| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
4. මහාමාලුක්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Mahāmālukyasuttavaṇṇanā
129. එවං මෙ සුතන්‌ති මහාමාලුක්‍යසුත්‌තං. තත්‌ථ ඔරම්‌භාගියානීති හෙට්‌ඨා කොට්‌ඨාසිකානි කාමභවෙ නිබ්‌බත්‌තිසංවත්‌තනිකානි. සංයොජනානීති බන්‌ධනානි. කස්‌ස ඛො නාමාති කස්‌ස දෙවස්‌ස වා මනුස්‌සස්‌ස වා දෙසිතානි ධාරෙසි, කිං ත්‌වමෙවෙකො අස්‌සොසි, න අඤ්‌ඤො කොචීති? අනුසෙතීති අප්‌පහීනතාය අනුසෙති. අනුසයමානො සංයොජනං නාම හොති.
129.Evaṃme sutanti mahāmālukyasuttaṃ. Tattha orambhāgiyānīti heṭṭhā koṭṭhāsikāni kāmabhave nibbattisaṃvattanikāni. Saṃyojanānīti bandhanāni. Kassakho nāmāti kassa devassa vā manussassa vā desitāni dhāresi, kiṃ tvameveko assosi, na añño kocīti? Anusetīti appahīnatāya anuseti. Anusayamāno saṃyojanaṃ nāma hoti.
එත්‌ථ ච භගවතා සංයොජනං පුච්‌ඡිතං, ථෙරෙනපි සංයොජනමෙව බ්‍යාකතං. එවං සන්‌තෙපි තස්‌ස වාදෙ භගවතා දොසො ආරොපිතො. සො කස්‌මාති චෙ? ථෙරස්‌ස තථාලද්‌ධිකත්‌තා. අයඤ්‌හි තස්‌ස ලද්‌ධි ‘‘සමුදාචාරක්‌ඛණෙයෙව කිලෙසෙහි සංයුත්‌තො නාම හොති, ඉතරස්‌මිං ඛණෙ අසංයුත්‌තො’’ති. තෙනස්‌ස භගවතා දොසො ආරොපිතො. අථායස්‌මා ආනන්‌දො චින්‌තෙසි – ‘‘භගවතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ධම්‌මං දෙසෙස්‌සාමීති අත්‌තනො ධම්‌මතායෙව අයං ධම්‌මදෙසනා ආරද්‌ධා, සා ඉමිනා අපණ්‌ඩිතෙන භික්‌ඛුනා විසංවාදිතා. හන්‌දාහං භගවන්‌තං යාචිත්‌වා භික්‌ඛූනං ධම්‌මං දෙසෙස්‌සාමී’’ති. සො එවමකාසි. තං දස්‌සෙතුං ‘‘එවං වුත්‌තෙ ආයස්‌මා ආනන්‌දො’’තිආදි වුත්‌තං.
Ettha ca bhagavatā saṃyojanaṃ pucchitaṃ, therenapi saṃyojanameva byākataṃ. Evaṃ santepi tassa vāde bhagavatā doso āropito. So kasmāti ce? Therassa tathāladdhikattā. Ayañhi tassa laddhi ‘‘samudācārakkhaṇeyeva kilesehi saṃyutto nāma hoti, itarasmiṃ khaṇe asaṃyutto’’ti. Tenassa bhagavatā doso āropito. Athāyasmā ānando cintesi – ‘‘bhagavatā bhikkhusaṅghassa dhammaṃ desessāmīti attano dhammatāyeva ayaṃ dhammadesanā āraddhā, sā iminā apaṇḍitena bhikkhunā visaṃvāditā. Handāhaṃ bhagavantaṃ yācitvā bhikkhūnaṃ dhammaṃ desessāmī’’ti. So evamakāsi. Taṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ vutte āyasmā ānando’’tiādi vuttaṃ.
තත්‌ථ සක්‌කායදිට්‌ඨිපරියුට්‌ඨිතෙනාති සක්‌කායදිට්‌ඨියා ගහිතෙන අභිභූතෙන. සක්‌කායදිට්‌ඨිපරෙතෙනාති සක්‌කායදිට්‌ඨියා අනුගතෙන. නිස්‌සරණන්‌ති දිට්‌ඨිනිස්‌සරණං නාම නිබ්‌බානං, තං යථාභූතං නප්‌පජානාති. අප්‌පටිවිනීතාති අවිනොදිතා අනීහටා. ඔරම්‌භාගියං සංයොජනන්‌ති හෙට්‌ඨාභාගියසංයොජනං නාම හොති. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. සුක්‌කපක්‌ඛො උත්‌තානත්‌ථොයෙව. ‘‘සානුසයා පහීයතී’’ති වචනතො පනෙත්‌ථ එකච්‌චෙ ‘‘අඤ්‌ඤං සංයොජනං අඤ්‌ඤො අනුසයො’’ති වදන්‌ති. ‘‘යථා හි සබ්‍යඤ්‌ජනං භත්‌ත’’න්‌ති වුත්‌තෙ භත්‌තතො අඤ්‌ඤං බ්‍යඤ්‌ජනං හොති, එවං ‘‘සානුසයා’’ති වචනතො පරියුට්‌ඨානසක්‌කායදිට්‌ඨිතො අඤ්‌ඤෙන අනුසයෙන භවිතබ්‌බන්‌ති තෙසං ලද්‌ධි. තෙ ‘‘සසීසං පාරුපිත්‌වා’’තිආදීහි පටික්‌ඛිපිතබ්‌බා. න හි සීසතො අඤ්‌ඤො පුරිසො අත්‌ථි. අථාපි සියා – ‘‘යදි තදෙව සංයොජනං සො අනුසයො, එවං සන්‌තෙ භගවතා ථෙරස්‌ස තරුණූපමො උපාරම්‌භො දුආරොපිතො හොතී’’ති. න දුආරොපිතො, කස්‌මා? එවංලද්‌ධිකත්‌තාති විත්‌ථාරිතමෙතං. තස්‌මා සොයෙව කිලෙසො බන්‌ධනට්‌ඨෙන සංයොජනං, අප්‌පහීනට්‌ඨෙන අනුසයොති ඉමමත්‌ථං සන්‌ධාය භගවතා ‘‘සානුසයා පහීයතී’’ති එවං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Tattha sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitenāti sakkāyadiṭṭhiyā gahitena abhibhūtena. Sakkāyadiṭṭhiparetenāti sakkāyadiṭṭhiyā anugatena. Nissaraṇanti diṭṭhinissaraṇaṃ nāma nibbānaṃ, taṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Appaṭivinītāti avinoditā anīhaṭā. Orambhāgiyaṃ saṃyojananti heṭṭhābhāgiyasaṃyojanaṃ nāma hoti. Sesapadesupi eseva nayo. Sukkapakkho uttānatthoyeva. ‘‘Sānusayā pahīyatī’’ti vacanato panettha ekacce ‘‘aññaṃ saṃyojanaṃ añño anusayo’’ti vadanti. ‘‘Yathā hi sabyañjanaṃ bhatta’’nti vutte bhattato aññaṃ byañjanaṃ hoti, evaṃ ‘‘sānusayā’’ti vacanato pariyuṭṭhānasakkāyadiṭṭhito aññena anusayena bhavitabbanti tesaṃ laddhi. Te ‘‘sasīsaṃ pārupitvā’’tiādīhi paṭikkhipitabbā. Na hi sīsato añño puriso atthi. Athāpi siyā – ‘‘yadi tadeva saṃyojanaṃ so anusayo, evaṃ sante bhagavatā therassa taruṇūpamo upārambho duāropito hotī’’ti. Na duāropito, kasmā? Evaṃladdhikattāti vitthāritametaṃ. Tasmā soyeva kileso bandhanaṭṭhena saṃyojanaṃ, appahīnaṭṭhena anusayoti imamatthaṃ sandhāya bhagavatā ‘‘sānusayā pahīyatī’’ti evaṃ vuttanti veditabbaṃ.
132. තචං ඡෙත්‌වාතිආදීසු ඉදං ඔපම්‌මසංසන්‌දනං – තචච්‌ඡෙදො විය හි සමාපත්‌ති දට්‌ඨබ්‌බා, ඵෙග්‌ගුච්‌ඡෙදො විය විපස්‌සනා, සාරච්‌ඡෙදො විය මග්‌ගො. පටිපදා පන ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකාව වට්‌ටති. එවමෙතෙ දට්‌ඨබ්‌බාති එවරූපා පුග්‌ගලා එවං දට්‌ඨබ්‌බා.
132.Tacaṃ chetvātiādīsu idaṃ opammasaṃsandanaṃ – tacacchedo viya hi samāpatti daṭṭhabbā, pheggucchedo viya vipassanā, sāracchedo viya maggo. Paṭipadā pana lokiyalokuttaramissakāva vaṭṭati. Evamete daṭṭhabbāti evarūpā puggalā evaṃ daṭṭhabbā.
133. උපධිවිවෙකාති උපධිවිවෙකෙන. ඉමිනා පඤ්‌චකාමගුණවිවෙකො කථිතො. අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාති ඉමිනා නීවරණප්‌පහානං කථිතං. කායදුට්‌ඨුල්‌ලානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධියාති ඉමිනා කායාලසියපටිප්‌පස්‌සද්‌ධි කථිතා. විවිච්‌චෙව කාමෙහීති උපධිවිවෙකෙන කාමෙහි විනා හුත්‌වා. විවිච්‌ච අකුසලෙහීති අකුසලානං ධම්‌මානං පහානෙන කායදුට්‌ඨුල්‌ලානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධියා ච අකුසලෙහි විනා හුත්‌වා. යදෙව තත්‌ථ හොතීති යං තත්‌ථ අන්‌තොසමාපත්‌තික්‌ඛණෙයෙව සමාපත්‌තිසමුට්‌ඨිතඤ්‌ච රූපාදිධම්‌මජාතං හොති. තෙ ධම්‌මෙති තෙ රූපගතන්‌තිආදිනා නයෙන වුත්‌තෙ රූපාදයො ධම්‌මෙ. අනිච්‌චතොති න නිච්‌චතො. දුක්‌ඛතොති න සුඛතො. රොගතොතිආදීසු ආබාධට්‌ඨෙන රොගතො, අන්‌තොදොසට්‌ඨෙන ගණ්‌ඩතො, අනුපවිද්‌ධට්‌ඨෙන දුක්‌ඛජනනට්‌ඨෙන ච සල්‌ලතො, දුක්‌ඛට්‌ඨෙන අඝතො, රොගට්‌ඨෙන ආබාධතො, අසකට්‌ඨෙන පරතො, පලුජ්‌ජනට්‌ඨෙන පලොකතො, නිස්‌සත්‌තට්‌ඨෙන සුඤ්‌ඤතො, න අත්‌තට්‌ඨෙන අනත්‌තතො. තත්‌ථ අනිච්‌චතො, පලොකතොති ද්‌වීහි පදෙහි අනිච්‌චලක්‌ඛණං කථිතං, දුක්‌ඛතොතිආදීහි ඡහි දුක්‌ඛලක්‌ඛණං, පරතො සුඤ්‌ඤතො අනත්‌තතොති තීහි අනත්‌තලක්‌ඛණං.
133.Upadhivivekāti upadhivivekena. Iminā pañcakāmaguṇaviveko kathito. Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāti iminā nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ. Kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyāti iminā kāyālasiyapaṭippassaddhi kathitā. Vivicceva kāmehīti upadhivivekena kāmehi vinā hutvā. Vivicca akusalehīti akusalānaṃ dhammānaṃ pahānena kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyā ca akusalehi vinā hutvā. Yadeva tattha hotīti yaṃ tattha antosamāpattikkhaṇeyeva samāpattisamuṭṭhitañca rūpādidhammajātaṃ hoti. Tedhammeti te rūpagatantiādinā nayena vutte rūpādayo dhamme. Aniccatoti na niccato. Dukkhatoti na sukhato. Rogatotiādīsu ābādhaṭṭhena rogato, antodosaṭṭhena gaṇḍato, anupaviddhaṭṭhena dukkhajananaṭṭhena ca sallato, dukkhaṭṭhena aghato, rogaṭṭhena ābādhato, asakaṭṭhena parato, palujjanaṭṭhena palokato, nissattaṭṭhena suññato, na attaṭṭhena anattato. Tattha aniccato, palokatoti dvīhi padehi aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ, dukkhatotiādīhi chahi dukkhalakkhaṇaṃ, parato suññato anattatoti tīhi anattalakkhaṇaṃ.
සො තෙහි ධම්‌මෙහීති සො තෙහි එවං තිලක්‌ඛණං ආරොපෙත්‌වා දිට්‌ඨෙහි අන්‌තොසමාපත්‌තියං පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධධම්‌මෙහි. චිත්‌තං පටිවාපෙතීති චිත්‌තං පටිසංහරති මොචෙති අපනෙති. උපසංහරතීති විපස්‌සනාචිත්‌තං තාව සවනවසෙන ථුතිවසෙන පරියත්‌තිවසෙන පඤ්‌ඤත්‌තිවසෙන ච එතං සන්‌තං නිබ්‌බානන්‌ති එවං අසඞ්‌ඛතාය අමතාය ධාතුයා උපසංහරති. මග්‌ගචිත්‌තං නිබ්‌බානං ආරම්‌මණකරණවසෙනෙව එතං සන්‌තමෙතං පණීතන්‌ති න එවං වදති, ඉමිනා පන ආකාරෙන තං පටිවිජ්‌ඣන්‌තො තත්‌ථ චිත්‌තං උපසංහරතීති අත්‌ථො. සො තත්‌ථ ඨිතොති තාය තිලක්‌ඛණාරම්‌මණාය විපස්‌සනාය ඨිතො. ආසවානං ඛයං පාපුණාතීති අනුක්‌කමෙන චත්‌තාරො මග්‌ගෙ භාවෙත්‌වා පාපුණාති . තෙනෙව ධම්‌මරාගෙනාති සමථවිපස්‌සනාධම්‌මෙ ඡන්‌දරාගෙන. සමථවිපස්‌සනාසු හි සබ්‌බසො ඡන්‌දරාගං පරියාදාතුං සක්‌කොන්‌තො අරහත්‌තං පාපුණාති, අසක්‌කොන්‌තො අනාගාමී හොති.
So tehi dhammehīti so tehi evaṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā diṭṭhehi antosamāpattiyaṃ pañcakkhandhadhammehi. Cittaṃ paṭivāpetīti cittaṃ paṭisaṃharati moceti apaneti. Upasaṃharatīti vipassanācittaṃ tāva savanavasena thutivasena pariyattivasena paññattivasena ca etaṃ santaṃ nibbānanti evaṃ asaṅkhatāya amatāya dhātuyā upasaṃharati. Maggacittaṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavaseneva etaṃ santametaṃ paṇītanti na evaṃ vadati, iminā pana ākārena taṃ paṭivijjhanto tattha cittaṃ upasaṃharatīti attho. So tattha ṭhitoti tāya tilakkhaṇārammaṇāya vipassanāya ṭhito. Āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇātīti anukkamena cattāro magge bhāvetvā pāpuṇāti . Teneva dhammarāgenāti samathavipassanādhamme chandarāgena. Samathavipassanāsu hi sabbaso chandarāgaṃ pariyādātuṃ sakkonto arahattaṃ pāpuṇāti, asakkonto anāgāmī hoti.
යදෙව තත්‌ථ හොති වෙදනාගතන්‌ති ඉධ පන රූපං න ගහිතං. කස්‌මා? සමතික්‌කන්‌තත්‌තා. අයඤ්‌හි හෙට්‌ඨා රූපාවචරජ්‌ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා රූපං අතික්‌කමිත්‌වා අරූපාවචරසමාපත්‌තිං සමාපන්‌නොති සමථවසෙනපිනෙන රූපං අතික්‌කන්‌තං, හෙට්‌ඨා රූපං සම්‌මදෙව සම්‌මසිත්‌වා තං අතික්‌කම්‌ම ඉදානි අරූපං සම්‌මසතීති විපස්‌සනාවසෙනපිනෙන රූපං අතික්‌කන්‌තං. අරූපෙ පන සබ්‌බසොපි රූපං නත්‌ථීති තං සන්‌ධායපි ඉධ රූපං න ගහිතං.
Yadevatattha hoti vedanāgatanti idha pana rūpaṃ na gahitaṃ. Kasmā? Samatikkantattā. Ayañhi heṭṭhā rūpāvacarajjhānaṃ samāpajjitvā rūpaṃ atikkamitvā arūpāvacarasamāpattiṃ samāpannoti samathavasenapinena rūpaṃ atikkantaṃ, heṭṭhā rūpaṃ sammadeva sammasitvā taṃ atikkamma idāni arūpaṃ sammasatīti vipassanāvasenapinena rūpaṃ atikkantaṃ. Arūpe pana sabbasopi rūpaṃ natthīti taṃ sandhāyapi idha rūpaṃ na gahitaṃ.
අථ කිඤ්‌චරහීති කිං පුච්‌ඡාමීති පුච්‌ඡති? සමථවසෙන ගච්‌ඡතො චිත්‌තෙකග්‌ගතා ධුරං හොති, සො චෙතොවිමුත්‌තො නාම. විපස්‌සනාවසෙන ගච්‌ඡතො පඤ්‌ඤා ධුරං හොති, සො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො නාමාති එත්‌ථ ථෙරස්‌ස කඞ්‌ඛා නත්‌ථි. අයං සභාවධම්‌මොයෙව, සමථවසෙනෙව පන ගච්‌ඡන්‌තෙසු එකො චෙතොවිමුත්‌තො නාම හොති, එකො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො. විපස්‌සනාවසෙන ගච්‌ඡන්‌තෙසුපි එකො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො නාම හොති, එකො චෙතොවිමුත්‌තොති එත්‌ථ කිං කාරණන්‌ති පුච්‌ඡති.
Atha kiñcarahīti kiṃ pucchāmīti pucchati? Samathavasena gacchato cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma. Vipassanāvasena gacchato paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāmāti ettha therassa kaṅkhā natthi. Ayaṃ sabhāvadhammoyeva, samathavaseneva pana gacchantesu eko cetovimutto nāma hoti, eko paññāvimutto. Vipassanāvasena gacchantesupi eko paññāvimutto nāma hoti, eko cetovimuttoti ettha kiṃ kāraṇanti pucchati.
ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තතං වදාමීති ඉන්‌ද්‍රියනානත්‌තතං වදාමි. ඉදං වුත්‌තං හොති, න ත්‌වං, ආනන්‌ද, දස පාරමියො පූරෙත්‌වා සබ්‌බඤ්‌ඤුතං පටිවිජ්‌ඣි, තෙන තෙ එතං අපාකටං. අහං පන පටිවිජ්‌ඣිං, තෙන මෙ එතං පාකටං. එත්‌ථ හි ඉන්‌ද්‍රියනානත්‌තතා කාරණං. සමථවසෙනෙව හි ගච්‌ඡන්‌තෙසු එකස්‌ස භික්‌ඛුනො චිත්‌තෙකග්‌ගතා ධුරං හොති, සො චෙතොවිමුත්‌තො නාම හොති. එකස්‌ස පඤ්‌ඤා ධුරං හොති, සො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො නාම හොති. විපස්‌සනාවසෙනෙව ච ගච්‌ඡන්‌තෙසු එකස්‌ස පඤ්‌ඤා ධුරං හොති, සො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො නාම හොති. එකස්‌ස චිත්‌තෙකග්‌ගතා ධුරං හොති, සො චෙතොවිමුත්‌තො නාම හොති. ද්‌වෙ අග්‌ගසාවකා සමථවිපස්‌සනාධුරෙන අරහත්‌තං පත්‌තා. තෙසු ධම්‌මසෙනාපති පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො ජාතො, මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො චෙතොවිමුත්‌තො. ඉති ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තමෙත්‌ථ කාරණන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
Indriyavemattataṃ vadāmīti indriyanānattataṃ vadāmi. Idaṃ vuttaṃ hoti, na tvaṃ, ānanda, dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ paṭivijjhi, tena te etaṃ apākaṭaṃ. Ahaṃ pana paṭivijjhiṃ, tena me etaṃ pākaṭaṃ. Ettha hi indriyanānattatā kāraṇaṃ. Samathavaseneva hi gacchantesu ekassa bhikkhuno cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma hoti. Ekassa paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāma hoti. Vipassanāvaseneva ca gacchantesu ekassa paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāma hoti. Ekassa cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma hoti. Dve aggasāvakā samathavipassanādhurena arahattaṃ pattā. Tesu dhammasenāpati paññāvimutto jāto, mahāmoggallānatthero cetovimutto. Iti indriyavemattamettha kāraṇanti veditabbaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
මහාමාලුක්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahāmālukyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 4. මහාමාලුක්‍යසුත්‌තං • 4. Mahāmālukyasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 4. මහාමාලුක්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Mahāmālukyasuttavaṇṇanā
