| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටස්‌සාති ද්‌වාරබන්‌ධස්‌ස. සාමන්‌තා අඩ්‌ඪතෙය්‍යහත්‌ථො පදෙසොති යස්‌ස (පාචි. අට්‌ඨ. 135) වෙමජ්‌ඣෙ ද්‌වාරං හොති, උපරිභාගෙ ච උච්‌චා භිත්‌ති, තස්‌ස තීසු දිසාසු සාමන්‌තා අඩ්‌ඪතෙය්‍යහත්‌ථො පදෙසො. ඛුද්‌දකස්‌ස පන විහාරස්‌ස ද්‌වීසු දිසාසු. තත්‍රාපි යං භිත්‌තිං විවරියමානං කවාටං ආහනති, සා අපරිපුණ්‌ණූපචාරාපි හොති. සචෙ පන ද්‌වාරස්‌ස අධොභාගෙපි ලෙපොකාසො අත්‌ථි, තම්‌පි ලිම්‌පිතුං වට්‌ටති. අග්‌ගළට්‌ඨපනායාති එත්‌ථ අග්‌ගළසද්‌දෙන තංසම්‌බන්‌ධතො ද්‌වාරඵලකසහිතං ද්‌වාරබන්‌ධනං අධිප්‌පෙතං. තෙනාහ ‘‘සකවාටකස්‌සා’’තිආදි. ‘‘නිච්‌චලභාවත්‌ථායා’’ති ඉමිනා තඤ්‌ච ඛො ඨපනං ඉධ නිච්‌චලභාවෙනාති දස්‌සෙති. කො පනෙත්‌ථ අධිප්‌පායොති ආහ ‘‘කවාටඤ්‌හී’’තිආදි. කම්‌පතීති චලති. යාව ද්‌වාරකොසා අග්‌ගළට්‌ඨපනාය පුනප්‌පුනං ලිම්‌පිතබ්‌බො වා ලෙපාපෙතබ්‌බො වාති අග්‌ගළට්‌ඨපනත්‌ථාය යාව ද්‌වාරකොසා පුනප්‌පුනං අත්‌තනා ලිම්‌පිතබ්‌බො වා, පරෙහි ලෙපාපෙතබ්‌බො වාති අත්‌ථො.
Piṭṭhasaṅghāṭassāti dvārabandhassa. Sāmantā aḍḍhateyyahattho padesoti yassa (pāci. aṭṭha. 135) vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge ca uccā bhitti, tassa tīsu disāsu sāmantā aḍḍhateyyahattho padeso. Khuddakassa pana vihārassa dvīsu disāsu. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipuṇṇūpacārāpi hoti. Sace pana dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Aggaḷaṭṭhapanāyāti ettha aggaḷasaddena taṃsambandhato dvāraphalakasahitaṃ dvārabandhanaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘sakavāṭakassā’’tiādi. ‘‘Niccalabhāvatthāyā’’ti iminā tañca kho ṭhapanaṃ idha niccalabhāvenāti dasseti. Ko panettha adhippāyoti āha ‘‘kavāṭañhī’’tiādi. Kampatīti calati. Yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti aggaḷaṭṭhapanatthāya yāva dvārakosā punappunaṃ attanā limpitabbo vā, parehi lepāpetabbo vāti attho.
නනු චායමත්‌ථො නෙව මාතිකායං, න පදභාජනෙ වුත්‌තො, අථ කුතො දට්‌ඨබ්‌බොති ආහ ‘‘තත්‌ථා’’තිආදි. කිඤ්‌චාපීති යදිපි. අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියන්‌ති සික්‌ඛාපදස්‌ස නිදානෙ. අධිකාරතොති අනුවත්‌තනතො. ආලොකං සන්‌ධෙති පිධෙතීති ආලොකසන්‌ධි. තෙනාහ ‘‘ආලොකසන්‌ධීති වාතපානකවාටකා වුච්‌චන්‌තී’’ති. තත්‌ථ වාතපානකවාටකාති වාතපානඵලකා. අනුඤ්‌ඤාතප්‌පදෙසතො පන අඤ්‌ඤත්‌ථ පුනප්‌පුනං විලිම්‌පිතුං වා විලිම්‌පාපෙතුං වා න වට්‌ටති. ‘‘මත්‌තිකාය කත්‌තබ්‌බකිච්‌චං නිට්‌ඨාපෙත්‌වා පුන චතුත්‌ථලෙපෙ දින්‌නෙ පාචිත්‌තිය’’න්‌ති (සාරත්‌ථ. ටී. පාචිත්‌තිය 3.135) කෙචි. ‘‘පුනප්‌පුනං ලෙපදානස්‌ස වුත්‌තප්‌පමාණතො අඤ්‌ඤත්‌ථ පටික්‌ඛිත්‌තමත්‌තං ඨපෙත්‌වා පාචිත්‌තියස්‌ස අවුත්‌තත්‌තා දුක්‌කට’’න්‌ති අපරෙ.
Nanu cāyamattho neva mātikāyaṃ, na padabhājane vutto, atha kuto daṭṭhabboti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Kiñcāpīti yadipi. Aṭṭhuppattiyanti sikkhāpadassa nidāne. Adhikāratoti anuvattanato. Ālokaṃ sandheti pidhetīti ālokasandhi. Tenāha ‘‘ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccantī’’ti. Tattha vātapānakavāṭakāti vātapānaphalakā. Anuññātappadesato pana aññattha punappunaṃ vilimpituṃ vā vilimpāpetuṃ vā na vaṭṭati. ‘‘Mattikāya kattabbakiccaṃ niṭṭhāpetvā puna catutthalepe dinne pācittiya’’nti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.135) keci. ‘‘Punappunaṃ lepadānassa vuttappamāṇato aññattha paṭikkhittamattaṃ ṭhapetvā pācittiyassa avuttattā dukkaṭa’’nti apare.
අධිට්‌ඨාතබ්‌බන්‌ති සංවිධාතබ්‌බං. අප්‌පහරිතෙති එත්‌ථ අප්‌පසද්‌දො ‘‘අප්‌පිච්‌ඡො’’තිආදීසු (ම. නි. 1.252, 336; සං. නි. 2.148) විය අභාවත්‌ථොති ආහ ‘‘අහරිතෙ’’ති. සාලිවීහිආදි (සාරත්‌ථ. ටී. 2.30) පුබ්‌බණ්‌ණං ‘‘පුරක්‌ඛතං සස්‌සඵල’’න්‌ති කත්‌වා, තබ්‌බිපරියායතො මුග්‌ගමාසාදි අපරණ්‌ණං. වුත්‌තන්‌ති වපිතං. ‘‘තස්‌මිං ඨත්‌වා අධිට්‌ඨහන්‌තො දුක්‌කටං ආපජ්‌ජතී’’ති ඉමිනා යස්‌මිං පදෙසෙ සමන්‌තා වුත්‌තප්‌පමාණෙ පරිච්‌ඡෙදෙ පුබ්‌බණ්‌ණාදීනි න සන්‌ති, තත්‌ථ විහාරො කාරෙතබ්‌බො. යත්‌ථ පන සන්‌ති, තත්‌ථ කාරාපෙතුං න වට්‌ටතීති දස්‌සෙති. තථෙවාති මුඛවට්‌ටිඅන්‌තෙන. තස්‌මිං ඨාතබ්‌බං පතන්‌තස්‌ස විහාරස්‌ස අපතනොකාසත්‌තා, තස්‌ස භික්‌ඛුනො උපරි න පතෙය්‍යාති අධිප්‌පායො. යථාපරිච්‌ඡින්‌නස්‌ස පන ඔකාසස්‌ස අබ්‌භන්‌තරං විහාරස්‌ස පතන්‌තස්‌ස ඔකාසො හොතීති අප්‌පහරිතෙපි තස්‌මිං ඨත්‌වා අධිට්‌ඨාතුං න ලභති. තෙනාහ ‘‘තස්‌ස අන්‌තො අහරිතෙපි ඨාතුං න ලභතී’’ති.
Adhiṭṭhātabbanti saṃvidhātabbaṃ. Appahariteti ettha appasaddo ‘‘appiccho’’tiādīsu (ma. ni. 1.252, 336; saṃ. ni. 2.148) viya abhāvatthoti āha ‘‘aharite’’ti. Sālivīhiādi (sārattha. ṭī. 2.30) pubbaṇṇaṃ ‘‘purakkhataṃ sassaphala’’nti katvā, tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Vuttanti vapitaṃ. ‘‘Tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhahanto dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti iminā yasmiṃ padese samantā vuttappamāṇe paricchede pubbaṇṇādīni na santi, tattha vihāro kāretabbo. Yattha pana santi, tattha kārāpetuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Tathevāti mukhavaṭṭiantena. Tasmiṃ ṭhātabbaṃ patantassa vihārassa apatanokāsattā, tassa bhikkhuno upari na pateyyāti adhippāyo. Yathāparicchinnassa pana okāsassa abbhantaraṃ vihārassa patantassa okāso hotīti appaharitepi tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labhati. Tenāha ‘‘tassa anto aharitepi ṭhātuṃ na labhatī’’ti.
තතො චෙ උත්‌තරීති තිණ්‌ණං මග්‌ගානං වා පරියායානං වා උපරි චතුත්‌ථෙ මග්‌ගෙ වා පරියායෙ වාති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘මග්‌ගෙන ඡාදියමානෙ’’තිආදි. තත්‌ථ මග්‌ගෙන ඡාදියමානෙති අපරික්‌ඛිපිත්‌වා උජුකමෙව ඡාදියමානෙ. පරියායෙනාති පරික්‌ඛෙපෙන. තත්‌ථ මග්‌ගෙන ඡාදනං ඉට්‌ඨකසිලාසුධාහි ලබ්‌භති, පරියායෙන ඡාදනං තිණපණ්‌ණෙහීති ආහ ‘‘ඉට්‌ඨකසිලාසුධාහී’’තිආදි. තස්‌මා යථා ඉච්‌ඡති, තථා ද්‌වෙ මග්‌ගෙ වා ද්‌වෙ පරියායෙ වා අධිට්‌ඨහිත්‌වා තතියං මග්‌ගං වා පරියායං වා ‘‘එවං ඡාදෙහී’’ති ආණාපෙත්‌වා පක්‌කමිතබ්‌බං. සචෙ න පක්‌කමති, තුණ්‌හීභාවෙන ඨාතබ්‌බං. සබ්‌බම්‌පි චෙතං ඡදනං ඡදනූපරි වෙදිතබ්‌බං. උපරූපරිඡන්‌නො හි විහාරො චිරං අනොවස්‌සකො හොතීති මඤ්‌ඤමානා එවං ඡාදෙන්‌ති. තිණමුට්‌ඨිගණනායාති තිණකරළගණනාය.
Tato ce uttarīti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vāti attho. Tenāha ‘‘maggena chādiyamāne’’tiādi. Tattha maggena chādiyamāneti aparikkhipitvā ujukameva chādiyamāne. Pariyāyenāti parikkhepena. Tattha maggena chādanaṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati, pariyāyena chādanaṃ tiṇapaṇṇehīti āha ‘‘iṭṭhakasilāsudhāhī’’tiādi. Tasmā yathā icchati, tathā dve magge vā dve pariyāye vā adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ maggaṃ vā pariyāyaṃ vā ‘‘evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhāvena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparichanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tiṇamuṭṭhigaṇanāyāti tiṇakaraḷagaṇanāya.
තිකපාචිත්‌තියන්‌ති අතිරෙකද්‌වත්‌තිපරියායෙ අතිරෙකසඤ්‌ඤිවෙමතිකඌනකසඤ්‌ඤීනං වසෙන තීණි පාචිත්‌තියානි. සෙතවණ්‌ණාදිකරණෙති සෙතවණ්‌ණකාළවණ්‌ණගෙරුකපරිකම්‌මමාලාකම්‌මලතාකම්‌මමකරදන්‌තකපඤ්‌චපටිකානං කරණෙ. ලෙණගුහාතිණකුටිකාදීසූති එත්‌ථ ලෙණන්‌ති ද්‌වාරබද්‌ධං. ගුහාති කෙවලා පබ්‌බතගුහා. තිණකුටිකා පාකටා එව.
Tikapācittiyanti atirekadvattipariyāye atirekasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Setavaṇṇādikaraṇeti setavaṇṇakāḷavaṇṇagerukaparikammamālākammalatākammamakaradantakapañcapaṭikānaṃ karaṇe. Leṇaguhātiṇakuṭikādīsūti ettha leṇanti dvārabaddhaṃ. Guhāti kevalā pabbataguhā. Tiṇakuṭikā pākaṭā eva.
මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
