| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೪. ಮಹಾಮಾಲುಕ್ಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Mahāmālukyasuttavaṇṇanā
೧೨೯. ಓರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮಧಾತು, ತತ್ಥ ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಂವತ್ತನತೋ ಓರಂ ಭಜನ್ತೀತಿ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗವಜ್ಝತಾಯ ಓರಮ್ಭಾಗೇ ಹೇಟ್ಠಾಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಭಜನ್ತೀತಿ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಕ-ಕಾರಸ್ಸ ಯ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾಕೋಟ್ಠಾಸಿಕಾನೀ’’ತಿಆದಿ। ಕಮ್ಮುನಾ ಹಿ ವಟ್ಟೇನ ಚ ದುಕ್ಖಂ ಸಂಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ, ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಸಞ್ಞಿತಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಯಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನಾನಿ, ತಸ್ಸೇವ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ। ಯಸ್ಸ ಪನ ತಾನಿ ಪಹೀನಾನಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಅಪ್ಪಹೀನತಾಯ ಅನುಸೇತೀತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತಾಯ ಕಾರಣಲಾಭೇ ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಪ್ಪಹೀನಭಾವೇನ ಅನುಸೇತಿ। ಅನುಸಯಮಾನೋ ಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅನುಸಯತ್ತಂ ಫರಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಯಥಾವುತ್ತೇನತ್ಥೇನ ಸಂಯೋಜನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಏತೇನ ಯದಿ ಪನ ಅನುಸಯತೋ ಸಂಯೋಜನಂ ಪವತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಯೇ ತೇ ಕಾಮರಾಗಾದಯೋ ‘‘ಅನುಸಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
129. Oraṃ vuccati kāmadhātu, tattha pavattiyā saṃvattanato oraṃ bhajantīti orambhāgiyāni, heṭṭhimamaggavajjhatāya orambhāge heṭṭhākoṭṭhāse bhajantīti orambhāgiyāni ka-kārassa ya-kāraṃ katvā. Tenāha ‘‘heṭṭhākoṭṭhāsikānī’’tiādi. Kammunā hi vaṭṭena ca dukkhaṃ saṃyojentīti saṃyojanāni, orambhāgiyasaññitāni saṃyojanāni yassa appahīnāni, tasseva vaṭṭadukkhaṃ. Yassa pana tāni pahīnāni, tassa taṃ natthīti. Appahīnatāya anusetīti ariyamaggena asamucchinnatāya kāraṇalābhe sati uppajjati, appahīnabhāvena anuseti. Anusayamāno saṃyojanaṃ nāma hotīti anusayattaṃ pharitvā pavattamāno pāpadhammo yathāvuttenatthena saṃyojanaṃ nāma hoti. Etena yadi pana anusayato saṃyojanaṃ pavattaṃ, tathāpi ye te kāmarāgādayo ‘‘anusayā’’ti vuccanti, teyeva bandhanaṭṭhena saṃyojanānīti dasseti.
ಏವಂ ಸನ್ತೇಪೀತಿ ಯದೇವ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಂ ಭಗವತಾ ಪುಚ್ಛಿತಂ, ತದೇವ ಥೇರೇನಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಂ, ತಥಾಪಿ ಅಯಂ ಲದ್ಧಿ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯಾ। ತತ್ಥ ದೋಸಾರೋಪನಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ವಾದೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮುದಾಚಾರಕ್ಖಣೇಯೇವಾತಿ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಏವ। ನ ಹಿ ಸಬ್ಬೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಕಿಲೇಸಾ ಸಂಯೋಜನತ್ಥಂ ಫರನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ, ತಥಾಲದ್ಧಿಕತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯೋಜನಾ। ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯೇವಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾಸಯೇನೇವ। ವಿಸಂವಾದಿತಾತಿ ಸತ್ಥು ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನಾರಾಧನೇನ ವಿವೇಚಿತಾ। ಏವಮಕಾಸಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಾಪೇಸಿ।
Evaṃ santepīti yadeva orambhāgiyasaṃyojanaṃ bhagavatā pucchitaṃ, tadeva therenapi vissajjitaṃ, tathāpi ayaṃ laddhi sannissayā. Tattha dosāropanāti dassetuṃ ‘‘tassa vāde’’tiādi vuttaṃ. Samudācārakkhaṇeyevāti pavattikkhaṇe eva. Na hi sabbe vattamānā kilesā saṃyojanatthaṃ pharantīti adhippāyo. Tenāti tena kāraṇena, tathāladdhikattāti attho. Cintesi ‘‘dhammaṃ desessāmī’’ti yojanā. Attano dhammatāyevāti ajjhattāsayeneva. Visaṃvāditāti satthu cittassa anārādhanena vivecitā. Evamakāsi evaṃ dhammaṃ desāpesi.
೧೩೦. ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಪರಿಯುಟ್ಠಿತೇನಾತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸಮತ್ಥಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಕೇನ। ತಥಾಭೂತಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಗಯ್ಹಿತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟಞ್ಚ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಗಹಿತೇನ ಅಭಿಭೂತೇನಾ’’ತಿ। ದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸರಣಂ ನಾಮ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗೋ ತೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬತೋ, ಸೋ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆಗಮ್ಮ ತಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸರಣಂ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ। ಅವಿನೋದಿತಾ ಅನೀಹಟಾತಿ ಪದದ್ವಯೇನಪಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಂಯೇವ ವದತಿ। ಅಞ್ಞಂ ಸಂಯೋಜನಂ ಅಞ್ಞೋ ಅನುಸಯೋತಿ ವದನ್ತಿ, ಸಹಭಾವೋ ನಾಮ ಅಞ್ಞೇನ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ತದೇವ ತೇನ ಸಹಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ತೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ಅತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞೇನ। ಅವತ್ಥಾಮತ್ತತೋ ಯದಿಪಿ ಅವಯವವಿನಿಮುತ್ತೋ ಸಮುದಾಯೋ ನತ್ಥಿ, ಅವಯವೋ ಪನ ಸಮುದಾಯೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಸಮುದಾಯತೋ ಅಞ್ಞೋ ಏವಾತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಸ್ಸ ಅಪ್ಪಾಟಿಹೀರಕತಂ ಆಸಙ್ಕಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ತರಂ ಆಸಲ್ಲಿತಂ ‘‘ಅಥಾಪಿ ಸಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಪಕ್ಖನ್ತರೇಹಿ ಪರಿಹಾರಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಞಾಯೇನಪಿ ಅಞ್ಞೋ ಪುರಿಸೋ ಅಥಾಪಿ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಞ್ಞೋ ದೋಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯದಿ ತದೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಥಾಪಿ ಸಿಯಾ ತುಯ್ಹಂ ಯದಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ಈದಿಸೋ ಯದಿ ತದೇವ ಸಂಯೋಜನನ್ತಿಆದಿ। ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಸೋ ಏವ ಕಿಲೇಸೋ ಸಂಯೋಜನಮನುಸಯೋ ಚ, ಬನ್ಧನತ್ಥಅಪ್ಪಹೀನತ್ಥಾನಂ ಪನ ಅತ್ಥೇವ ಭೇದೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ।
130.Sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitenāti pariyuṭṭhānasamatthasakkāyadiṭṭhikena. Tathābhūtañca cittaṃ tāya diṭṭhiyā vigayhitaṃ ajjhotthaṭañca nāma hotīti āha ‘‘gahitena abhibhūtenā’’ti. Diṭṭhinissaraṇaṃ nāma dassanamaggo tena samucchinditabbato, so pana nibbānaṃ āgamma taṃ samucchindati, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhinissaraṇaṃ nibbāna’’nti. Avinoditā anīhaṭāti padadvayenapi samucchedavasena appahīnattaṃyeva vadati. Aññaṃ saṃyojanaṃ añño anusayoti vadanti, sahabhāvo nāma aññena hoti. Na hi tadeva tena sahāti vuccatīti tesaṃ adhippāyo. Aññenāti atthato aññena. Avatthāmattato yadipi avayavavinimutto samudāyo natthi, avayavo pana samudāyo na hotīti so samudāyato añño evāti sakkā vattunti yathāvuttassa parihārassa appāṭihīrakataṃ āsaṅkitvā pakkhantaraṃ āsallitaṃ ‘‘athāpi siyā’’tiādinā. Pakkhantarehi parihārā hontīti yathāvuttañāyenapi añño puriso athāpi siyā, ayaṃ panettha añño dosoti āha ‘‘yadi tadevā’’tiādi. Athāpi siyā tuyhaṃ yadi parivitakko īdiso yadi tadeva saṃyojanantiādi. Imamatthaṃ sandhāyāti paramatthato so eva kileso saṃyojanamanusayo ca, bandhanatthaappahīnatthānaṃ pana attheva bhedoti imamatthaṃ sandhāya.
೧೩೨. ತಚಚ್ಛೇದೋ ವಿಯ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸ್ಸ ಸಾರಚ್ಛೇದಸ್ಸ ಅನುಸಯಸ್ಸ ದೂರಭಾವತೋ। ಫೇಗ್ಗುಚ್ಛೇದೋ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾ ತಸ್ಸ ಆಸನ್ನಭಾವತೋ। ಏವರೂಪಾ ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಅಭಾವಿತಸದ್ಧಾದಿಬಲತಾಯ ದುಬ್ಬಲನಾಮಕಾಯಾ ಪುಗ್ಗಲಾ, ಯೇಸಂ ಸಕ್ಕಾಯನಿರೋಧಾಯ…ಪೇ॰… ನಾಧಿಮುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ಯಥಾ ಸೋ ದುಬ್ಬಲಕೋ ಪುರಿಸೋ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಗಙ್ಗಾಪಾರಂ ವಿಯ ಸಕ್ಕಾಯಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ಅಸಮತ್ಥತ್ತಾ। ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
132.Tacacchedo viya samāpatti kilesānaṃ samāpattivikkhambhanassa sāracchedassa anusayassa dūrabhāvato. Pheggucchedo viya vipassanā tassa āsannabhāvato. Evarūpā puggalāti abhāvitasaddhādibalatāya dubbalanāmakāyā puggalā, yesaṃ sakkāyanirodhāya…pe… nādhimuccati. Evaṃ daṭṭhabbāti yathā so dubbalako puriso, evaṃ daṭṭhabbo so puriso gaṅgāpāraṃ viya sakkāyapāraṃ gantuṃ asamatthattā. Vuttavipariyāyena sukkapakkhassa attho veditabbo.
೧೩೩. ಉಪಧಿವಿವೇಕೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಧಿವಿವೇಕಾತಿ ಕರಣೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಉಪಧಿವಿವೇಕಾತಿ ವಾ ಹೇತುಮ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಸ್ಸ ಉಪಧಿವಿವೇಕೇನಾತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಕರಣವಚನೇನ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣವಿವೇಕೋ ಕಥಿತೋ। ಕಾಮಗುಣಾಪಿ ಹಿ ಉಪಧೀಯತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಉಪಧೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ। ಥಿನಮಿದ್ಧಪಚ್ಚಯಾ ಕಾಯವಿಜಮ್ಭಿತಾದಿಭೇದಂ ಕಾಯಾಲಸಿಯಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಜಾತಂ। ತಂ ಪನ ಸಮಾಪತ್ತಿಪರಿಯಾಪನ್ನಮ್ಪಿ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಮ್ಪೀತಿ ತದುಭಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ರೂಪಾದಯೋ ಧಮ್ಮೇತಿ ರೂಪವೇದನಾದಿಕೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಧಮ್ಮೇ। ನ ನಿಚ್ಚತೋತಿ ಇಮಿನಾ ನಿಚ್ಚಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋ ತೇಸಂ ಅನಿಚ್ಚತಮಾಹ। ತತೋ ಏವ ಉದಯವಯನ್ತತೋ ವಿಪರಿಣಾಮತೋ ತಾವಕಾಲಿಕತೋ ಚ ತೇ ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಜೋತಿತಂ ಹೋತಿ। ಯಞ್ಹಿ ನಿಚ್ಚಂ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ಉದಯಬ್ಬಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಜರಾಯ ಮರಣೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೇಧಾ ವಿಪರಿಣತಂ ಇತ್ತರಖಣಮೇವ ಚ ಹೋತಿ। ನ ಸುಖತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸುಖಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋ ತೇಸಂ ದುಕ್ಖತಮಾಹ, ಅತೋ ಏವ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪಟಿಪೀಳನತೋ ದುಕ್ಖವತ್ಥುತೋ ಚ ತೇ ದುಕ್ಖಾತಿ ಜೋತಿತಂ ಹೋತಿ। ಉದಯಬ್ಬಯವನ್ತತಾಯ ಹಿ ತೇ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪಟಿಪೀಳನತೋ ನಿರನ್ತರದುಕ್ಖತಾಯ ದುಕ್ಖಸ್ಸೇವ ಚ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತಾತಿ। ಪಚ್ಚಯಯಾಪನೀಯತಾಯ ರೋಗಮೂಲತಾಯ ಚ ರೋಗತೋ। ದುಕ್ಖತಾಸೂಲಯೋಗಿತಾಯ ಕಿಲೇಸಾಸುಚಿಪಗ್ಘರಣತೋ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗೇಹಿ ಉದ್ಧುಮಾತಪಕ್ಕಭಿಜ್ಜನತೋ ಚ ಗಣ್ಡತೋ। ಪೀಳಾಜನನತೋ ಅನ್ತೋತುದನತೋ ದುನ್ನೀಹರಣತೋ ಚ ಅವದ್ಧಿಆವಹತೋ ಅಘವತ್ಥುತೋ ಚ ಅಸೇರೀಭಾವತೋ ಆಬಾಧಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ಚ ಆಬಾಧತೋ। ಅವಸವತ್ತನತೋ ಅವಿಧೇಯ್ಯತಾಯ ಪರತೋ । ಬ್ಯಾಧಿಜರಾಮರಣೇಹಿ ಪಲುಜ್ಜನೀಯತಾಯ ಪಲೋಕತೋ। ಸಾಮೀನಿವಾಸೀಕಾರಕವೇದಕಅಧಿಟ್ಠಾಯಕವಿರಹತೋ ಸುಞ್ಞತೋ। ಅತ್ತಪಟಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೇನ ಅನತ್ತತೋ, ರೂಪಾದಿಧಮ್ಮಾಪಿ ನ ಏತ್ಥ ಅತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅನತ್ತಾ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ನ ಅತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಅನತ್ತಾ। ತೇನ ಅಬ್ಯಾಪಾರತೋ ನಿರೀಹತೋ ತುಚ್ಛತೋ ಅನತ್ತಾತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ। ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಮೇವ ಅವಬೋಧತ್ಥಂ ಏಕಾದಸಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಗಹಿತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
133.Upadhivivekenāti iminā upadhivivekāti karaṇe nissakkananti dasseti, upadhivivekāti vā hetumhi nissakkavacanassa upadhivivekenāti hetumhi karaṇavacanena pañcakāmaguṇaviveko kathito. Kāmaguṇāpi hi upadhīyati ettha dukkhanti upadhīti vuccantīti. Thinamiddhapaccayā kāyavijambhitādibhedaṃ kāyālasiyaṃ. Tatthāti antosamāpattiyaṃ samāpattiabbhantare jātaṃ. Taṃ pana samāpattipariyāpannampi apariyāpannampīti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘antosamāpattikkhaṇeyevā’’tiādi vuttaṃ. Rūpādayo dhammeti rūpavedanādike pañcakkhandhadhamme. Na niccatoti iminā niccapaṭikkhepato tesaṃ aniccatamāha. Tato eva udayavayantato vipariṇāmato tāvakālikato ca te aniccāti jotitaṃ hoti. Yañhi niccaṃ na hoti, taṃ udayabbayaparicchinnaṃ jarāya maraṇena cāti dvedhā vipariṇataṃ ittarakhaṇameva ca hoti. Na sukhatoti iminā sukhapaṭikkhepato tesaṃ dukkhatamāha, ato eva abhiṇhaṃ paṭipīḷanato dukkhavatthuto ca te dukkhāti jotitaṃ hoti. Udayabbayavantatāya hi te abhiṇhaṃ paṭipīḷanato nirantaradukkhatāya dukkhasseva ca adhiṭṭhānabhūtāti. Paccayayāpanīyatāya rogamūlatāya ca rogato. Dukkhatāsūlayogitāya kilesāsucipaggharaṇato uppādajarābhaṅgehi uddhumātapakkabhijjanato ca gaṇḍato. Pīḷājananato antotudanato dunnīharaṇato ca avaddhiāvahato aghavatthuto ca aserībhāvato ābādhapadaṭṭhānatāya ca ābādhato. Avasavattanato avidheyyatāya parato. Byādhijarāmaraṇehi palujjanīyatāya palokato. Sāmīnivāsīkārakavedakaadhiṭṭhāyakavirahato suññato. Attapaṭikkhepaṭṭhena anattato, rūpādidhammāpi na ettha attā hontīti anattā, evaṃ ayampi na attā hotīti anattā. Tena abyāpārato nirīhato tucchato anattāti dīpitaṃ hoti. Lakkhaṇattayameva avabodhatthaṃ ekādasahi padehi vibhajitvā gahitanti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಹಜಾತತಾಯ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ। ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಸಂಹರತೀತಿ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಛನ್ದರಾಗಾದಿಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಸಂಹರತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮೋಚೇತೀ’’ತಿ। ಸವನವಸೇನಾತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸವನವಸೇನ। ಥುತಿವಸೇನಾತಿ ತಥೇವ ಥೋಮನಾವಸೇನ ಗುಣತೋ ಸಂಕಿತ್ತನವಸೇನ। ಪರಿಯತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುಣನವಸೇನ। ಪಞ್ಞತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ತದತ್ಥಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನವಸೇನ। ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನೇವ ಉಪಸಂಹರತಿ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ। ಏತಂ ಸನ್ತನ್ತಿಆದಿ ಪನ ಅವಧಾರಣನಿವತ್ತಿತತ್ಥದಸ್ಸನಂ। ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ‘‘ಏತಂ ಸನ್ತಂ ಏತಂ ಪಣೀತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಸಙ್ಖತಾಯ ಧಾತುಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಏವಂ ಮಗ್ಗೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಅಭಿಸಮೇನ್ತೋ ತತ್ಥ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ಸಬ್ಬೇ ವಿಸೇಸೇ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪಟಿವಿಜಾನನ್ತೋ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮಿನಾ ಪನ ಆಕಾರೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಠಿತೋತಿ ಸೋ ಅದನ್ಧವಿಪಸ್ಸನೋ ಯೋಗೀ ತತ್ಥ ತಾಯ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಲಕ್ಖಣತ್ತಯಾರಮ್ಮಣಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಠಿತೋ। ಸಬ್ಬಸೋತಿ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸು। ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಹೋತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗವಹಾಸು ಏವ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಛನ್ದರಾಗಂ ಪಹಾಯ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗವಹಾಸು ತಾಸು ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅನಾಗಾಮಿತಾಯಮೇವ ಸಣ್ಠಾತಿ।
Antosamāpattiyanti samāpattīnaṃ sahajātatāya samāpattīnaṃ abbhantare. Cittaṃ paṭisaṃharatīti tappaṭibaddhachandarāgādiupakkilesavikkhambhanena vipassanācittaṃ paṭisaṃharati. Tenāha ‘‘mocetī’’ti. Savanavasenāti ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’tiādinā savanavasena. Thutivasenāti tatheva thomanāvasena guṇato saṃkittanavasena. Pariyattivasenāti tassa dhammassa pariyāpuṇanavasena. Paññattivasenāti tadatthassa paññāpanavasena. Ārammaṇakaraṇavaseneva upasaṃharati maggacittaṃ. Etaṃ santantiādi pana avadhāraṇanivattitatthadassanaṃ. Yathā vipassanā ‘‘etaṃ santaṃ etaṃ paṇīta’’ntiādinā asaṅkhatāya dhātuyā cittaṃ upasaṃharati, evaṃ maggo nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisamento tattha labbhamāne sabbe visese asammohato paṭivijānanto tattha cittaṃ upasaṃharati. Tenāha ‘‘iminā pana ākārenā’’tiādi. So tattha ṭhitoti so adandhavipassano yogī tattha tāya aniccādilakkhaṇattayārammaṇāya vipassanāya ṭhito. Sabbasoti tassa maggassa adhigamāya nibbattitasamathavipassanāsu. Asakkonto anāgāmī hotīti heṭṭhimamaggavahāsu eva samathavipassanāsu chandarāgaṃ pahāya aggamaggavahāsu tāsu nikantiṃ pariyādātuṃ asakkonto anāgāmitāyameva saṇṭhāti.
ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾತಿ ಸಮಥವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ರೂಪಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಅನೇನಾತಿ ಯೋಗಿನಾ। ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಇದಂ ಯೋ ವಾ ಪಠಮಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ತೇ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತತೋ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಾನಿ ಅರೂಪಂ ಸಮ್ಮಸತೀ’’ತಿ।
Samatikkantattāti samathavasena vipassanāvasena cāti sabbathāpi rūpassa atikkantattā. Tenāha ‘‘ayañhī’’tiādi. Anenāti yoginā. Taṃ atikkammāti idaṃ yo vā paṭhamaṃ pañcavokārabhavapariyāpanne dhamme sammadeva sammasitvā te vivajjetvā tato arūpasamāpattiṃ samāpajjitvā arūpadhamme sammasati, taṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘idāni arūpaṃ sammasatī’’ti.
ಸಮಥವಸೇನ ಗಚ್ಛತೋತಿ ಸಮಥಪ್ಪಧಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ। ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಧುರಂ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಯ ತಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತತ್ತಾ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಾ ಹೋತಿ, ಮಗ್ಗೇಪಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಧುರಂ ಹೋತಿ, ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮಾತಿ ಸೋ ಅರಿಯೋ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಗಚ್ಛತೋತಿ ‘‘ಸಮಥವಸೇನ ಗಚ್ಛತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಞ್ಚ ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗೋ ಸುತ್ತನ್ತನಯೇನ ಇಧಾಭಿಹಿತೋ ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ, ಅಭಿಧಮ್ಮನಯೇನ ಪರತೋ ಕೀಟಾಗಿರಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ। ಅಯಂ ಸಭಾವಧಮ್ಮೋಯೇವಾತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ ಸಮಥಪ್ಪಧಾನಾ ಚೇ ಸಮಾಧಿ ಧುರಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಧಾನಾ ಚೇ ಪಞ್ಞಾ ಧುರನ್ತಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮಸಭಾವೋಯೇವ, ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಆಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಂ।
Samathavasenagacchatoti samathappadhānaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ anuyuñjantassa. Cittekaggatā dhuraṃ hotīti tassa vipassanābhāvanāya tathā pubbe pavattattā vuṭṭhānagāminivipassanā samādhippadhānā hoti, maggepi cittekaggatā dhuraṃ hoti, samādhindriyaṃ pubbaṅgamaṃ balavaṃ hoti. So cetovimutto nāmāti so ariyo cetovimutto nāma hoti. Vipassanāvasena gacchatoti ‘‘samathavasena gacchato’’ti ettha vuttanayānusārena attho veditabbo. Ayañca puggalavibhāgo suttantanayena idhābhihito pariyāyo nāma, abhidhammanayena parato kīṭāgirisuttavaṇṇanāyaṃ dassayissāma. Ayaṃ sabhāvadhammoyevāti pubbabhāgapaṭipadā samathappadhānā ce samādhi dhuraṃ, vipassanāpadhānā ce paññā dhuranti ayaṃ dhammasabhāvoyeva, ettha kiñci na āsaṅkitabbaṃ.
ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯವೇಮತ್ತತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯನಾನತ್ತಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯನಾನತ್ತತಾ ಕಾರಣನ್ತಿ ಇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ – ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಿನಿವೇಸೋ ವಿಯ ಸಮಥವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಚ ಯಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಗಮನಂ, ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ತಂ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಂ, ಯಸ್ಸ ಸಮಾಧಿ ಧುರಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಅರಿಯೋ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ಧುರಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ ಸೋ ಅರಿಯೋ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಿವಿಸಿಟ್ಠೇನ ನಿದಸ್ಸನೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Indriyaparopariyattaṃ indriyavemattatā. Tenāha ‘‘indriyanānattaṃ vadāmī’’ti. Indriyanānattatā kāraṇanti idaṃ dasseti – aniccādivasena vipassanābhiniveso viya samathavasena vipassanāvasena ca yaṃ pubbabhāgagamanaṃ, taṃ appamāṇaṃ taṃ vuṭṭhānagāminivipassanaṃ, yassa samādhi dhuraṃ pubbaṅgamaṃ balavaṃ hoti, so ariyo cetovimutti nāma hoti. Yassa paññā dhuraṃ pubbaṅgamaṃ balavaṃ hoti so ariyo paññāvimutto nāma hoti. Idāni tamatthaṃ buddhivisiṭṭhena nidassanena dassento ‘‘dve aggasāvakā’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
ಮಹಾಮಾಲುಕ್ಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Mahāmālukyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೪. ಮಹಾಮಾಲುಕ್ಯಸುತ್ತಂ • 4. Mahāmālukyasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೪. ಮಹಾಮಾಲುಕ್ಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Mahāmālukyasuttavaṇṇanā
