| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੪. ਮਹਾਮਾਲੁਕ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Mahāmālukyasuttavaṇṇanā
੧੨੯. ਓਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁ, ਤਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਨਤੋ ਓਰਂ ਭਜਨ੍ਤੀਤਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ, ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਤਾਯ ਓਰਮ੍ਭਾਗੇ ਹੇਟ੍ਠਾਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਭਜਨ੍ਤੀਤਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਕ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਯ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾਕੋਟ੍ਠਾਸਿਕਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਿ વਟ੍ਟੇਨ ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਂਯੋਜੇਨ੍ਤੀਤਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ, ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਯਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਨਿ, ਤਸ੍ਸੇવ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਤਾਨਿ ਪਹੀਨਾਨਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਤਾਯ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ ਕਾਰਣਲਾਭੇ ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਪ੍ਪਹੀਨਭਾવੇਨ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਅਨੁਸਯਮਾਨੋ ਸਂਯੋਜਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨੁਸਯਤ੍ਤਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨਤ੍ਥੇਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏਤੇਨ ਯਦਿ ਪਨ ਅਨੁਸਯਤੋ ਸਂਯੋਜਨਂ ਪવਤ੍ਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਯੇ ਤੇ ਕਾਮਰਾਗਾਦਯੋ ‘‘ਅਨੁਸਯਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤੇਯੇવ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਸਂਯੋਜਨਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
129. Oraṃ vuccati kāmadhātu, tattha pavattiyā saṃvattanato oraṃ bhajantīti orambhāgiyāni, heṭṭhimamaggavajjhatāya orambhāge heṭṭhākoṭṭhāse bhajantīti orambhāgiyāni ka-kārassa ya-kāraṃ katvā. Tenāha ‘‘heṭṭhākoṭṭhāsikānī’’tiādi. Kammunā hi vaṭṭena ca dukkhaṃ saṃyojentīti saṃyojanāni, orambhāgiyasaññitāni saṃyojanāni yassa appahīnāni, tasseva vaṭṭadukkhaṃ. Yassa pana tāni pahīnāni, tassa taṃ natthīti. Appahīnatāya anusetīti ariyamaggena asamucchinnatāya kāraṇalābhe sati uppajjati, appahīnabhāvena anuseti. Anusayamāno saṃyojanaṃ nāma hotīti anusayattaṃ pharitvā pavattamāno pāpadhammo yathāvuttenatthena saṃyojanaṃ nāma hoti. Etena yadi pana anusayato saṃyojanaṃ pavattaṃ, tathāpi ye te kāmarāgādayo ‘‘anusayā’’ti vuccanti, teyeva bandhanaṭṭhena saṃyojanānīti dasseti.
ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪੀਤਿ ਯਦੇવ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਂ ਭਗવਤਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ, ਤਦੇવ ਥੇਰੇਨਪਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਅਯਂ ਲਦ੍ਧਿ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਾ। ਤਤ੍ਥ ਦੋਸਾਰੋਪਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਸ੍ਸ વਾਦੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮੁਦਾਚਾਰਕ੍ਖਣੇਯੇવਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਏવ। ਨ ਹਿ ਸਬ੍ਬੇ વਤ੍ਤਮਾਨਾ ਕਿਲੇਸਾ ਸਂਯੋਜਨਤ੍ਥਂ ਫਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ, ਤਥਾਲਦ੍ਧਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯੇવਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਸਯੇਨੇવ। વਿਸਂવਾਦਿਤਾਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਰਾਧਨੇਨ વਿવੇਚਿਤਾ। ਏવਮਕਾਸਿ ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਾਪੇਸਿ।
Evaṃ santepīti yadeva orambhāgiyasaṃyojanaṃ bhagavatā pucchitaṃ, tadeva therenapi vissajjitaṃ, tathāpi ayaṃ laddhi sannissayā. Tattha dosāropanāti dassetuṃ ‘‘tassa vāde’’tiādi vuttaṃ. Samudācārakkhaṇeyevāti pavattikkhaṇe eva. Na hi sabbe vattamānā kilesā saṃyojanatthaṃ pharantīti adhippāyo. Tenāti tena kāraṇena, tathāladdhikattāti attho. Cintesi ‘‘dhammaṃ desessāmī’’ti yojanā. Attano dhammatāyevāti ajjhattāsayeneva. Visaṃvāditāti satthu cittassa anārādhanena vivecitā. Evamakāsi evaṃ dhammaṃ desāpesi.
੧੩੦. ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤੇਨਾਤਿ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਸਮਤ੍ਥਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਕੇਨ। ਤਥਾਭੂਤਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਗਯ੍ਹਿਤਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟਞ੍ਚ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਗਹਿਤੇਨ ਅਭਿਭੂਤੇਨਾ’’ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਾਮ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗੋ ਤੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਤੋ, ਸੋ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅવਿਨੋਦਿਤਾ ਅਨੀਹਟਾਤਿ ਪਦਦ੍વਯੇਨਪਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਂਯੇવ વਦਤਿ। ਅਞ੍ਞਂ ਸਂਯੋਜਨਂ ਅਞ੍ਞੋ ਅਨੁਸਯੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਸਹਭਾવੋ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞੇਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਦੇવ ਤੇਨ ਸਹਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ। ਅવਤ੍ਥਾਮਤ੍ਤਤੋ ਯਦਿਪਿ ਅવਯવવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਮੁਦਾਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅવਯવੋ ਪਨ ਸਮੁਦਾਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸੋ ਸਮੁਦਾਯਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਏવਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਰਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਾਟਿਹੀਰਕਤਂ ਆਸਙ੍ਕਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਤਰਂ ਆਸਲ੍ਲਿਤਂ ‘‘ਅਥਾਪਿ ਸਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਪਕ੍ਖਨ੍ਤਰੇਹਿ ਪਰਿਹਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਞਾਯੇਨਪਿ ਅਞ੍ਞੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਥਾਪਿ ਸਿਯਾ, ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞੋ ਦੋਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਦਿ ਤਦੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਥਾਪਿ ਸਿਯਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਯਦਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਈਦਿਸੋ ਯਦਿ ਤਦੇવ ਸਂਯੋਜਨਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸੋ ਏવ ਕਿਲੇਸੋ ਸਂਯੋਜਨਮਨੁਸਯੋ ਚ, ਬਨ੍ਧਨਤ੍ਥਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਥਾਨਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥੇવ ਭੇਦੋਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ।
130.Sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitenāti pariyuṭṭhānasamatthasakkāyadiṭṭhikena. Tathābhūtañca cittaṃ tāya diṭṭhiyā vigayhitaṃ ajjhotthaṭañca nāma hotīti āha ‘‘gahitena abhibhūtenā’’ti. Diṭṭhinissaraṇaṃ nāma dassanamaggo tena samucchinditabbato, so pana nibbānaṃ āgamma taṃ samucchindati, tasmā vuttaṃ ‘‘diṭṭhinissaraṇaṃ nibbāna’’nti. Avinoditā anīhaṭāti padadvayenapi samucchedavasena appahīnattaṃyeva vadati. Aññaṃ saṃyojanaṃ añño anusayoti vadanti, sahabhāvo nāma aññena hoti. Na hi tadeva tena sahāti vuccatīti tesaṃ adhippāyo. Aññenāti atthato aññena. Avatthāmattato yadipi avayavavinimutto samudāyo natthi, avayavo pana samudāyo na hotīti so samudāyato añño evāti sakkā vattunti yathāvuttassa parihārassa appāṭihīrakataṃ āsaṅkitvā pakkhantaraṃ āsallitaṃ ‘‘athāpi siyā’’tiādinā. Pakkhantarehi parihārā hontīti yathāvuttañāyenapi añño puriso athāpi siyā, ayaṃ panettha añño dosoti āha ‘‘yadi tadevā’’tiādi. Athāpi siyā tuyhaṃ yadi parivitakko īdiso yadi tadeva saṃyojanantiādi. Imamatthaṃ sandhāyāti paramatthato so eva kileso saṃyojanamanusayo ca, bandhanatthaappahīnatthānaṃ pana attheva bhedoti imamatthaṃ sandhāya.
੧੩੨. ਤਚਚ੍ਛੇਦੋ વਿਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸ੍ਸ ਸਾਰਚ੍ਛੇਦਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਸ੍ਸ ਦੂਰਭਾવਤੋ। ਫੇਗ੍ਗੁਚ੍ਛੇਦੋ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਤਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਭਾવਤੋ। ਏવਰੂਪਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾਤਿ ਅਭਾવਿਤਸਦ੍ਧਾਦਿਬਲਤਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲਨਾਮਕਾਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਯੇਸਂ ਸਕ੍ਕਾਯਨਿਰੋਧਾਯ…ਪੇ॰… ਨਾਧਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ ਯਥਾ ਸੋ ਦੁਬ੍ਬਲਕੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਗਙ੍ਗਾਪਾਰਂ વਿਯ ਸਕ੍ਕਾਯਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤ੍ਤਾ। વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
132.Tacacchedo viya samāpatti kilesānaṃ samāpattivikkhambhanassa sāracchedassa anusayassa dūrabhāvato. Pheggucchedo viya vipassanā tassa āsannabhāvato. Evarūpā puggalāti abhāvitasaddhādibalatāya dubbalanāmakāyā puggalā, yesaṃ sakkāyanirodhāya…pe… nādhimuccati. Evaṃ daṭṭhabbāti yathā so dubbalako puriso, evaṃ daṭṭhabbo so puriso gaṅgāpāraṃ viya sakkāyapāraṃ gantuṃ asamatthattā. Vuttavipariyāyena sukkapakkhassa attho veditabbo.
੧੩੩. ਉਪਧਿવਿવੇਕੇਨਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਪਧਿવਿવੇਕਾਤਿ ਕਰਣੇ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਉਪਧਿવਿવੇਕਾਤਿ વਾ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਸ੍ਸ ਉਪਧਿવਿવੇਕੇਨਾਤਿ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਕਰਣવਚਨੇਨ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣવਿવੇਕੋ ਕਥਿਤੋ। ਕਾਮਗੁਣਾਪਿ ਹਿ ਉਪਧੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਉਪਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯਾ ਕਾਯવਿਜਮ੍ਭਿਤਾਦਿਭੇਦਂ ਕਾਯਾਲਸਿਯਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਜਾਤਂ। ਤਂ ਪਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਮ੍ਪੀਤਿ ਤਦੁਭਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਯੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਰੂਪਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਰੂਪવੇਦਨਾਦਿਕੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਧਮ੍ਮੇ। ਨ ਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਿਚ੍ਚਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਤੇਸਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਮਾਹ। ਤਤੋ ਏવ ਉਦਯવਯਨ੍ਤਤੋ વਿਪਰਿਣਾਮਤੋ ਤਾવਕਾਲਿਕਤੋ ਚ ਤੇ ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਜੋਤਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਞ੍ਹਿ ਨਿਚ੍ਚਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇਧਾ વਿਪਰਿਣਤਂ ਇਤ੍ਤਰਖਣਮੇવ ਚ ਹੋਤਿ। ਨ ਸੁਖਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਖਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਤੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਤਮਾਹ, ਅਤੋ ਏવ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਟਿਪੀਲ਼ਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖવਤ੍ਥੁਤੋ ਚ ਤੇ ਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਜੋਤਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਦਯਬ੍ਬਯવਨ੍ਤਤਾਯ ਹਿ ਤੇ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਟਿਪੀਲ਼ਨਤੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸੇવ ਚ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾਤਿ। ਪਚ੍ਚਯਯਾਪਨੀਯਤਾਯ ਰੋਗਮੂਲਤਾਯ ਚ ਰੋਗਤੋ। ਦੁਕ੍ਖਤਾਸੂਲਯੋਗਿਤਾਯ ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਪਗ੍ਘਰਣਤੋ ਉਪ੍ਪਾਦਜਰਾਭਙ੍ਗੇਹਿ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਪਕ੍ਕਭਿਜ੍ਜਨਤੋ ਚ ਗਣ੍ਡਤੋ। ਪੀਲ਼ਾਜਨਨਤੋ ਅਨ੍ਤੋਤੁਦਨਤੋ ਦੁਨ੍ਨੀਹਰਣਤੋ ਚ ਅવਦ੍ਧਿਆવਹਤੋ ਅਘવਤ੍ਥੁਤੋ ਚ ਅਸੇਰੀਭਾવਤੋ ਆਬਾਧਪਦਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਚ ਆਬਾਧਤੋ। ਅવਸવਤ੍ਤਨਤੋ ਅવਿਧੇਯ੍ਯਤਾਯ ਪਰਤੋ । ਬ੍ਯਾਧਿਜਰਾਮਰਣੇਹਿ ਪਲੁਜ੍ਜਨੀਯਤਾਯ ਪਲੋਕਤੋ। ਸਾਮੀਨਿવਾਸੀਕਾਰਕવੇਦਕਅਧਿਟ੍ਠਾਯਕવਿਰਹਤੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ। ਅਤ੍ਤਪਟਿਕ੍ਖੇਪਟ੍ਠੇਨ ਅਨਤ੍ਤਤੋ, ਰੂਪਾਦਿਧਮ੍ਮਾਪਿ ਨ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਅਯਮ੍ਪਿ ਨ ਅਤ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਾਰਤੋ ਨਿਰੀਹਤੋ ਤੁਚ੍ਛਤੋ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਮੇવ ਅવਬੋਧਤ੍ਥਂ ਏਕਾਦਸਹਿ ਪਦੇਹਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
133.Upadhivivekenāti iminā upadhivivekāti karaṇe nissakkananti dasseti, upadhivivekāti vā hetumhi nissakkavacanassa upadhivivekenāti hetumhi karaṇavacanena pañcakāmaguṇaviveko kathito. Kāmaguṇāpi hi upadhīyati ettha dukkhanti upadhīti vuccantīti. Thinamiddhapaccayā kāyavijambhitādibhedaṃ kāyālasiyaṃ. Tatthāti antosamāpattiyaṃ samāpattiabbhantare jātaṃ. Taṃ pana samāpattipariyāpannampi apariyāpannampīti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘antosamāpattikkhaṇeyevā’’tiādi vuttaṃ. Rūpādayo dhammeti rūpavedanādike pañcakkhandhadhamme. Na niccatoti iminā niccapaṭikkhepato tesaṃ aniccatamāha. Tato eva udayavayantato vipariṇāmato tāvakālikato ca te aniccāti jotitaṃ hoti. Yañhi niccaṃ na hoti, taṃ udayabbayaparicchinnaṃ jarāya maraṇena cāti dvedhā vipariṇataṃ ittarakhaṇameva ca hoti. Na sukhatoti iminā sukhapaṭikkhepato tesaṃ dukkhatamāha, ato eva abhiṇhaṃ paṭipīḷanato dukkhavatthuto ca te dukkhāti jotitaṃ hoti. Udayabbayavantatāya hi te abhiṇhaṃ paṭipīḷanato nirantaradukkhatāya dukkhasseva ca adhiṭṭhānabhūtāti. Paccayayāpanīyatāya rogamūlatāya ca rogato. Dukkhatāsūlayogitāya kilesāsucipaggharaṇato uppādajarābhaṅgehi uddhumātapakkabhijjanato ca gaṇḍato. Pīḷājananato antotudanato dunnīharaṇato ca avaddhiāvahato aghavatthuto ca aserībhāvato ābādhapadaṭṭhānatāya ca ābādhato. Avasavattanato avidheyyatāya parato. Byādhijarāmaraṇehi palujjanīyatāya palokato. Sāmīnivāsīkārakavedakaadhiṭṭhāyakavirahato suññato. Attapaṭikkhepaṭṭhena anattato, rūpādidhammāpi na ettha attā hontīti anattā, evaṃ ayampi na attā hotīti anattā. Tena abyāpārato nirīhato tucchato anattāti dīpitaṃ hoti. Lakkhaṇattayameva avabodhatthaṃ ekādasahi padehi vibhajitvā gahitanti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ.
ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਹਜਾਤਤਾਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸਂਹਰਤੀਤਿ ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਛਨ੍ਦਰਾਗਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸਂਹਰਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮੋਚੇਤੀ’’ਤਿ। ਸવਨવਸੇਨਾਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸવਨવਸੇਨ। ਥੁਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਤਥੇવ ਥੋਮਨਾવਸੇਨ ਗੁਣਤੋ ਸਂਕਿਤ੍ਤਨવਸੇਨ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਪੁਣਨવਸੇਨ। ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਤਦਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨવਸੇਨ। ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨੇવ ਉਪਸਂਹਰਤਿ ਮਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਂ। ਏਤਂ ਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਨ ਅવਧਾਰਣਨਿવਤ੍ਤਿਤਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਂ। ਯਥਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ‘‘ਏਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਏਤਂ ਪਣੀਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ, ਏવਂ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਅਭਿਸਮੇਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇ ਸਬ੍ਬੇ વਿਸੇਸੇ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਆਕਾਰੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋਤਿ ਸੋ ਅਦਨ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨੋ ਯੋਗੀ ਤਤ੍ਥ ਤਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਾਰਮ੍ਮਣਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਠਿਤੋ। ਸਬ੍ਬਸੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁ। ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅਨਾਗਾਮੀ ਹੋਤੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗવਹਾਸੁ ਏવ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਪਹਾਯ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗવਹਾਸੁ ਤਾਸੁ ਨਿਕਨ੍ਤਿਂ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਯਮੇવ ਸਣ੍ਠਾਤਿ।
Antosamāpattiyanti samāpattīnaṃ sahajātatāya samāpattīnaṃ abbhantare. Cittaṃ paṭisaṃharatīti tappaṭibaddhachandarāgādiupakkilesavikkhambhanena vipassanācittaṃ paṭisaṃharati. Tenāha ‘‘mocetī’’ti. Savanavasenāti ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’tiādinā savanavasena. Thutivasenāti tatheva thomanāvasena guṇato saṃkittanavasena. Pariyattivasenāti tassa dhammassa pariyāpuṇanavasena. Paññattivasenāti tadatthassa paññāpanavasena. Ārammaṇakaraṇavaseneva upasaṃharati maggacittaṃ. Etaṃ santantiādi pana avadhāraṇanivattitatthadassanaṃ. Yathā vipassanā ‘‘etaṃ santaṃ etaṃ paṇīta’’ntiādinā asaṅkhatāya dhātuyā cittaṃ upasaṃharati, evaṃ maggo nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisamento tattha labbhamāne sabbe visese asammohato paṭivijānanto tattha cittaṃ upasaṃharati. Tenāha ‘‘iminā pana ākārenā’’tiādi. So tattha ṭhitoti so adandhavipassano yogī tattha tāya aniccādilakkhaṇattayārammaṇāya vipassanāya ṭhito. Sabbasoti tassa maggassa adhigamāya nibbattitasamathavipassanāsu. Asakkonto anāgāmī hotīti heṭṭhimamaggavahāsu eva samathavipassanāsu chandarāgaṃ pahāya aggamaggavahāsu tāsu nikantiṃ pariyādātuṃ asakkonto anāgāmitāyameva saṇṭhāti.
ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮਥવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਯਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨੇਨਾਤਿ ਯੋਗਿਨਾ। ਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਇਦਂ ਯੋ વਾ ਪਠਮਂ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਤੇ વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਸਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਅਰੂਪਂ ਸਮ੍ਮਸਤੀ’’ਤਿ।
Samatikkantattāti samathavasena vipassanāvasena cāti sabbathāpi rūpassa atikkantattā. Tenāha ‘‘ayañhī’’tiādi. Anenāti yoginā. Taṃ atikkammāti idaṃ yo vā paṭhamaṃ pañcavokārabhavapariyāpanne dhamme sammadeva sammasitvā te vivajjetvā tato arūpasamāpattiṃ samāpajjitvā arūpadhamme sammasati, taṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘idāni arūpaṃ sammasatī’’ti.
ਸਮਥવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤੋਤਿ ਸਮਥਪ੍ਪਧਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਧੁਰਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਤਥਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਸਮਾਧਿਪ੍ਪਧਾਨਾ ਹੋਤਿ, ਮਗ੍ਗੇਪਿ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਧੁਰਂ ਹੋਤਿ, ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਬਲવਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮਾਤਿ ਸੋ ਅਰਿਯੋ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤੋਤਿ ‘‘ਸਮਥવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਞ੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲવਿਭਾਗੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਯੇਨ ਇਧਾਭਿਹਿਤੋ ਪਰਿਯਾਯੋ ਨਾਮ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਨਯੇਨ ਪਰਤੋ ਕੀਟਾਗਿਰਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ ਦਸ੍ਸਯਿਸ੍ਸਾਮ। ਅਯਂ ਸਭਾવਧਮ੍ਮੋਯੇવਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਸਮਥਪ੍ਪਧਾਨਾ ਚੇ ਸਮਾਧਿ ਧੁਰਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਧਾਨਾ ਚੇ ਪਞ੍ਞਾ ਧੁਰਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਸਭਾવੋਯੇવ, ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਆਸਙ੍ਕਿਤਬ੍ਬਂ।
Samathavasenagacchatoti samathappadhānaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ anuyuñjantassa. Cittekaggatā dhuraṃ hotīti tassa vipassanābhāvanāya tathā pubbe pavattattā vuṭṭhānagāminivipassanā samādhippadhānā hoti, maggepi cittekaggatā dhuraṃ hoti, samādhindriyaṃ pubbaṅgamaṃ balavaṃ hoti. So cetovimutto nāmāti so ariyo cetovimutto nāma hoti. Vipassanāvasena gacchatoti ‘‘samathavasena gacchato’’ti ettha vuttanayānusārena attho veditabbo. Ayañca puggalavibhāgo suttantanayena idhābhihito pariyāyo nāma, abhidhammanayena parato kīṭāgirisuttavaṇṇanāyaṃ dassayissāma. Ayaṃ sabhāvadhammoyevāti pubbabhāgapaṭipadā samathappadhānā ce samādhi dhuraṃ, vipassanāpadhānā ce paññā dhuranti ayaṃ dhammasabhāvoyeva, ettha kiñci na āsaṅkitabbaṃ.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવੇਮਤ੍ਤਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਾਨਤ੍ਤਂ વਦਾਮੀ’’ਤਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਾਨਤ੍ਤਤਾ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ – ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਿਨਿવੇਸੋ વਿਯ ਸਮਥવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਚ ਯਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਗਮਨਂ, ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਂ, ਯਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿ ਧੁਰਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਬਲવਂ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਅਰਿਯੋ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾ ਧੁਰਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਬਲવਂ ਹੋਤਿ ਸੋ ਅਰਿਯੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਬੁਦ੍ਧਿવਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Indriyaparopariyattaṃ indriyavemattatā. Tenāha ‘‘indriyanānattaṃ vadāmī’’ti. Indriyanānattatā kāraṇanti idaṃ dasseti – aniccādivasena vipassanābhiniveso viya samathavasena vipassanāvasena ca yaṃ pubbabhāgagamanaṃ, taṃ appamāṇaṃ taṃ vuṭṭhānagāminivipassanaṃ, yassa samādhi dhuraṃ pubbaṅgamaṃ balavaṃ hoti, so ariyo cetovimutti nāma hoti. Yassa paññā dhuraṃ pubbaṅgamaṃ balavaṃ hoti so ariyo paññāvimutto nāma hoti. Idāni tamatthaṃ buddhivisiṭṭhena nidassanena dassento ‘‘dve aggasāvakā’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
ਮਹਾਮਾਲੁਕ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Mahāmālukyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੪. ਮਹਾਮਾਲੁਕ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Mahāmālukyasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੪. ਮਹਾਮਾਲੁਕ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Mahāmālukyasuttavaṇṇanā
