| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੯. ਮਹਲ੍ਲਕવਿਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ਪਿਟ੍ਠਸਙ੍ਘਾਟਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧਸ੍ਸ। ਸਾਮਨ੍ਤਾ ਅਡ੍ਢਤੇਯ੍ਯਹਤ੍ਥੋ ਪਦੇਸੋਤਿ ਯਸ੍ਸ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੩੫) વੇਮਜ੍ਝੇ ਦ੍વਾਰਂ ਹੋਤਿ, ਉਪਰਿਭਾਗੇ ਚ ਉਚ੍ਚਾ ਭਿਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਸਾਮਨ੍ਤਾ ਅਡ੍ਢਤੇਯ੍ਯਹਤ੍ਥੋ ਪਦੇਸੋ। ਖੁਦ੍ਦਕਸ੍ਸ ਪਨ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਯਂ ਭਿਤ੍ਤਿਂ વਿવਰਿਯਮਾਨਂ ਕવਾਟਂ ਆਹਨਤਿ, ਸਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣੂਪਚਾਰਾਪਿ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਦ੍વਾਰਸ੍ਸ ਅਧੋਭਾਗੇਪਿ ਲੇਪੋਕਾਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਲਿਮ੍ਪਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਗ੍ਗਲ਼ਟ੍ਠਪਨਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਲ਼ਸਦ੍ਦੇਨ ਤਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤੋ ਦ੍વਾਰਫਲਕਸਹਿਤਂ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਕવਾਟਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ‘‘ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਠਪਨਂ ਇਧ ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਕવਾਟਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਮ੍ਪਤੀਤਿ ਚਲਤਿ। ਯਾવ ਦ੍વਾਰਕੋਸਾ ਅਗ੍ਗਲ਼ਟ੍ਠਪਨਾਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਲਿਮ੍ਪਿਤਬ੍ਬੋ વਾ ਲੇਪਾਪੇਤਬ੍ਬੋ વਾਤਿ ਅਗ੍ਗਲ਼ਟ੍ਠਪਨਤ੍ਥਾਯ ਯਾવ ਦ੍વਾਰਕੋਸਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਲਿਮ੍ਪਿਤਬ੍ਬੋ વਾ, ਪਰੇਹਿ ਲੇਪਾਪੇਤਬ੍ਬੋ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Piṭṭhasaṅghāṭassāti dvārabandhassa. Sāmantā aḍḍhateyyahattho padesoti yassa (pāci. aṭṭha. 135) vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge ca uccā bhitti, tassa tīsu disāsu sāmantā aḍḍhateyyahattho padeso. Khuddakassa pana vihārassa dvīsu disāsu. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipuṇṇūpacārāpi hoti. Sace pana dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Aggaḷaṭṭhapanāyāti ettha aggaḷasaddena taṃsambandhato dvāraphalakasahitaṃ dvārabandhanaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘sakavāṭakassā’’tiādi. ‘‘Niccalabhāvatthāyā’’ti iminā tañca kho ṭhapanaṃ idha niccalabhāvenāti dasseti. Ko panettha adhippāyoti āha ‘‘kavāṭañhī’’tiādi. Kampatīti calati. Yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti aggaḷaṭṭhapanatthāya yāva dvārakosā punappunaṃ attanā limpitabbo vā, parehi lepāpetabbo vāti attho.
ਨਨੁ ਚਾਯਮਤ੍ਥੋ ਨੇવ ਮਾਤਿਕਾਯਂ, ਨ ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤੋ, ਅਥ ਕੁਤੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪੀਤਿ ਯਦਿਪਿ। ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨੇ। ਅਧਿਕਾਰਤੋਤਿ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਤੋ। ਆਲੋਕਂ ਸਨ੍ਧੇਤਿ ਪਿਧੇਤੀਤਿ ਆਲੋਕਸਨ੍ਧਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਲੋਕਸਨ੍ਧੀਤਿ વਾਤਪਾਨਕવਾਟਕਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਾਤਪਾਨਕવਾਟਕਾਤਿ વਾਤਪਾਨਫਲਕਾ। ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਪ੍ਪਦੇਸਤੋ ਪਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਲਿਮ੍ਪਿਤੁਂ વਾ વਿਲਿਮ੍ਪਾਪੇਤੁਂ વਾ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚਤੁਤ੍ਥਲੇਪੇ ਦਿਨ੍ਨੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ ੩.੧੩੫) ਕੇਚਿ। ‘‘ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਲੇਪਦਾਨਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ।
Nanu cāyamattho neva mātikāyaṃ, na padabhājane vutto, atha kuto daṭṭhabboti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Kiñcāpīti yadipi. Aṭṭhuppattiyanti sikkhāpadassa nidāne. Adhikāratoti anuvattanato. Ālokaṃ sandheti pidhetīti ālokasandhi. Tenāha ‘‘ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccantī’’ti. Tattha vātapānakavāṭakāti vātapānaphalakā. Anuññātappadesato pana aññattha punappunaṃ vilimpituṃ vā vilimpāpetuṃ vā na vaṭṭati. ‘‘Mattikāya kattabbakiccaṃ niṭṭhāpetvā puna catutthalepe dinne pācittiya’’nti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.135) keci. ‘‘Punappunaṃ lepadānassa vuttappamāṇato aññattha paṭikkhittamattaṃ ṭhapetvā pācittiyassa avuttattā dukkaṭa’’nti apare.
ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਂવਿਧਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਪ੍ਪਹਰਿਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੨, ੩੩੬; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੪੮) વਿਯ ਅਭਾવਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਹਰਿਤੇ’’ਤਿ। ਸਾਲਿવੀਹਿਆਦਿ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ੨.੩੦) ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ‘‘ਪੁਰਕ੍ਖਤਂ ਸਸ੍ਸਫਲ’’ਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ, ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯਤੋ ਮੁਗ੍ਗਮਾਸਾਦਿ ਅਪਰਣ੍ਣਂ। વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਪਿਤਂ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਸਮਨ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣੇ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਦੀਨਿ ਨ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ વਿਹਾਰੋ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਾਪੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥੇવਾਤਿ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਅਨ੍ਤੇਨ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਤਬ੍ਬਂ ਪਤਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਅਪਤਨੋਕਾਸਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਉਪਰਿ ਨ ਪਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨ ਓਕਾਸਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਪਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਓਕਾਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਹਰਿਤੇਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਅਹਰਿਤੇਪਿ ਠਾਤੁਂ ਨ ਲਭਤੀ’’ਤਿ।
Adhiṭṭhātabbanti saṃvidhātabbaṃ. Appahariteti ettha appasaddo ‘‘appiccho’’tiādīsu (ma. ni. 1.252, 336; saṃ. ni. 2.148) viya abhāvatthoti āha ‘‘aharite’’ti. Sālivīhiādi (sārattha. ṭī. 2.30) pubbaṇṇaṃ ‘‘purakkhataṃ sassaphala’’nti katvā, tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Vuttanti vapitaṃ. ‘‘Tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhahanto dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti iminā yasmiṃ padese samantā vuttappamāṇe paricchede pubbaṇṇādīni na santi, tattha vihāro kāretabbo. Yattha pana santi, tattha kārāpetuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Tathevāti mukhavaṭṭiantena. Tasmiṃ ṭhātabbaṃ patantassa vihārassa apatanokāsattā, tassa bhikkhuno upari na pateyyāti adhippāyo. Yathāparicchinnassa pana okāsassa abbhantaraṃ vihārassa patantassa okāso hotīti appaharitepi tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labhati. Tenāha ‘‘tassa anto aharitepi ṭhātuṃ na labhatī’’ti.
ਤਤੋ ਚੇ ਉਤ੍ਤਰੀਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ વਾ ਪਰਿਯਾਯਾਨਂ વਾ ਉਪਰਿ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਗ੍ਗੇਨ ਛਾਦਿਯਮਾਨੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗੇਨ ਛਾਦਿਯਮਾਨੇਤਿ ਅਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਉਜੁਕਮੇવ ਛਾਦਿਯਮਾਨੇ। ਪਰਿਯਾਯੇਨਾਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗੇਨ ਛਾਦਨਂ ਇਟ੍ਠਕਸਿਲਾਸੁਧਾਹਿ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਛਾਦਨਂ ਤਿਣਪਣ੍ਣੇਹੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਟ੍ਠਕਸਿਲਾਸੁਧਾਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਦ੍વੇ ਪਰਿਯਾਯੇ વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਪਰਿਯਾਯਂ વਾ ‘‘ਏવਂ ਛਾਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ ਨ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਛਦਨਂ ਛਦਨੂਪਰਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਉਪਰੂਪਰਿਛਨ੍ਨੋ ਹਿ વਿਹਾਰੋ ਚਿਰਂ ਅਨੋવਸ੍ਸਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਏવਂ ਛਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਤਿਣਮੁਟ੍ਠਿਗਣਨਾਯਾਤਿ ਤਿਣਕਰਲ਼ਗਣਨਾਯ।
Tato ce uttarīti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vāti attho. Tenāha ‘‘maggena chādiyamāne’’tiādi. Tattha maggena chādiyamāneti aparikkhipitvā ujukameva chādiyamāne. Pariyāyenāti parikkhepena. Tattha maggena chādanaṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati, pariyāyena chādanaṃ tiṇapaṇṇehīti āha ‘‘iṭṭhakasilāsudhāhī’’tiādi. Tasmā yathā icchati, tathā dve magge vā dve pariyāye vā adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ maggaṃ vā pariyāyaṃ vā ‘‘evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhāvena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparichanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tiṇamuṭṭhigaṇanāyāti tiṇakaraḷagaṇanāya.
ਤਿਕਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਦ੍વਤ੍ਤਿਪਰਿਯਾਯੇ ਅਤਿਰੇਕਸਞ੍ਞਿવੇਮਤਿਕਊਨਕਸਞ੍ਞੀਨਂ વਸੇਨ ਤੀਣਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਨਿ। ਸੇਤવਣ੍ਣਾਦਿਕਰਣੇਤਿ ਸੇਤવਣ੍ਣਕਾਲ਼વਣ੍ਣਗੇਰੁਕਪਰਿਕਮ੍ਮਮਾਲਾਕਮ੍ਮਲਤਾਕਮ੍ਮਮਕਰਦਨ੍ਤਕਪਞ੍ਚਪਟਿਕਾਨਂ ਕਰਣੇ। ਲੇਣਗੁਹਾਤਿਣਕੁਟਿਕਾਦੀਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲੇਣਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਰਬਦ੍ਧਂ। ਗੁਹਾਤਿ ਕੇવਲਾ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾ। ਤਿਣਕੁਟਿਕਾ ਪਾਕਟਾ ਏવ।
Tikapācittiyanti atirekadvattipariyāye atirekasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Setavaṇṇādikaraṇeti setavaṇṇakāḷavaṇṇagerukaparikammamālākammalatākammamakaradantakapañcapaṭikānaṃ karaṇe. Leṇaguhātiṇakuṭikādīsūti ettha leṇanti dvārabaddhaṃ. Guhāti kevalā pabbataguhā. Tiṇakuṭikā pākaṭā eva.
ਮਹਲ੍ਲਕવਿਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
