| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / ஸாரத்த²தீ³பனீ-டீகா • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
மஹாமொக்³க³ல்லானஸ்ஸ ஸீஹனாத³கதா²
Mahāmoggallānassa sīhanādakathā
17. ஆயஸ்மாதி வா தே³வானங்பியாதி வா ப⁴த்³ரப⁴வந்தி வா பியஸமுதா³சாரோ ஏஸோதி ஆஹ ‘‘ஆயஸ்மாதி பியவசனமேத’’ந்தி. விஞ்ஞுஜாதிகா ஹி பரங் பியேன ஸமுதா³சரந்தா ‘‘ப⁴வ’’ந்தி வா ‘‘தே³வானங்பியா’’தி வா ‘‘ஆயஸ்மா’’தி வா ஸமுதா³சரந்தி, தஸ்மா ஸம்முகா² ஸம்போ³த⁴னவஸேன ஆவுஸோதி, திரொக்க²ங் ஆயஸ்மாதி அயம்பி ஸமுதா³சாரோ. தயித³ங் பியவசனங் க³ருகா³ரவஸப்பதிஸ்ஸவஸேன வுச்சதீதி ஆஹ ‘‘க³ருகா³ரவஸப்பதிஸ்ஸாதி⁴வசனமேத’’ந்தி. கு³ணமஹத்ததாய மஹாமொக்³க³ல்லானோ, ந சூளமொக்³க³ல்லானஸ்ஸ அத்தி²தாயாதி ஆஹ ‘‘மஹா ச ஸோ கு³ணமஹந்ததாயா’’தி. பப்படகோஜந்தி பத²வீஸந்தா⁴ரகங் உத³கங் ஆஹச்ச டி²தே மஹாபத²வியா ஹெட்டி²மதலே ஸமுட்டி²தங் உத³கோகே⁴ன அஜ்ஜொ²த்த²டே பூ⁴மிப்பதே³ஸே ஸஞ்ஜாதகத்³த³மபடலஸதி³ஸங் அதிமது⁴ரபத²வீமண்ட³ங். ந மே தங் அஸ்ஸ பதிரூபந்தி தங் அனாபுச்சா² கரணங் ந மே அனுச்ச²விகங் ப⁴வெய்யாதி அத்தோ². அனாபுச்சா² கரொந்தேன ச யதா² ப⁴க³வா இச்சி²திச்சி²தங் கிஞ்சி அனாபுச்சா² கரோதி, ஏவமஹம்பீதி ப⁴க³வதா ஸமானங் கத்வா அத்தானங் மானேன கதங் விய ப⁴விஸ்ஸதீதி ஆஹ ‘‘யுக³க்³கா³ஹோ விய ப⁴க³வதா ஸத்³தி⁴ங் கதோ ப⁴வெய்யா’’தி. பரேன ஹி ஸத்³தி⁴ங் அத்தானங் யுக³ங் யுக³ளங் ஸமானங் கத்வா கா³ஹோ, தஸ்ஸ மம வா கோ விஸேஸோதி க³ஹணங் யுக³க்³கா³ஹோ.
17. Āyasmāti vā devānaṃpiyāti vā bhadrabhavanti vā piyasamudācāro esoti āha ‘‘āyasmātipiyavacanameta’’nti. Viññujātikā hi paraṃ piyena samudācarantā ‘‘bhava’’nti vā ‘‘devānaṃpiyā’’ti vā ‘‘āyasmā’’ti vā samudācaranti, tasmā sammukhā sambodhanavasena āvusoti, tirokkhaṃ āyasmāti ayampi samudācāro. Tayidaṃ piyavacanaṃ garugāravasappatissavasena vuccatīti āha ‘‘garugāravasappatissādhivacanameta’’nti. Guṇamahattatāya mahāmoggallāno, na cūḷamoggallānassa atthitāyāti āha ‘‘mahā ca so guṇamahantatāyā’’ti. Pappaṭakojanti pathavīsandhārakaṃ udakaṃ āhacca ṭhite mahāpathaviyā heṭṭhimatale samuṭṭhitaṃ udakoghena ajjhotthaṭe bhūmippadese sañjātakaddamapaṭalasadisaṃ atimadhurapathavīmaṇḍaṃ. Na me taṃ assa patirūpanti taṃ anāpucchā karaṇaṃ na me anucchavikaṃ bhaveyyāti attho. Anāpucchā karontena ca yathā bhagavā icchiticchitaṃ kiñci anāpucchā karoti, evamahampīti bhagavatā samānaṃ katvā attānaṃ mānena kataṃ viya bhavissatīti āha ‘‘yugaggāho viya bhagavatā saddhiṃ kato bhaveyyā’’ti. Parena hi saddhiṃ attānaṃ yugaṃ yugaḷaṃ samānaṃ katvā gāho, tassa mama vā ko visesoti gahaṇaṃ yugaggāho.
ஸம்பன்னந்தி ஸம்பத்தியுத்தங். ஸா பனெத்த² ரஸஸம்பத்தி அதி⁴ப்பேதா ஸாமஞ்ஞஜோதனாய விஸேஸே அவட்டா²னதோ. தேனாஹ ‘‘ஸம்பன்னந்தி மது⁴ரங் ஸாது³ரஸந்தி அத்தோ²’’தி. திவித⁴ஞ்ஹி ஸம்பன்னங் பரிபுண்ணஸமங்கீ³மது⁴ரவஸேன. தத்த² –
Sampannanti sampattiyuttaṃ. Sā panettha rasasampatti adhippetā sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato. Tenāha ‘‘sampannanti madhuraṃ sādurasanti attho’’ti. Tividhañhi sampannaṃ paripuṇṇasamaṅgīmadhuravasena. Tattha –
‘‘ஸம்பன்னங் ஸாலிகேதா³ரங், ஸுவா பு⁴ஞ்ஜந்தி கோஸிய;
‘‘Sampannaṃ sālikedāraṃ, suvā bhuñjanti kosiya;
படிவேதே³மி தே ப்³ரஹ்மே, ந நே வாரேதுமுஸ்ஸஹே’’தி. (ஜா॰ 1.14.1) –
Paṭivedemi te brahme, na ne vāretumussahe’’ti. (jā. 1.14.1) –
இத³ங் பரிபுண்ணஸம்பன்னங் நாம. பரிபுண்ணம்பி ஹி ஸமந்ததோ பன்னங் பத்தந்தி ஸம்பன்னந்தி வுச்சதி. ‘‘இமினா பாதிமொக்க²ஸங்வரேன உபேதோ ஹோதி ஸமுபேதோ உபக³தோ ஸமுபக³தோ ஸம்பன்னோ ஸமன்னாக³தோ’’தி (விப⁴॰ 511) இத³ங் ஸமங்கீ³ஸம்பன்னங் நாம. ஸமங்கீ³பி ஹி ஸம்மதே³வ பன்னோ க³தோ உபக³தோதி ஸம்பன்னோதி வுச்சதி. ‘‘தத்ரஸ்ஸ ருக்கோ² ஸம்பன்னப²லோ ச உபபன்னப²லோ சா’’தி (ம॰ நி॰ 2.48) இத³ங் மது⁴ரஸம்பன்னங் நாம. தத்த² மது⁴ரஸம்பன்னங் இதா⁴தி⁴ப்பேதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். உபபன்னப²லோதி ப³ஹுப²லோ. அஸ்ஸாதி பத²வியா ஹெட்டி²மதலஸ்ஸ. ஓபம்மனித³ஸ்ஸனத்த²ந்தி உபமாய நித³ஸ்ஸனத்த²ங். அனீளகந்தி நித்³தோ³ஸங். நித்³தோ³ஸதா செத்த² மக்கி²காதி³ரஹிததாயாதி ஆஹ ‘‘நிம்மக்கி²க’’ந்திஆதி³. நத்தி² எத்த² மக்கி²காதி நிம்மக்கி²கங். மக்கி²காஸத்³தே³ன செத்த² மக்கி²கண்ட³கம்பி ஸாமஞ்ஞதோ க³ஹிதந்தி வத³ந்தி. தேனேவ தீஸுபி க³ண்டி²பதே³ஸு வுத்தங் ‘‘நிம்மக்கி²கந்தி இமஸ்ஸேவத்த²ங் பகாஸேதுங் நிம்மக்கி²கண்ட³கந்தி வுத்தங், மக்கி²காஹி தாஸங் அண்ட³கேஹி ச விரஹிதந்தி அத்தோ²’’தி. அயங் பனெத்த² அம்ஹாகங் க²ந்தி ‘‘மக்கி²கானங் அண்டா³னி மக்கி²கண்டா³னி, நத்தி² எத்த² மக்கி²கண்டா³னீதி நிம்மக்கி²கண்ட³ந்தி. இமினா மக்கி²கானங் அண்டே³ஹி ரஹிததா வுத்தா, ‘நிம்மக்கி²க’ந்தி இமினா பன மக்கி²கானங்யேவ அபா⁴வோ வுத்தோ’’தி. ஏதங் கிர மதூ⁴தி கு²த்³த³கமக்கி²காஹி கதமது⁴. ஸப்³ப³மதூ⁴ஹீதி மஹாமக்கி²கப⁴மரமக்கி²காதி³கதேஹி. அக்³க³ந்தி உத்தமங். ஸெட்ட²ந்தி பஸத்த²தமங். ஸுரஸந்தி ஸோப⁴னரஸங். ஓஜவந்தந்தி அச்சந்தமோஜஸம்பன்னங்.
Idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāma. Paripuṇṇampi hi samantato pannaṃ pattanti sampannanti vuccati. ‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) idaṃ samaṅgīsampannaṃ nāma. Samaṅgīpi hi sammadeva panno gato upagatoti sampannoti vuccati. ‘‘Tatrassa rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo cā’’ti (ma. ni. 2.48) idaṃ madhurasampannaṃ nāma. Tattha madhurasampannaṃ idhādhippetanti veditabbaṃ. Upapannaphaloti bahuphalo. Assāti pathaviyā heṭṭhimatalassa. Opammanidassanatthanti upamāya nidassanatthaṃ. Anīḷakanti niddosaṃ. Niddosatā cettha makkhikādirahitatāyāti āha ‘‘nimmakkhika’’ntiādi. Natthi ettha makkhikāti nimmakkhikaṃ. Makkhikāsaddena cettha makkhikaṇḍakampi sāmaññato gahitanti vadanti. Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ ‘‘nimmakkhikanti imassevatthaṃ pakāsetuṃ nimmakkhikaṇḍakanti vuttaṃ, makkhikāhi tāsaṃ aṇḍakehi ca virahitanti attho’’ti. Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti ‘‘makkhikānaṃ aṇḍāni makkhikaṇḍāni, natthi ettha makkhikaṇḍānīti nimmakkhikaṇḍanti. Iminā makkhikānaṃ aṇḍehi rahitatā vuttā, ‘nimmakkhika’nti iminā pana makkhikānaṃyeva abhāvo vutto’’ti. Etaṃ kira madhūti khuddakamakkhikāhi katamadhu. Sabbamadhūhīti mahāmakkhikabhamaramakkhikādikatehi. Agganti uttamaṃ. Seṭṭhanti pasatthatamaṃ. Surasanti sobhanarasaṃ. Ojavantanti accantamojasampannaṃ.
ஆயாசனவசனமேதந்தி இமினா ஸம்படிச்ச²னஸம்பஹங்ஸனாதி³அத்த²ங் நிவத்தேதி. ஏகங் ஹத்த²ந்தி ஏகங் பாணிதலங். ‘‘அபி⁴னிம்மினிஸ்ஸாமீ’’தி வுத்தமத்த²ங் பகாஸேதுங் ‘‘பத²வீஸதி³ஸங் கரிஸ்ஸாமீ’’தி வுத்தங். அயங் நு கோ² பத²வீ, உதா³ஹு ந அயந்தி இமினா நிம்மிதபத²வியா பகதிபத²வியா ச ஸந்தி³ஸ்ஸமானத்தா ‘‘ஏஸா நு கோ² அம்ஹாகங் பத²வீ, உதா³ஹு அஞ்ஞா’’தி உப்பஜ்ஜமானகுக்குச்சங் த³ஸ்ஸேதி. நிப³த்³த⁴விபுலாக³மோ கா³மோ நிக³மோ, பவத்திதமஹாஆயோ மஹாகா³மோதி வுத்தங் ஹோதி. ந வா ஏஸ விபல்லாஸோதி புப்³ப³பக்க²ங் நித³ஸ்ஸேதி. கஸ்மா பனேஸ விபல்லாஸோ ந ஹோதீதி ஆஹ ‘‘அசிந்தெய்யோ ஹி இத்³தி⁴மதோ இத்³தி⁴விஸயோ’’தி. இத்³தி⁴ப³லேனேவ தேஸங் ஸத்தானங் தாதி³ஸோ விபல்லாஸோ ந ப⁴விஸ்ஸதீதி அதி⁴ப்பாயோ. இதா³னி அஞ்ஞதா² விபல்லாஸப்படிலாப⁴ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஏவங் பனா’’திஆதி³. க³ரஹந்தாதி ஸம்முகா² க³ரஹந்தா. உபவத³ந்தாதி பரம்முகா² அக்கோஸந்தா.
Āyācanavacanametanti iminā sampaṭicchanasampahaṃsanādiatthaṃ nivatteti. Ekaṃ hatthanti ekaṃ pāṇitalaṃ. ‘‘Abhinimminissāmī’’ti vuttamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘pathavīsadisaṃ karissāmī’’ti vuttaṃ. Ayaṃ nu kho pathavī, udāhu na ayanti iminā nimmitapathaviyā pakatipathaviyā ca sandissamānattā ‘‘esā nu kho amhākaṃ pathavī, udāhu aññā’’ti uppajjamānakukkuccaṃ dasseti. Nibaddhavipulāgamo gāmo nigamo, pavattitamahāāyo mahāgāmoti vuttaṃ hoti. Na vā esa vipallāsoti pubbapakkhaṃ nidasseti. Kasmā panesa vipallāso na hotīti āha ‘‘acinteyyo hi iddhimato iddhivisayo’’ti. Iddhibaleneva tesaṃ sattānaṃ tādiso vipallāso na bhavissatīti adhippāyo. Idāni aññathā vipallāsappaṭilābhaṃ dassento āha ‘‘evaṃ panā’’tiādi. Garahantāti sammukhā garahantā. Upavadantāti parammukhā akkosantā.
நனு ச உத்தரகுருங் பிண்டா³ய க³மனங் படிஸேதெ⁴த்வா விபல்லாஸம்பி ஸத்தா படிலபெ⁴ய்யுந்தி காரணங் ந வுத்தங், தஸ்மா கிமெத்த² காரணந்தி ஆஹ ‘‘தத்த² கிஞ்சாபீ’’திஆதி³. யதி³பி ந வுத்தங், ததா²பி ‘‘விபல்லாஸம்பி ஸத்தா படிலபெ⁴ய்யு’’ந்தி புப்³பே³ அதி⁴கதத்தா தேனேவ காரணேன பிண்டா³ய உத்தரகுருக³மனம்பி ப⁴க³வதா படிஸித்³த⁴ந்தி விஞ்ஞாயதி, தஸ்மா ததே³வ காரணங் இதா⁴பி க³ஹேதப்³ப³ந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ க³ஹேதப்³ப³’’ந்தி. விபல்லாஸம்பி ஸத்தா படிலபெ⁴ய்யுந்தி இத³ங் இத⁴ அவுத்தம்பி ஆனெத்வா ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³ப³ந்தி அதி⁴ப்பாயோ. அத்தோ²பி சஸ்ஸ வுத்தஸதி³ஸமேவ வேதி³தப்³போ³தி. ‘‘ஏவங் பன விபல்லாஸங் படிலபெ⁴ய்யு’’ந்திஆதி³னா பச்சா² வுத்தமேவ அத்த²விகப்பங் ஸந்தா⁴ய வத³தி. யங் பன தத்த² வுத்தங் ‘‘தே கு³ணே நிப்³ப³த்தெத்வா து³ப்³பி⁴க்க²காலே பத²விங் பரிவத்தெத்வா பப்படகோஜங் பரிபு⁴ஞ்ஜிங்ஸூ’’தி, தங் அபனெத்வா தே கு³ணே நிப்³ப³த்தெத்வா து³ப்³பி⁴க்க²காலே உத்தரகுருங் க³ந்த்வா பிண்டா³ய சரித்வா பரிபு⁴ஞ்ஜிங்ஸூதி ஏவமெத்த² யோஜனா காதப்³பா³. ஏகேன பத³வீதிஹாரேனாதி எத்த² பத³ஸ்ஸ வீதிஹரணங் நிக்கி²பனங் பத³வீதிஹாரோ, பத³னிக்கே²போ, தஸ்மா ஏகேன பத³னிக்கே²பேனாதி வுத்தங் ஹோதி. ஏகேன பத³வீதிஹாரேன அதிக்கமிதப்³ப³ட்டா²னஞ்ச ஸமக³மனேன த்³வின்னங் பதா³னங் அந்தரே முட்டி²ரதனமத்தங், தஸ்மா. மாதிகாமத்தங் அதி⁴ட்ட²ஹித்வாதி முட்டி²ரதனப்பமாணங் மாதிகாமத்தங் அதி⁴ட்டா²யாதி அத்தோ².
Nanu ca uttarakuruṃ piṇḍāya gamanaṃ paṭisedhetvā vipallāsampi sattā paṭilabheyyunti kāraṇaṃ na vuttaṃ, tasmā kimettha kāraṇanti āha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi. Yadipi na vuttaṃ, tathāpi ‘‘vipallāsampi sattā paṭilabheyyu’’nti pubbe adhikatattā teneva kāraṇena piṇḍāya uttarakurugamanampi bhagavatā paṭisiddhanti viññāyati, tasmā tadeva kāraṇaṃ idhāpi gahetabbanti dassento āha ‘‘pubbe vuttanayeneva gahetabba’’nti. Vipallāsampi sattā paṭilabheyyunti idaṃ idha avuttampi ānetvā sambandhitabbanti adhippāyo. Atthopi cassa vuttasadisameva veditabboti. ‘‘Evaṃ pana vipallāsaṃ paṭilabheyyu’’ntiādinā pacchā vuttameva atthavikappaṃ sandhāya vadati. Yaṃ pana tattha vuttaṃ ‘‘te guṇe nibbattetvā dubbhikkhakāle pathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ paribhuñjiṃsū’’ti, taṃ apanetvā te guṇe nibbattetvā dubbhikkhakāle uttarakuruṃ gantvā piṇḍāya caritvā paribhuñjiṃsūti evamettha yojanā kātabbā. Ekena padavītihārenāti ettha padassa vītiharaṇaṃ nikkhipanaṃ padavītihāro, padanikkhepo, tasmā ekena padanikkhepenāti vuttaṃ hoti. Ekena padavītihārena atikkamitabbaṭṭhānañca samagamanena dvinnaṃ padānaṃ antare muṭṭhiratanamattaṃ, tasmā. Mātikāmattaṃ adhiṭṭhahitvāti muṭṭhiratanappamāṇaṃ mātikāmattaṃ adhiṭṭhāyāti attho.
நிட்டி²தா மஹாமொக்³க³ல்லானஸ்ஸ ஸீஹனாத³கதா².
Niṭṭhitā mahāmoggallānassa sīhanādakathā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / வினயபிடக • Vinayapiṭaka / மஹாவிப⁴ங்க³ • Mahāvibhaṅga / வேரஞ்ஜகண்ட³ங் • Verañjakaṇḍaṃ
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / வினயபிடக (அட்ட²கதா²) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / மஹாவிப⁴ங்க³-அட்ட²கதா² • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / மஹாமொக்³க³ல்லானஸ்ஸஸீஹனாத³கதா² • Mahāmoggallānassasīhanādakathā
டீகா • Tīkā / வினயபிடக (டீகா) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / வஜிரபு³த்³தி⁴-டீகா • Vajirabuddhi-ṭīkā / உபாஸகத்தபடிவேத³னாகதா²வண்ணனா • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
டீகா • Tīkā / வினயபிடக (டீகா) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / விமதிவினோத³னீ-டீகா • Vimativinodanī-ṭīkā / உபாஸகத்தபடிவேத³னாகதா²வண்ணனா • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
