Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౪౫౩] ౧౫. మహామఙ్గలజాతకవణ్ణనా

    [453] 15. Mahāmaṅgalajātakavaṇṇanā

    కింసు నరోతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో మహామఙ్గలసుత్తం (ఖు॰ పా॰ ౫.౧ ఆదయో) ఆరబ్భ కథేసి. రాజగహనగరస్మిఞ్హి కేనచిదేవ కరణీయేన సన్థాగారే సన్నిపతితస్స మహాజనస్స మజ్ఝే ఏకో పురిసో ‘‘అజ్జ మే మఙ్గలకిరియా అత్థీ’’తి ఉట్ఠాయ అగమాసి. అపరో తస్స వచనం సుత్వా ‘‘అయం ‘మఙ్గల’న్తి వత్వావ గతో, కిం ఏతం మఙ్గలం నామా’’తి ఆహ . తమఞ్ఞో ‘‘అభిమఙ్గలరూపదస్సనం మఙ్గలం నామ. ఏకచ్చో హి కాలస్సేవ ఉట్ఠాయ సబ్బసేతం ఉసభం వా పస్సతి, గబ్భినిత్థిం వా రోహితమచ్ఛం వా పుణ్ణఘటం వా నవనీతం వా గోసప్పిం వా అహతవత్థం వా పాయాసం వా పస్సతి, ఇతో ఉత్తరి మఙ్గలం నామ నత్థీ’’తి ఆహ. తేన కథితం ఏకచ్చే ‘‘సుకథిత’’న్తి అభినన్దింసు. అపరో ‘‘నేతం మఙ్గలం, సుతం నామ మఙ్గలం. ఏకచ్చో హి ‘పుణ్ణా’తి వదన్తానం సుణాతి, తథా ‘వడ్ఢా’తి ‘వడ్ఢమానా’తి సుణాతి, ‘భుఞ్జా’తి ‘ఖాదా’తి వదన్తానం సుణాతి, ఇతో ఉత్తరి మఙ్గలం నామ నత్థీ’’తి ఆహ. తేన కథితమ్పి ఏకచ్చే ‘‘సుకథిత’’న్తి అభినన్దింసు. అపరో ‘‘న ఏతం మఙ్గలం, ముతం నామ మఙ్గలం. ఏకచ్చో హి కాలస్సేవ ఉట్ఠాయ పథవిం ఆమసతి, హరితతిణం అల్లగోమయం పరిసుద్ధసాటకం రోహితమచ్ఛం సువణ్ణరజతభాజనం ఆమసతి, ఇతో ఉత్తరి మఙ్గలం నామ నత్థీ’’తి ఆహ. తేన కథితమ్పి ఏకచ్చే ‘‘సుకథిత’’న్తి అభినన్దింసు. ఏవం దిట్ఠమఙ్గలికా సుతమఙ్గలికా ముతమఙ్గలికాతి తిస్సోపి పరిసా హుత్వా అఞ్ఞమఞ్ఞం సఞ్ఞాపేతుం నాసక్ఖింసు, భుమ్మదేవతా ఆదిం కత్వా యావ బ్రహ్మలోకా ‘‘ఇదం మఙ్గల’’న్తి తథతో న జానింసు.

    Kiṃsunaroti idaṃ satthā jetavane viharanto mahāmaṅgalasuttaṃ (khu. pā. 5.1 ādayo) ārabbha kathesi. Rājagahanagarasmiñhi kenacideva karaṇīyena santhāgāre sannipatitassa mahājanassa majjhe eko puriso ‘‘ajja me maṅgalakiriyā atthī’’ti uṭṭhāya agamāsi. Aparo tassa vacanaṃ sutvā ‘‘ayaṃ ‘maṅgala’nti vatvāva gato, kiṃ etaṃ maṅgalaṃ nāmā’’ti āha . Tamañño ‘‘abhimaṅgalarūpadassanaṃ maṅgalaṃ nāma. Ekacco hi kālasseva uṭṭhāya sabbasetaṃ usabhaṃ vā passati, gabbhinitthiṃ vā rohitamacchaṃ vā puṇṇaghaṭaṃ vā navanītaṃ vā gosappiṃ vā ahatavatthaṃ vā pāyāsaṃ vā passati, ito uttari maṅgalaṃ nāma natthī’’ti āha. Tena kathitaṃ ekacce ‘‘sukathita’’nti abhinandiṃsu. Aparo ‘‘netaṃ maṅgalaṃ, sutaṃ nāma maṅgalaṃ. Ekacco hi ‘puṇṇā’ti vadantānaṃ suṇāti, tathā ‘vaḍḍhā’ti ‘vaḍḍhamānā’ti suṇāti, ‘bhuñjā’ti ‘khādā’ti vadantānaṃ suṇāti, ito uttari maṅgalaṃ nāma natthī’’ti āha. Tena kathitampi ekacce ‘‘sukathita’’nti abhinandiṃsu. Aparo ‘‘na etaṃ maṅgalaṃ, mutaṃ nāma maṅgalaṃ. Ekacco hi kālasseva uṭṭhāya pathaviṃ āmasati, haritatiṇaṃ allagomayaṃ parisuddhasāṭakaṃ rohitamacchaṃ suvaṇṇarajatabhājanaṃ āmasati, ito uttari maṅgalaṃ nāma natthī’’ti āha. Tena kathitampi ekacce ‘‘sukathita’’nti abhinandiṃsu. Evaṃ diṭṭhamaṅgalikā sutamaṅgalikā mutamaṅgalikāti tissopi parisā hutvā aññamaññaṃ saññāpetuṃ nāsakkhiṃsu, bhummadevatā ādiṃ katvā yāva brahmalokā ‘‘idaṃ maṅgala’’nti tathato na jāniṃsu.

    సక్కో చిన్తేసి ‘‘ఇమం మఙ్గలపఞ్హం సదేవకే లోకే అఞ్ఞత్ర భగవతా అఞ్ఞో కథేతుం సమత్థో నామ నత్థి, భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ఇమం పఞ్హం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి. సో రత్తిభాగే సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ ‘‘బహూ దేవా మనుస్సా చా’’తి పఞ్హం పుచ్ఛి. అథస్స సత్థా ద్వాదసహి గాథాహి అట్ఠతింస మహామఙ్గలాని కథేసి. మఙ్గలసుత్తే వినివట్టన్తేయేవ కోటిసతసహస్సమత్తా దేవతా అరహత్తం పాపుణింసు, సోతాపన్నాదీనం గణనపథో నత్థి. సక్కో మఙ్గలం సుత్వా సకట్ఠానమేవ గతో. సత్థారా మఙ్గలే కథితే సదేవకో లోకో ‘‘సుకథిత’’న్తి అభినన్ది. తదా ధమ్మసభాయం తథాగతస్స గుణకథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘ఆవుసో, సత్థా అఞ్ఞేసం అవిసయం మఙ్గలపఞ్హం సదేవకస్స లోకస్స చిత్తం గహేత్వా కుక్కుచ్చం ఛిన్దిత్వా గగనతలే చన్దం ఉట్ఠాపేన్తో వియ కథేసి, ఏవం మహాపఞ్ఞో, ఆవుసో, తథాగతో’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘అనచ్ఛరియం, భిక్ఖవే, ఇదానేవ సమ్బోధిప్పత్తస్స మమ మఙ్గలపఞ్హకథనం, స్వాహం బోధిసత్తచరియం చరన్తోపి దేవమనుస్సానం కఙ్ఖం ఛిన్దిత్వా మఙ్గలపఞ్హం కథేసి’’న్తి వత్వా అతీతం ఆహరి.

    Sakko cintesi ‘‘imaṃ maṅgalapañhaṃ sadevake loke aññatra bhagavatā añño kathetuṃ samattho nāma natthi, bhagavantaṃ upasaṅkamitvā imaṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti. So rattibhāge satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā añjaliṃ paggayha ‘‘bahū devā manussā cā’’ti pañhaṃ pucchi. Athassa satthā dvādasahi gāthāhi aṭṭhatiṃsa mahāmaṅgalāni kathesi. Maṅgalasutte vinivaṭṭanteyeva koṭisatasahassamattā devatā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sotāpannādīnaṃ gaṇanapatho natthi. Sakko maṅgalaṃ sutvā sakaṭṭhānameva gato. Satthārā maṅgale kathite sadevako loko ‘‘sukathita’’nti abhinandi. Tadā dhammasabhāyaṃ tathāgatassa guṇakathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, satthā aññesaṃ avisayaṃ maṅgalapañhaṃ sadevakassa lokassa cittaṃ gahetvā kukkuccaṃ chinditvā gaganatale candaṃ uṭṭhāpento viya kathesi, evaṃ mahāpañño, āvuso, tathāgato’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, idāneva sambodhippattassa mama maṅgalapañhakathanaṃ, svāhaṃ bodhisattacariyaṃ carantopi devamanussānaṃ kaṅkhaṃ chinditvā maṅgalapañhaṃ kathesi’’nti vatvā atītaṃ āhari.

    అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో ఏకస్మిం గామే విభవసమ్పన్నస్స బ్రాహ్మణస్స కులే నిబ్బత్తి, ‘‘రక్ఖితకుమారో’’తిస్స నామం అకంసు. సో వయప్పత్తో తక్కసిలాయం ఉగ్గహితసిప్పో కతదారపరిగ్గహో మాతాపితూనం అచ్చయేన రతనవిలోకనం కత్వా సంవిగ్గమానసో మహాదానం పవత్తేత్వా కామే పహాయ హిమవన్తపదేసే పబ్బజిత్వా ఝానాభిఞ్ఞం నిబ్బత్తేత్వా వనమూలఫలాహారో ఏకస్మిం పదేసే వాసం కప్పేసి. అనుపుబ్బేనస్స పరివారో మహా అహోసి, పఞ్చ అన్తేవాసికసతాని అహేసుం. అథేకదివసం తే తాపసా బోధిసత్తం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ‘‘ఆచరియ, వస్సారత్తసమయే హిమవన్తతో ఓతరిత్వా లోణమ్బిలసేవనత్థాయ జనపదచారికం గచ్ఛామ, ఏవం నో సరీరఞ్చ థిరం భవిస్సతి, జఙ్ఘవిహారో చ కతో భవిస్సతీ’’తి ఆహంసు. తే ‘‘తేన హి తుమ్హే గచ్ఛథ, అహం ఇధేవ వసిస్సామీ’’తి వుత్తే తం వన్దిత్వా హిమవన్తా ఓతరిత్వా చారికం చరమానా బారాణసిం పత్వా రాజుయ్యానే వసింసు. తేసం మహాసక్కారసమ్మానో అహోసి. అథేకదివసం బారాణసియం సన్థాగారే సన్నిపతితే మహాజనకాయే మఙ్గలపఞ్హో సముట్ఠాతి. సబ్బం పచ్చుప్పన్నవత్థునయేనేవ వేదితబ్బం.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāme vibhavasampannassa brāhmaṇassa kule nibbatti, ‘‘rakkhitakumāro’’tissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo katadārapariggaho mātāpitūnaṃ accayena ratanavilokanaṃ katvā saṃviggamānaso mahādānaṃ pavattetvā kāme pahāya himavantapadese pabbajitvā jhānābhiññaṃ nibbattetvā vanamūlaphalāhāro ekasmiṃ padese vāsaṃ kappesi. Anupubbenassa parivāro mahā ahosi, pañca antevāsikasatāni ahesuṃ. Athekadivasaṃ te tāpasā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘ācariya, vassārattasamaye himavantato otaritvā loṇambilasevanatthāya janapadacārikaṃ gacchāma, evaṃ no sarīrañca thiraṃ bhavissati, jaṅghavihāro ca kato bhavissatī’’ti āhaṃsu. Te ‘‘tena hi tumhe gacchatha, ahaṃ idheva vasissāmī’’ti vutte taṃ vanditvā himavantā otaritvā cārikaṃ caramānā bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasiṃsu. Tesaṃ mahāsakkārasammāno ahosi. Athekadivasaṃ bārāṇasiyaṃ santhāgāre sannipatite mahājanakāye maṅgalapañho samuṭṭhāti. Sabbaṃ paccuppannavatthunayeneva veditabbaṃ.

    తదా పన మనుస్సానం కఙ్ఖం ఛిన్దిత్వా మఙ్గలపఞ్హం కథేతుం సమత్థం అపస్సన్తో మహాజనో ఉయ్యానం గన్త్వా ఇసిగణం మఙ్గలపఞ్హం పుచ్ఛి. ఇసయో రాజానం ఆమన్తేత్వా ‘‘మహారాజ, మయం ఏతం కథేతుం న సక్ఖిస్సామ, అపిచ ఖో అమ్హాకం ఆచరియో రక్ఖితతాపసో నామ మహాపఞ్ఞో హిమవన్తే వసతి, సో సదేవకస్స లోకస్స చిత్తం గహేత్వా ఏతం మఙ్గలపఞ్హం కథేస్సతీ’’తి వదింసు. రాజా ‘‘భన్తే, హిమవన్తో నామ దూరే దుగ్గమోవ, న సక్ఖిస్సామ మయం తత్థ గన్తుం, సాధు వత తుమ్హేయేవ ఆచరియస్స సన్తికం గన్త్వా పుచ్ఛిత్వా ఉగ్గణ్హిత్వా పునాగన్త్వా అమ్హాకం కథేథా’’తి ఆహ. తే ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా ఆచరియస్స సన్తికం గన్త్వా వన్దిత్వా కతపటిసన్థారా ఆచరియేన రఞ్ఞో ధమ్మికభావే జనపదచారిత్తే చ పుచ్ఛితే తం దిట్ఠమఙ్గలాదీనం ఉప్పత్తిం ఆదితో పట్ఠాయ కథేత్వా రఞ్ఞో యాచనాయ చ అత్తనో పఞ్హసవనత్థం ఆగతభావం పకాసేత్వా ‘‘సాధు నో భన్తే, మఙ్గలపఞ్హం పాకటం కత్వా కథేథా’’తి యాచింసు. తతో జేట్ఠన్తేవాసికో ఆచరియం పుచ్ఛన్తో పఠమం గాథమాహ –

    Tadā pana manussānaṃ kaṅkhaṃ chinditvā maṅgalapañhaṃ kathetuṃ samatthaṃ apassanto mahājano uyyānaṃ gantvā isigaṇaṃ maṅgalapañhaṃ pucchi. Isayo rājānaṃ āmantetvā ‘‘mahārāja, mayaṃ etaṃ kathetuṃ na sakkhissāma, apica kho amhākaṃ ācariyo rakkhitatāpaso nāma mahāpañño himavante vasati, so sadevakassa lokassa cittaṃ gahetvā etaṃ maṅgalapañhaṃ kathessatī’’ti vadiṃsu. Rājā ‘‘bhante, himavanto nāma dūre duggamova, na sakkhissāma mayaṃ tattha gantuṃ, sādhu vata tumheyeva ācariyassa santikaṃ gantvā pucchitvā uggaṇhitvā punāgantvā amhākaṃ kathethā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ācariyassa santikaṃ gantvā vanditvā katapaṭisanthārā ācariyena rañño dhammikabhāve janapadacāritte ca pucchite taṃ diṭṭhamaṅgalādīnaṃ uppattiṃ ādito paṭṭhāya kathetvā rañño yācanāya ca attano pañhasavanatthaṃ āgatabhāvaṃ pakāsetvā ‘‘sādhu no bhante, maṅgalapañhaṃ pākaṭaṃ katvā kathethā’’ti yāciṃsu. Tato jeṭṭhantevāsiko ācariyaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ౧౫౫.

    155.

    ‘‘కింసు నరో జప్పమధిచ్చ కాలే, కం వా విజ్జం కతమం వా సుతానం;

    ‘‘Kiṃsu naro jappamadhicca kāle, kaṃ vā vijjaṃ katamaṃ vā sutānaṃ;

    సో మచ్చో అస్మిఞ్చ పరమ్హి లోకే, కథం కరో సోత్థానేన గుత్తో’’తి.

    So macco asmiñca paramhi loke, kathaṃ karo sotthānena gutto’’ti.

    తత్థ కాలేతి మఙ్గలపత్థనకాలే. విజ్జన్తి వేదం. సుతానన్తి సిక్ఖితబ్బయుత్తకపరియత్తీనం. అస్మిఞ్చాతి ఏత్థ చాతి నిపాతమత్తం. సోత్థానేనాతి సోత్థిభావావహేన మఙ్గలేన. ఇదం వుత్తం హోతి – ‘‘ఆచరియ, పురిసో మఙ్గలం ఇచ్ఛన్తో మఙ్గలకాలే కింసు నామ జప్పన్తో తీసు వేదేసు కతరం వా వేదం కతరం వా సుతానం అన్తరే సుతపరియత్తిం అధీయిత్వా సో మచ్చో ఇమస్మిఞ్చ లోకే పరమ్హి చ కథం కరో ఏతేసు జప్పాదీసు కిం కేన నియామేన కరోన్తో సోత్థానేన నిరపరాధమఙ్గలేన గుత్తో రక్ఖితో హోతి, తం ఉభయలోకహితం గహేత్వా ఠితమఙ్గలం అమ్హాకం కథేహీ’’తి.

    Tattha kāleti maṅgalapatthanakāle. Vijjanti vedaṃ. Sutānanti sikkhitabbayuttakapariyattīnaṃ. Asmiñcāti ettha ti nipātamattaṃ. Sotthānenāti sotthibhāvāvahena maṅgalena. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘ācariya, puriso maṅgalaṃ icchanto maṅgalakāle kiṃsu nāma jappanto tīsu vedesu kataraṃ vā vedaṃ kataraṃ vā sutānaṃ antare sutapariyattiṃ adhīyitvā so macco imasmiñca loke paramhi ca kathaṃ karo etesu jappādīsu kiṃ kena niyāmena karonto sotthānena niraparādhamaṅgalena gutto rakkhito hoti, taṃ ubhayalokahitaṃ gahetvā ṭhitamaṅgalaṃ amhākaṃ kathehī’’ti.

    ఏవం జేట్ఠన్తేవాసికేన మఙ్గలపఞ్హం పుట్ఠో మహాసత్తో దేవమనుస్సానం కఙ్ఖం ఛిన్దన్తో ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చ మఙ్గల’’న్తి బుద్ధలీళాయ మఙ్గలం కథేన్తో ఆహ –

    Evaṃ jeṭṭhantevāsikena maṅgalapañhaṃ puṭṭho mahāsatto devamanussānaṃ kaṅkhaṃ chindanto ‘‘idañcidañca maṅgala’’nti buddhalīḷāya maṅgalaṃ kathento āha –

    ౧౫౬.

    156.

    ‘‘యస్స దేవా పితరో చ సబ్బే, సరీసపా సబ్బభూతాని చాపి;

    ‘‘Yassa devā pitaro ca sabbe, sarīsapā sabbabhūtāni cāpi;

    మేత్తాయ నిచ్చం అపచితాని హోన్తి, భూతేసు వే సోత్థానం తదాహూ’’తి.

    Mettāya niccaṃ apacitāni honti, bhūtesu ve sotthānaṃ tadāhū’’ti.

    తత్థ యస్సాతి యస్స పుగ్గలస్స. దేవాతి భుమ్మదేవే ఆదిం కత్వా సబ్బేపి కామావచరదేవా. పితరో చాతి తతుత్తరి రూపావచరబ్రహ్మానో. సరీసపాతి దీఘజాతికా. సబ్బభూతాని చాపీతి వుత్తావసేసాని చ సబ్బానిపి భూతాని. మేత్తాయ నిచ్చం అపచితాని హోన్తీతి ఏతే సబ్బే సత్తా దసదిసాఫరణవసేన పవత్తాయ అప్పనాప్పత్తాయ మేత్తాభావనాయ అపచితా హోన్తి. భూతేసు వేతి తం తస్స పుగ్గలస్స సబ్బసత్తేసు సోత్థానం నిరన్తరం పవత్తం నిరపరాధమఙ్గలం ఆహు. మేత్తావిహారీ హి పుగ్గలో సబ్బేసం పియో హోతి పరూపక్కమేన అవికోపియో. ఇతి సో ఇమినా మఙ్గలేన రక్ఖితో గోపితో హోతీతి.

    Tattha yassāti yassa puggalassa. Devāti bhummadeve ādiṃ katvā sabbepi kāmāvacaradevā. Pitaro cāti tatuttari rūpāvacarabrahmāno. Sarīsapāti dīghajātikā. Sabbabhūtāni cāpīti vuttāvasesāni ca sabbānipi bhūtāni. Mettāya niccaṃ apacitāni hontīti ete sabbe sattā dasadisāpharaṇavasena pavattāya appanāppattāya mettābhāvanāya apacitā honti. Bhūtesu veti taṃ tassa puggalassa sabbasattesu sotthānaṃ nirantaraṃ pavattaṃ niraparādhamaṅgalaṃ āhu. Mettāvihārī hi puggalo sabbesaṃ piyo hoti parūpakkamena avikopiyo. Iti so iminā maṅgalena rakkhito gopito hotīti.

    ఇతి మహాసత్తో పఠమం మఙ్గలం కథేత్వా దుతియాదీని కథేన్తో –

    Iti mahāsatto paṭhamaṃ maṅgalaṃ kathetvā dutiyādīni kathento –

    ౧౫౭.

    157.

    ‘‘యో సబ్బలోకస్స నివాతవుత్తి, ఇత్థీపుమానం సహదారకానం;

    ‘‘Yo sabbalokassa nivātavutti, itthīpumānaṃ sahadārakānaṃ;

    ఖన్తా దురుత్తానమప్పటికూలవాదీ, అధివాసనం సోత్థానం తదాహు.

    Khantā duruttānamappaṭikūlavādī, adhivāsanaṃ sotthānaṃ tadāhu.

    ౧౫౮.

    158.

    ‘‘యో నావజానాతి సహాయమత్తే, సిప్పేన కుల్యాహి ధనేన జచ్చా;

    ‘‘Yo nāvajānāti sahāyamatte, sippena kulyāhi dhanena jaccā;

    రుచిపఞ్ఞో అత్థకాలే మతీమా, సహాయేసు వే సోత్థానం తదాహు.

    Rucipañño atthakāle matīmā, sahāyesu ve sotthānaṃ tadāhu.

    ౧౫౯.

    159.

    ‘‘మిత్తాని వే యస్స భవన్తి సన్తో, సంవిస్సత్థా అవిసంవాదకస్స;

    ‘‘Mittāni ve yassa bhavanti santo, saṃvissatthā avisaṃvādakassa;

    న మిత్తదుబ్భీ సంవిభాగీ ధనేన, మిత్తేసు వే సోత్థానం తదాహు.

    Na mittadubbhī saṃvibhāgī dhanena, mittesu ve sotthānaṃ tadāhu.

    ౧౬౦.

    160.

    ‘‘యస్స భరియా తుల్యవయా సమగ్గా, అనుబ్బతా ధమ్మకామా పజాతా;

    ‘‘Yassa bhariyā tulyavayā samaggā, anubbatā dhammakāmā pajātā;

    కోలినియా సీలవతీ పతిబ్బతా, దారేసు వే సోత్థానం తదాహు.

    Koliniyā sīlavatī patibbatā, dāresu ve sotthānaṃ tadāhu.

    ౧౬౧.

    161.

    ‘‘యస్స రాజా భూతపతి యసస్సీ, జానాతి సోచేయ్యం పరక్కమఞ్చ;

    ‘‘Yassa rājā bhūtapati yasassī, jānāti soceyyaṃ parakkamañca;

    అద్వేజ్ఝతా సుహదయం మమన్తి, రాజూసు వే సోత్థానం తదాహు.

    Advejjhatā suhadayaṃ mamanti, rājūsu ve sotthānaṃ tadāhu.

    ౧౬౨.

    162.

    ‘‘అన్నఞ్చ పానఞ్చ దదాతి సద్ధో, మాలఞ్చ గన్ధఞ్చ విలేపనఞ్చ;

    ‘‘Annañca pānañca dadāti saddho, mālañca gandhañca vilepanañca;

    పసన్నచిత్తో అనుమోదమానో, సగ్గేసు వే సోత్థానం తదాహు.

    Pasannacitto anumodamāno, saggesu ve sotthānaṃ tadāhu.

    ౧౬౩.

    163.

    ‘‘యమరియధమ్మేన పునన్తి వుద్ధా, ఆరాధితా సమచరియాయ సన్తో;

    ‘‘Yamariyadhammena punanti vuddhā, ārādhitā samacariyāya santo;

    బహుస్సుతా ఇసయో సీలవన్తో, అరహన్తమజ్ఝే సోత్థానం తదాహూ’’తి. –

    Bahussutā isayo sīlavanto, arahantamajjhe sotthānaṃ tadāhū’’ti. –

    ఇమా గాథా అభాసి.

    Imā gāthā abhāsi.

    తత్థ నివాతవుత్తీతి ముదుచిత్తతాయ సబ్బలోకస్స నీచవుత్తి హోతి. ఖన్తా దురుత్తానన్తి పరేహి వుత్తానం దుట్ఠవచనానం అధివాసకో హోతి. అప్పటికూలవాదీతి ‘‘అక్కోచ్ఛి మం, అవధి మ’’న్తి యుగగ్గాహం అకరోన్తో అనుకూలమేవ వదతి. అధివాసనన్తి ఇదం అధివాసనం తస్స సోత్థానం నిరపరాధమఙ్గలం పణ్డితా వదన్తి.

    Tattha nivātavuttīti muducittatāya sabbalokassa nīcavutti hoti. Khantā duruttānanti parehi vuttānaṃ duṭṭhavacanānaṃ adhivāsako hoti. Appaṭikūlavādīti ‘‘akkocchi maṃ, avadhi ma’’nti yugaggāhaṃ akaronto anukūlameva vadati. Adhivāsananti idaṃ adhivāsanaṃ tassa sotthānaṃ niraparādhamaṅgalaṃ paṇḍitā vadanti.

    సహాయమత్తేతి సహాయే చ సహాయమత్తే చ. తత్థ సహపంసుకీళితా సహాయా నామ, దస ద్వాదస వస్సాని ఏకతో వుత్థా సహాయమత్తా నామ, తే సబ్బేపి ‘‘అహం సిప్పవా, ఇమే నిసిప్పా’’తి ఏవం సిప్పేన వా ‘‘అహం కులీనో, ఇమే న కులీనా’’తి ఏవం కులసమ్పత్తిసఙ్ఖాతాహి కుల్యాహి వా, ‘‘అహం అడ్ఢో, ఇమే దుగ్గతా’’తి ఏవం ధనేన వా, ‘‘అహం జాతిసమ్పన్నో, ఇమే దుజ్జాతా’’తి ఏవం జచ్చా వా నావజానాతి. రుచిపఞ్ఞోతి సాధుపఞ్ఞో సున్దరపఞ్ఞో . అత్థకాలేతి కస్సచిదేవ అత్థస్స కారణస్స ఉప్పన్నకాలే. మతీమాతి తం తం అత్థం పరిచ్ఛిన్దిత్వా విచారణసమత్థతాయ మతిమా హుత్వా తే సహాయే నావజానాతి. సహాయేసూతి తం తస్స అనవజాననం సహాయేసు సోత్థానం నామాతి పోరాణకపణ్డితా ఆహు. తేన హి సో నిరపరాధమఙ్గలేన ఇధలోకే చ పరలోకే చ గుత్తో హోతి. తత్థ పణ్డితే సహాయే నిస్సాయ సోత్థిభావో కుసనాళిజాతకేన (జా॰ ౧.౧.౧౨౧ ఆదయో) కథేతబ్బో.

    Sahāyamatteti sahāye ca sahāyamatte ca. Tattha sahapaṃsukīḷitā sahāyā nāma, dasa dvādasa vassāni ekato vutthā sahāyamattā nāma, te sabbepi ‘‘ahaṃ sippavā, ime nisippā’’ti evaṃ sippena vā ‘‘ahaṃ kulīno, ime na kulīnā’’ti evaṃ kulasampattisaṅkhātāhi kulyāhi vā, ‘‘ahaṃ aḍḍho, ime duggatā’’ti evaṃ dhanena vā, ‘‘ahaṃ jātisampanno, ime dujjātā’’ti evaṃ jaccā vā nāvajānāti. Rucipaññoti sādhupañño sundarapañño . Atthakāleti kassacideva atthassa kāraṇassa uppannakāle. Matīmāti taṃ taṃ atthaṃ paricchinditvā vicāraṇasamatthatāya matimā hutvā te sahāye nāvajānāti. Sahāyesūti taṃ tassa anavajānanaṃ sahāyesu sotthānaṃ nāmāti porāṇakapaṇḍitā āhu. Tena hi so niraparādhamaṅgalena idhaloke ca paraloke ca gutto hoti. Tattha paṇḍite sahāye nissāya sotthibhāvo kusanāḷijātakena (jā. 1.1.121 ādayo) kathetabbo.

    సన్తోతి పణ్డితా సప్పురిసా యస్స మిత్తాని భవన్తి. సంవిస్సత్థాతి ఘరం పవిసిత్వా ఇచ్ఛితిచ్ఛితస్సేవ గహణవసేన విస్సాసమాపన్నా. అవిసంవాదకస్సాతి అవిసంవాదనసీలస్స. న మిత్తదుబ్భీతి యో చ మిత్తదుబ్భీ న హోతి. సంవిభాగీ ధనేనాతి అత్తనో ధనేన మిత్తానం సంవిభాగం కరోతి. మిత్తేసూతి మిత్తే నిస్సాయ లద్ధబ్బం తస్స తం మిత్తేసు సోత్థానం నామ హోతి. సో హి ఏవరూపేహి మిత్తేహి రక్ఖితో సోత్థిం పాపుణాతి. తత్థ మిత్తే నిస్సాయ సోత్థిభావో మహాఉక్కుసజాతకాదీహి (జా॰ ౧.౧౪.౪౪ ఆదయో) కథేతబ్బో.

    Santoti paṇḍitā sappurisā yassa mittāni bhavanti. Saṃvissatthāti gharaṃ pavisitvā icchiticchitasseva gahaṇavasena vissāsamāpannā. Avisaṃvādakassāti avisaṃvādanasīlassa. Na mittadubbhīti yo ca mittadubbhī na hoti. Saṃvibhāgī dhanenāti attano dhanena mittānaṃ saṃvibhāgaṃ karoti. Mittesūti mitte nissāya laddhabbaṃ tassa taṃ mittesu sotthānaṃ nāma hoti. So hi evarūpehi mittehi rakkhito sotthiṃ pāpuṇāti. Tattha mitte nissāya sotthibhāvo mahāukkusajātakādīhi (jā. 1.14.44 ādayo) kathetabbo.

    తుల్యవయాతి సమానవయా. సమగ్గాతి సమగ్గవాసా. అనుబ్బతాతి అనువత్తితా. ధమ్మకామాతి తివిధసుచరితధమ్మం రోచేతి. పజాతాతి విజాయినీ, న వఞ్ఝా. దారేసూతి ఏతేహి సీలగుణేహి సమన్నాగతే మాతుగామే గేహే వసన్తే సామికస్స సోత్థి హోతీతి పణ్డితా కథేన్తి. తత్థ సీలవన్తం మాతుగామం నిస్సాయ సోత్థిభావో మణిచోరజాతక- (జా॰ ౧.౨.౮౭ ఆదయో) సమ్బూలజాతక- (జా॰ ౧.౧౬.౨౯౭ ఆదయో) ఖణ్డహాలజాతకేహి (జా॰ ౨.౨౨.౯౮౨ ఆదయో) కథేతబ్బో.

    Tulyavayāti samānavayā. Samaggāti samaggavāsā. Anubbatāti anuvattitā. Dhammakāmāti tividhasucaritadhammaṃ roceti. Pajātāti vijāyinī, na vañjhā. Dāresūti etehi sīlaguṇehi samannāgate mātugāme gehe vasante sāmikassa sotthi hotīti paṇḍitā kathenti. Tattha sīlavantaṃ mātugāmaṃ nissāya sotthibhāvo maṇicorajātaka- (jā. 1.2.87 ādayo) sambūlajātaka- (jā. 1.16.297 ādayo) khaṇḍahālajātakehi (jā. 2.22.982 ādayo) kathetabbo.

    సోచేయ్యన్తి సుచిభావం. అద్వేజ్ఝతాతి అద్వేజ్ఝతాయ న ఏస మయా సద్ధిం భిజ్జిత్వా ద్విధా భవిస్సతీతి ఏవం అద్వేజ్ఝభావేన యం జానాతి. సుహదయం మమన్తి సుహదో అయం మమన్తి చ యం జానాతి. రాజూసు వేతి ఏవం రాజూసు సేవకానం సోత్థానం నామాతి పణ్డితా కథేన్తి. దదాతి సద్ధోతి కమ్మఞ్చ ఫలఞ్చ సద్దహిత్వా దదాతి. సగ్గేసు వేతి ఏవం సగ్గే దేవలోకే సోత్థానం నిరపరాధమఙ్గలన్తి పణ్డితా కథేన్తి, తం పేతవత్థువిమానవత్థూహి విత్థారేత్వా కథేతబ్బం.

    Soceyyanti sucibhāvaṃ. Advejjhatāti advejjhatāya na esa mayā saddhiṃ bhijjitvā dvidhā bhavissatīti evaṃ advejjhabhāvena yaṃ jānāti. Suhadayaṃ mamanti suhado ayaṃ mamanti ca yaṃ jānāti. Rājūsu veti evaṃ rājūsu sevakānaṃ sotthānaṃ nāmāti paṇḍitā kathenti. Dadātisaddhoti kammañca phalañca saddahitvā dadāti. Saggesu veti evaṃ sagge devaloke sotthānaṃ niraparādhamaṅgalanti paṇḍitā kathenti, taṃ petavatthuvimānavatthūhi vitthāretvā kathetabbaṃ.

    పునన్తి వుద్ధాతి యం పుగ్గలం ఞాణవుద్ధా అరియధమ్మేన పునన్తి పరిసోధేన్తి. సమచరియాయాతి సమ్మాపటిపత్తియా. బహుస్సుతాతి పటివేధబహుస్సుతా. ఇసయోతి ఏసితగుణా. సీలవన్తోతి అరియసీలేన సమన్నాగతా. అరహన్తమజ్ఝేతి అరహన్తానం మజ్ఝే పటిలభితబ్బం తం సోత్థానన్తి పణ్డితా కథేన్తి. అరహన్తో హి అత్తనా పటివిద్ధమగ్గం ఆచిక్ఖిత్వా పటిపాదేన్తా ఆరాధకం పుగ్గలం అరియమగ్గేన పునన్తి, సోపి అరహావ హోతి.

    Punantivuddhāti yaṃ puggalaṃ ñāṇavuddhā ariyadhammena punanti parisodhenti. Samacariyāyāti sammāpaṭipattiyā. Bahussutāti paṭivedhabahussutā. Isayoti esitaguṇā. Sīlavantoti ariyasīlena samannāgatā. Arahantamajjheti arahantānaṃ majjhe paṭilabhitabbaṃ taṃ sotthānanti paṇḍitā kathenti. Arahanto hi attanā paṭividdhamaggaṃ ācikkhitvā paṭipādentā ārādhakaṃ puggalaṃ ariyamaggena punanti, sopi arahāva hoti.

    ఏవం మహాసత్తో అరహత్తేన దేసనాయ కూటం గణ్హన్తో అట్ఠహి గాథాహి అట్ఠ మహామఙ్గలాని కథేత్వా తేసఞ్ఞేవ మఙ్గలానం థుతిం కరోన్తో ఓసానగాథమాహ –

    Evaṃ mahāsatto arahattena desanāya kūṭaṃ gaṇhanto aṭṭhahi gāthāhi aṭṭha mahāmaṅgalāni kathetvā tesaññeva maṅgalānaṃ thutiṃ karonto osānagāthamāha –

    ౧౬౪.

    164.

    ‘‘ఏతాని ఖో సోత్థానాని లోకే, విఞ్ఞుప్పసత్థాని సుఖుద్రయాని;

    ‘‘Etāni kho sotthānāni loke, viññuppasatthāni sukhudrayāni;

    తానీధ సేవేథ నరో సపఞ్ఞో, న హి మఙ్గలే కిఞ్చనమత్థి సచ్చ’’న్తి.

    Tānīdha sevetha naro sapañño, na hi maṅgale kiñcanamatthi sacca’’nti.

    తత్థ న హి మఙ్గలేతి తస్మిం పన దిట్ఠసుతముతప్పభేదే మఙ్గలే కిఞ్చనం ఏకమఙ్గలమ్పి సచ్చం నామ నత్థి, నిబ్బానమేవ పనేకం పరమత్థసచ్చన్తి.

    Tattha na hi maṅgaleti tasmiṃ pana diṭṭhasutamutappabhede maṅgale kiñcanaṃ ekamaṅgalampi saccaṃ nāma natthi, nibbānameva panekaṃ paramatthasaccanti.

    ఇసయో తాని మఙ్గలాని సుత్వా సత్తట్ఠదివసచ్చయేన ఆచరియం ఆపుచ్ఛిత్వా తత్థేవ అగమంసు. రాజా తేసం సన్తికం గన్త్వా పుచ్ఛి. తే తస్స ఆచరియేన కథితనియామేన మఙ్గలపఞ్హం కథేత్వా హిమవన్తమేవ ఆగమంసు. తతో పట్ఠాయ లోకే మఙ్గలం పాకటం అహోసి. మఙ్గలేసు వత్తిత్వా మతమతా సగ్గపథం పూరేసుం. బోధిసత్తో చత్తారో బ్రహ్మవిహారే భావేత్వా ఇసిగణం ఆదాయ బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తి.

    Isayo tāni maṅgalāni sutvā sattaṭṭhadivasaccayena ācariyaṃ āpucchitvā tattheva agamaṃsu. Rājā tesaṃ santikaṃ gantvā pucchi. Te tassa ācariyena kathitaniyāmena maṅgalapañhaṃ kathetvā himavantameva āgamaṃsu. Tato paṭṭhāya loke maṅgalaṃ pākaṭaṃ ahosi. Maṅgalesu vattitvā matamatā saggapathaṃ pūresuṃ. Bodhisatto cattāro brahmavihāre bhāvetvā isigaṇaṃ ādāya brahmaloke nibbatti.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపాహం మఙ్గలపఞ్హం కథేసి’’న్తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా ఇసిగణో బుద్ధపరిసా అహోసి , మఙ్గలపఞ్హపుచ్ఛకో జేట్ఠన్తేవాసికో సారిపుత్తో, ఆచరియో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepāhaṃ maṅgalapañhaṃ kathesi’’nti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā isigaṇo buddhaparisā ahosi , maṅgalapañhapucchako jeṭṭhantevāsiko sāriputto, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.

    మహామఙ్గలజాతకవణ్ణనా పన్నరసమా.

    Mahāmaṅgalajātakavaṇṇanā pannarasamā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౫౩. మహామఙ్గలజాతకం • 453. Mahāmaṅgalajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact