| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៤៥៣] ១៥. មហាមង្គលជាតកវណ្ណនា
[453] 15. Mahāmaṅgalajātakavaṇṇanā
កិំសុ នរោតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ មហាមង្គលសុត្តំ (ខុ. បា. ៥.១ អាទយោ) អារព្ភ កថេសិ។ រាជគហនគរស្មិញ្ហិ កេនចិទេវ ករណីយេន សន្ថាគារេ សន្និបតិតស្ស មហាជនស្ស មជ្ឈេ ឯកោ បុរិសោ ‘‘អជ្ជ មេ មង្គលកិរិយា អត្ថី’’តិ ឧដ្ឋាយ អគមាសិ។ អបរោ តស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘អយំ ‘មង្គល’ន្តិ វត្វាវ គតោ, កិំ ឯតំ មង្គលំ នាមា’’តិ អាហ ។ តមញ្ញោ ‘‘អភិមង្គលរូបទស្សនំ មង្គលំ នាម។ ឯកច្ចោ ហិ កាលស្សេវ ឧដ្ឋាយ សព្ពសេតំ ឧសភំ វា បស្សតិ, គព្ភិនិត្ថិំ វា រោហិតមច្ឆំ វា បុណ្ណឃដំ វា នវនីតំ វា គោសប្បិំ វា អហតវត្ថំ វា បាយាសំ វា បស្សតិ, ឥតោ ឧត្តរិ មង្គលំ នាម នត្ថី’’តិ អាហ។ តេន កថិតំ ឯកច្ចេ ‘‘សុកថិត’’ន្តិ អភិនន្ទិំសុ។ អបរោ ‘‘នេតំ មង្គលំ, សុតំ នាម មង្គលំ។ ឯកច្ចោ ហិ ‘បុណ្ណា’តិ វទន្តានំ សុណាតិ, តថា ‘វឌ្ឍា’តិ ‘វឌ្ឍមានា’តិ សុណាតិ, ‘ភុញ្ជា’តិ ‘ខាទា’តិ វទន្តានំ សុណាតិ, ឥតោ ឧត្តរិ មង្គលំ នាម នត្ថី’’តិ អាហ។ តេន កថិតម្បិ ឯកច្ចេ ‘‘សុកថិត’’ន្តិ អភិនន្ទិំសុ។ អបរោ ‘‘ន ឯតំ មង្គលំ, មុតំ នាម មង្គលំ។ ឯកច្ចោ ហិ កាលស្សេវ ឧដ្ឋាយ បថវិំ អាមសតិ, ហរិតតិណំ អល្លគោមយំ បរិសុទ្ធសាដកំ រោហិតមច្ឆំ សុវណ្ណរជតភាជនំ អាមសតិ, ឥតោ ឧត្តរិ មង្គលំ នាម នត្ថី’’តិ អាហ។ តេន កថិតម្បិ ឯកច្ចេ ‘‘សុកថិត’’ន្តិ អភិនន្ទិំសុ។ ឯវំ ទិដ្ឋមង្គលិកា សុតមង្គលិកា មុតមង្គលិកាតិ តិស្សោបិ បរិសា ហុត្វា អញ្ញមញ្ញំ សញ្ញាបេតុំ នាសក្ខិំសុ, ភុម្មទេវតា អាទិំ កត្វា យាវ ព្រហ្មលោកា ‘‘ឥទំ មង្គល’’ន្តិ តថតោ ន ជានិំសុ។
Kiṃsunaroti idaṃ satthā jetavane viharanto mahāmaṅgalasuttaṃ (khu. pā. 5.1 ādayo) ārabbha kathesi. Rājagahanagarasmiñhi kenacideva karaṇīyena santhāgāre sannipatitassa mahājanassa majjhe eko puriso ‘‘ajja me maṅgalakiriyā atthī’’ti uṭṭhāya agamāsi. Aparo tassa vacanaṃ sutvā ‘‘ayaṃ ‘maṅgala’nti vatvāva gato, kiṃ etaṃ maṅgalaṃ nāmā’’ti āha . Tamañño ‘‘abhimaṅgalarūpadassanaṃ maṅgalaṃ nāma. Ekacco hi kālasseva uṭṭhāya sabbasetaṃ usabhaṃ vā passati, gabbhinitthiṃ vā rohitamacchaṃ vā puṇṇaghaṭaṃ vā navanītaṃ vā gosappiṃ vā ahatavatthaṃ vā pāyāsaṃ vā passati, ito uttari maṅgalaṃ nāma natthī’’ti āha. Tena kathitaṃ ekacce ‘‘sukathita’’nti abhinandiṃsu. Aparo ‘‘netaṃ maṅgalaṃ, sutaṃ nāma maṅgalaṃ. Ekacco hi ‘puṇṇā’ti vadantānaṃ suṇāti, tathā ‘vaḍḍhā’ti ‘vaḍḍhamānā’ti suṇāti, ‘bhuñjā’ti ‘khādā’ti vadantānaṃ suṇāti, ito uttari maṅgalaṃ nāma natthī’’ti āha. Tena kathitampi ekacce ‘‘sukathita’’nti abhinandiṃsu. Aparo ‘‘na etaṃ maṅgalaṃ, mutaṃ nāma maṅgalaṃ. Ekacco hi kālasseva uṭṭhāya pathaviṃ āmasati, haritatiṇaṃ allagomayaṃ parisuddhasāṭakaṃ rohitamacchaṃ suvaṇṇarajatabhājanaṃ āmasati, ito uttari maṅgalaṃ nāma natthī’’ti āha. Tena kathitampi ekacce ‘‘sukathita’’nti abhinandiṃsu. Evaṃ diṭṭhamaṅgalikā sutamaṅgalikā mutamaṅgalikāti tissopi parisā hutvā aññamaññaṃ saññāpetuṃ nāsakkhiṃsu, bhummadevatā ādiṃ katvā yāva brahmalokā ‘‘idaṃ maṅgala’’nti tathato na jāniṃsu.
សក្កោ ចិន្តេសិ ‘‘ឥមំ មង្គលបញ្ហំ សទេវកេ លោកេ អញ្ញត្រ ភគវតា អញ្ញោ កថេតុំ សមត្ថោ នាម នត្ថិ, ភគវន្តំ ឧបសង្កមិត្វា ឥមំ បញ្ហំ បុច្ឆិស្សាមី’’តិ។ សោ រត្តិភាគេ សត្ថារំ ឧបសង្កមិត្វា វន្ទិត្វា អញ្ជលិំ បគ្គយ្ហ ‘‘ពហូ ទេវា មនុស្សា ចា’’តិ បញ្ហំ បុច្ឆិ។ អថស្ស សត្ថា ទ្វាទសហិ គាថាហិ អដ្ឋតិំស មហាមង្គលានិ កថេសិ។ មង្គលសុត្តេ វិនិវដ្ដន្តេយេវ កោដិសតសហស្សមត្តា ទេវតា អរហត្តំ បាបុណិំសុ, សោតាបន្នាទីនំ គណនបថោ នត្ថិ។ សក្កោ មង្គលំ សុត្វា សកដ្ឋានមេវ គតោ។ សត្ថារា មង្គលេ កថិតេ សទេវកោ លោកោ ‘‘សុកថិត’’ន្តិ អភិនន្ទិ។ តទា ធម្មសភាយំ តថាគតស្ស គុណកថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អាវុសោ, សត្ថា អញ្ញេសំ អវិសយំ មង្គលបញ្ហំ សទេវកស្ស លោកស្ស ចិត្តំ គហេត្វា កុក្កុច្ចំ ឆិន្ទិត្វា គគនតលេ ចន្ទំ ឧដ្ឋាបេន្តោ វិយ កថេសិ, ឯវំ មហាបញ្ញោ, អាវុសោ, តថាគតោ’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘អនច្ឆរិយំ, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ សម្ពោធិប្បត្តស្ស មម មង្គលបញ្ហកថនំ, ស្វាហំ ពោធិសត្តចរិយំ ចរន្តោបិ ទេវមនុស្សានំ កង្ខំ ឆិន្ទិត្វា មង្គលបញ្ហំ កថេសិ’’ន្តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Sakko cintesi ‘‘imaṃ maṅgalapañhaṃ sadevake loke aññatra bhagavatā añño kathetuṃ samattho nāma natthi, bhagavantaṃ upasaṅkamitvā imaṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti. So rattibhāge satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā añjaliṃ paggayha ‘‘bahū devā manussā cā’’ti pañhaṃ pucchi. Athassa satthā dvādasahi gāthāhi aṭṭhatiṃsa mahāmaṅgalāni kathesi. Maṅgalasutte vinivaṭṭanteyeva koṭisatasahassamattā devatā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sotāpannādīnaṃ gaṇanapatho natthi. Sakko maṅgalaṃ sutvā sakaṭṭhānameva gato. Satthārā maṅgale kathite sadevako loko ‘‘sukathita’’nti abhinandi. Tadā dhammasabhāyaṃ tathāgatassa guṇakathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, satthā aññesaṃ avisayaṃ maṅgalapañhaṃ sadevakassa lokassa cittaṃ gahetvā kukkuccaṃ chinditvā gaganatale candaṃ uṭṭhāpento viya kathesi, evaṃ mahāpañño, āvuso, tathāgato’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, idāneva sambodhippattassa mama maṅgalapañhakathanaṃ, svāhaṃ bodhisattacariyaṃ carantopi devamanussānaṃ kaṅkhaṃ chinditvā maṅgalapañhaṃ kathesi’’nti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ឯកស្មិំ គាមេ វិភវសម្បន្នស្ស ព្រាហ្មណស្ស កុលេ និព្ពត្តិ, ‘‘រក្ខិតកុមារោ’’តិស្ស នាមំ អកំសុ។ សោ វយប្បត្តោ តក្កសិលាយំ ឧគ្គហិតសិប្បោ កតទារបរិគ្គហោ មាតាបិតូនំ អច្ចយេន រតនវិលោកនំ កត្វា សំវិគ្គមានសោ មហាទានំ បវត្តេត្វា កាមេ បហាយ ហិមវន្តបទេសេ បព្ពជិត្វា ឈានាភិញ្ញំ និព្ពត្តេត្វា វនមូលផលាហារោ ឯកស្មិំ បទេសេ វាសំ កប្បេសិ។ អនុបុព្ពេនស្ស បរិវារោ មហា អហោសិ, បញ្ច អន្តេវាសិកសតានិ អហេសុំ។ អថេកទិវសំ តេ តាបសា ពោធិសត្តំ ឧបសង្កមិត្វា វន្ទិត្វា ‘‘អាចរិយ, វស្សារត្តសមយេ ហិមវន្តតោ ឱតរិត្វា លោណម្ពិលសេវនត្ថាយ ជនបទចារិកំ គច្ឆាម, ឯវំ នោ សរីរញ្ច ថិរំ ភវិស្សតិ, ជង្ឃវិហារោ ច កតោ ភវិស្សតី’’តិ អាហំសុ។ តេ ‘‘តេន ហិ តុម្ហេ គច្ឆថ, អហំ ឥធេវ វសិស្សាមី’’តិ វុត្តេ តំ វន្ទិត្វា ហិមវន្តា ឱតរិត្វា ចារិកំ ចរមានា ពារាណសិំ បត្វា រាជុយ្យានេ វសិំសុ។ តេសំ មហាសក្ការសម្មានោ អហោសិ។ អថេកទិវសំ ពារាណសិយំ សន្ថាគារេ សន្និបតិតេ មហាជនកាយេ មង្គលបញ្ហោ សមុដ្ឋាតិ។ សព្ពំ បច្ចុប្បន្នវត្ថុនយេនេវ វេទិតព្ពំ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāme vibhavasampannassa brāhmaṇassa kule nibbatti, ‘‘rakkhitakumāro’’tissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo katadārapariggaho mātāpitūnaṃ accayena ratanavilokanaṃ katvā saṃviggamānaso mahādānaṃ pavattetvā kāme pahāya himavantapadese pabbajitvā jhānābhiññaṃ nibbattetvā vanamūlaphalāhāro ekasmiṃ padese vāsaṃ kappesi. Anupubbenassa parivāro mahā ahosi, pañca antevāsikasatāni ahesuṃ. Athekadivasaṃ te tāpasā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘ācariya, vassārattasamaye himavantato otaritvā loṇambilasevanatthāya janapadacārikaṃ gacchāma, evaṃ no sarīrañca thiraṃ bhavissati, jaṅghavihāro ca kato bhavissatī’’ti āhaṃsu. Te ‘‘tena hi tumhe gacchatha, ahaṃ idheva vasissāmī’’ti vutte taṃ vanditvā himavantā otaritvā cārikaṃ caramānā bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasiṃsu. Tesaṃ mahāsakkārasammāno ahosi. Athekadivasaṃ bārāṇasiyaṃ santhāgāre sannipatite mahājanakāye maṅgalapañho samuṭṭhāti. Sabbaṃ paccuppannavatthunayeneva veditabbaṃ.
តទា បន មនុស្សានំ កង្ខំ ឆិន្ទិត្វា មង្គលបញ្ហំ កថេតុំ សមត្ថំ អបស្សន្តោ មហាជនោ ឧយ្យានំ គន្ត្វា ឥសិគណំ មង្គលបញ្ហំ បុច្ឆិ។ ឥសយោ រាជានំ អាមន្តេត្វា ‘‘មហារាជ, មយំ ឯតំ កថេតុំ ន សក្ខិស្សាម, អបិច ខោ អម្ហាកំ អាចរិយោ រក្ខិតតាបសោ នាម មហាបញ្ញោ ហិមវន្តេ វសតិ, សោ សទេវកស្ស លោកស្ស ចិត្តំ គហេត្វា ឯតំ មង្គលបញ្ហំ កថេស្សតី’’តិ វទិំសុ។ រាជា ‘‘ភន្តេ, ហិមវន្តោ នាម ទូរេ ទុគ្គមោវ, ន សក្ខិស្សាម មយំ តត្ថ គន្តុំ, សាធុ វត តុម្ហេយេវ អាចរិយស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា បុច្ឆិត្វា ឧគ្គណ្ហិត្វា បុនាគន្ត្វា អម្ហាកំ កថេថា’’តិ អាហ។ តេ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា អាចរិយស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា វន្ទិត្វា កតបដិសន្ថារា អាចរិយេន រញ្ញោ ធម្មិកភាវេ ជនបទចារិត្តេ ច បុច្ឆិតេ តំ ទិដ្ឋមង្គលាទីនំ ឧប្បត្តិំ អាទិតោ បដ្ឋាយ កថេត្វា រញ្ញោ យាចនាយ ច អត្តនោ បញ្ហសវនត្ថំ អាគតភាវំ បកាសេត្វា ‘‘សាធុ នោ ភន្តេ, មង្គលបញ្ហំ បាកដំ កត្វា កថេថា’’តិ យាចិំសុ។ តតោ ជេដ្ឋន្តេវាសិកោ អាចរិយំ បុច្ឆន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Tadā pana manussānaṃ kaṅkhaṃ chinditvā maṅgalapañhaṃ kathetuṃ samatthaṃ apassanto mahājano uyyānaṃ gantvā isigaṇaṃ maṅgalapañhaṃ pucchi. Isayo rājānaṃ āmantetvā ‘‘mahārāja, mayaṃ etaṃ kathetuṃ na sakkhissāma, apica kho amhākaṃ ācariyo rakkhitatāpaso nāma mahāpañño himavante vasati, so sadevakassa lokassa cittaṃ gahetvā etaṃ maṅgalapañhaṃ kathessatī’’ti vadiṃsu. Rājā ‘‘bhante, himavanto nāma dūre duggamova, na sakkhissāma mayaṃ tattha gantuṃ, sādhu vata tumheyeva ācariyassa santikaṃ gantvā pucchitvā uggaṇhitvā punāgantvā amhākaṃ kathethā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ācariyassa santikaṃ gantvā vanditvā katapaṭisanthārā ācariyena rañño dhammikabhāve janapadacāritte ca pucchite taṃ diṭṭhamaṅgalādīnaṃ uppattiṃ ādito paṭṭhāya kathetvā rañño yācanāya ca attano pañhasavanatthaṃ āgatabhāvaṃ pakāsetvā ‘‘sādhu no bhante, maṅgalapañhaṃ pākaṭaṃ katvā kathethā’’ti yāciṃsu. Tato jeṭṭhantevāsiko ācariyaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
១៥៥.
155.
‘‘កិំសុ នរោ ជប្បមធិច្ច កាលេ, កំ វា វិជ្ជំ កតមំ វា សុតានំ;
‘‘Kiṃsu naro jappamadhicca kāle, kaṃ vā vijjaṃ katamaṃ vā sutānaṃ;
សោ មច្ចោ អស្មិញ្ច បរម្ហិ លោកេ, កថំ ករោ សោត្ថានេន គុត្តោ’’តិ។
So macco asmiñca paramhi loke, kathaṃ karo sotthānena gutto’’ti.
តត្ថ កាលេតិ មង្គលបត្ថនកាលេ។ វិជ្ជន្តិ វេទំ។ សុតានន្តិ សិក្ខិតព្ពយុត្តកបរិយត្តីនំ។ អស្មិញ្ចាតិ ឯត្ថ ចាតិ និបាតមត្តំ។ សោត្ថានេនាតិ សោត្ថិភាវាវហេន មង្គលេន។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ‘‘អាចរិយ, បុរិសោ មង្គលំ ឥច្ឆន្តោ មង្គលកាលេ កិំសុ នាម ជប្បន្តោ តីសុ វេទេសុ កតរំ វា វេទំ កតរំ វា សុតានំ អន្តរេ សុតបរិយត្តិំ អធីយិត្វា សោ មច្ចោ ឥមស្មិញ្ច លោកេ បរម្ហិ ច កថំ ករោ ឯតេសុ ជប្បាទីសុ កិំ កេន និយាមេន ករោន្តោ សោត្ថានេន និរបរាធមង្គលេន គុត្តោ រក្ខិតោ ហោតិ, តំ ឧភយលោកហិតំ គហេត្វា ឋិតមង្គលំ អម្ហាកំ កថេហី’’តិ។
Tattha kāleti maṅgalapatthanakāle. Vijjanti vedaṃ. Sutānanti sikkhitabbayuttakapariyattīnaṃ. Asmiñcāti ettha cāti nipātamattaṃ. Sotthānenāti sotthibhāvāvahena maṅgalena. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘ācariya, puriso maṅgalaṃ icchanto maṅgalakāle kiṃsu nāma jappanto tīsu vedesu kataraṃ vā vedaṃ kataraṃ vā sutānaṃ antare sutapariyattiṃ adhīyitvā so macco imasmiñca loke paramhi ca kathaṃ karo etesu jappādīsu kiṃ kena niyāmena karonto sotthānena niraparādhamaṅgalena gutto rakkhito hoti, taṃ ubhayalokahitaṃ gahetvā ṭhitamaṅgalaṃ amhākaṃ kathehī’’ti.
ឯវំ ជេដ្ឋន្តេវាសិកេន មង្គលបញ្ហំ បុដ្ឋោ មហាសត្តោ ទេវមនុស្សានំ កង្ខំ ឆិន្ទន្តោ ‘‘ឥទញ្ចិទញ្ច មង្គល’’ន្តិ ពុទ្ធលីឡាយ មង្គលំ កថេន្តោ អាហ –
Evaṃ jeṭṭhantevāsikena maṅgalapañhaṃ puṭṭho mahāsatto devamanussānaṃ kaṅkhaṃ chindanto ‘‘idañcidañca maṅgala’’nti buddhalīḷāya maṅgalaṃ kathento āha –
១៥៦.
156.
‘‘យស្ស ទេវា បិតរោ ច សព្ពេ, សរីសបា សព្ពភូតានិ ចាបិ;
‘‘Yassa devā pitaro ca sabbe, sarīsapā sabbabhūtāni cāpi;
មេត្តាយ និច្ចំ អបចិតានិ ហោន្តិ, ភូតេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហូ’’តិ។
Mettāya niccaṃ apacitāni honti, bhūtesu ve sotthānaṃ tadāhū’’ti.
តត្ថ យស្សាតិ យស្ស បុគ្គលស្ស។ ទេវាតិ ភុម្មទេវេ អាទិំ កត្វា សព្ពេបិ កាមាវចរទេវា។ បិតរោ ចាតិ តតុត្តរិ រូបាវចរព្រហ្មានោ។ សរីសបាតិ ទីឃជាតិកា។ សព្ពភូតានិ ចាបីតិ វុត្តាវសេសានិ ច សព្ពានិបិ ភូតានិ។ មេត្តាយ និច្ចំ អបចិតានិ ហោន្តីតិ ឯតេ សព្ពេ សត្តា ទសទិសាផរណវសេន បវត្តាយ អប្បនាប្បត្តាយ មេត្តាភាវនាយ អបចិតា ហោន្តិ។ ភូតេសុ វេតិ តំ តស្ស បុគ្គលស្ស សព្ពសត្តេសុ សោត្ថានំ និរន្តរំ បវត្តំ និរបរាធមង្គលំ អាហុ។ មេត្តាវិហារី ហិ បុគ្គលោ សព្ពេសំ បិយោ ហោតិ បរូបក្កមេន អវិកោបិយោ។ ឥតិ សោ ឥមិនា មង្គលេន រក្ខិតោ គោបិតោ ហោតីតិ។
Tattha yassāti yassa puggalassa. Devāti bhummadeve ādiṃ katvā sabbepi kāmāvacaradevā. Pitaro cāti tatuttari rūpāvacarabrahmāno. Sarīsapāti dīghajātikā. Sabbabhūtāni cāpīti vuttāvasesāni ca sabbānipi bhūtāni. Mettāya niccaṃ apacitāni hontīti ete sabbe sattā dasadisāpharaṇavasena pavattāya appanāppattāya mettābhāvanāya apacitā honti. Bhūtesu veti taṃ tassa puggalassa sabbasattesu sotthānaṃ nirantaraṃ pavattaṃ niraparādhamaṅgalaṃ āhu. Mettāvihārī hi puggalo sabbesaṃ piyo hoti parūpakkamena avikopiyo. Iti so iminā maṅgalena rakkhito gopito hotīti.
ឥតិ មហាសត្តោ បឋមំ មង្គលំ កថេត្វា ទុតិយាទីនិ កថេន្តោ –
Iti mahāsatto paṭhamaṃ maṅgalaṃ kathetvā dutiyādīni kathento –
១៥៧.
157.
‘‘យោ សព្ពលោកស្ស និវាតវុត្តិ, ឥត្ថីបុមានំ សហទារកានំ;
‘‘Yo sabbalokassa nivātavutti, itthīpumānaṃ sahadārakānaṃ;
ខន្តា ទុរុត្តានមប្បដិកូលវាទី, អធិវាសនំ សោត្ថានំ តទាហុ។
Khantā duruttānamappaṭikūlavādī, adhivāsanaṃ sotthānaṃ tadāhu.
១៥៨.
158.
‘‘យោ នាវជានាតិ សហាយមត្តេ, សិប្បេន កុល្យាហិ ធនេន ជច្ចា;
‘‘Yo nāvajānāti sahāyamatte, sippena kulyāhi dhanena jaccā;
រុចិបញ្ញោ អត្ថកាលេ មតីមា, សហាយេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ។
Rucipañño atthakāle matīmā, sahāyesu ve sotthānaṃ tadāhu.
១៥៩.
159.
‘‘មិត្តានិ វេ យស្ស ភវន្តិ សន្តោ, សំវិស្សត្ថា អវិសំវាទកស្ស;
‘‘Mittāni ve yassa bhavanti santo, saṃvissatthā avisaṃvādakassa;
ន មិត្តទុព្ភី សំវិភាគី ធនេន, មិត្តេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ។
Na mittadubbhī saṃvibhāgī dhanena, mittesu ve sotthānaṃ tadāhu.
១៦០.
160.
‘‘យស្ស ភរិយា តុល្យវយា សមគ្គា, អនុព្ពតា ធម្មកាមា បជាតា;
‘‘Yassa bhariyā tulyavayā samaggā, anubbatā dhammakāmā pajātā;
កោលិនិយា សីលវតី បតិព្ពតា, ទារេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ។
Koliniyā sīlavatī patibbatā, dāresu ve sotthānaṃ tadāhu.
១៦១.
161.
‘‘យស្ស រាជា ភូតបតិ យសស្សី, ជានាតិ សោចេយ្យំ បរក្កមញ្ច;
‘‘Yassa rājā bhūtapati yasassī, jānāti soceyyaṃ parakkamañca;
អទ្វេជ្ឈតា សុហទយំ មមន្តិ, រាជូសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ។
Advejjhatā suhadayaṃ mamanti, rājūsu ve sotthānaṃ tadāhu.
១៦២.
162.
‘‘អន្នញ្ច បានញ្ច ទទាតិ សទ្ធោ, មាលញ្ច គន្ធញ្ច វិលេបនញ្ច;
‘‘Annañca pānañca dadāti saddho, mālañca gandhañca vilepanañca;
បសន្នចិត្តោ អនុមោទមានោ, សគ្គេសុ វេ សោត្ថានំ តទាហុ។
Pasannacitto anumodamāno, saggesu ve sotthānaṃ tadāhu.
១៦៣.
163.
‘‘យមរិយធម្មេន បុនន្តិ វុទ្ធា, អារាធិតា សមចរិយាយ សន្តោ;
‘‘Yamariyadhammena punanti vuddhā, ārādhitā samacariyāya santo;
ពហុស្សុតា ឥសយោ សីលវន្តោ, អរហន្តមជ្ឈេ សោត្ថានំ តទាហូ’’តិ។ –
Bahussutā isayo sīlavanto, arahantamajjhe sotthānaṃ tadāhū’’ti. –
ឥមា គាថា អភាសិ។
Imā gāthā abhāsi.
តត្ថ និវាតវុត្តីតិ មុទុចិត្តតាយ សព្ពលោកស្ស នីចវុត្តិ ហោតិ។ ខន្តា ទុរុត្តានន្តិ បរេហិ វុត្តានំ ទុដ្ឋវចនានំ អធិវាសកោ ហោតិ។ អប្បដិកូលវាទីតិ ‘‘អក្កោច្ឆិ មំ, អវធិ ម’’ន្តិ យុគគ្គាហំ អករោន្តោ អនុកូលមេវ វទតិ។ អធិវាសនន្តិ ឥទំ អធិវាសនំ តស្ស សោត្ថានំ និរបរាធមង្គលំ បណ្ឌិតា វទន្តិ។
Tattha nivātavuttīti muducittatāya sabbalokassa nīcavutti hoti. Khantā duruttānanti parehi vuttānaṃ duṭṭhavacanānaṃ adhivāsako hoti. Appaṭikūlavādīti ‘‘akkocchi maṃ, avadhi ma’’nti yugaggāhaṃ akaronto anukūlameva vadati. Adhivāsananti idaṃ adhivāsanaṃ tassa sotthānaṃ niraparādhamaṅgalaṃ paṇḍitā vadanti.
សហាយមត្តេតិ សហាយេ ច សហាយមត្តេ ច។ តត្ថ សហបំសុកីឡិតា សហាយា នាម, ទស ទ្វាទស វស្សានិ ឯកតោ វុត្ថា សហាយមត្តា នាម, តេ សព្ពេបិ ‘‘អហំ សិប្បវា, ឥមេ និសិប្បា’’តិ ឯវំ សិប្បេន វា ‘‘អហំ កុលីនោ, ឥមេ ន កុលីនា’’តិ ឯវំ កុលសម្បត្តិសង្ខាតាហិ កុល្យាហិ វា, ‘‘អហំ អឌ្ឍោ, ឥមេ ទុគ្គតា’’តិ ឯវំ ធនេន វា, ‘‘អហំ ជាតិសម្បន្នោ, ឥមេ ទុជ្ជាតា’’តិ ឯវំ ជច្ចា វា នាវជានាតិ។ រុចិបញ្ញោតិ សាធុបញ្ញោ សុន្ទរបញ្ញោ ។ អត្ថកាលេតិ កស្សចិទេវ អត្ថស្ស ការណស្ស ឧប្បន្នកាលេ។ មតីមាតិ តំ តំ អត្ថំ បរិច្ឆិន្ទិត្វា វិចារណសមត្ថតាយ មតិមា ហុត្វា តេ សហាយេ នាវជានាតិ។ សហាយេសូតិ តំ តស្ស អនវជាននំ សហាយេសុ សោត្ថានំ នាមាតិ បោរាណកបណ្ឌិតា អាហុ។ តេន ហិ សោ និរបរាធមង្គលេន ឥធលោកេ ច បរលោកេ ច គុត្តោ ហោតិ។ តត្ថ បណ្ឌិតេ សហាយេ និស្សាយ សោត្ថិភាវោ កុសនាឡិជាតកេន (ជា. ១.១.១២១ អាទយោ) កថេតព្ពោ។
Sahāyamatteti sahāye ca sahāyamatte ca. Tattha sahapaṃsukīḷitā sahāyā nāma, dasa dvādasa vassāni ekato vutthā sahāyamattā nāma, te sabbepi ‘‘ahaṃ sippavā, ime nisippā’’ti evaṃ sippena vā ‘‘ahaṃ kulīno, ime na kulīnā’’ti evaṃ kulasampattisaṅkhātāhi kulyāhi vā, ‘‘ahaṃ aḍḍho, ime duggatā’’ti evaṃ dhanena vā, ‘‘ahaṃ jātisampanno, ime dujjātā’’ti evaṃ jaccā vā nāvajānāti. Rucipaññoti sādhupañño sundarapañño . Atthakāleti kassacideva atthassa kāraṇassa uppannakāle. Matīmāti taṃ taṃ atthaṃ paricchinditvā vicāraṇasamatthatāya matimā hutvā te sahāye nāvajānāti. Sahāyesūti taṃ tassa anavajānanaṃ sahāyesu sotthānaṃ nāmāti porāṇakapaṇḍitā āhu. Tena hi so niraparādhamaṅgalena idhaloke ca paraloke ca gutto hoti. Tattha paṇḍite sahāye nissāya sotthibhāvo kusanāḷijātakena (jā. 1.1.121 ādayo) kathetabbo.
សន្តោតិ បណ្ឌិតា សប្បុរិសា យស្ស មិត្តានិ ភវន្តិ។ សំវិស្សត្ថាតិ ឃរំ បវិសិត្វា ឥច្ឆិតិច្ឆិតស្សេវ គហណវសេន វិស្សាសមាបន្នា។ អវិសំវាទកស្សាតិ អវិសំវាទនសីលស្ស។ ន មិត្តទុព្ភីតិ យោ ច មិត្តទុព្ភី ន ហោតិ។ សំវិភាគី ធនេនាតិ អត្តនោ ធនេន មិត្តានំ សំវិភាគំ ករោតិ។ មិត្តេសូតិ មិត្តេ និស្សាយ លទ្ធព្ពំ តស្ស តំ មិត្តេសុ សោត្ថានំ នាម ហោតិ។ សោ ហិ ឯវរូបេហិ មិត្តេហិ រក្ខិតោ សោត្ថិំ បាបុណាតិ។ តត្ថ មិត្តេ និស្សាយ សោត្ថិភាវោ មហាឧក្កុសជាតកាទីហិ (ជា. ១.១៤.៤៤ អាទយោ) កថេតព្ពោ។
Santoti paṇḍitā sappurisā yassa mittāni bhavanti. Saṃvissatthāti gharaṃ pavisitvā icchiticchitasseva gahaṇavasena vissāsamāpannā. Avisaṃvādakassāti avisaṃvādanasīlassa. Na mittadubbhīti yo ca mittadubbhī na hoti. Saṃvibhāgī dhanenāti attano dhanena mittānaṃ saṃvibhāgaṃ karoti. Mittesūti mitte nissāya laddhabbaṃ tassa taṃ mittesu sotthānaṃ nāma hoti. So hi evarūpehi mittehi rakkhito sotthiṃ pāpuṇāti. Tattha mitte nissāya sotthibhāvo mahāukkusajātakādīhi (jā. 1.14.44 ādayo) kathetabbo.
តុល្យវយាតិ សមានវយា។ សមគ្គាតិ សមគ្គវាសា។ អនុព្ពតាតិ អនុវត្តិតា។ ធម្មកាមាតិ តិវិធសុចរិតធម្មំ រោចេតិ។ បជាតាតិ វិជាយិនី, ន វញ្ឈា។ ទារេសូតិ ឯតេហិ សីលគុណេហិ សមន្នាគតេ មាតុគាមេ គេហេ វសន្តេ សាមិកស្ស សោត្ថិ ហោតីតិ បណ្ឌិតា កថេន្តិ។ តត្ថ សីលវន្តំ មាតុគាមំ និស្សាយ សោត្ថិភាវោ មណិចោរជាតក- (ជា. ១.២.៨៧ អាទយោ) សម្ពូលជាតក- (ជា. ១.១៦.២៩៧ អាទយោ) ខណ្ឌហាលជាតកេហិ (ជា. ២.២២.៩៨២ អាទយោ) កថេតព្ពោ។
Tulyavayāti samānavayā. Samaggāti samaggavāsā. Anubbatāti anuvattitā. Dhammakāmāti tividhasucaritadhammaṃ roceti. Pajātāti vijāyinī, na vañjhā. Dāresūti etehi sīlaguṇehi samannāgate mātugāme gehe vasante sāmikassa sotthi hotīti paṇḍitā kathenti. Tattha sīlavantaṃ mātugāmaṃ nissāya sotthibhāvo maṇicorajātaka- (jā. 1.2.87 ādayo) sambūlajātaka- (jā. 1.16.297 ādayo) khaṇḍahālajātakehi (jā. 2.22.982 ādayo) kathetabbo.
សោចេយ្យន្តិ សុចិភាវំ។ អទ្វេជ្ឈតាតិ អទ្វេជ្ឈតាយ ន ឯស មយា សទ្ធិំ ភិជ្ជិត្វា ទ្វិធា ភវិស្សតីតិ ឯវំ អទ្វេជ្ឈភាវេន យំ ជានាតិ។ សុហទយំ មមន្តិ សុហទោ អយំ មមន្តិ ច យំ ជានាតិ។ រាជូសុ វេតិ ឯវំ រាជូសុ សេវកានំ សោត្ថានំ នាមាតិ បណ្ឌិតា កថេន្តិ។ ទទាតិ សទ្ធោតិ កម្មញ្ច ផលញ្ច សទ្ទហិត្វា ទទាតិ។ សគ្គេសុ វេតិ ឯវំ សគ្គេ ទេវលោកេ សោត្ថានំ និរបរាធមង្គលន្តិ បណ្ឌិតា កថេន្តិ, តំ បេតវត្ថុវិមានវត្ថូហិ វិត្ថារេត្វា កថេតព្ពំ។
Soceyyanti sucibhāvaṃ. Advejjhatāti advejjhatāya na esa mayā saddhiṃ bhijjitvā dvidhā bhavissatīti evaṃ advejjhabhāvena yaṃ jānāti. Suhadayaṃ mamanti suhado ayaṃ mamanti ca yaṃ jānāti. Rājūsu veti evaṃ rājūsu sevakānaṃ sotthānaṃ nāmāti paṇḍitā kathenti. Dadātisaddhoti kammañca phalañca saddahitvā dadāti. Saggesu veti evaṃ sagge devaloke sotthānaṃ niraparādhamaṅgalanti paṇḍitā kathenti, taṃ petavatthuvimānavatthūhi vitthāretvā kathetabbaṃ.
បុនន្តិ វុទ្ធាតិ យំ បុគ្គលំ ញាណវុទ្ធា អរិយធម្មេន បុនន្តិ បរិសោធេន្តិ។ សមចរិយាយាតិ សម្មាបដិបត្តិយា។ ពហុស្សុតាតិ បដិវេធពហុស្សុតា។ ឥសយោតិ ឯសិតគុណា។ សីលវន្តោតិ អរិយសីលេន សមន្នាគតា។ អរហន្តមជ្ឈេតិ អរហន្តានំ មជ្ឈេ បដិលភិតព្ពំ តំ សោត្ថានន្តិ បណ្ឌិតា កថេន្តិ។ អរហន្តោ ហិ អត្តនា បដិវិទ្ធមគ្គំ អាចិក្ខិត្វា បដិបាទេន្តា អារាធកំ បុគ្គលំ អរិយមគ្គេន បុនន្តិ, សោបិ អរហាវ ហោតិ។
Punantivuddhāti yaṃ puggalaṃ ñāṇavuddhā ariyadhammena punanti parisodhenti. Samacariyāyāti sammāpaṭipattiyā. Bahussutāti paṭivedhabahussutā. Isayoti esitaguṇā. Sīlavantoti ariyasīlena samannāgatā. Arahantamajjheti arahantānaṃ majjhe paṭilabhitabbaṃ taṃ sotthānanti paṇḍitā kathenti. Arahanto hi attanā paṭividdhamaggaṃ ācikkhitvā paṭipādentā ārādhakaṃ puggalaṃ ariyamaggena punanti, sopi arahāva hoti.
ឯវំ មហាសត្តោ អរហត្តេន ទេសនាយ កូដំ គណ្ហន្តោ អដ្ឋហិ គាថាហិ អដ្ឋ មហាមង្គលានិ កថេត្វា តេសញ្ញេវ មង្គលានំ ថុតិំ ករោន្តោ ឱសានគាថមាហ –
Evaṃ mahāsatto arahattena desanāya kūṭaṃ gaṇhanto aṭṭhahi gāthāhi aṭṭha mahāmaṅgalāni kathetvā tesaññeva maṅgalānaṃ thutiṃ karonto osānagāthamāha –
១៦៤.
164.
‘‘ឯតានិ ខោ សោត្ថានានិ លោកេ, វិញ្ញុប្បសត្ថានិ សុខុទ្រយានិ;
‘‘Etāni kho sotthānāni loke, viññuppasatthāni sukhudrayāni;
តានីធ សេវេថ នរោ សបញ្ញោ, ន ហិ មង្គលេ កិញ្ចនមត្ថិ សច្ច’’ន្តិ។
Tānīdha sevetha naro sapañño, na hi maṅgale kiñcanamatthi sacca’’nti.
តត្ថ ន ហិ មង្គលេតិ តស្មិំ បន ទិដ្ឋសុតមុតប្បភេទេ មង្គលេ កិញ្ចនំ ឯកមង្គលម្បិ សច្ចំ នាម នត្ថិ, និព្ពានមេវ បនេកំ បរមត្ថសច្ចន្តិ។
Tattha na hi maṅgaleti tasmiṃ pana diṭṭhasutamutappabhede maṅgale kiñcanaṃ ekamaṅgalampi saccaṃ nāma natthi, nibbānameva panekaṃ paramatthasaccanti.
ឥសយោ តានិ មង្គលានិ សុត្វា សត្តដ្ឋទិវសច្ចយេន អាចរិយំ អាបុច្ឆិត្វា តត្ថេវ អគមំសុ។ រាជា តេសំ សន្តិកំ គន្ត្វា បុច្ឆិ។ តេ តស្ស អាចរិយេន កថិតនិយាមេន មង្គលបញ្ហំ កថេត្វា ហិមវន្តមេវ អាគមំសុ។ តតោ បដ្ឋាយ លោកេ មង្គលំ បាកដំ អហោសិ។ មង្គលេសុ វត្តិត្វា មតមតា សគ្គបថំ បូរេសុំ។ ពោធិសត្តោ ចត្តារោ ព្រហ្មវិហារេ ភាវេត្វា ឥសិគណំ អាទាយ ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តិ។
Isayo tāni maṅgalāni sutvā sattaṭṭhadivasaccayena ācariyaṃ āpucchitvā tattheva agamaṃsu. Rājā tesaṃ santikaṃ gantvā pucchi. Te tassa ācariyena kathitaniyāmena maṅgalapañhaṃ kathetvā himavantameva āgamaṃsu. Tato paṭṭhāya loke maṅgalaṃ pākaṭaṃ ahosi. Maṅgalesu vattitvā matamatā saggapathaṃ pūresuṃ. Bodhisatto cattāro brahmavihāre bhāvetvā isigaṇaṃ ādāya brahmaloke nibbatti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបាហំ មង្គលបញ្ហំ កថេសិ’’ន្តិ វត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ឥសិគណោ ពុទ្ធបរិសា អហោសិ , មង្គលបញ្ហបុច្ឆកោ ជេដ្ឋន្តេវាសិកោ សារិបុត្តោ, អាចរិយោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepāhaṃ maṅgalapañhaṃ kathesi’’nti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā isigaṇo buddhaparisā ahosi , maṅgalapañhapucchako jeṭṭhantevāsiko sāriputto, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.
មហាមង្គលជាតកវណ្ណនា បន្នរសមា។
Mahāmaṅgalajātakavaṇṇanā pannarasamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៤៥៣. មហាមង្គលជាតកំ • 453. Mahāmaṅgalajātakaṃ
