධිකාරතො යාව ද්‌වාරකොසා අග්‌ගළට්‌ඨපනාය පුනප්‌පුනං ලිම්‌පිතබ්‌බො වා ලෙපාපෙතබ්‌බො වාති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො.
135. Navamasikkhāpade – yāva dvārakosāti ettha dvārakoso nāma piṭṭhasaṅghāṭassa samantā kavāṭavitthārappamāṇo okāso. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘dvārabāhato paṭṭhāya diyaḍḍho hattho’’ti vuttaṃ. Kurundiyaṃ pana ‘‘dvārassa ubhosu passesu kavāṭappamāṇa’’nti. Mahāaṭṭhakathāyaṃ ‘‘kavāṭaṃ nāma diyaḍḍhahatthampi hoti dvihatthampi aḍḍhateyyahatthampī’’ti vuttaṃ, taṃ suvuttaṃ. Tadeva hi sandhāya bhagavatāpi ‘‘piṭṭhasaṅghāṭassa samantā hatthapāsā’’ti ayaṃ ukkaṭṭhaniddeso kato. Aggaḷaṭṭhapanāyāti sakavāṭakadvārabandhaṭṭhapanāya; sakavāṭakassa dvārabandhassa niccalabhāvatthāyāti attho. Dvāraṭṭhapanāyāti idampi hi padabhājanaṃ imamevatthaṃ sandhāya bhāsitaṃ. Ayaṃ panettha adhippāyo – kavāṭañhi lahuparivaṭṭakaṃ vivaraṇakāle bhittiṃ āhanati, pidahanakāle dvārabandhaṃ. Tena āhananena bhitti kampati, tato mattikā calati, calitvā sithilā vā hoti patati vā. Tenāha bhagavā ‘‘yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāyā’’ti. Tattha kiñcāpi ‘‘idaṃ nāma kattabba’’nti neva mātikāyaṃ na padabhājane vuttaṃ, aṭṭhuppattiyaṃ pana ‘‘punappunaṃ chādāpesi punappunaṃ lepāpesī’’ti adhikārato yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti evamattho daṭṭhabbo.
යං පන පදභාජනෙ ‘‘පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටස්‌ස සමන්‌තා හත්‌ථපාසා’’ති වුත්‌තං. තත්‌ථ යස්‌ස වෙමජ්‌ඣෙ ද්‌වාරං හොති, උපරිභාගෙ උච්‌චා භිත්‌ති, තස්‌ස තීසු දිසාසු සමන්‌තා හත්‌ථපාසා උපචාරො හොති, ඛුද්‌දකස්‌ස විහාරස්‌ස ද්‌වීසු දිසාසු උපචාරො හොති. තත්‍රාපි යං භිත්‌තිං විවරියමානං කවාටං ආහනති, සා අපරිපූරඋපචාරාපි හොති. උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදෙන පන තීසු දිසාසු සමන්‌තා හත්‌ථපාසා ද්‌වාරස්‌ස නිච්‌චලභාවත්‌ථාය ලෙපො අනුඤ්‌ඤාතො. සචෙ පනස්‌ස ද්‌වාරස්‌ස අධොභාගෙපි ලෙපොකාසො අත්‌ථි, තම්‌පි ලිම්‌පිතුං වට්‌ටති. ආලොකසන්‌ධිපරිකම්‌මායාති එත්‌ථ ආලොකසන්‌ධීති වාතපානකවාටකා වුච්‌චන්‌ති, තෙපි විවරණකාලෙ විදත්‌ථිමත්‌තම්‌පි අතිරෙකම්‌පි භිත්‌තිප්‌පදෙසං පහරන්‌ති. උපචාරො පනෙත්‌ථ සබ්‌බදිසාසු ලබ්‌භති, තස්‌මා සබ්‌බදිසාසු කවාටවිත්‌ථාරප්‌පමාණො ඔකාසො ආලොකසන්‌ධිපරිකම්‌මත්‌ථාය ලිම්‌පිතබ්‌බො වා ලෙපාපෙතබ්‌බො වාති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායො.
Yaṃ pana padabhājane ‘‘piṭṭhasaṅghāṭassa samantā hatthapāsā’’ti vuttaṃ. Tattha yassa vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge uccā bhitti, tassa tīsu disāsu samantā hatthapāsā upacāro hoti, khuddakassa vihārassa dvīsu disāsu upacāro hoti. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipūraupacārāpi hoti. Ukkaṭṭhaparicchedena pana tīsu disāsu samantā hatthapāsā dvārassa niccalabhāvatthāya lepo anuññāto. Sace panassa dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Ālokasandhiparikammāyāti ettha ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccanti, tepi vivaraṇakāle vidatthimattampi atirekampi bhittippadesaṃ paharanti. Upacāro panettha sabbadisāsu labbhati, tasmā sabbadisāsu kavāṭavitthārappamāṇo okāso ālokasandhiparikammatthāya limpitabbo vā lepāpetabbo vāti ayamettha adhippāyo.
සෙතවණ්‌ණන්‌තිආදිකං න මාතිකාය පදභාජනං. ඉමිනා හි විහාරස්‌ස භාරිකත්‌තං නාම නත්‌ථීති පදභාජනෙයෙව අනුඤ්‌ඤාතං, තස්‌මා සබ්‌බමෙතං යථාසුඛං කත්‌තබ්‌බං.
Setavaṇṇantiādikaṃ na mātikāya padabhājanaṃ. Iminā hi vihārassa bhārikattaṃ nāma natthīti padabhājaneyeva anuññātaṃ, tasmā sabbametaṃ yathāsukhaṃ kattabbaṃ.
එවං ලෙපකම්‌මෙ යං කත්‌තබ්‌බං, තං දස්‌සෙත්‌වා පුන ඡදනෙ කත්‌තබ්‌බං දස්‌සෙතුං ‘‘ද්‌වත්‌තිච්‌ඡදනස්‌සා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ ද්‌වත්‌තිච්‌ඡදනස්‌ස පරියායන්‌ති ඡදනස්‌ස ද්‌වත්‌තිපරියායං; පරියායො වුච්‌චති පරික්‌ඛෙපො, පරික්‌ඛෙපද්‌වයං වා පරික්‌ඛෙපත්‌තයං වා අධිට්‌ඨාතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො. අප්‌පහරිතෙ ඨිතෙනාති අහරිතෙ ඨිතෙන. හරිතන්‌ති චෙත්‌ථ සත්‌තධඤ්‌ඤභෙදං පුබ්‌බණ්‌ණං මුග්‌ගමාසතිලකුලත්‌ථඅලාබුකුම්‌භණ්‌ඩාදිභෙදඤ්‌ච අපරණ්‌ණං අධිප්‌පෙතං. තෙනෙවාහ – ‘‘හරිතං නාම පුබ්‌බණ්‌ණං අපරණ්‌ණ’’න්‌ති.
Evaṃ lepakamme yaṃ kattabbaṃ, taṃ dassetvā puna chadane kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dvatticchadanassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvatticchadanassa pariyāyanti chadanassa dvattipariyāyaṃ; pariyāyo vuccati parikkhepo, parikkhepadvayaṃ vā parikkhepattayaṃ vā adhiṭṭhātabbanti attho. Appaharite ṭhitenāti aharite ṭhitena. Haritanti cettha sattadhaññabhedaṃ pubbaṇṇaṃ muggamāsatilakulatthaalābukumbhaṇḍādibhedañca aparaṇṇaṃ adhippetaṃ. Tenevāha – ‘‘haritaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇa’’nti.
සචෙ හරිතෙ ඨිතො අධිට්‌ඨාති, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සාති එත්‌ථ පන යස්‌මිම්‌පි ඛෙත්‌තෙ වුත්‌තං බීජං න තාව සම්‌පජ්‌ජති, වස්‌සෙ වා පන පතිතෙ සම්‌පජ්‌ජිස්‌සති, තම්‌පි හරිතසඞ්‌ඛ්‍යමෙව ගච්‌ඡති. තස්‌මා එවරූපෙ ඛෙත්‌තෙපි ඨිතෙන න අධිට්‌ඨාතබ්‌බං, අහරිතෙයෙව ඨිතෙන අධිට්‌ඨාතබ්‌බං. තත්‍රාපි අයං පරිච්‌ඡෙදො, පිට්‌ඨිවංසස්‌ස වා කූටාගාරකණ්‌ණිකාය වා උපරි ථුපිකාය වා පස්‌සෙ නිසින්‌නො ඡදනමුඛවට්‌ටිඅන්‌තෙන ඔලොකෙන්‌තො යස්‌මිං භූමිභාගෙ ඨිතං පස්‌සති, යස්‌මිඤ්‌ච භූමිභාගෙ ඨිතො, තං උපරි නිසින්‌නකං පස්‌සති, තස්‌මිං ඨානෙ අධිට්‌ඨාතබ්‌බං. තස්‌ස අන්‌තො අහරිතෙපි ඨත්‌වා අධිට්‌ඨාතුං න ලබ්‌භති. කස්‌මා? විහාරස්‌ස හි පතන්‌තස්‌ස අයං පතනොකාසොති.
Sace harite ṭhitoadhiṭṭhāti, āpatti dukkaṭassāti ettha pana yasmimpi khette vuttaṃ bījaṃ na tāva sampajjati, vasse vā pana patite sampajjissati, tampi haritasaṅkhyameva gacchati. Tasmā evarūpe khettepi ṭhitena na adhiṭṭhātabbaṃ, ahariteyeva ṭhitena adhiṭṭhātabbaṃ. Tatrāpi ayaṃ paricchedo, piṭṭhivaṃsassa vā kūṭāgārakaṇṇikāya vā upari thupikāya vā passe nisinno chadanamukhavaṭṭiantena olokento yasmiṃ bhūmibhāge ṭhitaṃ passati, yasmiñca bhūmibhāge ṭhito, taṃ upari nisinnakaṃ passati, tasmiṃ ṭhāne adhiṭṭhātabbaṃ. Tassa anto aharitepi ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labbhati. Kasmā? Vihārassa hi patantassa ayaṃ patanokāsoti.
136. මග්‌ගෙන ඡාදෙන්‌තස්‌සාති එත්‌ථ මග්‌ගෙන ඡාදනං නාම අපරික්‌ඛිපිත්‌වා උජුකමෙව ඡාදනං; තං ඉට්‌ඨකසිලාසුධාහි ලබ්‌භති. ද්‌වෙ මග්‌ගෙ අධිට්‌ඨහිත්‌වාති ද්‌වෙ මග්‌ගා සචෙ දුච්‌ඡන්‌නා හොන්‌ති, අපනෙත්‌වාපි පුනප්‌පුනං ඡාදෙතුං ලබ්‌භති, තස්‌මා යථා ඉච්‌ඡති; තථා ද්‌වෙ මග්‌ගෙ අධිට්‌ඨහිත්‌වා තතියංමග්‌ගං ‘‘ඉදානි එවං ඡාදෙහී’’ති ආණාපෙත්‌වා පක්‌කමිතබ්‌බං. පරියායෙනාති පරික්‌ඛෙපෙන. එවංඡදනං පන තිණපණ්‌ණෙහි ලබ්‌භති. තස්‌මා ඉධාපි යථා ඉච්‌ඡති තථා ද්‌වෙ පරියායෙ අධිට්‌ඨහිත්‌වා තතියං පරියායං ‘‘ඉදානි එවං ඡාදෙහී’’ති ආණාපෙත්‌වා පක්‌කමිතබ්‌බං. සචෙ න පක්‌කමති, තුණ්‌හීභූතෙන ඨාතබ්‌බං. සබ්‌බම්‌පි චෙතං ඡදනං ඡදනූපරි වෙදිතබ්‌බං. උපරූපරිච්‌ඡන්‌නො හි විහාරො චිරං අනොවස්‌සකො හොතීති මඤ්‌ඤමානා එවං ඡාදෙන්‌ති. තතො චෙ උත්‌තරින්‌ති තිණ්‌ණං මග්‌ගානං වා පරියායානං වා උපරි චතුත්‌ථෙ මග්‌ගෙ වා පරියායෙ වා.
136.Maggena chādentassāti ettha maggena chādanaṃ nāma aparikkhipitvā ujukameva chādanaṃ; taṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati. Dve magge adhiṭṭhahitvāti dve maggā sace ducchannā honti, apanetvāpi punappunaṃ chādetuṃ labbhati, tasmā yathā icchati; tathā dve magge adhiṭṭhahitvā tatiyaṃmaggaṃ ‘‘idāni evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Pariyāyenāti parikkhepena. Evaṃchadanaṃ pana tiṇapaṇṇehi labbhati. Tasmā idhāpi yathā icchati tathā dve pariyāye adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ pariyāyaṃ ‘‘idāni evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhūtena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparicchanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tato ce uttarinti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vā.
137. කරළෙ කරළෙති තිණමුට්‌ඨියං තිණමුට්‌ඨියං. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති. ඡසමුට්‌ඨානං – කිරියං, නොසඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං, අචිත්‌තකං, පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජං, කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, තිචිත්‌තං, තිවෙදනන්‌ති.
137.Karaḷe karaḷeti tiṇamuṭṭhiyaṃ tiṇamuṭṭhiyaṃ. Sesamettha uttānamevāti. Chasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදං නවමං.
Mahallakavihārasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. භූතගාමවග්‌ගො • 2. Bhūtagāmavaggo
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදං • 9. Mahallakavihārasikkhāpadaṃ
